Opština Kosjerić

Opština Kosjerić;
	; Stari han u Kosjeriću
Osnovni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Zlatiborski
Sedište	Kosjerić
Stanovništvo
Stanovništvo	10.175 (2022)
Geografske karakteristike
Površina	359 km2
	;
Ostali podaci
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Veb-sajt	www.kosjeric.rs

Opština Kosjerić je najsevernija opština u Zlatiborskom okrugu, u zapadnom delu Srbije. Prema rezultatima popisa stanovništva koji je realizovan 2022. godine, na teritoriji opštine Kosjerić živi 10.175 stanovnika^[1] (prema popisu iz 2011. bilo je 12.090 stanovnika)^[2] u 27 naseljenih mesta koja su uglavnom smeštena u rečnim dolinama, mada ima i naselja koja se nalaze i na preko 1.000 m nadmorske visine.

Opština se prostire na 359 km².

Istorija[uredi | uredi izvor]

U srednjem veku, ovaj kraj je bio u sastavu države Nemanjića sve do pada Srbije pod tursku upravu 1463. godine. Tokom naredna dva veka, ovde su se jednako kao i pre Turaka ukrštali putevi koji su vodili od mora ka Zapadnoj Srbiji i ka Podunavlju i istoku. Kasniji ratovi Austrije i Osmanskog carstva prilično su proredili stanovništvo, koje je bežalo u druge, bezbednije krajeve i tamo ostajalo. Tačno vreme naseljavanja područja današnje opštine Kosjerić teško je utvrditi. Osetniji dolazak stanovništva počeo je u drugoj polovini 18. veka, uoči poznate narodne pobune poznate pod imenom Kočina krajina. Uglavnom su se doseljavali ljudi iz Crne Gore, istočne Bosne, sa Starog vlaha. Najstariji doseljenici naselili su, pre ostalih, mesta Vardu, Taor i Makovište.^[3]

Smatra se da najstariji doseljenici potiču iz porodice Kosijer. U predanjima iz ranijih vremena kaže se da je Antonije Kosijer došao iz Kosijera, iz Crne Gore, i doveo svoja tri sina. Zatim su došli Jovan Baronin, iz sela Bare i njegova sestra sa sedam sinova. Zabeleženo je da je bilo doseljenika iz sela Divaca i iz Crnogorskog Kolašina. Dokumenti su još precizniji. U Kosjeriću se,1854. godine, uz svoju drumsku mehanu, nastanio izvesni Antonije Radojević. Ovaj korak ohrabrio je ostale trgovce i seljake da na istom mestu sagrade kuće i dućane. Kasnije je, širenjem naselja, Antonije Radojević uspeo da srez premesti iz Užica u tek stasalo mesto. Kosjerić je počeo ubrzano da se razvija tek 1882. godine iako mu je u tome smetala blizina većih mesta kakva su, u ono doba, bili Valjevo i Požega. Za varoš je proglašen 1892. godine a za grad tek 30. aprila 1966. godine i ubrzano se razvija od prolaska pruge Beograd-Bar 1972. godine.^[4]

Geografski položaj[uredi | uredi izvor]

Opština Kosjerić zahvata severni deo Zlatiborskog okruga. Prostire se na površini od 358 km² i čine je 27 naselja u kojima živi 10.270 stanovnika. Sedište opštine, varošica Kosjerić, sa oko 4.000 stanovnika, nalazi se na magistralnom i železničkom pravcu koji povezuje sever Srbije sa Jadranskim morem. U bliskom okruženju su poznati planinski centri Divčibare, Zlatibor i Tara. Seosko stanovništvo opštine Kosjerić bavi se poljoprivredom, pre svega proizvodnjom šljive i maline, stočarstvom i tradicionalno, turizmom. Industrijski pogoni usmereni su na proizvodnju građevinskog materijala i preradu metala, drveta i poljoprivrednih proizvoda.^[5]

Kosjerić se nalazi u plodnoj dolini na 415 m nadmorske visine. Sa severozapada okružen je planinom Povlen 1347 m, a sa severoistoka planinama Kozomor 1007 m i Maljen 1104 m, na kojem se nalazi visoravan Divčibare, poznata turistička destinacija za ljubitelje zime i skijanja. Sa istoka je Subjel 924 m, a sa juga Kosjerić je zasečen vencem planina: Drmanovinom, sa najvišim uzvišenjem Grad 1022 m i Jelovom gorom 1011 m sa jugozapada, i Crnokosom 809 m sa jugoistoka.

