Slovačka evangelička crkva augzburške veroispovesti u Srbiji
| Slovačka evangelička crkva augzburške veroispovesti u Srbiji | |
|---|---|
 | |
 | |
| Osnovni podaci | |
| Samostalnost | od 1921. godine |
| Verski poglavar | biskup dr Jaroslav Javornjik |
| Sedište | Novi Sad, Vojvodina, Srbija |
| Jurisdikcija |  Srbija |
| Jezik | slovački, nemački |
| Kalendar | gregorijanski |
| seavc | |
| Broj | |
| Upravnih područja | 26 parohija i 14 filijala |
| Vernika | 49 hiljada |
| Deo serije o hrišćanstvu |
| Hrišćanstvo |
|---|
 |
 Portal Hrišćanstvo |
Slovačka evangelička crkva augzburške veroispovesti u Srbiji (slč. Slovenská evanjelická augsburského vyznania cirkev v Srbsku, skraćeno: slč. SEAVC) je protestantska crkva luteranskog usmerenja, koja se po statusu ubraja među tradicionalne crkve u Srbiji.[1][2]
Ovo je najveća protestantska crkva na području bivše Jugoslavije i ima oko 49 hiljada vernika.[3] Organizovani su u 26 parohija (crkvenih opština), a svešteničku dužnost obavlja 18 aktivnih sveštenih lica. Većina članova crkve živi u Vojvodini, sedište biskupije je u Novom Sadu.[4] U crkvenom životu u upotrebi je slovački jezik, ali u zavisnosti od potreba vernika, koriste se i drugi jezici.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Širenje hrišćanstva na području današnje Slovačke[uredi | uredi izvor]
Njitranska kneževina, koja se smatra pretečom Slovačke, bila je slovenska država nastala u 8. veku na prostoru današnje Slovačke, Mađarske i Austrije. Prestonica joj je bila Njitra, u kojoj je knez Pribina 828. godine podigao prvu hrišćansku bogomolju među Zapadnim i Istočnim Slovenima.
Moravski knez Mojmir I godine 833. potiskuje Pribinu i ujedinjuje dve kneževine pod imenom Velikomoravska kneževina. Njegov naslednik knez Rastislav zatražio je 862. godine od vizantijskog cara Mihaila III sveštenike koji će na slovenskom jeziku propovedati hrišćansku veru. Na području Rastislavljeve države hrišćanstvo su do tada širili franački sveštenici. Bojeći se njihovog političkog uticaja, Rastislav je u Vizantiji tražio oslonac protiv nemačkog cara Ludviga II. Godine 864. počinje moravsko—panonska misija Ćirila i Metodija, koja predstavlja prekretnicu u prelasku Slovena na hrišćanstvo.[5]
Ćirilo i Metodije na jezik Slovena iz okoline Soluna, koji su tada mogli da razumeju svi Sloveni, prevode najnužnije crkvene knjige. Metodije kasnije u Moravskoj prevodi na slovenski jezik Bibliju. Tako je stvoren crkvenoslovenski jezik, prvi slovenski književni jezik i postavljeni su temelji slovenskoj pismenosti. Uspeh njihove misije, mnogobrojni učenici i narodne simpatije izazvali su reakciju latinskog klera. Protiv slovenskih misionara je počela podmukla borba. Glavni argument protivnika slovenske liturgije bila je tzv. trojezična teorija, prema kojoj postoje samo tri sveta jezika na kojima se mogu vršiti verski obredi: hebrejski, grčki i latinski.
Ali, sve do Metodijeve smrti (Ćirilo umire ranije), slovensko bogosluženje se širilo po Moravskoj. Nakon njegove smrti, u Velikomoravskoj kneževini je zabranjena slovenska liturgija, a njen tadašnji vladar knez Svatopluk I prognao je Metodijeve učenike. Neki su se sklonili u Bugarsku, Makedoniju, Rašku i Dalmaciju, gde su nastavili svoj rad.
U Velikomoravskoj kneževini je nametnut latinski jezik u bogosluženju koji, budući nerazumljiv i stran slovenskom uhu, nikada nije bio u potpunosti prihvaćen među vernicima.[6] Proći će nekoliko vekova, pre nego što se na istorijskoj sceni pojavi pokret reformacije i na tim prostorima ponovo uvede narodni jezik u liturgiju.
