Prirodnjački muzej u Beogradu

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Prirodnjački muzej
Jestastvenički muzej srpske zemlje
Galerija Prirodnjačkog muzeja na Kalemegdanu
Osnivanje19. decembar 1895.
LokacijaBeograd
 Srbija
Vrstamuzej geologije, paleontologije, botanike, zoologije
Broj predmeta2 000 000
DirektorSlavko Spasić
AdresaPrirodnjački muzej - Njegoševa 51
Galerija Prirodnjačkog muzeja - Mali Kalemegdan 5
Veb-sajtPrirodnjački muzej

Prirodnjački muzej u Beogradu je jedna od najstarijih srpskih nacionalnih ustanova. Po bogatstvu i raznovrsnosti izložbenih primeraka, ostvarenim rezultatima u oblasti muzeologije i nauke ovaj muzej je jedan od najznačajnijih u jugoistočnoj Evropi. Zvanično je osnovan 1895. godine, i tada je nazvan Jestastvenički muzej srpske zemlje.[1] Uprkos posedovanju preko 1.6 miliona predmeta i artefakta, muzej nema stalnu postavku niti adekvatan izložbeni prostor.[2] Avgusta 2023. godine vlasti Srbije najavile su izgradnju nove namenski građene trospratne zgrade Prirodnjačkog muzeja, u Parku prijateljstva.[3]

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Pre osnivanja Muzeja, još sredinom 19. veka u tadašnjoj Kneževini Srbiji postojao je veliki broj prirodnjačkih zbirki, koje su čuvane u Prirodnjačkom kabinetu Liceja. Muzej je prvobitno bio smešten u Zadužbinskoj kući Stevče Mihajlovića na Vračaru.[4][5]

Josif Pančić smatra se utemeljivačem Prirodnjačkog muzeja, koji je sa grupom svojih saradnika i učenika sistematski prikupljao i proučavao primerke iz prirode. Bio je prvi predsednik Srpske kraljevske akademije i profesor Velike škole. Detaljno je istražio floru tadašnje Srbije, a otkrio je i opisao oko 50 i danas validnih, za nauku novih vrsta (Picea omorica, Ramonda sebica, Eryngium serbicum, Centaurea derventana i druge).

Prva izložba muzeja otvorena je 1904. godine u Beogradu u prisustvu Kralja Petra I i zvaničnika, a prvo gostovanje prirodnjačkih eksponata u inostranstvu bilo je iste godine na Svetskoj izložbi u Parizu. Prvi upravnik Muzeja bio je akademik Petar Pavlović, geolog i predavač na Velikoj školi.

Muzej danas[uredi | uredi izvor]

Mihailo Valtrović, Muzej godine 2012.
Sretenjski orden drugog stepena, 2015.

Prirodnjačke zbirke se od 1939. do danas čuvaju u privremenom prostoru u nekadašnjoj zgradi Prve ženske gimnazije u Njegoševoj 51. Fond zbirki dokumentuje prirodu ne samo Srbije već i susednih balkanskih područja i prikazuje njihov razvoj, od drevnih vremena do danas. U muzeju se čuvaju primerci vrsta biljaka i životinja koje se više ne mogu naći na terenima Srbije jer su usled uticaja čoveka iščezle ili migrirale u druge predele. U zbirkama nalazi i nekoliko stotina holotipova i unikatnih primeraka minerala, stena, botaničkih i zooloških predmeta.

Prirodnjačkom muzeju je 1972. godine pripojen Muzej šumarstva i lova, sa svojim zbirkama lovačkih trofeja i lovačkog oružja.

Muzej ima četiri sektora: Geološki sektor (koji se bavi mineralogijom, petrologijom i paleontologijom), Biološki sektor ( koji se bavi botanikom, zoologijom i mikologijom), Sektor za edukaciju i odnose s javnošću i Sektor zajedničkih službi.

Muzej je dobitnik nagrade Mihailo Valtrović za Muzej godine za 2012. koju dodeljuje Muzejsko društvo Srbije.[6]

Dana 15. februara 2016. godine, ukazom predsednika Republike Srbije, Muzej je odlikovan Sretenjskim ordenom drugog stepena za naročite zasluge u oblasti nauke, kulture i muzeologije, a povodom 120 godina postojanja.[7] Muzej je obeležio jubilej svečanim skupom u SANU u decembru 2015.[8]

Prirodnjački muzej proglašen je ustanovom kulture od nacionalnog značaja. Od svog nastanka do danas Muzej nema svoju zgradu niti odgovarajući izložbeni prostor.[9]

Zbirke[uredi | uredi izvor]

U privremenom prostoru se čuva 120 zbirki, koje predstavljaju prirodnu i kulturnu baštinu ovih prostora. U tim zbirkama se nalazi oko dva miliona primeraka iz Srbije, sa Balkanskog poluostrva, ali i drugih delova sveta. Po broju primeraka se izdvajaju mineraloška, petrološka, zbirke fosilnih i recentnih mekušaca, insekata, ptica, sisara kao i Generalni herbarijum Balkanskog poluostrva. Sve ove zbirke imaju veliku naučnu i muzeološku vrednost. Zbirke su organizovane u dva odeljenja:[1]

