Napad na Orahovac
| Napad na Orahovac | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Policija Srbije .svg) Vojska Jugoslavije |
 Oslobodilačka vojska Kosova | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
 Božidar Delić Stojan Konjikovac Veljko Radenović | nepoznat | ||||||
| Jačina | |||||||
|
500 policajaca - prizrenski i đakovički PJP, SAJ iz Prištine oklopne i mehanizovane jedinice 549. motorizovane brigade VJ | oko 1.000 pripadnika OVK | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
|
2 mrtvih i 6 ranjenih policajaca 2 ranjena vojnika 7 ubijenih civila otet 51 civil u gradu[1] (u Orahovcu i okolnim selima, do 22. jula oteto je ukupno 110 civila srpske nacionalnosti, od čega je 40 ubijeno) | 58 poginulih pripadnika OVK | ||||||
Napad na Orahovac je naziv za organizovana ofanzivna dejstva terorističke organizacije Oslobodilačke vojske Kosova (OVK) u periodu 17–20. jula 1998. u Orahovcu, koja su imala za cilj zauzimanje većeg grada, ovladavanje okolnom teritorijom i potiskivanje snaga bezbednosti Savezne Republike Jugoslavije, te stvaranje veće zauzete teritorije. Ovaj napad predstavlja prvo veće organizovano angažovanje terorističkih snaga i borbu u gradskoj sredini i označilo je prekretnicu u sukobima na Kosovu i Metohiji.
U toku dvodnevnih borbi pripadnici OVK su ovladali svim značajnim objektima u gradu (Dom zdravlja, Pošta, zgrade opštinske uprave), blokirali policijske snage i sproveli organizovana dejstva protiv civila srpske nacionalnosti. Ove snage OVK su potisnute jakim dejstvima udruženih snaga Vojske Jugoslavije i Policije. Kao posledicu Vojska Jugoslavije je angažovana na razbijanju terorističkih formacija i u toku ofanzive nakon oslobađanja Orahovca, OVK je razbijena.
Događaji koji su prethodili napadu[uredi | uredi izvor]
Pripadnici OVK su u julu 1998. sprovodili sve češća i masovnija dejstva. Pojačali su se i pokušaji nasilnih prelazaka državne granice sa Albanijom. Cilj OVK je bio intenziviranje dejstava i pun izlazak na vojno-političku scenu. Nekoliko dana pred početak ofanzive, 15. jula, terorističke snage su izvele napad tromblonskom minom na policijski autobus na putu Srbica - Kosovska Mitrovica gde je ranjeno 20 policajaca. Dan kasnije napadnut je i rudnik Trepča u dva navrata i policijska patrola u opštini Uroševac.[2] Vođe OVK su odlučile da zauzmu teritorije koje bi proglasili slobodnim a koje bi omogućile dodatno ubacivanje ljudstva i ratnog materijala iz Albanije. Nekoliko hiljada naoružanih terorista je već izvelo blokadu određenih saobraćajnica i gradova. Vojska Jugoslavije je u tom trenutku bila isključivo angažovana na zaštiti državne granice dok su jedinice policije imale zadatak obezbeđivanja sigurnosti u unutrašnjosti teritorije te podnosile neprekidne terorističke napade.
Napad na grad[uredi | uredi izvor]
Cilj napada na Orahovac bio je ovladavanje gradom, stvaranje slobodne teritorije i odbacivanje snaga bezbednosti. U širem kontekstu ovakvi događaji bi izazvali velike civilne žrtve, postavili OVK kao jedinog legitimnog predstavnika Albanaca na Kosovu i Metohiji i izazvali pometnju u snagama bezbednosti. Neposredno pred napad na grad terorističke snage izvele su izviđanje grada 17. jula i izvršile prilaženje većim formacijama. U gradu i neposrednoj okolini je stacionirano oko 500 policajaca dok u samom gradu nije bilo formacija VJ. Sam napad na grad je izveden u većim grupama i potpuno je iznenadio policijske snage. Brojčano jači i sa efektom iznenađenja pripadnici OVK su blokirali policijske snage u zgradi policije i hotelu i zauzeli sve ključne objekte u gradu već 17. jula uveče. Prekinute su sve telefonske linije i oštećena je trafo stanica, te je grad ostao bez struje.