Pokret reformacije u Evropi[uredi | uredi izvor]
Reformacija (lat. reformatio) je bila masovan pokret, koji je kulminirao u 16. veku kao serija pokušaja da se reformiše Rimokatolička crkva u zapadnoj Evropi. Glavni talas reformacije inicirao je nemački kaluđer Martin Luter.
U novembru 1510. Luter je zbog poslova posetio Rim, gde je obavljao dužnosti uobičajene za sveštenika—gosta i bio šokiran raskošnim i razuzdanim životom rimskog sveštenstva. Korupcija u tadašnjoj Katoličkoj crkvi a naročito prodaja indulgencija posebno su smetale Luteru. On je svoje zahteve izložio u 95 teza, koje je 31. oktobra 1517. godine objavio, prikucavši spis sa tezama na vrata dvorske crkve u Vitenbergu.[7] Luter tom prilikom poziva papskog legata koji je prodavao indulgencije na javnu raspravu. U svojim tezama Luter traži povratak novozavetnom hrišćanstvu, odbacivanje teologije svetih otaca i posredništva crkvene organizacije i hijerarhije u spasenju, kao i mogućnost da svaki vernik otkriva Boga u sopstvenoj savesti.[8] Filip Melanhton, Luterov učenik i saradnik, branio je reformističko učenje na saboru u Augzburgu 1530. godine, pod vidom augzburške veroispovesti.
Pokušaji vrhova tadašnje Rimokatoličke crkve da onemoguće reformistički pokret ekskomunikacijom Lutera nisu uspeli, pa je druga velika šizma u hrišćanstvu od tada postala konačna. Pojavile su se protestantske crkve — Evangeličke crkve augzburške veroispovesti, a uskoro će se pojaviti i druge protestantske denominacije. Latinski jezik gubi primat, protestantske crkve uvode službu na narodnim jezcima. Biblija, koja se smatra „Rečju Božjom“ se prevodi na narodne jezike i čita u crkvama, tako da je svi vernici razumeju.
Reformacija na području današnje Slovačke[uredi | uredi izvor]
Reformističke ideje na teritoriju Gornje Ugarske (današnja Slovačka), koja je tada bila deo Habzburške monarhije, prvi put prodiru u vezi sa učenjem ideologa češke reformacije Jana Husa. Nakon njegovog spaljivanja na lomači i poraza Husita u Husitskim ratovima u prvoj polovini 15. veka, ove ideje zamiru za skoro sledećih sto godina. Ali, nezadovoljstvo Katoličkom crkvom nije jenjavalo, pa su ovi krajevi bili plodno tlo za pokret reformacije u 16. veku, i on se ovamo brzo širio iz Nemačkih kneževina. Ideje reformacije stižu ovamo nedugo nakon prvog Luterovog nastupa, a njihov propagator je u početku nemačko stanovništvo, koncentrisano u jakim enklavama, posebno u rudarskim gradovima (Banska Bistrica, Banska Štjavnjica, Kremnjica), kao i studenti teologije koji se nakon studija u Nemačkoj vraćaju kući.[9] Brojne pristalice pokret najpre stiče među nižim sveštenstvom. Reformacija se iz rudarskih naselja širi i na gradove kao što su Ljevoča, Barđejov, Prešov. Luteransku reformaciju usvaja većina stanovništva tadašnje Gornje Ugarske kako gradskog, tako i seoskog.[9][10] Godine 1610. na sinodu u Žilini uspostavlja se organizaciona struktura Evangeličke crkve u Gornjoj Ugarskoj.[9]
Rezultat verske transformacije bio je impresivan u smislu statistike. Godine 1621. kardinal Peter Pazmanj šalje pismo u Rim, u kome saopštava da protestanti čine 90% stanovnika Ugarske.[9] Uslediće oštra reakcija Katoličke crkve i austrougarskih vlasti u vidu kontrareformacije. Iako je godine 1648. okončan Tridesetogodišnji rat u Nemačkoj i Češkoj, kojim je završena kontrareformacija na tim prostorima, ona će tek uslediti u Ugarskoj, u vidu rekatolizacije. U istorijskim izvorima je za Ugarsku period od 1681. do 1781. godine označen kao „vek rekatolizacije“.[11] Tokom ovog perioda broj protestanata u Ugarskoj će značajno opasti. Oni će, kad su u pitanju niži slojevi stanovništva, biti progonjeni i na razne načine ucenjivani da se vrate pod okrilje Katoličke crkve. Viši slojevi stanovništva, kao što su plemstvo i zemljoposednici, na isti će korak biti podsticani davanjem raznih privilegija u slučaju preobraćanja.[9][10]
Naseljavanje područja današnje Vojvodine i političke okolnosti u Habzburškoj monarhiji[uredi | uredi izvor]
Posle Karlovačkog (1699) i Požarevačkog mira (1718), celokupna teritorija današnje Vojvodine došla je pod austro-ugarsku (habzburšku) vlast. Pojedini delovi ove prethodno Turcima opustošene teritorije, uključeni su tada u Vojnu granicu, dok su drugi delovi došli pod civilnu (županijsku) vlast. Na ove prostore su u Velikim seobama 1690. i 1740. godine stizali Srbi, ali je celo područje i dalje bilo slabo nastanjeno.
