Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva u Beogradu

Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva
Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva
Opšte informacije
Mesto	Beograd
Opština	Stari grad
Država	Srbija
Vreme nastanka	1924—1926. godine
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
	beogradskonasledje.rs

Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva nalazi se u Beogradu, u gradskoj opštini Stari grad, na uglu ulica Gospodar Jevremova (br. 33) i Kapetan Mišine (br. 6a). Utvrđena je za spomenik kulture 2019. godine.^[1] Od 2010. godine se u zgradi nalaze prostorije UK Parobrod, ustanove kulture Gradske opštine Stari grad.

Nekada u narodu poznata kao Mađarska kuća i Dunavac, Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva je najraniji primer modernističke arhitekture, odnosno modernističkog ekspresionizma u Beogradu.^[2]^[3]

Istorijat i arhitektura[uredi | uredi izvor]

Izgradnju objekta finansiralo je Prvo dunavsko parobrodsko društvo (nem. Der 1. Donau Dampfschiffahrts – Gesellschaft, DDSG), koje je osnovano 1829. godine u Beču. Idejni projekat za izgradnju objekta izradio je bečki arhitekta Aleksandar Pop (Alehander Rorr) novembra 1923. S obzirom na to da je projekat bilo potrebno razraditi, prilagoditi konfiguraciji terena i napraviti odgovarajući unutrašnji raspored u skladu s potrebama predstavništva, ovaj posao je preuzelo lokalno građevinsko preduzeće inženjera Stevana Tobolara koje je ujedno bilo i izvođač radova. Izgradnja zgrade trajala je od 1924. do 1926. godine.^[4]^[5] Iako je na originalnim planovima Tobolar potpisan uz arhitektu Popa, on je samo izveo izvesne promene, dok su osnovna arhitektonska koncepcija originalnog idejnog rešenja, raspored masa i stilski izraz zadržani iz Popovog rešenja. Tobolar je bio zadužen za enterijer kao i konačni izgled fasade. Objekat je izgrađen u art deko stilu sa elementima kasne bečke secesije i češkog kubizma. Dva krila zgrade napravljena su da podsećaju na dimnjake parobroda, a ulaz u zgradu na kabinu broda.^[4]

Smešten u najužem istorijskom jezgru grada, objekat je u vreme izgradnje u potpunosti odudarao od zatečenog arhitektonskog fonda gornjeg dela Dorćola, kako svojim dimenzijama tako i stilskim odlikama. Zgrada je trospratna, zamišljena kao poslovno-stambena, sa centralnim delom i dva ulaza smeštena na uglu ulica Gospodar Jevremove i Kapetan Mišine.^[4] Karakteriše je naglašeni vertikalni dinamizam ugaone partije, od kojeg se bočno razvijaju dva krila.

Snažno naglašena ugaona partija komponovana je tako da predstavlja dominantu zgrade. Izvedena je u četiri etaže s potkrovljem, pa tako za jedan sprat nadmašuje bočna krila i svojom dinamikom i rasporedom masa naglašava vertikalizam i monumentalnost zgrade. Na levom unutrašnjem licu ugaone partije nalazi se veliki časovnik. Naročito je karakterističan motiv prelomljenog luka u otvoru smeštenom na etaži potkrovlja, kao i dva jarbola koji još više doprinose utisku vertikalizma. Ulazni deo u prizemlju je trapezoidnog oblika i svojim volumenom izlazi iz zasečenog dela ugaone partije. Prostorno i likovno je koncipiran tako da predstavlja glavni motiv građevine. U centralnom delu friza iznad ulaza smešteno je sidro kao simbol kompanije i urezana je godina 1925. U bočnim delovima friza stoje ćirilični i latinični natpis: „Prvo Dunavsko parobrodarsko društvo”. Bočna krila zgrade, koja se prostiru duž ulica Gospodar Jevremove i Kapetan Mišine jednostavnije su rešena.^[3]

Spomenik kulture[uredi | uredi izvor]