Kako je postojala opasnost da blokirani pripadnici policije budu pregaženi hitno je aktivirana borbena grupa sastavljena od ojačanih jedinica policije i Vojske Jugoslavije. Na visovima i dominantnim tačkama su se rasporedili snajperisti OVK, što je otežavalo kretanje, pristizanje i organizovanje deblokade grada. Odmah po ulasku u grad teroristi su kidnapovali neke građane srpske nacionalnosti, uključujući žene i decu, i odveli ih u pravcu Klečke gde je većina civila zverski mučena, masakrirana i spaljena. Nakon ovladavanja Orahovcem teroristi su prekopali saobraćajnice, postavili mine na mostovima i ulicama, postavili kamione sa peskom kao barikade i minirali ih, utvrdili se po kućama i dvorištima. Trebalo je brzo reagovati da bi se sprečio veći masakr nad Srbima kao i da bi se odblokirali opkoljeni policajci.
Deblokada grada[uredi | uredi izvor]
Komandant Prištinskog korpusa general Nebojša Pavković naredio je, tada pukovniku, Božidaru Deliću, da pokrene Borbenu grupu 3 i probije blokadu grada. Nju su sačinjavale oklopne i mehanizovane jedinice sa artiljerijskom vatrenom podrškom. Zajednička akcija vojske i policije na deblokadi Orahovca počela je 18. jula pre podne.
Prvu odbranu Orahovca teroristi su postavili na ulazu u selo Bela Crkva u dve linije. U središnjem delu sela postavili su jaku blokadu na lokalnom putu, a na uzvišenju u severnom delu sela postavili su bunker i borbene položaje na kojima je bilo 60 terorista. Srpske bezbednosne snage, među kojima su pored vojske i policije bili i SAJ i PJP, krenule su u napad na selo preko kose Brinja prišavši teroristima na 200 metara udaljenosti. Intenzivne borbe traju od 16.00 do 17.00 časova 18. jula kada dolazi do prekida dejstava uz povremena puškaranja.
Oko 18.30 časova u napad kreću tenk, praga i BOV. Iza njih idu, komandant 549. motorizovane brigade, pukovnik Božidar Delić, potpukovnik Stojan Konjikovac, major Zoran Đokić i dva pripadnika Vojne policije. Grupa se približila prvoj barikadi. Teroristi neprestano dejstvuju iz mitraljeza. Dejstvuju tenk i praga po zaklonima terorista. Tada pod kišom kuršuma, sam komandant napada, pukovnik Delić sa potpukovnikom Konjikovcem i majorom Đokićem izlazi ispred tenka i sajlama vezuje barikadu za tenk koji je odvlači oslobađajući prolaz ka centru sela. Drugu barikadu od džakova sa peskom uništio je tenk Vojske Jugoslavije i snage bezbednosti ulaze u centar sela dok teroristi počinju panično da beže. Vode se borbe za ovladavanje utvrđenih kuća u koje upadaju policajci. U najbolje utvrđenoj kući uhvaćen je komandant odbrane Bele Crkve, teroristički poručnik rodom iz sela Drenovac.
Pukovnik Delić posle zauzimanja Bele Crkve sa borbenom grupom u kojoj su tri tenka, tri prage i oficiri Konjikovac i Đokić, nastavlja kretanje ka Orahovcu i stiže do sela Brnjače gde se stacioniraju da bi sačekali dolazak ostalih jedinica.
Sutradan borbena grupa se ojačava vojnom policijom, pešadijom i minobacačkim vodom. Kapetan Saša Petrović se sa dva vojnika presvlači u civilno odelo i ulazi u Orahovac da izvidi situaciju. Akcija napada na Orahovac počela je u 10.30 časova. Na mostu na ulasku u Orahovac teroristi su postavili četiri vrste barkada (uvezane drljače, betonski blokovi i džakovi, kamionske šasije vezane sajlama za most i kamioni napunjeni peskom). Grad je praktično pretvoren u neosvojivo uporište. Teroristi jakom pešadijskom vatrom tuku borbenu grupu i šest puta gađaju ručnim bacačima ali ne pogađaju tenk. Vode se teške borbe, dejstvuju prage a grupa od 30-ak vojnika i policajca dolazi do prve barikade. Tada teroristi dejstvuju ispaljujući pet kumulativnih mina od kojih jedna skida blatobran sa gusenice tenka. Tada tenk precizno dejstvuje i uništava prve barikade. Komandanti Delić i Konjikovac kreću sa pešadijom da raščiste i razminiraju most. Za to vreme praga i tenk uništavaju bunker pored mosta u kome ginu dvojica terorista, od kojih je jedan bio bivši oficir JNA. Jedinica prolazi most i ulazi u Orahovac.