Marija Terezija, vladar Habzburške monarhije u periodu od 1740. do 1780. bila je rimokatolikinja i pobornik rekatolizacije, te je kategorično odbijala ideju verske tolerancije. Aktivno je podržavala prelazak stanovništva na rimokatoličanstvo, tako što je obezbeđivala penzije preobraćenicima. Veliki broj Srba se, nezadovoljan preobraćanjem, polovinom 18. veka iselio iz južnih delova Habzburške monarhije u Carsku Rusiju, u oblasti nazvane Nova Srbija i Slavenosrbija.[12] To je dodatno smanjilo nastanjenost ovog strateški važnog područja, na granici prema Osmanskom carstvu. Uvidevši da bi verska tolerancija na ovom području mogla da motiviše određene delove stanovništva na preseljenje, pragmatičnost Marije Terezije je prevagnula nad njenim verskim ubeđenjima, te je prećutno dozvolila slobodu veroispovesti na jugu carevine. Ona i njen sin Josif II Habzburški su kao suvladari podsticali naseljavanje ovih krajeva a posebno Vojne granice. Tim povodom, nakon već započetih seoba stanovništva na jug, doneli su 1763. godine Patent o kolonizaciji, čime se dodatno podstiče naseljavanje, zahvaljujući kojem područje današnje Vojvodine stiče nacionalnu i versku šarolikost.[13]
Doseljavanje Slovaka protestanata na područje današnje Vojvodine[uredi | uredi izvor]
U prvoj polovini 18. veka počinje i istorija protestantizma na ovim prostorima. Tada Slovaci evangelici iz podnožja Tatri u tadašnjoj Gornjoj Ugarskoj napuštaju svoj zavičaj i naseljavaju se u južnim krajevima Habzburške monarhije, odnosno na području današnje Vojvodine. Njihov prvi dolazak, prema nekim izvorima, bio je 1720. godine,[14] a prema drugim izvorima 1745. godine.[13] Posle prvog naseljavanja, usledilo je tokom 18. i početkom 19. veka još nekoliko doseljeničkih talasa. Dolazili su vođeni nadom da će na jugu Panonske nizije pronaći bolje uslove za život i biti manje izloženi pritisku kontrareformacije, koja je inače u Habzburškoj monarhiji trajala sve do smrti Marije Terezije.[11]
Slovaci protestanti dolaze na poziv ugarskih feudalaca, kao radna snaga na feudima, ali su naseljavani i na Komorska imanja, a zbog potreba Vojne granice za graničarima i na Vojnu granicu,[13] pre svega na Banatsku vojnu granicu[15] i na područje Petrovaradinske regimente.[16]
U južnim krajevima carevine dobili su mogućnost da slobodnije ispovedaju svoju veru, pa su se odmah nakon dolaska organizovali i crkveno. U svakom novoosnovanom naselju su već u prvim godinama nakon dolaska, građene crkva (ili molitveni dom) i škola.[17]
Crkveno organizovanje im je dodatno olakšano nakon usvajanja Patenta o toleranciji Josifa II 1781. godine. Za razliku od svoje majke, Josif II je bio verski tolerantan, te godinu dana nakon njene smrti donosi Patent o verskoj toleranciji među hrišćanskim verama. Ovim aktom su sve hrišćanske vere u Habzburškoj monarhiji izjednačene po statusu sa Katoličkom crkvom, čime su omogućene verske slobode kalvinistima, luteranima i pravoslavcima. Ovaj patent imao je i moćne protivnike, (pre svega Katoličku crkvu), te se nije podjednako poštovao u svim delovima carevine. Više se poštovao na području Vojne granice, kojom se upravljalo direktno iz Beča, nego tamo gde je na snazi bio ugarski županijski sistem.[15]
U 18. veku se u ovim krajevima nastanjuju i luterani mađarske i nemačke nacionalnosti. Svi oni su, zajedno sa Slovacima luteranima, do raspada Austrougarske monarhije odnosno do kraja Prvog svetskog rata, bili pod jurisdikcijom Evangeličke crkve Ugarske.[4]
Novija istorija crkve[uredi | uredi izvor]
