Ankara
| Ankara tur. Ankara | |
|---|---|
Pogled na Ankaru Atakule Anitkabir Kodžatepe Predsednička biblioteka | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Turska |
| Vilajet | Ankara |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2022. | 5.187.949 [1] |
| — gustina | 2.115,72 st./km2 |
| Aglomeracija (2022.) | 5.782.285 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 39° 55′ 00″ S; 32° 51′ 00″ I / 39.916667° S; 32.85° I |
| Vremenska zona | UTC+3 |
| Aps. visina | 938[2] m |
| Površina | 2.452,1 km2 |
  Ankara Ankara na karti Turske | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Mansur Javaš |
| Pozivni broj | 312 |
| Veb-sajt | |
| ankara.bel.tr | |
Ankara (tur. Ankara) je glavni grad Turske i istoimenog vilajeta.[3] Prema popisu iz 2022. godine u gradu je živelo 5.187.949 stanovnika.
U vizantijskom periodu je bila poznata kao Ankira (grč. Ἄγκυρα [Ánkyra], „sidro“). Ime Angora je korišćeno do 1930. godine. Nakon proglašenja Republike Turske 1923. Ankara postaje glavni grad umesto Istanbula. Od 1919. godine Angora je sjedište narodne vlade Mustafe Kemal-paše Ataturka koji je poveo rat za oslobađanje turskih teritorija. 1923. godine Kemal paša je proglasio Angoru za glavni grad Turske. 1930. godine Angora je promijenila ime u Ankaru.
Grad se sastoji od starog, sjevernog dijela, koji je sačuvao srednjovjekovno-istočnjački izgled i od modernog južnog dijela koji je podignut uglavnom nakon 1923. godine.
Etimologija
[uredi | uredi izvor]Kao i mnogi drugi antički gradovi i Ankara je više puta u svojoj istoriji menjala svoje ime. Prvobitno se zvala Ankuvaš kad je bila hetitski kultni centar.[4][5] U doba Stare Grčke zvala se Ankira (grčki: Ἄγκυρα [Ánkyra], „sidro”). Od osmanskih vremena nakon 1073. postala je znana kao Angora. Ime je promenila 1930. kad je odlukom turske državne pošte postala - Ankara.[6]
Geografija
[uredi | uredi izvor]Ankara leži na severozapadu Turske, 200 km od crnomorske obale i 450 km jugoistočno od Istanbula.[7]
Istorijski centar Ankare smestio se na stenovitom brdu visokom 150 m, na levoj obali rijeke Ankara, pritoke Sakarje.
Klima
[uredi | uredi izvor]Ankara ima čistu Kontinentalnu klimu, sa hladnim snežnim zimama i toplim suvim letima. Kiše padaju u proljeće i jesen, ali u malom obimu jer na Ankaru padne prosečno na godinu samo oko 415 mm padavina, tako da po Kepenovog klasifikaciji klime gotovo da ima Polupustinjsku klimu BSh, BSk
| Klima Ankare (1927–2017) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 16,6 (61,9) |
21,3 (70,3) |
27,8 (82) |
31,6 (88,9) |
34,4 (93,9) |
37,0 (98,6) |
41,0 (105,8) |
40,4 (104,7) |
37,7 (99,9) |
33,3 (91,9) |
24,7 (76,5) |
20,4 (68,7) |
41,0 (105,8) |
| Maksimum, °C (°F) | 4,1 (39,4) |
6,3 (43,3) |
11,4 (52,5) |
17,3 (63,1) |
22,3 (72,1) |
26,6 (79,9) |
30,2 (86,4) |
30,3 (86,5) |
25,9 (78,6) |
19,8 (67,6) |
12,9 (55,2) |
6,4 (43,5) |
17,8 (64) |
| Prosek, °C (°F) | 0,2 (32,4) |
1,6 (34,9) |
5,7 (42,3) |
11,3 (52,3) |
16,1 (61) |
20,1 (68,2) |
23,5 (74,3) |
23,4 (74,1) |
18,8 (65,8) |
12,9 (55,2) |
7,1 (44,8) |
2,4 (36,3) |
11,9 (53,4) |
| Minimum, °C (°F) | −3,3 (26,1) |
−2,4 (27,7) |
0,5 (32,9) |
5,2 (41,4) |
9,6 (49,3) |
12,8 (55) |
15,7 (60,3) |
15,9 (60,6) |
11,7 (53,1) |
7,0 (44,6) |
2,4 (36,3) |
−0,8 (30,6) |
6,2 (43,2) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −24,9 (−12,8) |
