Grad Beograd

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ovaj članak je o administrativnoj jedinici. Za članak o gradu pogledajte stranicu Beograd. Za ostale upotrebe pogledajte stranicu Beograd (višeznačna odrednica).
Grad Beograd
Položaj Grada Beograda u Srbiji
Položaj Grada Beograda u Srbiji
Položaj Grada Beograda u Srbiji

Obuhvata severnu Šumadiju, istočni Srem i jugozapadni Banat. Sastoji se od 17 opština:
Barajevo
Voždovac
Vračar
Grocka
Zemun
Zvezdara
Lazarevac
Mladenovac
Novi Beograd
Obrenovac
Palilula
Rakovica
Savski Venac
Sopot
Stari Grad
Surčin
Čukarica

Ima 157 naselja (16 gradskih i 141 seoskih).
Matična državaSrbija
Administrativni
centar		Beograd
Najveći gradBeograd
Službeni jeziksrpski
Vladavina
Oblik vlastiteritorijalna jedinica Srbije
 — GradonačelnikAleksandar Šapić
Istorija
Geografija
Površina‍
 — ukupno3.234,96 km2
Stanovništvo‍
 — 2022.Rast 1.681.405
 — gustina519,8 st./km2
Ekonomija
Valutasrpski dinar
 — kod valuteRSD
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +1 (CET)
UTC +2 (CEST)
Internet domen‍www.beograd.org.rs,
позивни број: +381 (0)11‍

Grad Beograd ima status posebne teritorijalne jedinice u Srbiji sa svojom lokalnom samoupravom.[1] Njegova teritorija podeljena je na 17 gradskih opština, od kojih svaka ima svoje lokalne organe vlasti.[2] Beograd zauzima preko 3,6% teritorije Srbije, a u njemu živi 21% ukupnog broja građana Srbije (ne uključujući Kosovo i Metohiju).[3] Prema konačnim podacima sa poslednjeg popisa 2022. godine u gradu je živelo 1.681.405 stanovnika[4] Beograd je takođe ekonomski centar Srbije i središte srpske kulture, obrazovanja i nauke.

Grad Beograd obuhvata tri oblasti u Srbiji: Šumadiju, Banat (preko Dunava) i Srem (preko Save), a prostire se na dve geografske regije: Balkansko poluostrvo (Šumadijski deo) i srednju Evropu (Banatsko-sremski deo).

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Demografija Beograda

Prema procenama Republičkog zavoda za statistiku iz 2008. godine, na teritoriji grada Beograda živi ukupno 1.621.396 stanovnika. Od toga 1.322.629 stanovnika živi u urbanim sredinama, a 298.767 stanovnika u ruralnim sredinama.[5]

Prema popisu iz 2002. godine, stanovnici Beograda su se izjasnili kao Srbi (1.417.187), Jugosloveni (22.161), Crnogorci (21.190), Romi (19.191), Hrvati (10.381), Makedonci (8.372) i Muslimani (4.617).[6]

Iako postoje nekoliko religioznih zajednica u Beogradu, taj sklop je relativno homogen. Pravoslavna zajednica je daleko najbrojnija sa 1.429.170 vernika. Takođe ima i 20.366 muslimana i 16.305 katolika. Postojala je i velika jevrejska zajednica, ali nakon nacističke okupacije 1941. i velike emigracije Jevreja u Izrael, njihov broj je opao na 415. U Beogradu takođe ima i 3.796 protestanata.[7]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Razni prizori iz Beograda.
Razni prizori iz Beograda.

Grad Beograd sastoji se iz dve geografski dosta različite celine, na čijem dodiru je podignut. Severno od reka Save i Dunava nalazi se veliki ravničarski deo koji je u sklopu Panonske nizije. Panonski basen formiran je na prostoru starog Panonskog kopna koje je spušteno duž velikih raseda.[8] Južno od Save i Dunava nalazi se brežuljkasto i brdovito zemljište Šumadije. Sredinom šumadijskog dela okruga, pa i samog grada, prolazi lanac Šumadijskog venca planina koji na jugu počinje Rudnikom, nastavlja se Bukuljom, a na teritoriji okruga ide linijom Kosmaj-Avala-Vračarski plato-Beogradska tvrđava (Kalemegdanski rt). Ovaj lanac predstavlja okosnicu grada i naziva se „Šumadijska greda”. U južnom delu grada najistaknutiji oblici u reljefu su planine Kosmaj i Avala. Planina Avala predstavlja lakolit.

