Ivo Lola Ribar

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ukoliko ste tražili drugo značenje, pogledajte članak Ivo Lola Ribar (višeznačna odrednica).
Ukoliko ste tražili njegovog oca, pogledajte članak Ivan Ribar.
ivo lola ribar
Ivo Lola Ribar
Lični podaci
Puno imeIvan Ribar
NadimakIvo; Lolo i Lola
Datum rođenja(1916-04-23)23. april 1916.
Mesto rođenjaZagreb, Austrougarska
Datum smrti27. novembar 1943.(1943-11-27) (27 god.)
Mesto smrtiĆoslije, kod Glamoča, ND Hrvatska
Profesijapravnik i student filozofije
Porodica
Supružnikverenica Sloboda Trajković
Delovanje
Član SKOJ od1935.
Član KPJ od1936.
Učešće u ratovimaNarodnooslobodilačka borba
U toku NOBpredsednik USAOJ i član Vrhovnog štaba NOV i POJ
Heroj
Narodni heroj od18. novembra 1944.

Ivo Lola Ribar (Zagreb, 23. april 1916 — Ćoslije, kod Glamoča, 27. novembar 1943) bio je pravnik i revolucionar, jedan od organizatora i predvodnika omladinskog i studentskog revolucionarnog pokreta u Jugoslaviji, kao i organizator omladinskog antifašističkog pokreta u toku Narodnooslobodilačkog rata, sekretar CK SKOJ-a i predsednik USAOJ-a i narodni heroj Jugoslavije.

Sin je hrvatskog i jugoslovenskog političara Ivana Ribara. Odrastao je u Đakovu, Karlovcu i Beogradu. Školovao se u Parizu i Ženevi, a diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu, 1939. godine. Još u višim razredima gimnazije se zainteresovao za društvena i politička zbivanja, a na studijama se povezao sa revolucionarnim studentskim pokretom. Na Beogradskom univerzitetu se družio sa studentima-komunistima, pa je 1935. postao član Saveza komunističke omladine, a 1936. godine član Komunističke partije.

Biran je najpre za člana Akcionog odbora stručnih studentskih udruženja, a kasnije je postao istaknuti omladinski rukovodilac, koji je učestvovao na mnogim međunarodnim omladinskim kongresima — u Briselu, februara 1936, u Ženevi septembra 1936. i u Parizu, avgusta 1937. godine. Po direktivi CK KPJ, 1937. godine je prešao u Zagreb, gde je postao rukovodilac Centralne izvršne komisije pri CK KPJ, koja je kasnije prerasla u Centralni komitet SKOJ-a. Na Petoj i Šestoj zemaljskoj konferenciji SKOJ-a, 1939. i 1940. godine, biran je za političkog sekretara CK SKOJ-a, a na Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ, oktobra 1940. godine je izabran za člana CK KPJ.

Posle okupacije Jugoslavije, 1941. godine aktivno je radio na organizovanju i pripremi oružanog ustanka. Učestvovao je u nizu sastanaka rukovodstva KPJ i SKOJ-a, na kojima su donošene direktive i odluke o pripremi i organizaciji ustanka, a bio je učesnik sednice Politbiroa CK KPJ od 4. jula 1941. godine. Tokom jula i avgusta 1941. godine, neposredno je rukovodio akcijama ilegalaca u okupiranom Beogradu, a u septembru je prešao na oslobođenu teritoriju. Učestvovao je na savetovanju u Stolicama, a u toku 1942. i 1943. godine je po zadatku Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita, zajedno sa Edvardom Kardeljom nekoliko puta odlazio na okupirana područja, a boravio je i u okupiranom Zagrebu i Beogradu.

Bio je jedan od organizatora Prvog kongresa antifašističke omladine, održanog decembar 1942. godine u Bihaću, na kome je bio izabran za predsednika Ujedinjenog saveza antifašističke omladine Jugoslavije. Oktobra 1943. godine je bio određen za šefa prve vojne misije NOV i POJ, koja je trebalo da ode u Štab savezničke komande za Bliski istok, u Kairu. Poginuo je 27. novembra 1943. godine prilikom neprijateljskog vazdušnog napada na avion kojim je trebalo da sa Glamočkog polja prebaci u Bari.

