Nacionalni park Đerdap

Za park prirode u Rumuniji pogledajte stranicu Park prirode Đerdap (Rumunija).

Nacionalni park Đerdap
IUCN kategorija II (nacionalni park)
Đerdap
Mjesto	Srbija
Najbliži grad	Donji Milanovac
Koordinate	44° 31′ 44.2″ N 21° 58′ 33.1″ E
Površina	63.786,48 ha
Osnovano	1974. godine
Upravljačko tijelo	Srbija

Upravna zgrada u Donjem Milanovcu

Nacionalni park Đerdap je najveći nacionalni park u Srbiji, nalazi se u severoistočnom delu Srbije, na samoj granici sa Rumunijom. Prateći tok Dunava, prostire se u dužini od 100 kilometara njegove desne obale, od Golupca do Karataša kod Kladova, gde se prostiru zone sa različitim režimom zaštite objekata prirode, spomenika kulture, faune i vegetacije reliktnih vrsta.

Ukupna površina Nacionalnog parka iznosi 93.968 hektara, a zaštitnom zonom obuhvaćeno je 63.786,48 ha. Osnovni prirodni fenomen ovog područja je grandiozna Đerdapska klisura kroz koju protiče reka Dunav.

Obuhvata uzani šumoviti brdsko-planinski pojas, širine 2 do 8 km uz Dunav, koji se izdiže iznad Dunava od 50 do 800 metara nadmorske visine.

Nacionalni park Đerdap, takođe, nazivaju i rečnim nacionalnim parkom, budući da značajan deo Đerdapa čini Dunav, a najveću i najdužu klisuru probojnicu u Evropi, čudesna Gvozdena vrata, samoniklom botaničkom baštom i najvećim evropskim arheološkim muzejom u prirodi.

Specifičan istorijski razvoj, vrlo povoljna đerdapska klima, složena mreža klisura, kanjona i dubokih uvala, ovaj prostor izdvajaju kao jedinstven evropski rezervat tercijarne flore, vegetacije i faune.

Osnivanje

Kao Nacionalni park NP Đerdap proglašen je 1974. godine da bi bili stavljeni pod zaštitu Klisura Đerdapa i prirodno područje uz klisuru, kao prostorna celina, sa izuzetnim kulturno-istorijskim vrednostima, značajnim prirodnim ekosistemima po sastavu izuzetne vrednosti i retkosti, objektima izvorne flore i faune i dobro očuvanim šumama prirodnog sastava i izuzetnog izgleda.

Kao Preduzeće za zaštitu i razvoj Nacionalnog parka Đerdap osnovano je 5. juna 1989. godine, usklađivanjem sa zakonskim propisima od 1993. godine posluje kao Javno preduzeće „Nacionalni park Đerdap”.

Sedište JP „Nacionalni park Đerdap” je u Donjem Milanovcu, u Ulici Kralja Petra I 14 a, a radne jedinice su u Dobri i Tekiji.

Organizaciona struktura

• Sektor za zajedničke poslove,
• Sektor za zaštitu i održivi razvoj,
• Sektor za pravne, opšte i poslove turizma,
• Sektor za planiranje gazdovanja šumama

Osnovne odlike

Osnovna odlika parka je velika šumovitost (preko 64%) i izrazito bogatstvo i raznovrsnost flore, faune geomorfoloških oblika i bogatstvo kulturno-istorijskih spomenika od najstarijih epoha do danas. Oko 9% odnosno 5.500 ha površine Nacionalnog parka Đerdap čini deo Dunava koji pripada Srbiji. To Nacionalni park Đerdap čini i rečnim nacionalnim parkom. Dolina Dunava sastavljena je od tri kanjonsko-klisurske doline:

• Golubačka, dugačka 14,5 km, najmanje širine 230 m
• Gospođin Vir dužine 15 km i najmanje širine 220 m
• Kanjon Velikog i Malog Kazana dužine 19 km i najmanje širine 150 m

i tri kotline:

• Ljupkovska
• Donjomilanovačka
• Oršavska

Kanjonske doline usečene su u krečnjake južnih Karpata.

Đerdap, Gvozdena vrata, hiljadama godina je izazov za putnike, trgovce, ratnike i mirotvorce. To su vrata između dva važna kulturna i ekonomska dela sveta, između donjeg i srednjeg Podunavlja. Đerdap je oduvek bio prirodno strateško mesto ogromnog značaja, i u ratu i u miru. Zato je duž Đerdapa veliki broj istorijskih spomenika.

Odlukom Uneska proglašen je za geopark.

Flora Đerdapa se ne odlikuje samo raznovrsnošću i bogatstvom, nego i izrazitim reliktnim karakterom. Na prostoru parka opstaje preko 1100 biljnih vrsta.

Raznolikost staništa i zajednica se odrazila i na faunu koja poput flore, nosi obeležje reliktnosti. Na ovom prostoru se mogu sresti medved, ris, vuk, šakal, štekavac, sova ušara, crna roda kao i mnoštvo drugih vrsta.

Kulturno istorijsko nasleđe

Vrlo povoljni uslovi za život bili su razlog stalnog prisustva čoveka o čemu svedoče mnogi arheološki nalazi i kulturno-istorijski spomenici, kao što su naselje Lepenski Vir, arheološki lokaliteti poput Dijane, Golubački grad, ostaci Trajanovog mosta, Trajanove table, rimskog limesa, raznovrsni kasteli, do očuvanih primera narodne srpske arhitekture.

Galerija

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Vidi još

• Đerdapska klisura
• Nacionalni parkovi Srbije
• Hidroelektrana Đerdap I
• Hidroelektrana Đerdap II
• Spisak zaštićenih prirodnih dobara u Istočnoj i južnoj Srbiji

Literatura

• Milanović Pešić, Ana (urednik) (2015). NP Đerdap (Leksikoni nacionalnih parkova Srbije izd.). Beograd: Službeni glasnik / Geografski institut Jovan Cvijić SANU /Nacionalni park Đerdap. str. 360. ISBN 978-86-519-1799-1.  CS1 održavanje: Tekst viška: spisak autora (veza)

Spoljašnje veze

• Zvanični veb-sajt Nacionalnog parka Đerdap (jezik: srpski) (jezik: engleski) (jezik: nemački)
• Parkovi za prirodu i ljude: Đerdap, prva priča RTS Obrazovno-naučni program - Zvanični kanal
• Parkovi za prirodu i ljude: Đerdap, druga priča RTS Obrazovno-naučni program - Zvanični kanal
• „NP Đerdap na sajtu Republičkog zavoda za zaštitu prirode Srbije”. RZZPS. Arhivirano iz originala 20. 04. 2021. g. Pristupljeno 12. 3. 2021. 
• Mitovi i legende iza gvozdenih vrata („Politika”, 2. jul 2017)
• Na leđima Dunava