Urvine predstavljaju karakteristiku reljefa na teritoriji grada. Brojne su i veoma ugrožavaju pojedine delove grada, a naročito su zastupljene na posavskom i podunavskom odseku, duž autoputa, oko sela Partizani, između Beograda i Smedereva itd. Ima ih fosilnih i recentnih.

Na teritoriji grada brojni su fluvio-denudacioni oblici reljefa: fluvio-denudacione površi (beogradska i pinosavska), doline, razvođa reka i potoka, epigenije, rečna ostrva, aluvijalne ravni itd. Sliv i dolina Topčiderske reke, pritoke Save, epigenetski su usečene u stene Šumadijske grede (Marković, Pavlović, 1995). Na teritoriji grada nalazi se 16 rečnih ostrva: Ada Ciganlija, Veliko ratno ostrvo, Gročanska ada itd.[9]

Osnovu Šumadijske grede čine kredni i sarmatski sedimenti (krečnjaci Kalemegdana, Tašmajdana, Košutnjaka, Topčiderskog brda). U ovim krečnjacima izgrađen je kraški reljef koji se nalazi na teritoriji grada Beograda. Kras grada tipski pripada merokrasu, a odlikuje ga mala moćnost, zbog čega nisu razvijeni svi kraški oblici reljefa. Javljaju se vrtače, uvale, pećine i jame. Vrtače se javljaju u nizovima, javljaju se preobraćene u lokve (ispunjene vodom), kao aluvijalne. Među uvalama izdvaja se „Provalija”, a pojedine uvale, poput vrtača, takođe su ispunjene vodom. Najduža pećina nosi naziv „Turski točak” i ima dužinu od 26 m.[10] Osobenost kraškog reljefa su fosilne škrape.[11]

Eolski oblici reljefa na teritoriji grada izgrađeni su u lesu. Lesa ima severno i južno od Save i Dunava. Severno od Save ističu se Bežanijska lesna kosa, Zemunski lesni plato, a na pojedinim mestima odseci lesnih zaravni dostižu visinu do 30 m. Južno les se nalazi u povlati Šumadijske grede. Lesne naslage debljine do 10 m javljaju se na znatnoj površini.[12]

Znamenitosti[uredi | uredi izvor]

Mermerni stub na mestu smrti despota Stefana Lazarevića u dvorištu crkve u Markovcu

Privreda[uredi | uredi izvor]

Glavni nosilac privredne snage svakako čini sam grad. Međutim, teritorijalno najveći deo okruga čine ruralna i poljoprivredna područja. Severni, panonski delo okruga je prepoznatljiv po intenzivnoj i dobro razvijenoj poljoprivredi. Južni deo je pored poljoprivrede, veoma poznat po voćarstvu i odličnim vinogorjima u podunavskom i šumadijskom delu okruga.

Lokalna samouprava[uredi | uredi izvor]

Beograd ima status posebne teritorijalne jedinice u Republici Srbiji, sa svojim posebnim organima lokalne samouprave.[traži se izvor]

Skupština grada[uredi | uredi izvor]

Zgrada Skupštine grada, poznata i kao Stari dvor

Skupština grada Beograda je predstavnički organ koji vrši osnovne funkcije lokalne vlasti utvrđene zakonom i Statutom grada. Skupština ima 110 odbornika koji se biraju na lokalnim izborima, na četiri godine. Skupština grada sastaje se po potrebi, a najmanje jednom u tri meseca.

Gradonačelnik[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Spisak Gradonačelnika Beograda

Gradonačelnik Beograda predstavlja i zastupa Grad i obavlja izvršnu funkciju u Gradu Beogradu.

Gradonačelnik se bira istovremeno kad i odbornici za Skupštinu grada neposrednim tajnim glasanjem na četiri godine. Gradonačelnik ne može biti odbornik Skupštine grada, niti obavljati drugu javnu funkciju.

Gradonačelnik Beograda, izabran 2018. godine je Zoran Radojičić.

Gradsko veće[uredi | uredi izvor]

Gradsko veće je organ Grada Beograda koji usklađuje ostvarivanje funkcija Gradonačelnika i Skupštine grada i vrši kontrolno-nadzornu funkciju nad radom Gradske uprave.

Gradsko veće čine Gradonačelnik, zamenik gradonačelnika i 9 članova. Članove Gradskog veća bira Skupština grada, na predlog Gradonačelnika, na četiri godine.