Za narodnog heroja proglašen je 18. novembra 1944. godine, a njegovi posmrtni ostaci su 1948. preneti u Beograd i sahranjeni u Grobnicu narodnih heroja na Kalemegdanu. U toku rata je poginuo i njegov mlađi brat Jurica Ribar.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rodna kuća Lole Ribara u Zagrebu, u Ulici Jurja Žerjavića broj 4. Na kući se od 1946. do 1991. nalazila spomen-ploča posvećena Loli Ribaru

Porodica i odrastanje[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Porodica Ribar

Ivan Ribar je rođen 23. aprila 1916. godine u Zagrebu.[1] Sin je poznatog hrvatskog i jugoslovenskog političara dr Ivana Ribara i njegove supruge Antonije Tonice. Imao je dve godine mlađeg brata Juricu, kao i — polusestre Boženu i Miru i polubrata Žarka, rođene u prvom braku njegove majke sa đakovačkim advokatom Lujom Šimatom, koji je umro 1913. godine. Njegov otac Ivan Ribar rođen je u selu Vukmanić, kod Karlovca, dok je njegov deda Andrija Ribar, koji je bio učitelj, poticao je iz sela Ribari, koje se nalazi na obali reke Kupe nedaleko od Karlovca. Ivan Ribar je pre početka Prvog svetskog rata, živeo u Đakovu, gde je radio kao advokat, a od 1913. godine je bio i zastupnik u Zemaljskom saboru izabran na listi Hrvatsko-srpske koalicije, koju je predvodio Svetozar Pribićević. Kao rezervni oficir, na početku rata je bio mobilisan u Austrougarsku vojsku, ali pošto je vlastima bio politički sumnjiv zadržan je kao talac, najpre u Vukovaru, a potom nekim mestima u Bosni. Nakon propasti ofanzive na Srbiju, bio je poslat na Karpate, na Ruski front, ali se ovde se nije dugo zadržao, jer je kao saborski zastupnik, nakon ponovnog sazivanja Sabora vraćen u Zagreb. Pošto su na početku rata Ivanovu advokatsku kancelariju u Đakovu demolirali frankovci (preteče ustaša) i klerikalci, porodica Ribar je morala da se preseli u Zagreb, gde su stanovali u Rainberovoj ulici[a] broj 4 u centru Zagreba.[4][3]

Po rođenju u Matične knjige rođenih na području župe svetog Marka u Zagrebu upisan kao Ivan, jer je ime dobio po svom ocu. Takođe, prilikom krštenja u crkvi Svetog Marka, 24. juna 1916. godine je bio zapisan pod imenom Ivan. Pošto su ga odmalena svi zvali Ivo tako je ostao zabeležen u istoriografiji, kao i po nadimku Lola, koji je dobio tokom odrastanja u Đakovu. Naime u originalu njegov nadimak je glasio Lolo, ali s obzirom da je od 1923. godine živeo u Beogradu, preovladao je oblik Lola.[5][6][7]

Školovanje i studije[uredi | uredi izvor]

Osnovnu školu pohađao je u Karlovcu i Beogradu, a gimnaziju je završio u Beogradu. Jedno vreme živeo je i u Đakovu. Na početku školske 1934/35. godine, Lola je otišao u Pariz gde je počeo da studira političke nauke. Posle atentata na kralja Aleksandra, po savetu Svetozara Pribićevića, napustio je Francusku i prešao u Ženevu, gde je studirao političku ekonomiju. U jesen 1935. godine vratio se u Beograd i upisao se na Pravni fakultet.

Lola je u višim razredima gimnazije, kao odličan đak, pokazao posebnu zainteresovanost za društvene nauke, za političku ekonomiju i politikologiju čiji je praktični građanski oblik proveravao u političkom životu Kraljevine Jugoslavije. U traganju za idejnom orijentacijom, Lolu nisu zadovoljili nastavni planovi i program tadašnje beogradske gimnazije. Sam je počeo da proučava klasike idealističke i materijalističke filozofske škole: Ničea, Voltera, Hegela - da bi se idejno opredelio za Marksa i Lenjina. Bila je to idejna evolucija slobodarski nastrojenog mladića, koji je, iz situirane i ugledne građanske porodice, kroz studiju klasika marksizma i prakse građanske politike, prihvatio ideju socijalizma kao svoj pogled na svet. Za vreme boravka u Ženevi, učio je metodiku naučnog rada, studirao političku ekonomiju i proučavao marksističku literaturu do koje u Jugoslaviji nije mogao doći.