Dobar geografski položaj Kosjerića pojačava blizina poznatih turističkih centara Zlatibora (udaljen 56 km) i Divčibara (26 km). Na teritoriji opštine nalazi se blizu stotinu kulturno - istorijskih spomenika od kojih je najvredniji Crkva brvnara u selu Seča Reka, podignuta u 15. veku, više puta paljena i obnavljana a današnji izgled dobila je u vreme Karađorđa, 1812. godine.

Obrazovanje u Kosjeriću[uredi | uredi izvor]

Osnovna škola ,,Mito Igumanović" Kosjerić najveća je škola u opštini Kosjerić, a jedna je i od većih škola u Zlatiborskom okrugu. Koreni pismenosti i obrazovanja na području današnje opštine Kosjerić dosežu do 1845. godine kada je, za vreme vladavine kneza Aleksandra Karađorđevića (mlađeg sina vožda Karađorđa Petrovića), u Subjelu otvorena osnovna škola. Nedugo zatim otvara se škola u Sečoj Reci 1852. godine, a kasnije osnovne škole u Kosjeriću i Radanovcima, 1869. godine, Skakavcima 1880. godine, Ražani 1906. godine, Tubićima 1939. godine. Razvitak pismenosti i školstva na području tadašnjeg Sreza crnogorskog, a današnje opštine Kosjerić, je sa simpatijama i blagonaklonošću prihvatan među stanovništvom, o čemu svedoči događaj koji se odigrao tokom posete kralja Milana Obrenovića 1882. godine ovom delu Srbije. U razgovoru sa narodom kralj je saznao da narod ,,učitelje i popove sluša, jer među sobom nema učenijih ljudi''. Tada su seljaci postavili kralju retoričko pitanje: ,,Zar da ne slušamo i ne poštujemo učitelje koji našu decu uče, koji žive zajedno sa nama, dele našu sreću i nesreću?" Zaključno sa 1954. godinom, pored već navedenih, formirane su i škole u Mušićima, Paramunu, Brajkovićima, Drenovcima i Zarićima, koje danas funkcionišu u sklopu OŠ ,,Mito Igumanović". Sve ove škole izvodile su nastavu po četvorogodišnjem obrazovnom programu, a logičan sled razvoja obrazovnog procesa je otvaranje Niže gimnazije 1946. godine, koja bi mogla da predstavlja pandam današnjem drugom ciklusu osnovnog obrazovanja (obrazovanje od petog do osmog razreda). Reformom školskog sistema 1956. godine u Kosjeriću se razvija osmogodišnje osnovno obrazovanje u vidu tri funkcionalne celine - Kosjerić (sa odeljenjima u Tubićima, Subjelu, Mušićima i Brajkovićima), Ražana (sa odeljenjima u Drenovcima i Radanovcima) i Seča Reka (sa odeljenjima u Zarićima i Paramunu). Novom reformom 1974. godine je ostvarena fuzija ove tri škole u jednu celinu - OŠ ,,Mito Igumanović". Broj učenika koji su pohađali školu je promenljiv. Tokom perioda razvoja Srbije između dva svetska rata, taj broj je bio veći od 1000 učenika i u približno istom opsegu (sa određenim oscilacijama) zadržao se do kraja prošlog veka. Broj učenika koji trenutno pohađa nastavu u OŠ ,,Mito Igumanović" je 608.

Prirodne odlike[uredi | uredi izvor]

Klima[uredi | uredi izvor]

Klima je umereno kontinetalna. Prosečna godišnja količina padavina je iznosila 778 mm, maksimalni prosek je u maju (94 mm), a minimum u februaru (48 mm). Broj dana sa snežnim padavinama se kreće od 56 u nižim do 94 u višim predelima. Maksimalna temperatura je u julu 23°C, a minimalna u januaru — 3,5°C. Vlažnost vazduha je minimalna u aprilu (71%), a maksimalna u decembru (88%).

Geomorfološke karakteristike[uredi | uredi izvor]

Od geomorfoloških karakteristika opštine Kosjerić mogu se istaći mnoge doline sa strmim i blago nagnutim stranama. Reljef sačinjavaju Kosjerska kotlina, brda Subjel, Crnokosa, Grad.

Kosjerska kotlina je jedna u nizu kotlina kojima su na jugu ograničene Valjevske planine, druge dve su Lužnička kotlina i Požeška kotlina. Generalno gledano, pružanje kosjerske kotline je po pravcu severozapad-jugoistok.

Hidrološke karakteristike[uredi | uredi izvor]

U okolini Kosjerića postoje brojni stalni tokovi: reka Skrapež, Kladoroba, rečice Limca i Godljevača i mnogi izvori od kojih su neki i sa mineralnom vodom.