Nakon osnivanja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Slovaci su na osnivačkom Sinodu u Staroj Pazovi 1921. godine, osnovali svoju samostalnu crkvu, današnju Slovačku evangeličku crkvu a. v. u Srbiji.[18] Godine 1929. Adam Vereš je izabran za prvog biskupa.[9][19]
Godine 2007. u Srbiji je obnovljena Nemačka evangelička crkva a. v. u Srbiji, sa sedištem u Beogradu (Zemunu). Godine 2009. registrovana je kao deo Slovačke evangeličke crkve a. v. u Srbiji, pod nazivom „Nemački seniorat Slovačke evangeličke a. v. crkve u Srbiji — Nemačka evangelička crkva Beograd“.[20][21]
Od osnivanja, biskupi crkve su bili:
| Biskupi Slovačke evangeličke crkve a.v. | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ime | Portret | Period biskupstva | Parohija u vreme izbora za biskupa | Napomene | ||
| Adam Vereš Adam Vereš 1883-1931 |
.jpg)
|
1929 | 1931 | Ilok | Zvaničan naziv crkve je bio Slovačka evangelička hrišćanska crkva augzburške konfesije u Kraljevini SHS, a ubrzo, sa promenom imena države, menja se u Slovačka evangelička hrišćanska crkva augzburške konfesije u Kraljevini Jugoslaviji | |
| Samuel Štarke Samuel Štarke 1888-1959 |
1931 | 1957 | Bački Petrovac | Tokom okupacije za vreme II svetskog rata, rad crkve je bio vrlo otežan i pod jakim uticajem mađarske, ali i nemačke evangeličke crkve | ||
| Juraj Struharik Juraj Struhárik 1908-1993 |
1957 | 1983 | administrator parohije Novi Sad | Posle rata, crkva menja ime u Slovačka evangelička crkva augzburške konfesije u FNRJ a potom i u SFRJ. U SECAV se 1958. pripaja i Mađarska evangelička crkva koja dobija svoj poseban, mađarski seniorat. | ||
| Andrej Beređi Andrej Beredi 1933-1996 |
1983 | 1996 | Kisač | Nakon raspada SFRJ, crkva menja ime u Slovačka evangelička crkva augzburške konfesije u SRJ i gubi upravu nad dve parohije u Republici Hrvatskoj, u Iloku i Soljanima. | ||
| Jan Valent Ján Valent 1941-2008 |
1996 | 2002 | Kisač | Nakon promene organizacije države, crkva menja ime u Slovačka evangelička crkva augzburške konfesije u Srbiji i Crnoj Gori.
1998. godine mađarski seniorat se osamostaljuje u zasebnu autokefalnu Evangeličku hrišćansku crkvu augzburškog veroispovedanja. | ||
| Samuel Vrbovski Samuel Vrbovský 1946 |
2002 | 2020 | Bački Petrovac | Nakon osamostaljivanja Crne Gore, 2006. godine, crkva dobija današnji naziv Slovačka evangelička crkva augzburške konfesije u Srbiji.
2009. osniva se Nemački seniorat koji de fakto funkcioniše nezavisno i pod upravom je Evangeličke crkve Nemačke | ||
| Jaroslav Javornik Jaroslav Javorník 1975 |
2020 | Kulpin | ||||
Veroučenje[uredi | uredi izvor]
Veroučenje Slovačke evangeličke crkve a. v. u Srbiji zasnovano je na učenju rodonačelnika protestantske reformacije Martina Lutera i njegovog saradnika teologa Filipa Melanhtona.[22][23][24]
Evangelici, odnosno luterani veruju u Sveto Trojstvo i bogočovečiju prirodu Isusa Hrista. Važno mesto u doktrini zauzima koncepcija prvobitnog greha, koji može biti otkupljen isključivo dejstvom božje blagodati (lat. Sola Gratia), koja je izražena u veri (lat. Sola Fide). Stoga spasenje nije u praćenju crkvenih zapovesti, nego u verovanju. Oproštaj grehova daje samo božja milost (lat. Sola Gratia). Glava crkve je Isus Hristos (lat. Solus Christus), a ne neki ovozemaljski posrednik. Glavni kriterijum ispravnosti vere je Biblija (lat. Sola Scriptura), koja se smatra za Reč Božju. Delo Martina Lutera se smatra za pouzdano objašnjenje Svetog pisma i kao takvo poštuje, ali nema kultno značenje.