Politička aktivnost[uredi | uredi izvor]

Na Beogradskom univerzitetu, Lola se upoznao sa članovima ilegalne Komunističke partije Jugoslavije i Saveza komunističke omladine Jugoslavije. Bilo je to vreme političke akcije levo orijentisane omladine u borbi za autonomiju univerziteta i za demokratska prava južnoslovenskih naroda. Već 1935. godine Lola je primljen u članstvo Saveza komunističke omladine Jugoslavije i izabran za člana Akcionog odbora stručnih studentskih udruženja. Iduće 1936. godine primljen je i u članstvo Komunističke partije Jugoslavije. Kao istaknuti omladinski rukovodilac prisustvovao je na mnogim međunarodnim omladinskim kongresima. U februaru 1936. godine u Briselu učestvovao je u Međunarodnoj omladinskoj konferenciji za mir. U septembru iste godine, u Ženevi, u radu Svetskog omladinskog kongresa, a avgusta 1937. prisustvovao je sastanku Svetske studentske zajednice za mir, slobodu i kulturu u Parizu.

Kada je 1937. godine Josip Broz Tito postao generalni sekretar Komunističke partije Jugoslavije, on je Ivu Lolu Ribara postavio na čelo Centralne izvršne komisije pri Centralnom komitetu KPJ (koja je kasnije prerasla u Centralni komitet SKOJ-a) i poverio mu oživljavanje svojih ideja o omladinskom pokretu. Prema tim idejama, trebalo je SKOJ, posle krize u koju je zapao tokom 1936. godine, iz osnova reorganizovati i pretvoriti ga u glavnu pokretačku snagu revolucionarnog, svejugoslovenskog pokreta mladih. Lola je tada postao jedan od najbližih Titovih saradnika. Njegova najveća zasluga bila je ta što je Savez komunističke omladine postao glavna antifašistička snaga mladih u Kraljevini Jugoslaviji.

Osim toga Lola je bio i organizator omladinskih akcija i studentskih štrajkova, pokretač i urednik omladinskih listova i novina - „Studenta“ i „Mladosti“, saradnik partijskih organa, pisac letaka, proglasa, tekstova - ali je i pored svog političkog angažmana ostao odličan student. Godine 1939. je diplomirao na Pravnom fakultetu, a 1940. se upisao na Filozofski fakultet Beogradskog univerziteta.

Januara 1940. Lola je bio uhapšen i iz beogradske „Glavnjače“, sa nekoliko desetina drugih komunista vozom, prebačen u koncentracioni logor u Bileći. U veoma teškim uslovima logora u Bileći, Lola nije pokleknuo već se sa drugim zatvorenim komunistima - Mošom Pijade, Ivanom Milutinovićem i dr. borio za bolje uslove života u logoru i humaniji odnos prema zatvorenima. Pod pritiskom javnosti Lola je, sa ostalim logorašima, 16. maja 1940. godine pušten iz logora u Bileći, koji je nekoliko meseci kasnije ukinut.

Posle izlaska iz Bileće, Lola je, prema Titovim uputstvima, organizovao Šestu zemaljsku konferenciju SKOJ-a. Na toj konferenciji je ponovo izabran za sekretara Centralnog komiteta SKOJ-a, kao i za delegata za Petu zemaljsku konferenciju KPJ, na kojoj je bio izabran i za člana Centralnog komiteta KPJ. Lolin izveštaj na Petoj zemaljskoj konferenciji, kao i rezolucija Šeste zemaljske konferencije SKOJ-a, čiji je on bio idejni tvorac, bili su rezime celokupnog pređenog puta same organizacije i poslednji poziv članovima da se pripreme za predstojeće događaje.

Narodnooslobodilačka borba[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Narodnooslobodilačka borba naroda Jugoslavije

Posle Aprilskog rata i okupacije Kraljevine Jugoslavije, 1941. godine Lola je aktivno radio na organizovanju i pripremi ustanka naroda Jugoslavije. Učestvovao je na Majskom savetovanju u Zagrebu; rukovodio sastankom CK SKOJ-a, krajem juna u Beogradu; a bio je i jedan od šestorice članova sednice Politbiroa CK KPJ, 4. jula 1941. godine, kada je narodima Jugoslavije upućen poziv na ustanak. Kao član Glavnog štaba Narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Jugoslavije, koji je formiran 27. juna, Lola je tokom jula i avgusta 1941. godine neposredno rukovodio akcijama skojevaca u okupiranom Beogradu, a septembra iste godine prešao je na slobodnu teritoriju zapadne Srbije.