−24,2 (−11,6) |
−19,2 (−2,6) |
−7,2 (19) |
−1,6 (29,1) |
3,8 (38,8) |
4,5 (40,1) |
5,5 (41,9) |
−1,5 (29,3) |
−9,8 (14,4) |
−17,5 (0,5) |
−24,2 (−11,6) |
−24,9 (−12,8) |
| Količina padavina, mm (in) | 39,5 (1,555) |
35,0 (1,378) |
38,6 (1,52) |
42,3 (1,665) |
51,2 (2,016) |
34,2 (1,346) |
13,7 (0,539) |
11,5 (0,453) |
17,8 (0,701) |
27,6 (1,087) |
31,7 (1,248) |
43,9 (1,728) |
387,0 (15,236) |
| Dani sa padavinama | 12,1 | 11,1 | 10,7 | 11,0 | 12,1 | 8,4 | 3,4 | 2,6 | 4,0 | 6,8 | 8,0 | 11,6 | 101,8 |
| Relativna vlažnost, % | 79 | 75 | 65 | 58 | 57 | 51 | 43 | 41 | 46 | 56 | 70 | 78 | 60 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 83,7 | 110,2 | 161,2 | 195,0 | 263,5 | 303,0 | 353,4 | 334,8 | 276,0 | 207,7 | 138,0 | 77,5 | 2.504 |
| Sunčani sati — dnevni prosek | 2,7 | 3,9 | 5,2 | 6,5 | 8,5 | 10,1 | 11,4 | 10,8 | 9,2 | 6,7 | 4,6 | 2,5 | 6,84 |
| Izvor #1: Turski državni meteorološki servis[8] | |||||||||||||
| Izvor #2: Nemački vremenski servis (vlažnost 1931–1960)[9] | |||||||||||||
Istorija
[uredi | uredi izvor]Precizan datum osnivanja Ankare je dalje neizvestan, arheološki nalazi ukazuju da nastanjena još od kamenog doba, kao i to da se na prostoru grada nalazio prosperitetni frigijski grad od kraja 2. milenijuma p. n. e.
Aleksandar Veliki osvojio je Ankaru - 334. p. n. e.[3], u 3. veku p. n. e. grad je bio prestolnica Tektosaga jednog galatskog plemena. Od 25. p. n. e. za vreme vladavine cara Avgusta Ankara je postala deo Rimskog carstva.[7][3]
Za vreme vizantijske vladavine, Ankara je bila meta napada Persijanaca i Arapa. Oko 1073. Ankara je pala u ruke Seldžuka[3], ali ju je krstaš Rejmond Tuluški - 1101. preoteo.[3][7] Vizantija ipak nije mogla dugo da održi svoju vlast, tako da je Ankara je postala kamen spoticanja između Seldžuka i njihovih rivala među turskim graničnim klanovima, a nakon 1143. između samih seldžučkih prinčeva. Nakon osnivanja Osmanskog carstva Ankara je počela da stagnira kao periferni grad carstva.[7]
Mongolski vladar Timur zauzeo je Ankaru 1354, ali ju je već 1403. preoteo Orhan drugi sultan Osmanske dinastije.[3]Nakon tog je ostala u osmanskim rukama, u kasnijim vekovima, grad je ponovno postao važan, kao trgovački centar na karavanskom putu za istok.[7]
Nakon Prvog svetskog rata - lider mladoturaka Mustafa Kemal Ataturk, odabrao je Ankaru za sedište svog štaba 1919. iz kog je organizovao borbu kako protiv grčkih intervencionističkih snaga, tako i protiv sultana i njegove vlade u Istanbulu. Nakon osnivanja Republike Turske - 1923. Ankara je proglašena glavnim gradom nove države.[7][3]
Stanovništvo
[uredi | uredi izvor]Prema proceni, u gradu je 2009. živelo 3.945.627 stanovnika.
| 1990. | 2000. |
|---|---|
| 2.583.963 | 3.203.362 |
Privreda
[uredi | uredi izvor]
Država je najveći poslodavac u Ankari, pošto najveći broj ljudi radi u državnoj administraciji. Ali Ankara je drugi po veličini industrijski centar u zemlji, odmah nakon Istanbula. Ankara ima brojne vinarije, veliku pivaru, brojne fabrike prehrambene industrije, građevinskog materijala, fabriku traktora i cementaru.[7]
Saobraćaj
[uredi | uredi izvor]Ankara je važno prometno čvorište Turske, tu se ukrštaju magistralni autoputevi i željezničke pruge Anadolije.[7]
Severoistočno od centra grada 28 km nalazi se veliki Međunarodni aerodrom Esenboga (IATA: ESB, ICAO: LTAC) izgrađen 1955. godine.