Evangelici priznaju dve svete tajne: krštenje i pričešće. Posredstvom krštenja ljudi postaju hrišćani. Oni se pričešćem učvršćuju u veri. Vinom se pričešćuju svi vernici, a ne samo sveštenici. To je u vezi sa crkvenim stavom da su sveštenici samo propovednici (pastori) u svojoj zajednici, i da se ničim ne razlikuju od običnih vernika.
Smatra se da celibat nije Isusovo pravilo, stoga ga sveštenstvo ne primenjuje.
Evangelička crkva smatra da u duhovnom smislu ima kontinuitet od apostolskih vremena.
Služba[uredi | uredi izvor]
Liturgijsko slavlje nosi naziv Služba Božja (Služby Božie, na slovačkom uvek u množini) i zasnovana je na Luterovoj Nemačkoj misi (Deutsche Messe) iz 1523. Svoj prvobitni oblik je dobila na Sinodu u Žilini 1610. i u tom obliku, uz neke modifikacije i u prevodu na savremeni slovački jezik, se koristi i danas.
Karakteristično za luteranske crkve, Sveta tajna pričesti se ne služi u okviru svake Službe, već se vernici pričešćuju određenim danima u godini (obavezni dani su 1. i 4. nedelja Adventa, 1. nedelja uskršnjeg posta, Zeleni (Veliki) četvrtak, Veliki petak i 10. nedelja po Svetoj Trojici (Nedelja pokajanja)), iako je poslednjih decenija primetan otklon ka češćem pričešćivanju, nekada jednom mesečno, a u nekim crkvama u Slovačkoj čak i na svakoj nedeljnoj Službi.
Standardni okvir Službe Božje je sledeći:
- Uvodna muzika ili pesma u toku koje sveštenik ulazi u crkvu
- Zaziv svetog Trojstva (U ime Boga Oca i Sina i Duha svetoga. Amin.)
- Kratko obraćanje u toku kojeg sveštenik uvede vernike u smisao Službe za taj dan
- Prednapev (Introitus) - uvodna pesma koja se menja zavisno od liturgijske prilike ili doba godine
- Ispovedanje greha (Confiteor) - zajedničko opšte ispovedanje
- Prva pesma (Kyrie) - u toku svih pesama, osim evangeličke himne Moćna tvrdinja je Gospod naš (Hrad prepevný je Pán Boh náš), se sedi
- Slava (Gloria)
- Pozdrav (Salutatio)
- Kolekta (Collecta) - zborna, pevana molitva, prva od dve koje su propisane u Agendi crkve za taj dan
- Prvo čitanje - čitanje iz Poslanice, Starog zaveta ili iz neke od knjiga Novog zaveta mimo Jevanđelja - u posebnim prilikama, umesto ovoga se peva prigodan Psalm, i može biti u dve melodije - svečani i žalobni Psalm.
- Druga pesma (Gradual)
- Drugo čitanje - Jevanđelje (Evangelium) - čitanje iz Svetog Jevanđelja prema liturgijskoj prilici
- Ispovedanje vere (Credo) - zajedničko ispovedanje vere rečima Apostolskog ispovedanja, a može se, najčešće o ekumenskim službama, ispovedati i rečima Nikejsko-Carigradskog ispovedanja.
- Treća pesma - u slučaju da je ova pesma 'Kredo', onda se prethodno ne ispoveda vera rečima.
- Propoved reči Božje (Kázeň Slova Božieho)
- Propoved počinje suspirijom (suspíria - molitva u stihu prema liturgijskom značaju službe), Apostolskim pozdravom (Milost vam i mir od Boga, našeg Oca i Gospoda Isusa Hrista. Amin.) ili kojim drugim prigodnim tekstom ili molitvom.
- Treće čitanje - čitanje prigodnog teksta iz Svetog pisma koje u jedinstvu sa prvim i drugim čitanjem čini temelj Propovedi.