Učestvovao je na vojno-političkom savetovanju u Stolicama, 26. septembra 1941. godine, na kojem je, uz ostalo, odlučeno da se u svim krajevima Jugoslavije formiraju štabovi partizanske borbe, a da se Glavni štab preimenuje u Vrhovni štab. Kao lični izaslanik Vrhovnog komandanta NOP odreda Jugoslavije Josipa Broza Tita, nekoliko puta je odlazio u okupirani Zagreb, gde je zajedno sa Edvardom Kardeljem radio na organizovanju Narodnooslobodilačkog pokreta u neoslobođenim krajevima Jugoslavije - Hrvatskoj, Sloveniji, Srbiji i Makedoniji.

I pored svih obaveza koje mu je imao u CK KPJ i Vrhovnom štabu, Lola je najviše vremena posvećivao radu sa mladima. On je bio pokretač i glavni urednik lista „Omladinska borba“ i član redakcije „Borbe“, koja je izlazila 1941. godine u oslobođenom Užicu. Po Titovoj zamisli o stvaranju široke platforme na kojoj bi se u Narodnooslobodilačkom pokretu okupili svi projugoslovenski i antifašistički raspoloženi mladi ljudi, Lola je radio na organizovanju. Od prvih Narodnooslobodilačkih saveza omladine, koji su u različitim krajevima zemlje dobijali različite nazive, stvoren je, decembra 1942. godine, na Prvom kongresu Antifašističke omladine Jugoslavije u Bihaću, masovni i jedinstveni Ujedinjeni savez antifašističke omladine Jugoslavije (USAOJ). Kroz USAOJ stotine hiljada mladih je pristupilo Narodnooslobodilačkom pokretu, čime je Lolina zasluga u širenju Narodnooslobodilačke borbe neprocenjiva.

Pogibija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Pogibija Ive Lole Ribara 1943.

Oktobra 1943. godine Lola Ribar je odlukom Vrhovnog štaba NOV i POJ određen za šefa Prve vojne misije NOV i POJ, koja je trebalo da otputuje u Kairo, u Štab savezničke komande za Bliski istok, kao prvi opunomoćeni predstavnik Nove Jugoslavije. Pored Lole u ovoj vojnoj misiji nalazili su se Vladimir Velebit i Miloje Milojević. U trenutku kada se spremao da poleti avionom u Kairo, 27. novembra 1943. godine, neposredno pre poletanja, na aerodromu na Glamočkom polju pogođen je bombom iz neprijateljskog aviona i na licu mesta poginuo.

Lolina sahrana održana je Jajcu, odmah posle Drugog zasedanja AVNOJ-a. Posle odavanja počasti Lolino telo je sahranjeno na tajnom mestu u okolini Glamočkog polja, kako ne bi palo u ruke neprijatelja. Na sedmogodišnjicu, od velikih martovskih demonstracija 1941, 27. marta 1948. godine Lolini posmrtni ostaci su, zajedno sa posmrtnim ostacima Ivana Milutinovića svečano preneti u novoizgrađenu Grobnicu narodnih heroja na Kalemegdanu. U istu grobnicu kasnije su preneti posmrtni ostaci Đure Đakovića, a 1957. godine tu je sahranjen i Moša Pijade.

Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 18. novembra 1944. godine, na godišnjicu pogibije, među prvim borcima Narodnooslobodilačke vojske, proglašen je za narodnog heroja.

Čitava Lolina porodica učestvovala je u Narodnooslobodilačkoj borbi. Otac Ivan bio je predsednik AVNOJ-a; mlađi brat Jurica poginuo je oktobra 1943. kod Kolašina; majka Tonica ubijena je jula 1944. godine u sremskom selu Kupinovu; sestra, po majci, Božena, bila je zatočena u logoru na Banjici; a verenica Sloboda Trajković, je sa čitavom svojom porodicom ubijena u gasnoj komori u Banjičkom logoru.

