Luka Ćelović

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Luka Ćelović
Luka Ćelović
Datum rođenja(1854-10-18)18. oktobar 1854.
Mesto rođenjaPridvorci, Osmansko carstvo
Datum smrti15. avgust 1929.(1929-08-15) (74 god.)
Mesto smrtiBeograd, Kraljevina SHS

Luka Ćelović (Pridvorci kod Trebinja, 18. oktobar 1854 — Beograd, 15. avgust 1929) bio je srpski veletrgovac, rentijer i zadužbinar. Početkom 20. veka bio je jedan od najbogatijih ljudi u Srbiji, vodeći finansijer i jedna od najuticajnijih ličnosti među Srbima poreklom iz Hercegovine, predsjednik Beogradske Zadruge, nacionalni radnik i veliki srpski prosvjetni dobrotvor.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je na praznik Sv. Luku. Po tom svetitelju je i dobio kršteno ime. Osnovnu školu učio je u Trebinju, pa nastavio kod očevog prijatelja Jovana Pištelića u Banjaluci. Godine 1871. prelazi kod strica Jovana Ćelovića u Brčkom, da završi školu i radi u njegovoj trgovačkoj radnji.[1] To mu je bilo sve školovanje. Godine 1872, morao je napustiti Bosnu i došao je u Beograd svome zemljaku, arhimandritu Nićiforu Dučiću, koji ga je dao kao šegrta u tadašnju poznatu radnju Radosavljevića i Ignjatijevića. Kada je 1875. godine pukla Nevesinjska puška, odnosno izbio Srpski ustanak u Hercegovini, Luka se, kao dobrovoljac, vraća u rodnu Hercegovinu. U borbama sa Turcima bio je lakše ranjen, ali se brzo oporavlja i u svojoj četi nastavlja borbu. Pošto i Srbija objavljuje rat Turskoj, dobrovoljci iz Hercegovine vraćaju se u Beograd, sa njima i Luka, pa nastavlja vojevanje u oba srpsko - turska rata, 1876. i 1877 — 1878. godine. Po završetku rata, Ćelović je otpočeo samostalnu trgovinu domaćim proizvodima (šljive, žito i druga hrana), uz pomoć svojih zemljaka, poznatih trgovaca Krsmanovića i Paranosa. U jesen 1882. osnovana je Beogradska Zadruga za međusobno pomaganje i štednju, kao zavod manjih ljudi, s neznatnim udjelima i malim kapitalom. 1899. godine izabran je za predsjednika upravnog odbora Beogradske Zadruge. Jedva pismen, samouk, Ćelović je napornim trudom od Beogradske Zadruge načinio jedan od najjačih i najsolidnijih srpskih novčanih zavoda i industrijskih preduzeća. Predsednik Zadruge bio je do svoje smrti 1929. godine.

Luka Ćelović Trebinjac

Pored toga Ćelović je stigao da djeluje i u važnim narodnim poslovima. Vrlo štedljiv i škrt za sebe lično, Ćelović nije žalio novaca, kad se ticalo opšte stvari. Ćelović i dr Milorad Gođevac počeli su opremati čete i slati ih u Staru Srbiju. Bugarski komitet uočio je svu opasnost takvog rada za bugarske ciljeve i osudio je Ćelovića, kao i dr Gođevca, na smrt. Poslati atentatori nisu uspjeli stići do Beograda. Poslije 29/5 1903. Ćeloviću i dr Gođevcu prišao je i general Jovan Atanacković kao vođa mladih oficira, koji su u Majskom prevratu izvršili oficirski puč i promjenu na prijestolu. Tako je obrazovan i formalno središnji komitetski odbor, u čijem su akcionom dijelu Ćelović i dr Gođevac ostali sve do oslobođenja Stare Srbije i Makedonije. Da nije bilo Ćelovića, prema rečima dr Gođevca, glavnog pokretača ideje o četničkoj akciji, od cijelog tog posla ne bi bilo ništa, jer je on sam davao po 40.000 do 50.000 dinara godišnje za opremanje četa.

Ćelović je sve svoje imanje testamentom ostavio Beogradskom univerzitetu[2][3] (izuzimajući male legate rodbini) što je iznosilo preko 50 miliona dinara. Osnovao je „Zadužbinu Luke Ćelovića - Trebinjca, beogradskog trgovca“ 1926. u sklopu proslave dana Svetog Save na Beogradskom univerzitetu, njegovo pismo pročitao je tadašnji rektor Pavle Popović. Na osnovu sredstava iz Ćelovićevog fonda, Univerzitet je 1940. počeo sa štampanjem udžbenika, sa deset knjiga u prvom kolu.[4] Iste godine je završena jedna od njegovih zadužbina, petospratnica na uglu Krunske i Ferdinandove (deo kneza Miloša, današnja adresa Kneza Miloša 2).[5]

Luka Ćelović Trebinjac

Njegov portret u prirodnoj veličini, delo Bete Vukanović kojem je izubljen trag 1943. godine, otkupljen je 2016. godine i nalazi se u rektoratu Univerziteta u Beogradu.[6][7] Delfa Ivanić navodi podatak da se gospođa Lozanić obratila i Luki Ćeloviću, za pomoć oko izgradnje zgrade Kola srpskih sestara, ali on se samo upisao za velikog dobrotvora sa 10.000 dinara i nije pristao da dâ nikakav zajam iz Beogradske zadruge.[8] Udruženje Hercegovaca u Beogradu je pokrenulo postupak da Luka Ćelović dobije ulicu u Beogradu. Dobili su obećanje da će jedna ulica u Beogradu na vodi nositi ime Luke Ćelovića Trebinjca, a na njenom početku biće mu sagrađen spomenik.[9]

Spomenica Luki Ćeloviću Trebinjcu.[a]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Ovo je prikaz korice knjige, ali virtuelnim listanjem, vidljive su sve stranice knjige.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ katalog izložbe: "Luka Ćelović veliki dobrotvor Beogradskog univerziteta", Beograd 2004. godine
  2. ^ Zadužbine vratiti zadužbinarima („Večernje novosti“, 20. septembar 2013)
  3. ^ „Univerzitetska biblioteka "Svetozar Marković" među sedam učesnika na međunarodnom projektu ADRINETBOOK”. epicentarpress.rs. 27. 2. 2023. Pristupljeno 11. 3. 2023. 
  4. ^ Vreme, 29. dec. 1940, str. 6 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. maj 2020). digitalna.nb.rs
  5. ^ Nova zadužbina Luke Ćelovića na uglu Krunske i Ferdinandove ulice. "Vreme", 6. feb. 1940, str. 10 digitalna.nb.rs
  6. ^ Portret Luke Ćelovića za koji se verovalo da je uništen u ratu vraćen u Rektorat („Politika“, 25. februar 2016)
  7. ^ Otkupljen portret Luke Ćelovića (RTS, 27. februar 2016)
  8. ^ Milanović, Jasmina (2012). DELFA IVANIĆ, USPOMENE. Beograd: INSTITUT ZA SAVREMENU ISTORIJU. str. 194. ISBN 978-86-7403-172-8. 
  9. ^ Ćorović, Trifko (2020). Srpsko Kolo, br. 56, septembar, Dobrotvor koji nije javno srbovao, a srpstvu je ostavio sav svoj imetak. Beograd: Savez Srba iz regiona. str. 29. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Лука_Ћеловић&oldid=27685687”