- Propoved
- Opšta molitva - molitva koja nema propisani sadržaj, već je sveštenik sam sastavlja prema prilici
- Molitvena tišina - kratak period ličnog presabranja i molitve
- Molitva Gospodnja - zajedničko izgovaranje molitve Oče naš
- Apostolski blagoslov - sveštenik na kraju propovedi udeljuje blagoslov (Mir Božji, koji nadilazi svaki razum, nek čuva vaše srce i vaše misli u Isusu Hristu. Amin. ili Milost Gospoda Isusa Hrista i ljubav Boga i zajednica Duha svetoga nek je sa svima vama. Amin.)
- Četvrta pesma - najčešće samo prva strofa četvrte pesme
- Antifon - kratak antifon sa odgovorom, prema bogoslužbenoj prilici
- Završna kolekta - druga zborna molitva propisana Agendom crkve
- Aronovski blagoslov - sveštenik udeljuje blagoslov uzdignutim raširenim rukama (Gospod Bog nek vas blagoslovi i čuva! Gospod Bog nek vas obasja licem svojim i bude vam milostiv! Gospod Bog nek skrene svoj lik na vas i da vam svoj ovozemni i večni mir!)
- Ostale strofe četvrte pesme
- Otpust - sveštenik otpušta vernike rečima: Pružimo jedni drugima ruke, raziđimo se u miru i radosnog srca služimo Gospodu.
- Izlazna muzika (Postludium) - sveštenik napušta crkvu, nakon čega se vernici razilaze.
U slučaju da se služi Sveta tajna pričesti (Velebná sviatosť Večery Pánovej), služba je do Propovedi identična sa standardnim oblikom, a nakon Propovedi i Opšte molitve slede:
- Ispovedna pitanja - sveštenik nizom pitanja poziva vernike da pred Bogom priznaju da su grešili, da iskažu kajanje i zakunu se da će se odreći svojih zlih dela.
- Ispovedna molitva - tiha molitva vernika i molitva sveštenika za Božansku milost
- Opšti otpust greha - sveštenik udeljuje otpust greha u ime trojedinoga Boga
- Predslovlje sa Evharistijskom molitvom (Prefácia a Eucharistická modlitba)
- Trisveta pesma (Sanctus)
- Molitva Gospodnja - sveštenik peva Oče naš
- Reči ustanovljenja (Slová ustanovenia ili Verba) - posvećivanje hostija i vina ponavljanjem Hristovih reči na Poslednjoj večeri
- Jaganjac Božji (Agnus Dei)
- Pitanje o krvi i telu Isusa Hrista - Verujete li da ćete u vidu posvećenog hleba i posvećenog vina primiti istinsko telo i istinsku krv našeg Gospoda Isusa Hrista?
- Pričest (Prisluhovanie Večery Pánovej) - vernici pokleknu ispred/oko oltara ili ispred oltarske ograde. Potom sveštenik polaganjem ruku na njih udeljuje pojedinačni otpust greha, pričešćuje vernike najpre Telom, a potom i Krvlju Gospodnjom. Tokom pričesti sviraju se ili pevaju prigodne pričesne pesme. Sveštenik se pričešćuje kao poslednji od svih, sam - ako nije prisutan drugi sveštenik. Nije dozvoljeno svešteniku da se pričešćuje ako je jedini pričesnik.
- Blagodareća molitva (Benedicamus)
- Slava (Gloria)
- Apostolski blagoslov
- Završna liturgija od Četvrte pesme je identična standardnom obliku Službe.
Organizacija[uredi | uredi izvor]
Crkva je organizovana u četiri seniorata, od kojih su tri geografska: banatski, bački i sremski, a jedan, nemački, je ustrojen po nacionalnoj osnovi. Na čelu svakog seniorata se nalazi paroh–senior, dok se na čelu crkve nalazi biskup. Od 2020. godine je to dr Jaroslav Javornjik (Jaroslav Javorník), koji je prethodno bio sveštenik u Hajdučici a od 2013. u Kulpinu, u kojem je nastavio da vrši svešteničku dužnost i nakon ustoličenja za biskupa. Biskupija ima 26 parohija, odnosno crkvenih opština (cirkevný zbor) i 10 filijala (fília) - opština koje iz bilo kog razloga nemaju svog sveštenika, pa sveštenik druge parohije opslužuje tu opštinu - i 4 dijasporne oblasti (diaspora), naselja koja pripadaju parohiji, ali su značajno udaljena od sedišta i nemaju svoju crkvu, pa sveštenici povremeno obilaze i ta mesta i služe u njima.[21] U sadašnje vreme u službi ima 18 sveštenih lica, od kojih je šest žena, kao i parosi–seniori (ukupno četiri). Najviše upravno i zakonodavno telo je Sinod (Synoda), koji zaseda jednom godišnje.[20][25]
Parohije i filijale su zastupljene u sledećim mestima (prema geografskim senioratima):
- Banatski seniorat: Aradac, Belo Blato, Vojlovica (Pančevo), Vršac (dijaspora CO Hajdučica), Zrenjanin (dijaspora CO Aradac), Janošik, Kovačica, Ostojićevo, Padina i Hajdučica.
