Opština Arilje
| Opština Arilje | |||
|---|---|---|---|
 Zgrada skupštine opštine Arilje
| |||
| |||
| Osnovni podaci | |||
| Država |  Srbija
| ||
| Upravni okrug | Zlatiborski | ||
| Sedište | Arilje | ||
| Stanovništvo | |||
| Stanovništvo |  17.063 (2022)[1]
| ||
| Geografske karakteristike | |||
| Površina | 349 km2 | ||
|
| |||
| Ostali podaci | |||
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) | ||
| Veb-sajt | arilje | ||
.gif)
Opština Arilje se nalazi u zapadnom delu Srbije, u Zlatiborskom okrugu, u slivu reka Rzava i Moravice.
Udaljeno je od Beograda 195 km, Čačka 46 km i Užica 36 km. Smešteno je u živopisnoj ravnici na nadmorskoj visini od 330 m, a sela gornjeg područja opštine su i do 800 m. Najviši vrh opštine je planina Kukutnica sa 1.382 m nadmorske visine. Površina opštine je 349 km² na čijem području živi 18.792 stanovnika (prema popisu stanovništva iz 2011. godine), u jednom gradskom i 21 seoskom naselju (organizovano u 15 mesnih zajednica). Prema podacima sa poslednjeg popisa 2022. godine u opštini je živelo 17.063 stanovnika[1] U opštinskom centru i prigradskim naseljima broj stanovnika od kraja Drugog svetskog rata neprekidno raste dok se u ostalim selima neprestano smanjuje. Oko 58% stanovništva je starosedelačko, oko 23% internih migranata a oko 19% iz drugih opština.
Oko 13.000 stanovnika je radno aktivno u državnom ili privatnom sektoru. Železnice nema a putnu mrežu u opštini čini oko 705 km puteva, od čega je 160 km asfaltiranih. Glavni put je magistralni M21/2 u dužini 12,6 km i regionalni R228 u dužini 43 km. Gustina putne mreže je 0,87 km/km². Sva mesta u opštini su elektrificirana i pokrivena telefonskom mrežom.
Priroda je ovo područje nagradila bogatim i atraktivnim šumskim predelima, bistrim planinskim izvorima, potocima i rekama, tako da se ovaj kraj ubraja u najčistije i najzdravije sredine u Srbiji. Tako očuvana priroda pruža izvanredne uslove za proizvodnju zdrave hrane. Od 1970. godine, Arilje predstavlja centar proizvodnje maline poznat širom sveta. Proizvodnjom maline se u ovom kraju bavi gotovo celokupno stanovništvo. Godine 2019. se malina plantažno gajila na oko 1.200 ha.[2]
Geografija[uredi | uredi izvor]
Opština Arilje je geografski podeljena na tri makrozone[3]. Brdsko-planinska zona je u zapadnom delu opštine i obuhvata sela razbijenog tipa (Radobuđa, Grivska, Severovo, Kruščica, Radoševo, Visoka, Bjeluša, Brekovo i Dobrače). U ovom delu dominira voćarstvo (maline), gajenje krompira i govedarstvo. Sela u ovom području su pod uticajem depopulacije i starenja. Zona magistralnog puta i reke Moravice (Dragojevac, Mirosaljci, Trešnjevica, Stupčevići, Latvica i Bogojevići) u jugoistočnom delu opštine je pod uticajem zgušnjavanja i urbanizacije, a ima i industrijskih i prerađivačkih pogona. Zona naselja Arilje obuhvata i Pogled, Vigošte, Cerova, Vrane, Grdovići i Virovo i ovde su prisutni sekundarni i tercijarni sektor delatnosti.