Skrapež nastaje spajanjem dve rečice:Godljevačom i Sečicom. Njegov tok je dug 26 km nakon čega se spaja sa Đetinjom i Moravicom obrazovajući Zapadnu Moravu. Proticaj reke iznosi od 3 do 5 m kubnih u sekundi. Inače, reka je omiljeno mesto kosjerskih pecaroša koji se mogu pohvaliti da njihova reka ima veliki broj rečnih vrsta: klen, skobalj, potočna pastrmka, krkuša i kečiga.

Poslednjih nekoliko godina živi svet reke Skrapež ugrožava Cementara Titan-Kosjerić svojim otpadnim vodama.

Hidrogeološke karakteristike[uredi | uredi izvor]

Hudrogeološke karakteristike nekog predela čine njegove podzemne vode i one koje izbijaju na površinu u obliku gejzira, slapova ili izvora. Kosjerić nema gejzira, ali ima brojne izvore mineralne vode.

Jedno od njih je i Taorsko vrelo koje se nalazi na 700 mnv, a temperatura vode je od 10-15°C. Predstavljalo je pravu atrakciju dok se nije odlučilo da se odatle Kosjerić napaja vodom.

Takođe poznato vrelo je i Skakavičko vrelo. Nalazi se u selu Skakavci (9km severoistočno od Kosjerića) i bogato je sumporovitom vodom za koju kažu da je jedna od lekovitijih u Srbiji.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Na teritoriji opštine Kosjerić registrovano je i posluje 118 preduzeća. Veliki značaj ima poljoprivreda kojom se bavi većina stanovništva. Ono po čemu je ovaj kraj poznat jeste uzgoj malina, šljiva, jagoda ali i drugih kultura o čemu govore podaci da od ukupne površine opštine 56,9% površine čini poljoprivredno zemljište. Pod oranicama i baštama je 16,1%, voćnjacima 7,3%, livadama 18,1%, pašnjacima 15,1% a na neplodno zemljište otpada 4,7% ukupne površine.^[6]

Metalska industrija[uredi | uredi izvor]

Kod metalske industrije postoje preduzeća “Elkok” a.d.- Preduzeće za proizvodnju elektroprovodnika i pocinkovane trake za uzemljenja. i

“Kepo” d.o.o - Proizvodnja bakarnih fitinga i instaliranje sistema za grejanje.

Građevinska industrija[uredi | uredi izvor]

“Titan Cementara” – proizvodnja cementa

Hemijska industrija[uredi | uredi izvor]

“Irkom” d.o.o. - Proizvodnja boja, lakova, sredstava za zastitu drveta, paste za pranje ruku i dr.

Tekstilna industrija[uredi | uredi izvor]

"By me company” - proizvodnja ženskih odevnih predmeta

Sport[uredi | uredi izvor]

Kosjerić je oduvek bio grad sporta. Ova mala opština u Zlatiborskom okrugu u svom vlasništvu ima dve sportske hale, mini pitch teren, olimpijski bazen, stadione. Dobri usovi za treninge privlače svake godine velike klubove koji dolaze na pripreme tokom leta. Pored fudbala, stonog tenisa i streljaštva izdvaja se i odbojka, gde je prve korake napravila reprezentativka Suzana Ćebić, žiteljka ovog grada.

Spisak klubova u Kosjeriću sa godinom osnivanja
Košarkaški klub Crnokosa	1982
Ženski odbojkaški klub Crnokosa Artos	1968
Muški odbojkaški klub Crnokosa	1975
Fudbalski klub Sečica	1956
Fudbalski klub Crnokosa	1923
Stonoteniski klub	2000
Sportski Klub slepih i slabovidih „Iris“	2001
Streljački klub “Oko sokolovo”	2014
Karate klub „Crnokosa“	2000

Manifestacije[uredi | uredi izvor]

Kosjerić je pored seoskog turizma poznat po raznim manifestacijama od kojih se izdvajaju:

Art Kamp
Čobanski dani
Bum 31260 festival
Smotra rukotvorina "zlatne ruke"
Međunarodni festival dečijeg folklora "licidersko srce"
Sve u vezi datuma i spisak manifestacija u Kosjeriću možete pogledati putem linka ispod
https://www.odmorukosjericu.rs/manifestacije/

Čobanski dani[uredi | uredi izvor]

Turističko – kulturna manifestacija „Čobanski dani“ predstavlja specifičan Sabor narodnog stvaralaštva, koji je kao takav postao prepoznatljiv, afirmišući pre svega autentični prikaz bogate riznice narodne tradicije kod Srba.^[7]

Poštujući i čuvajući tradiciju običaje, u Srbiji se već godinama za Pavlovdan, kada su se u selima održavali vašari na kojima su se nadmetali čobani u snazi i veštinama, organizuje Turistička manifestacija "Čobanski dani" sa okupljanjem je u Kosjeriću, mestu gde je začet Seoski turizam u Srbiji.