- Bački seniorat: Bajša, Bačka Palanka, Bački Petrovac, Begeč, Gložan, Kisač, Kulpin, Lalić, Novi Sad, Odžaci (dijaspora CO Lalić), Pivnice, Savino Selo, Selenča, Silbaš, Titel (dijaspora CO Novi Sad) i Čelarevo.
- Sremski seniorat: Ašanja, Beograd (Zemun) - crkvu koristi i Nemački seniorat, Bingula, Boljevci, Višnjićevo, Dobanovci, Erdevik, Lug, Ljuba, Slankamenački Vinogradi, Sremska Mitrovica (dijaspora CO Erdevik), Stara Pazova i Šid, kao i Bijeljina u Republici Srpskoj.[25]
Do osamostaljenja Republike Hrvatske i formiranja Evangeličke crkve u Hrvatskoj, Slovačkoj EAV crkvi su pripadale i parohije u Iloku i Soljanima gde su vernici pretežno Slovaci.
Teološko obrazovanje sveštenstva se uglavnom vrši na Evangeličkom bogoslovskom fakultetu Univerziteta Komenskog u Bratislavi, u Slovačkoj, zajedno sa studentima iz Slovačke, odnosno sa sveštenstvom Evangeličke crkve augzburške veroispovesti u Slovačkoj.[4] Posle Drugog svetskog rata slovačkim svešteničkim kandidatima bilo je uskraćeno bogoslovsko školovanje izvan tadašnje Jugoslavije, pa su dvojica njih završila Pravoslavni bogoslovski fakultet u Beogradu; jedan od njih je dr Andrej Beređi, koji je kasnije postao biskup Slovačke evangeličke crkve a. v. u Srbiji.[25]
Odnosi sa drugim crkvama i verskim organizacijama[uredi | uredi izvor]
Slovačka evangelička crkva a. v. u Srbiji održava srdačne međukonfesionalne odnose sa Srpskom pravoslavnom crkvom i ostalim crkvama i verskim zajednicama u Srbiji.[25] Na međunarodnom planu sarađuje sa Evangeličkom crkvom augzburške veroispovesti u Slovačkoj, Evangeličkom crkvom augzburške veroispovesti u Sloveniji, Evangeličkom crkvom u Nemačkoj i sa Evangeličko-luteranskom crkvom Amerike u Sjedinjenim Američkim Državama.[25]
Crkva je članica Svetskog saveta crkava (od 1963. godine), Konferencije evropskih crkava, Svetskog luteranskog saveza (od 1952. godine), Saveza protestantskih crkava Evrope (Lojenburškog saveza crkava) i Saveza Martina Lutera.[25]
Izdavaštvo i mediji[uredi | uredi izvor]
Crkva izdaje časopis Evangelički glasnik (slč. Evanjelický hlásnik), koji izlazi jednom mesečno u oko 2650 primeraka, informator Godišnjak (slč. Ročenka) u oko 1500 primeraka, kao i sopstveni kalendar u oko 17 hiljada primeraka. Na Radio-televiziji Vojvodine ima radio emisiju „Pogledi ka visinama“ (slč. Pohľady k výšinám), koja se emituje jednom nedeljno.[25]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Spisak crkava i verskih zajednica”. www.mpravde.gov.rs. Arhivirano iz originala 29. 6. 2019. g. Pristupljeno 10. 11. 2019.
- ^ Jovanović, Tomislav (2016). „Tradicionalne crkve i verske zajednice u Srbiji” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 28. 01. 2019. g. Pristupljeno 10. 11. 2019.
- ^ „Slovak Evangelical Church of the Augsburg Confession in Serbia”. The Lutheran World Federation (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 14. 04. 2019. g. Pristupljeno 10. 11. 2019.
- ^ a b v „Slovak Evangelical Church of the Augsburg Confession in Serbia & Montenegro, World Council of Churches”. www.oikoumene.org (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 26. 02. 2018. g. Pristupljeno 10. 11. 2019.