Od ukupne površine, 33.438 ha (96,8%) zauzimaju oranice i šume, a neproduktivna zemljišta 1.462 ha (3,2%). Od poljoprivrednog zemljišta oranice, bašte, voćnjaci i livade zauzimaju 14.393 ha. Šume zauzimaju 13.312 ha, ali od toga visokih šuma ima svega oko 26%. Preovlađuju sastojine tvrdih lišćara bukve, hrasta i graba. U nižim delovima ima mekih lišćara topole i vrbe. Od četinara preovlađuje autohtona smrča.
Prirodne vrednosti na teritoriji opštine su Visočka banja, Spomenik prirode Bjeluška potajnica, Vodena pećina, kanjoni Velikog Rzava (Orlovača i Visočka klisura).
Hidrologija[uredi | uredi izvor]
Glavni vodotokovi su Golijska Moravica, Veliki Rzav i Mali Rzav. Mali Rzav se uliva u Veliki Rzav između Radobuđe i Arilja, a Veliki Rzav u Golijsku Moravicu 2 km nizvodno od Arilja. Pravac pružanja vodotokova je uglavnom severozapad-jugoistok. Manje reke su Panjica, Trešnjevačka reka, Grivska reka, Novitovića reka, Latvička reka, Biljevačka reka i Mirosaljačka reka.
Od oko četrdesetak izvora najobilniji su Velika i Mala banja u Klisuri a ima i vrela, kao što su Zijača i Mukavica u Bjeluši, Mlavsko vrelo u Mirosaljcima i Topalsko vrelo u Vigoštu. Neki od izvora su kaptirani za vodosnabdevanje. U Cerovi, Kruščici i Visokoj postoje izdani mineralne vode. Vodena pećina kod Dobrača je poznata jer iz nje izvire reka.
Na teritoriji opštine je izgrađen regionalni sistem za snabdevanje vodom „Rzav“ koji već vodom snabdeva opštine Arilje, Požega, Lučani, Čačak i Gornji Milanovac. Trenutno je kapaciteta 1300 l/s, a predviđeno je da bude 2300 l/s pijaće vode.
Planskim dokumentima je predviđen razvoj turizma, ribolova, male akumulacije pa i minihidroelektrana.
Kultura[uredi | uredi izvor]
U opštini ima četiri nepokretna kulturna dobra. Crkva svetog Ahilija (zadužbina kralja Dragutina) iz XIII veka u centru Arilja je kulturno dobro od izuzetnog značaja. Crkva svetog Nikole iz XIII veka u selu Brekovo je kulturno dobro od velikog značaja, manastir Klisura u Dobrači i kuća Perke Krčevinac u Radobuđi su kulturna dobra. Postoji još deset kulturnih dobara pod prethodnom zaštitom, od kojih su sedam arheološka nalazišta.[4]
Priroda[uredi | uredi izvor]
Na lokaciji Zelenika u Radoševu se nalazi prirodna retkost, prirodno stanište biljne vrste zelenika (Ilex aquifolium) i to je zaštićeno prirodno dobro kao i kraški izvor Bjeluška potajnica, spomenik prirode na mestu Luke u selu Bjeluša.
Demografija[uredi | uredi izvor]
Opština je prema popisu iz 2011. godine uglavnom naseljena Srbima.[5]
Naseljena mesta[uredi | uredi izvor]
Opština Arilje je administrativno organizovana u 22 mesne zajednice. To su:
|
|
|
U opštini je jedno gradsko naselje Arilje, koje je i sedište opštine i 21 seosko naselje:
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Konačni rezultati popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. (knjiga 1, nacionalna pripadnost opštine i gradovi)”. popis2022.stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 12. 2022.
- ^ „Arilje – prestonica maline i najcistije reke Rzav - OGLASNA TABLA” (na jeziku: srpski). 2019-03-06. Pristupljeno 2024-02-02.
- ^ Strategija razvoja planskog područja[mrtva veza], Pristupljeno 17. 4. 2013.
- ^ „Kultura”. arilje.org.rs. Pristupljeno 2023-01-30.
- ^ „Arilje”. publishwall.si (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-01-30.
- ^ Etnička struktura nakon popisa 2011.