Gradska uprava[uredi | uredi izvor]

Gradska uprava obavlja upravne poslove u okviru prava i dužnosti Grada Beograda i određene stručne poslove za potrebe Skupštine grada, Gradonačelnika i Gradskog veća.

Načelnik Gradske uprave, koga postavlja Skupština grada na predlog Gradonačelnika, rukovodi radom Gradske uprave. Načelnik Gradske uprave može imati zamenika koji se postavlja i razrešava na isti način kao načelnik.

Gradske opštine[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Beogradske opštine

Gradska opština je deo teritorije Grada Beograda u kojoj se vrše određeni poslovi lokalne samouprave utvrđeni Statutom grada. Građani učestvuju u vršenju poslova gradske opštine preko izabranih odbornika u skupštini gradske opštine, putem građanske inicijative, zbora građana i referenduma, u skladu sa Ustavom, zakonom, Statutom grada i aktima gradske opštine.

Većina opština se nalaze južno od Dunava i Save, u Šumadijskom regionu. Tri opštine (Zemun, Novi Beograd i Surčin) se nalaze sa severne strane Save, u Sremu, dok se opština Palilula nalazi na obe strane Dunava, u Šumadiji i Banatu.

  • Spisak beogradskih opština:
Karta beogradskih opština
Ime Površina (km²) Stanovništvo (1991) Stanovništvo (2002) Stanovništvo (2011)
Barajevo 213 20.846 24.641 27.036
Voždovac 148 156.373 160.768 157.152
Vračar 3 67.438 58.386 55.463
Grocka 289 65.735 75.466 83.398
Zvezdara 32 135.694 132.621 148.014
Zemun 150 141.695 152.950 166.292
Lazarevac 384 57.848 58.511 58.224
Mladenovac 339 54.517 52.490 53.050
Novi Beograd 41 218.633 217.773 212.104
Obrenovac 411 67.654 70.975 71.419
Palilula 451 150.208 155.902 170.593
Rakovica 31 96.300 99.000 108.413
Savski venac 14 45.961 42.505 38.660
Sopot 271 19.977 20.390 20.199
Stari grad 5 68.552 55.543 48.061
Surčin 288 34.463 38.695 42.012
Čukarica 156 150.257 168.508 179.031
UKUPNO 3.227 1.552.151 1.576.124 1.639.121
Izvor: Republički zavod za statistiku[13]

Područje naselja Beograd, užeg i urbanizovanog dela ukupne površine 360 km², obuhvata sledeće gradske opštine: ceo Vračar, Zvezdaru, Savski venac, Stari grad, Rakovicu i Novi Beograd i delove Voždovca, Zemuna, Palilule i Čukarice.

Galerija[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Grad Beograd — Gradska vlast
  2. ^ Grad Beograd — Gradske opštine
  3. ^ „Republički zavod za statistiku — - Gradski pokazivači”. Arhivirano iz originala 13. 11. 2009. g. 
  4. ^ „Prvi rezultati Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022.”. popis2022.stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 12. 2022. 
  5. ^ „Republički zavod za statistiku, Procena stanovništva iz 2008.”. Arhivirano iz originala 14. 8. 2009. g. Pristupljeno 07. 8. 2009. 
  6. ^ Grad Beograd — Činjenice (Stanovništvo)
  7. ^ „Knjige rezultata Popisa 2002.": „Knjiga 3: Veroispovest, maternji jezik i nacionalna ili etnička pripadnost prema starosti i polu — podaci po opštinama" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. oktobar 2013), pp. 12. Republički zavod za statistiku Srbije, 2003.
  8. ^ Rodić, D; Pavlović, M (1994). Geografija Jugoslavije I. Beograd: „Savremena Administracija, D.D. izdavačko-štamparsko preduzeće Beograd. 
  9. ^ „Beograd”. 
  10. ^ Petrović, Dragutin; Manojlović, Predrag (2003). Geomorfologija. Beograd: Geografski fakultet, Univerzitet u Beogradu. ISBN 978-86-82657-32-3. 
  11. ^ Marković, J; Pavlović, M (1995). Geografske regije Jugoslavije (Srbija i Crna Gora). Beograd: Savremena Administracija. 
  12. ^ Marković, J (1966). Geografske oblasti Socijalističke Federativni Republike Jugoslavije. Beograd.: Zavod za izdavanje udžbenika Socijalističke Republike Srbije. 
  13. ^ „Knjiga 20”. Uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002. i 2011. Podaci po naseljima (PDF). stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. septembar 2011. ISBN 978-86-6161-109-4. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Град_Београд&oldid=27517074”