Gojko Nikoliš

gojko nikoliš
Dr Gojko Nikoliš Mediko, 1960. godine
Lični podaci
Datum rođenja	(1911-08-11)11. avgust 1911.
Mesto rođenja	Sjeničak, kod Vrginmosta, Austrougarska
Datum smrti	11. jul 1995.(1995-07-11) (83 god.)
Mesto smrti	Le Man, Francuska
Profesija	lekar
Porodica
Supružnik	Ivanka Muačević-Nikoliš; Margo Nikoliš
Delovanje
Član KPJ od	1935.
Učešće u ratovima	Španski građanski rat Narodnooslobodilačka borba
Služba	Internacionalne brigade NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1937 — 1939. 1941 — 1971.
Čin	general-pukovnik JNA
U toku NOB	referent saniteta Vrhovnog štaba NOV i POJ
Ambasador FNRJ u Indiji
Period	1953 — 1954.
Prethodnik	Jože Vilfan
Naslednik	Bogdan Crnobrnja
Heroj
Narodni heroj od	20. decembra 1951.
Odlikovanja

Dr Gojko Nikoliš — Mediko (Sjeničak, kod Vrginmosta, 11. avgust 1911 — Le Man, 11. jul 1995) bio je lekar i istoričar, učesnik Španskog građanskog rata i Narodnooslobodilačke borbe, general-pukovnik JNA, diplomata, član Srpske akademije nauka i umetnosti i narodni heroj Jugoslavije.

Biografija

Rođen je 11. avgusta 1911. godine u selu Sjeničak kod Vrginmosta, na Kordunu. Potiče iz svešteničke porodice, njegov otac Mihajlo bio je pravoslavni sveštenik. Osnovnu školu je završio u rodnom selu, a gimnaziju u Karlovcu i Sremskim Karlovcima. Medicinu je studirao u Beogradu, gde je i diplomirao 1936. godine. Na Beogradskom univerzitetu, Gojko je pristupio studentskom revolucionarnom pokretu i postao član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ) 1934, a član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) 1935. godine. Vojni rok je služio u Nišu i Beogradu, gde je završio kurs za usavršavanje vojnih lekara.

Gojko Nikoliš kao dobrovoljac u Španskom građanskom ratu.

Godine 1937. otišao je kao dobrovoljac u Španiju, gde se borio u građanskom ratu na strani republikanaca. U činu sanitetskog poručnika vršio je dužnost upravnika bolnice u Pontonesu, kod Albasetea, a zatim dužnost bataljonskog lekara Devete internacionalne brigade, u vreme bitke na reci Ebru, 1938. godine. Posle poraza Španske republikanske armije i pobede fašizma, sa ostalim borcima Internacionalnih brigada, prebacio se u Francusku. Septembra 1940. godine posle devet meseci provedenih u logorima po Francuskoj, vratio se u Jugoslaviju, gde je upućen na prisilni boravak u rodnom selu.

Narodnooslobodilačka borba

Odmah posle napada sila Osovine na Kraljevinu Jugoslaviju, po nalogu Partije, otišao je iz Zagreba u Sarajevo, sa tadašnjom procenom situacije da će u Bosni Jugoslovenska vojska dati odlučan otpor neprijatelju. Međutim, došla je brza kapitulacija, i Gojko se vratio na Kordun, u rodno selo, gde se odmah uključio u rad partijskih organizacija na pripremama za oružanu borbu. Organizovao je proslavu 1. maja i održavao niz sastanaka sa komunistima i ljudima u više sela, objašnjavajući im novonastalu situaciju i neminovnost oružane borbe. Po zadatku Partije, otišao je u Beograd, gde je stupio u vezu sa partijskom organizacijom, i sa Blagojem Neškovićem stvorio partijsku ćeliju, koja je bila zadužena da skuplja sanitetski i drugi materijal. Njegov zadatak je bio da s ostalim komunistima vrši pripreme među lekarima za preuzimanje sanitetske službe u Beogradu.

Po nalogu Partije, otišao je za lekara u Kraljevački partizanski odred, 19. avgusta 1941. godine. U drugoj polovini novembra 1941. godine prešao je u oslobođeno Užice, gde ce primio dužnosti referenta saniteta Vrhovnog štaba NOP odreda Jugoslavije. Od tada do kraja rata nalazio se na ovoj dužnosti, sa zadatkom da organizuje i usavršava sanitetsku službu u Narodnooslobodilačkoj vojsci i partizanskim odredima Jugoslavije. Sa Prvom proleterskom udarnom brigadom, januara 1942. godine, Gojko je učestvovao u tzv. „Igmanskom maršu“ sa Romanije, preko Sarajevskog polja i planine Igman, gde se posebno istakao u spasavanju velikog broja promrzlih boraca. Februara 1942. godine, Gojko je u jugoistočnom delu Bosne organizovao sistem partizanskih bolnica u Foči, Goraždu i Čajniču.

Od januara do avgusta 1942. godine organizovao je transport više stotina ranjenika u velikom maršu proleterskih brigada iz Crne Gore u Bosansku Krajinu. Odmah posle dolaska u Bosansku Krajinu, Gojko je organizovao izgradnju bolnice u okolini Bosanskog Petrovca i Drvara, a već krajem septembra iste godine je rukovodio Prvim kongresom partizanskih lekara u Bosanskom Petrovcu, gde je izneo referat „Organizacija sanitetske službe u uslovima partizanskog ratovanja“. Referat je kasnije objavljen u „Biltenu Vrhovnog štaba NOV i POJ“ i bio je osnova za izradu statuta sanitetske službe u Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije.

