Vučedolska kultura

Vučedolska kultura
Mapa indoevropske Vučedolske kulture (3000—2400. godina p. n. e)
Geografija
Regija		srednja Evropa, Balkan
Glavni lokalitet		Vučedol
Društvo
Društveno uređenje		zemljoradničko
Period
Istorijsko doba		eneolit
Nastanak		3000. p. n. e.
Prestanak		2400. p. n. e.
Prethodnici i naslednici
Prethodile su:		Nasledile su:
← Badenska kultura	Kostolačka kultura →
←	Vinkovačka kultura →
Portal Arheologija

Vučedolska kultura je kasno eneolitska kultura, ponikla na području istočne Slavonije i Srema. Veoma rani nalazi ove kulture pronađeni su na eponimnom lokalitetu ove kulture – Vučedolu. Po novijem datovanju (metodom raspada radioaktivnog ugljenika) utvrđeno je da pripada periodu između 3.000 i 2.200. godine pre naše ere. Ova kultura je nastala kao rezultat velikih pomicanja stepskih indoevropskih naroda sa istoka u prostor Karpatske kotline.

Geografske i klimatske karakteristike

Golubica iz Vučedola, simbol Vučedolske kulture

Plodna ravnica istočne Slavonije i Srema od najranijih početaka zemljoradnje, privlačila je ljude. Doba srednjeg i kasnog neolita obeležile su sopotska i vinčanska kultura. U kasnom neolitu vinčanska kultura je potisnuta sa istoka i pomera se ka severozapadu na deo teritorije sopotske kulture. Tako je desna obala Dunava još uvek pod uticajem neolitskih kultura, a na levoj već počinje život eneolita. Pretpostavlja se da je period pre 3.000 godina obuhvatao najtoplije postglacijalno doba. Stepe severno od Crnog mora do Kavkaza naseljavali su nomadski narodi. Topla klima potstakla je sušenje stepa i seobu ovih naroda.

Arheološka istraživanja

Prvi lokalitet Vučedolske kulture, sojeničko naselje Ljubljansko barje, istraživan je 1875. godine. U literaturu je nalaze uveo Moric Hermes (nalazi iz Vučedola, Sarvaša, Erduta). Značajan lokalitet bio je i Zok u mađarskoj Baranji. U naučnoj literaturi se koriste 3 naziva za ovu kulturu: Vučedolska, Slavonska i Zok (u Mađarskoj). Iskopavanja su vršena i 1938.

Lokaliteti

• Vučedol
• Sarvaš
• Gomolava
• Belegiš
• Batajnica
• Vojka
• Vrdnik
• Ptujski grad
• Ljubljansko barje
• Vinkovci
• Tivatsko polje

Geneza i podela

Vučedolska kultura nastala je na klasičnom badenskom i kostolačkom supstratu. Vučedolska kultura se deli (po S. Dimitrijeviću) na

• rani (stadijum A) jak kostolački uticaj
• srednji (B1 - stariji vučedolski horizont i B2- početak vučedolske ekspanzije)
• kasni (stadijum C - regionalni tipovi)

Naselja

Podižu se na lesnim terasama ili su gradinskog tipa. Kuće su bile zbijene, raspoređene uz rub naselja. Građene su od kolja, oblepljene blatom, pod je bio od nabijene zemlje. Imale su jednu do dve prostorije, ognjište i krov od trske.

Sahranjivanje

Sahranjivanje je bilo biritualno. Kod skeletnog - zgečeni stav, sahranjivani ispod podova kuća, pod tumulima, u kovčezima od kamenih ploča. Kod spaljivanja - pepeo je u urni (lokaliteti Vojka, Batajnica).

Keramika

Karakteristične su :

• terine - duboke bikonične zdele sta trakastom drškom na prelomu konusa, bogato ukrašene koncentričnim krugovima po najširem obodu suda
• kruškolike amfore sa kratkim cilindričnim vratom ili bez njega
• plitki pehari na prstenastoj ili četvoročlano radeljenoj nozi
• plitke zdele blago povijenih zidova
• trbušasti krčazi
• zdele na više valjkastih nogu

Ornament je pravljen utiskivanjem, urezivanjem složenih geometrijskih motiva.

Plastika

Plastika je zoomorfna, antropomorfna, ornitomorfna (u obliku ptice)

• golubica iz Vučedola
• patka iz Vukovara
• modeli peći
• modeli kola sa punim točkovima
• minijaturne posude

Vidi još

• Vučedolska čizmica

Literatura

• Praistorija jugoslovenskih zemalja 1-4, 2.tom, Eneolit, Sarajevo, 1979
• Vučedolski kulturni kopmleks, Vučedol treće tisutleće p. n. e., Vučedolska kultura, Aleksandar Durman, st.13-20 i Vučedolski kulturni kompleks geneza i podjela, Stojan Dimitrijević, st.21-23, Zagreb, 1988.
• Vučedolska kultura, Stojan Dimitrijević, 1994