Biološko odeljenje[uredi | uredi izvor]

  • Mikološka zbirka
  • Zbirka lišajeva
  • Generalni herbarijum Balkanskog poluostrva
  • Kolekcija spomenika prirode Beograda
  • Zbirka voća
  • Zbirka korova
  • Zbirka artropoda (bez insekata)
  • Entomološka zbirka
  • Zbirka mekušaca
  • Studijska zbirka i zbirka eksponata vodozemaca
  • Studijska zbirka i zbirka eksponata gmizavaca
  • Osteološka zbirka recentnih vodozemaca i gmizavaca
  • Osteološka zbirka dr Milutina Radovanovića
  • Zbirka riba – ihtiološka zbirka
  • Zbirka ptica
  • Zbirka sisara

Geološko odeljenje[uredi | uredi izvor]

  • Mineraloška zbirka
  • Petrološka zbirka
  • Paleobotanička zbirka
  • Zbirka paleozojskih fosilnih beskičmenjaka
  • Zbirka mezozojskih fosilnih beskičmenjaka
  • Zbirka kenozojskih foslinih beskičmenjaka
  • Zbirka akademika Petra Stevanovića
  • Paleontološka zbirka Nadežde Krstić
  • Zbirka fosilnih nižih kičmenjaka
  • Zbirka tercijarnih sitnih sisara
  • Zbirka kvartarnih sitnih sisara
  • Zbirka tercijarnih krupnih sisara
  • Zbirka kvartarnih krupnih sisara

Biblioteka[uredi | uredi izvor]

Prirodnjački muzej u svom sastavu ima i stručnu Biblioteku koja je zvanično je osnovana 1903. godine. Prvi veliki prilog Biblioteci bila je kompletna stručna biblioteka profesora doktora Lazara Dokića, koji se smatra osnovnim i inicijalnim fondom Biblioteke.[10] Biblioteka danas ima 25245 naslova knjiga, 1236 naslova stranih i domaćih časopisa (79823 broja), 1032 geografske i geološke karte i 226 rukopisa.[11] U fondu Biblioteke najvredniji je veliki broj starih i retkih knjiga, prva izdanja, i kompleti mnogobrojnih značajnih naučnih časopisa iz celog sveta. Iako spada u specijalne biblioteke, dostupna je i za javnost.

Izdavačka delatnost muzeja[uredi | uredi izvor]

Početak izdavačke delatnosti Muzeja srpske zemlje vezuje se za 1903. godinu.[12] U početku Muzej srpske zemlje objavljuje manje priloge o fauni, flori i gei. Prvi prilozi štampani su u časopisima Lovac, Nastavnik i Prosvetni glasnik. Prirodnjački muzej ima i svoj časopis, a prvi broj štampan je 1948. godine kao Glasnik Prirodnjačkog muzeja srpske zemlje(od 1958. Glasnik Prirodnjačkog muzeja, a od 2008. Bulletin of the Natural History Museum in Belgrade). Od 2007. godine Muzej je pokrenuo i ediciju: Godišnjak Prirodnjačkog muzeja. Godišnjak je osmišljen tako da se u njemu objave podaci o svim aktivnostima i događajima u jednoj kalendarskoj godini: vesti, informacije o rezultatima kustosa, sređivanje zbirki, usavršavanje, objavljeni radovi, učešće na skupovima, predstavljanje u medijima, rad Biblioteke, edukativni rad i slične aktivnosti.[13]

Galerija na Kalemeganu[uredi | uredi izvor]

Muzej nema stalnu postavku, a izložbena aktivnost, edukativne radionice, promocije i stručni skupovi se odvijaju u Galeriji na Kalemegdanu. Pedagoško propagandna služba muzeja sarađuje sa brojnim školama i predškolskim ustanovama Srbije, sa decom svih uzrasta.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b „Prirodnjački muzej”. Zvanični sajt. Arhivirano iz originala 04. 05. 2016. g. Pristupljeno 21. 04. 2016. 
  2. ^ Vasiljević, Branka. „Prirodnjački muzej više od sto godina čeka prostor”. Politika Online. Pristupljeno 2022-12-11. 
  3. ^ „Za Prirodnjački muzej planira se nova zgrada na tri nivoa površine 15.000 kvadrata u Parku prijateljstva na Novom Beogradu”. www.ekapija.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-11-13. 
  4. ^ Sto godina Prirodnjačkog muzeja: dokumenti i svedočanstva. Beograd. 1995. 
  5. ^ "Ilustrovani list"; 1923, br. 48; str. 5
  6. ^ „Prirodnjački muzej dobitnik nagrade za muzej godine 2012.”. Vesti. 
  7. ^ „Odlikovanje”. Večernje novosti. 
  8. ^ „Prirodnjački muzej slavi 120. rođendan”. Politika. 
  9. ^ „Ministarstvo kulture i informisanja”. Zvanični sajt. 
  10. ^ Izveštaj. 1903. 
  11. ^ Podaci o bibliotečkom poslovanju. 2015. 
  12. ^ Pavlović, Petar (1903). Puzgavac. Beograd. 
  13. ^ Prirodnjački muzej Beograd: Godišnjak. 2007.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Природњачки_музеј_у_Београду&oldid=26982732”