- ^ „Sts. Cyril and Methodius”. Pravmir. Arhivirano iz originala 07. 03. 2012. g. Pristupljeno 31. 8. 2017.
- ^ „Zobrané spory o dedičstvo dvoch svätcov — Neznáma história — Žurnál — Pravda.sk” (na jeziku: slovački). Arhivirano iz originala 20. 04. 2019. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ Hillerbrand, Hans J. "Martin Luther: Indulgences and salvation", Encyclopædia Britannica, 2007.
- ^ Bainton, Roland (1995). Here I Stand: a Life of Martin Luther. New York: Penguin. str. 223.
- ^ a b v g d đ „Evanjelická cirkev augsburského vyznania na Slovensku”. www.ecav.sk (na jeziku: slovački). Arhivirano iz originala 14. 08. 2019. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ a b „Od počiatku reformácie až po Tolerančný patent (1531—1781), Cirkevný zbor Evanjelickej a. v. cirkvi na Slovensku, Prešov” (na jeziku: slovački). Arhivirano iz originala 10. 06. 2019. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ a b Žabková, Soňa. „Protireformácia na Slovensku”. www.milost.sk (na jeziku: slovački). Arhivirano iz originala 26. 01. 2019. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ Kostić, Mita (2001). „Nova Srbija i Slavenosrbija” (PDF). Srpsko — Ukrajinsko društvo, Novi Sad. Arhivirano (PDF) iz originala 25. 9. 2019. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ a b v „Doseljavanje naroda u Vojvodinu”. Poreklo. Arhivirano iz originala 03. 06. 2018. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ „Bajša”. slovackizavod.org.rs (na jeziku: slovački). Arhivirano iz originala 20. 4. 2019. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ a b „Vojna granica u Banatu i banatski militari u 18. i 19. veku, tematski zbornik” (PDF). Centar za političko obrazovanje, Novi Sad. 2014. Arhivirano iz originala (PDF) 09. 06. 2019. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ „Stara Pazova i okolna sela”. Poreklo. Arhivirano iz originala 08. 03. 2018. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ „Slovaci u Srbiji”. slovackizavod.org.rs (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 05. 06. 2019. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ „Cirkevné referendum v Kulpíne”. www.kulpin.net (na jeziku: slovački). Arhivirano iz originala 21. 01. 2019. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ „Adam Vereš”. slovackizavod.org.rs (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 01. 07. 2019. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ a b „Deutsche Evangelische Kirchengemeinde Belgrad”. www.belgradevangelisch.de (na jeziku: nemački). Arhivirano iz originala 09. 11. 2019. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ a b Kuburić, Zorica (2010). „Verske zajednice u Srbiji i verska distanca” (PDF). CEIR — Centar za empirijska istraživanja religije, Novi Sad. Arhivirano iz originala (PDF) 21. 01. 2019. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
- ^ Wriedt, Markus (2003). "Luther's Theology" in The Cambridge Companion to Luther. New York: Cambridge University Press. str. 88—94.
- ^ Dorman, Ted M. (2000). „Justification as Healing: The Little-Known Luther” (na jeziku: engleski). Quodlibet Journal: Volume 2 Number 3. Arhivirano iz originala 17. 7. 2017. g.
- ^ Bouman, Herbert J. A. (1955). „The Doctrine of Justification in the Lutheran Confessions” (PDF) (na jeziku: engleski). Concordia Theological Monthly. Arhivirano iz originala (PDF) 02. 07. 2017. g. Pristupljeno 10. 11. 2019.
- ^ a b v g d đ e „SEAVC u Srbiji”. Srpska pravoslavna crkva (na jeziku: srpski). 17. 11. 2016. Arhivirano iz originala 25. 4. 2019. g. Pristupljeno 9. 11. 2019.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Bainton, Roland (1995). Here I Stand: a Life of Martin Luther. New York: Penguin. str. 223.
- Ročenka Slovenskej evanjelickej a. v. cirkvi v Srbsku 2009, 2011, 2018, 2019, Novi Sad, ISSN 1820-7707
- Adam Vereš: Slovenská evanjelická kresťanská cirkev a. v. v Kráľovstve juhoslovanskom v slove a v obrazoch, 1930 (reprint)
- Svetlana Vojnićová Feldyová: Slovenská evanjelická augsburského vyznania cirkev v Srbsku v slove a obrazoch: odkaz minulosti pre budúcnosť evanjelických Slovákov, 2017. . Нови Сад. ISBN 978-86-918373-0-3.