Znamenitosti
[uredi | uredi izvor]
Arhitektura Ankare je ogledalo njene duge prošlosti. Iz vremena rimske vladavine ostali su ostatci termi, Julijanov stub i Avgustov hram podignut 25. p. n. e. - 20. p. n. e. Iz vizantijskih vremena ostali su delovi kaštela na brdu iznad grada i groblje. Najstarija džamija u gradu je Alâeddin, iz doba Seldžuka (12. vek) s jednim minaretom, koja se nalazi na obroncima brda na kom dominira kaštel (kale).
Građevine iz osmanskog perioda su brojne, od njih vredi spomenuti džamiju Haci Bayram (1427–1428), kao i Bezistan Mahmud Paše i Kuršumli han, dve građevine iz 15. veka koje su danas preuređene u Muzej anadolijskih civilizacija.[7] U njemu se čuva svetski poznata Hetitska kolekcija. Vredan je i Etnografski muzej sa svojom zbirkom umetnosti i folklora turskog naroda. Etnografski muzej se nalazi preko puta zgrade opere u distriktu Ulus, kod se Muzej anadolijskih civilizacija nalazi na ulazu u dvorac Ankare i u stvari je stari bezistan. Muzej likovnih i vajarskih umetnosti — nalazi se blizu etnografskog muzeja i ima bogatu kolekciju turske umetnosti od 19. veka do današnjih dana.
Anitkabir — mauzolej Ataturka, oca moderne turske države. Nalazi se na uzvišenju iznad grada. U sklopu mauzoleja, izgrađenog 1953. nalazi se i muzej sa voštanom figurom Kemala Ataturka, njegovim spisima, pismima, ličnim stvarima i fotografijama koje prate njegov život.[7]
Partnerski gradovi
[uredi | uredi izvor]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „turkstat.gov.tr”. Turkish Statistical Institute. Pristupljeno 4. 5. 2014.
- ^ „Ankara, Turkey: Latitude, Longitude and Altitude”. Pristupljeno 5. 5. 2013.
- ^ a b v g d đ e Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 53. ISBN 86-331-2075-5.
- ^ „Judy Turman: Early Christianity in Turkey”. Socialscience.tjc.edu. Arhivirano iz originala 15. 11. 2002. g. Pristupljeno 29. 6. 2010.
- ^ „Saffet Emre Tonguç: Ankara (Hürriyet Seyahat)”. Hurriyet.com.tr. Pristupljeno 29. 6. 2010.
- ^ Kjeilen, Tore (3. 9. 2004). „Ankara”. I-cias.com. Arhivirano iz originala 13. 01. 2009. g. Pristupljeno 31. 5. 2012.
- ^ a b v g d đ e ž z i „Ankara” (na jeziku: engleski). Encyclopædia Britannica Online. Pristupljeno 30. 5. 2012.
- ^ „Resmi İstatistikler: İllerimize Ait Genel İstatistik Verileri” (na jeziku: Turkish). Turkish State Meteorological Service. Arhivirano iz originala 12. 1. 2019. g. Pristupljeno 10. 1. 2019.
- ^ „Klimatafel von Ankara (Central) / Türkei” (PDF). Baseline climate means (1961–1990) from stations all over the world (na jeziku: German). Deutscher Wetterdienst. Pristupljeno 12. 1. 2019.
Literatura
[uredi | uredi izvor]
Baynes, T.S., ur. (1878). „Angora”. Encyclopaedia Britannica. 2 (9th izd.). str. 45.- Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Ancyra”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 1 (11 izd.). Cambridge University Press. str. 953.
- Parvis, Sarah (2006). Marcellus of Ancyra And the Lost Years of the Arian Controversy 325–345. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-928013-1.
- Ovaj članak uključuje tekst iz publikacije koja je sada u javnom vlasništvu: Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Angora”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 2 (11 izd.). Cambridge University Press. str. 40—41.
- Ovaj članak uključuje tekst iz publikacije koja je sada u javnom vlasništvu: Rockwell, William Walker (1911). „Ancyra”. Ur.: Chisholm, Hugh. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 1 (11 izd.). Cambridge University Press.
- "Members of Staff of the Museum" (2006). Guide book to The Museum of Anatolian Civilizations. Ankara: "The association for the support and encouragement of the Museum of Anatolian Civilizations." Dönmez offset (Printer). ISBN 978-975-17-2198-3.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]- Governorate of Ankara
- Municipality of Ankara
- GCatholic – (former and) Latin titular see
- GCatholic – former and titular Armenian Catholic see
- Ankara Development Agency
- Esenboğa International Airport
- Ankara na sajtu OpenStreetMap
- Zvanični veb-sajt
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