Lola Ribar je u posleratnoj Jugoslaviji, bio jedna od ikona Narodnooslobodilačkog rata i socijalističke revolucije. Mnoge osnovne i srednje škole širom Jugoslavije su nosile njegovo ime (a neke i danas - npr. u Novom Sadu, Somboru, Kruševcu i dr.), kao i ulice, trgovi i dr. Njegovo ime nose Kulturno-umetničko društvo „Ivo Lola Ribar“ iz Beograda, Odred izviđača „Ivo Lola Ribar” iz Novog Sada, Lola institut[8] i fabrika „Ivo Lola Ribar“ iz Železnika. Inspirisan pismom koje je Lola napisao svojoj verenici Slobodi, Kornelije Kovač, vođa Korni grupe, je napisao pesmu „Ivo Lola“, koja je 1973. godine izašla na istoimenom singl-albumu. Iste godine je snimljen i tv film „Ivo Lola Ribar”.

Po njemu su nazvane OŠ „Ivo Lola Ribar” Begaljica i OŠ „Ivo Lola Ribar” Skobalj. Ulica Svetogorska (Beograd) je od 1946. do 1997. bila nazvana po njemu.[9]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Ova ulica danas nosi naziv Ulica Jurja Žerjavića, a u vreme postojanja SFRJ se zvala Ulica 8. maja 1945.[2] Na kući u kojoj je rođen, od 1946. do 1991. godine se nalazila spomen-ploča posvećena Ivi Loli Ribaru, sa natpisom — Ovdje se rodio narodni heroj Ivo Lola Ribar sekretar Saveza komunističke omladine Jugoslavije poginuo na Glamočkom polju 27. XI 1943 god. Neumrlom omladinskom rukovodiocu postavlja ovu spomen ploču III kongres Narodne omladine Jugoslavije 16. maja 1946. godine.[3]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Narodni heroji 1982, str. 170.
  2. ^ „Otkrijte kako su ulice Zagreba mijenjale imena kroz jedno stoljeće”. www.vecernji.hr. 17. 2. 2016. 
  3. ^ a b Petričević 1978, str. 13–17.
  4. ^ Petričević 1961, str. 9.
  5. ^ Matović 1981, str. 9–10.
  6. ^ Matović 1973, str. 9.
  7. ^ „Kratka hronika porodice Ribar”. www.vreme.com. 28. 11. 2013. 
  8. ^ „Istraživačko-razvojni institut Lola d.o.o. - Lola institut”. www.li.rs. Pristupljeno 2021-12-19. 
  9. ^ Bertolino, Aleksandar (21. 2. 2022). „Lola Ribar umesto Svetogorske”. Politika. Pristupljeno 2. 3. 2022. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda, tom II, knjiga I — Bilten Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojno-istorijski institut Jugoslovenske armije. 1949. 
  • Petričević, Jozo (1961). Ivo Lolo Ribar. Zagreb: Mladost. 
  • Matović, Ivo (1973). Ivo Lola Ribar — slavni sekretar SKOJ-a. Gornji Milanovac: Dečje novine. 
  • Hadžimurtezić, Nebojša; Filipović, Radovan (1976). Ivo Lola Ribar. Prijepolje. 
  • Petričević, Jozo (1978). Ivo Lolo Ribar — ponos pokoljenjima. Beograd: Mladost. 
  • Hronologija Radničkog pokreta i SKJ 1919—1979 tom I. Beograd: Institut za savremenu istoriju. 1980. 
  • Hronologija Radničkog pokreta i SKJ 1919—1979 tom II. Beograd: Institut za savremenu istoriju. 1980. 
  • Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945 tom I. Beograd: „Narodna knjiga”. 1980. 
  • Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945 tom II. Beograd: „Narodna knjiga”. 1980. 
  • Popović, Razumenka Zuma (1981). Spomenici Narodnooslobodilačke borbe i revolucije SR Srbije 1941—1945. Beograd: Narodna armija. 
  • Matović, Ivo (1981). Ivo Lola Ribar — životni put i revolucionarno delo. Gornji Milanovac: Dečje novine. 
  • Petričević, Jozo (1981). Dr Ivan Ribar u zapisima suvremenika. Zagreb: Globus. 
  • Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982. 
  • Petričević, Jozo (1988). Jurica Ribar — slikar i revolucionar. Zagreb: Radničke novine. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Иво_Лола_Рибар&oldid=27551129”