Posle dvodnevnih borbi 19. jula grad je odblokiran od terorističkih snaga i oslobođen.[2] Vođene su ulične borbe velikog intenziteta. U gradskoj okolini Vojska Jugoslavije je razbijala uporišta OVK i time je započela ofanziva snaga bezbednosti. U samom gradu vodile su se duže borbe tokom oslobađanja Doma zdravlja. U momentu deblokade policijskih snaga u gradu i spajanja sa ostalim snagama bezbednosti terorističke snage su razbijene i naterane na povlačenje. Sa pripadnicima OVK izbegli su i stanovnici, pripadnici albanskog stanovništva koji su se nekoliko dana nakon toga vratili svojim kućama. I sutradan 20. jula vođene su borbe oko Orahovca tokom kojih su postepeno potisnute ukopane snage OVK koje su posle velikih gubitaka naterane na povlačenje ka Mališevu i Drenici. Policajac Goran Tiosavljević (1969) poginuo je pri deblokadi grada 19. jula, dok je u terorističkom napadu 21. jula ubijen policajac Dejan Trifunović (1974).
Ratni zločini[uredi | uredi izvor]
Oružane akcije OVK u okolini Orahovca počele su 11. jula 1998. godine, kada je Jugoslav Krstić iz Retimlja otet na radnom mestu i odveden u nepoznatom pravcu. Najžešći napad dogodio se 18. jula, kada je 5 ljudi ubijeno, 35 muškaraca oteto, a svo srpsko stanovništvo Retimlja i Opteruše proterano. Terorističke snage su tokom povlačenja 19. jula sa sobom povele oko 80 civila srpske nacionalnosti. U selima oko Orahovca trajao je teror OVK nad nealbanskim življem sa otmicama, ubistvima i napadima na civile. Do 22. jula, u napadima na Orahovac i okolna sela Retimlje, Opterušu, Zočište i Veliku Hoču, ubijeno je 7, a oteto ukupno više od 110 civila srpske nacionalnosti. Nakon posredovanja Crvenog krsta pripadnici OVK su pustili žene i decu iz kolone otetih. Oko 45 civila se po povratku žena i dece vodilo kao nestalo. Pronađeni su posmrtni ostaci 42 žrtava, od toga 29 u stratištu Volujak[3] i još 13 u masovnoj grobnici u Mališevu.[4] Čak 14 žrtava je pripadalo srpskoj porodici Kostić.
Posledice[uredi | uredi izvor]
Napad i zauzimanje Orahovca je događaj koji je bio prekretnica u sukobima na Kosovu i Metohiji. Nakon toga usledila je žestoka ofanziva srpskih snaga bezbednosti i Vojske Jugoslavije prema svim uporištima OVK. Ubrzo potom zauzeto je i Mališevo u kome se nalazio glavni štab OVK, a usledili su teški okršaji širom Kosova i Metohije. OVK je tokom tih okršaja razbijena.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Orahovačka golgota|Glas javnosti Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. novembar 2017), 16. april 2008.
- ^ a b http://www.politika.rs/ilustro/2062/drugi.htm[mrtva veza]
- ^ Đokić, Bojan. „Bojan Đokić, "Otkos metohijskih sela: masovna grobnica Volujak"”. Pristupljeno 13. 4. 2018.
- ^ Đokić, Bojan. „Zločini OVK: masovna grobnica " Mališevo "”. Pristupljeno 13. 4. 2018.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Orahovac - kobna greška, članak u listu Novosti
- O ratnim zbivanjima na veb strani Kosovo Net Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. oktobar 2010)
- Godišnjica stradanja Srba i Roma u opštini Orahovac („Politika”, 18. jul 2020)