Prvi čobanski dani održani su 1980. godine na brdu Grad, nadomak Kosjerića, na prostranim livadama, među borovim šumama, na oko hiljadu metara visine. Brdom su odjekivali zvuci svirala i dvojnica, a iz mnogorbrojnih grla orile su se izvorne narodne pesme, pa je smotra nazvana, staro pevanje u Srba. Posetioci su i onda, kao i sada, najviše uživali u igri i pesmi, šarenilu narodnih nošnji.^[8]^[9]

Ova manifestacija ima za cilj da dočara lepotu i duhovno bogatstvo srpskog naroda, a to je i prilika za druženje i uživanje u programu lokalnog kulturno-umetničkog društva, a poslednjeg dana se bira najlepša čobanica i najlepši par, a za goste koji dolaze iz urbanih sredina, posebno za strance, pravo uživanje biće defile meštana u živopisnim narodnim nošnjama i to ne samo iz Kosjerića, već i drugih krajeva Srbije.

Titan cementara[uredi | uredi izvor]

Titan Cementara Kosjerić d.o.o. najmlađa je i najmanja fabrika cementa u Srbiji. Počela je sa radom 1976. godine, i veoma brzo pronašla svoje mesto na tržištu zahvaljujući visokom kvalitetu cementa i profesionalnom odnosu prema kupcima. Sa današnjim kapacitetom, od oko 750.000 tona cementa godišnje, Titan Cementara Kosjerić pokriva značajne delove tržišta Srbije i Crne Gore. U aprilu 2002. godine Cementara postaje deo Titan Grupe, grčkog i međunarodnog proizvođača cementa. Od privatizacije do danas, ukupno je investirano skoro 56 miliona evra, u unapređenja u oblasti zaštite životne sredine, bezbednosti na radu, povećanja kapaciteta i optimizacije procesa.^[10]

Filozofija održivog razvoja je naše trajno opredeljenje, a dugoročni rezultati ovakvog opredeljenja ogledaju se kroz investiranje u proizvodnu tehnologiju, u primenu različitih projekata u oblastima zaštite životne sredine, obrazovanja, bezbednosti i zdravlja na radu, lokalnu zajednicu i neposredno okruženje. Svojom politikom poštovanja principa društveno odgovornog poslovanja, koji su integralni deo poslovne politike, Titan Cementara Kosjerić nastoji da se približi lokalnoj zajednici, njenim institucijama i organizacijama, kao i pojedincima, i kroz saradnju sa zaposlenima doprinese kvalitetnijem životu za sve.

Čuveni Kosjerci[uredi | uredi izvor]

Liza Marić Križanić (1905-1982); slikarka
Ljubomir Marić (1878-1960); armijski genereal Jugoslovenske vojske, ministar vojske kraljevskoj vladi, načelnik glavnog generalštaba Jugoslovenske vojske
Milan Jovčić (1929-2001); dopisni šah
Miladin Miša Zarić (1889-1976); učitelj, poznat po tome što je tokom operacije oslobađanja Beograda u Drugom svetskom ratu spasao od rušenja Stari savski most u Beogradu
Milovan Vitezović (1944-2022); književnik, pisao je pesme, aforizme, romane, drame, tv drame i serije, feljtone, filmska scenarija
Jordan Ivanović (1947-2010); je bio poznati srpski sportski novinar
Petar Lazić (1960-2017); književnik, novinar, publicista i univerzitetski profesor
Svetomir Đukić (1882-1960); oficir vojske Kraljevine Srbije i divizijski general u vojsci Kraljevine Jugoslavije, pripadnik obaveštajne službe Jugoslovenske vojske u Otadžbini, otac srpskog i jugoslovenskog olimpizma
Sreten Marić (1903-1992); esejista, prevodilac i profesor svetske književnosti na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu
Milijan Despotović (1952), novinar, publicista i književnik, piše savremenu dečju i poeziju za decu, prozu, književnu i likovnu kritiku, aforističke misli. Objavio više od 50 knjiga.
Milunika Mitrović (1950), profesorka književnosti, bibliotekar, piše savremenu i haiku poeziju, aforističke misli, prozu i književnu kritiku. Objavila 15 knjiga