U vreme bitke na Neretvi, Gojko Nikoliš je rukovodio pokretom 4.500 ranjenika i bolesnika iz Bosanske Krajine u pravcu Neretve i Crne Gore. Njegova je zasluga što je uspeo da, u najtežem trenutku bitke na Neretvi, kada su ranjenici bili izloženi napadima jakih nemačkih, italijanskih i četničkih snaga u prozorskoj kotlini, održi red i organizuje njihovo spasavanje. Po dolasku u Glavatičevo, činio je velike napore u zbrinjavanju boraca Sedme banijske udarne divizije, obolele od tifusa, kada je i sam oboleo od pegavca i zapaljenja pluća. Posle ležanja od svega nekoliko dana, u železničkom tunelu kod reke Drine, mada još bolestan i iscrpljen, prisustvovao je sastanku Vrhovnog štaba NOV i POJ, na kome su donete mere za spasavanje ranjenika i bolesnika, i očuvanje zdravih boraca.

Posle ozdravljenja, Gojko pokreće „Bilten“, organ sanitetskog odseka Vrhovnog štaba. Posle bitke na Sutjesci, formirao je sanitetsku školu u Jajcu, u kojoj je sanitetski kurs završilo više od 200 partizanskih bolničara. Posle desanta na Drvar i prelaska Vrhovnog štaba na Vis, organizovao je sanitetsku službu na ostrvu. Upravo zahvaljujući njemu, sanitetska služba je bila u stanju da izvrši najveće zadatke u borbama za oslobođenje zemlje, a posebno u oslobođenju Beograda i na Sremskom frontu. Posebno je doprineo u organizaciji partizanskih bolnica u južnoj Italiji. Tokom Narodnooslobodilačke borbe poginuli su, kao pristalice Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP), Gojkova supruga Ivanka, koja je ubijena 1942. godine u zagrebačkoj policiji i brat Dušan, koji je ubijen u beogradskoj policiji.

Gojko Nikoliš je bio većnik Prvog i Drugog zasedanja Antifašističke skupštine narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) i većnik Prvog, Drugog i Trećeg zasedanja Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Hrvatske (ZAVNOH).

Posleratni period

Posle oslobođenja Jugoslavije, bio je narodni poslanik u Ustavotvornom saboru Narodne Republike Hrvatske i poslanik Narodne skupštine FNRJ; član Centralnog komiteta KP Hrvatske i član Opunomoćstva CK SKJ za organizaciju u JNA; načelnik Sanitetske službe JNA i ambasador u Indiji.

Bio je član Komiteta za narodno zdravlje Vlade i član Saveta za narodno zdravlje FNRJ; predsednik Naučnog društva za istoriju zdravstvene kulture Jugoslavije, član Saveta Beogradskog univerziteta i Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU) i počasni predsednik Međunarodnog komiteta vojne medicine i farmacije. Imao je čin general-pukovnika JNA u rezervi, a aktivna vojna služba mu je prestala 1971. godine.

Krajem osamdesetih i početkom devedesetih godina, Gojko Nikoliš se sukobio sa politikom tadašnjeg predsednika Predsedništva SR Srbije Slobodana Miloševića, što je izazvalo niz negativnih posledica po njega. U beogradskom listu Politika, 18. januara 1987. godine, objavljena je humoreska pod naslovom „Vojko i Savle“, u kojoj se prepoznaju akademici Gojko Nikoliš i Pavle Savić. Ovaj tekst je izazvao buru u tadašnjoj srpskoj i jugoslovenskoj javnosti, ali i političke potrese u partijskom i državnom vrhu zemlje. Na skupu Udruženja Srba poreklom iz Hrvatske koji žive u Beogradu, održanom 28. juna 1990. godine u Sava centru, Gojko je tokom svog govora izviždan, jer je svojim zemljacima savetovao da se umesto borbe za nezavisnu državu, bore za kulturnu autonomiju i da se u toj borbi oslanjaju na demokratske Hrvate.

Godine 1992. zajedno sa svojom drugom suprugom, Francuskinjom Margo, otišao je u Francusku, gde je i umro 11. jula 1995. godine u Le Manu.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. godine i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — Orden ratne zastave, Orden partizanske zvezde sa zlatnim vencem, dva Ordena zasluga za narod sa zlatnom zvezdom, Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem, Orden za vojne zasluge sa velikom zvezdom i Orden za hrabrost. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 20. decembra 1951. godine.

Dela

Neke od knjiga koje je napisao Gojko Nikoliš:

• „Razvoj sanitetske službe u našoj armiji“, Beograd 1947. godina
• „Sava Mrkalj — povijest o jednom stradalniku“, „Prosvjeta“, Zagreb 1980. godina
• „Korijen, stablo, pavetina“, „Liber“ Zagreb, „Prosveta“, Beograd 1981. godina
• „Zapisi pod pritiskom“, Beograd 1988. godina

Literatura

• Vojna enciklopedija (knjiga šesta), Beograd 1973. godina
• Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975. 

Spoljašnje veze

• Biografija na sajtu SANU