U vreme završetka radova, 1926. godine, zgrada Prvog dunavskog parobrodarskog društva bila je van konteksta arhitektonske tradicije i bila je novina u dotadašnjoj beogradskoj arhitektonskoj praksi. U to vreme akademizam je predstavljao dominantan arhitektonski izraz, a nove tendencije iz evropskih prestonica prihvatane su kroz uticaj bečke secesije. U slučaju ove zgrade postoji srećna okolnost da su naručilac i projektant poticali iz druge sredine, tako da se ovakav stilski koncept mogao primeniti bez obzira na tradicionalistički stav i praksu sredine. Ipak, ovaj koncept ostao je van formativnih tokova beogradske moderne i nije poslužio kao model ili uzor beogradskoj arhitekturi, već figurira prvenstveno kao materijalno svedočanstvo evropskih, u ovom slučaju bečkih, arhitektonskih tokova. U tom smislu Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva je najraniji primer modernističke arhitekture, odnosno modernističkog ekspresionizma u Beogradu. Utvrđena za spomenik kulture 2019. godine.^[3]

Namena zgrade[uredi | uredi izvor]

U svojoj višedecenijskoj istoriji zgrada je imala je različite namene. Visoko prizemlje je predviđeno za administrativno-poslovnu namenu i tu se nalazila Kancelarija predstavništva. Na sledeća tri sprata smešteno je ukupno trinaest funkcionalnih stanova — jedan za direktora u zoni prvog sprata, deset stanova srednje veličine i dva manja za službenike. Stanovi su bili salonskog tipa, u čijoj osnovi se nalazi veliki antre iz kojeg se naspram ulaznih vrata ulazilo u trpezariju. Kuhinja, kupatilo i ostale prostorije nalazile su se sa jedne strane, a salon i spavaće sobe sa druge strane ulaznog dela.^[4] U unutrašnjem, dvorišnom delu zgrade izgrađen je manji pomoćni objekat.

Posle Kancelarije predstavništva u administrativno-poslovnom delu zgrade se nalazio Crveni krst Nemačke, sedište komande Sovjetske Crnomorske flote, poslanstvo Švajcarske za vreme i neposredno posle Drugog svetskog rata, Dom zdravlja i Dečji dispanzer, Zdravstveni centar Narodnog odbora Prvog rejona od 1948. godine, Narodni univerzitet Stari grad od 1962. do 1983. i Centar za kulturu Stari grad od 1983. do 2010. Godine 2010. opština Stari grad obnovila je svoj kulturni centar i on je nazvan Ustanova kulture „Parobrod”.^[3] Danas se, u okviru UK Parobrod, u prostorijama zgrade nalazi bioskopska sala „Dragan Nikolić”, klavir hol „Arsen Dedić”, baletska sala, džez klub u podrumu zgrade^[6] i drugi sadržaji.

Među najstarije stanare u stanovima zgrade Prvog dunavskog parobrodarskog društva pamte se potomci književnice i prevoditeljke Jelisavete Marković, glumica Vuka Dunđerović , diplomata i novinar u Ujedinjenim nacijama Pavle Jevremović, modna kreatorka Marija Kranjc, reditelj Nikola Veselinović i drugi. U jednom od stanova je u periodu između dva rata živeo diplomata i kolekcionar Pavle Beljanski (1892–1965) sa svojom vrednom zbirkom srpske likovne umetnosti, koja je iz tog stana preseljena u Spomen-zbirku Pavla Beljanskog u Novom Sadu.^[2]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spisak spomenika kulture u Beogradu

Reference[uredi | uredi izvor]

^ „Službeni glasnik RS", broj 10 od 15. februara 2019.”. pravno-informacion-sistem.rs. Pristupljeno 20. 8. 2019.
^ ^a ^b „UK Parobrod”. UK Parobrod. Pristupljeno 24. 10. 2023.
^ ^a ^b ^v ^g „Istorija Zgrade predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva u Beogradu”. UK Parobrod. Pristupljeno 24. 10. 2023.
^ ^a ^b ^v ^g „Zgrada Prvog dunavskog parobrodarskog društva – Građevinski prvenac zaboravljenog inženjera Stevana Tobolara”. 011info.com. Pristupljeno 13. 8. 2019.
^ Đurišić, M.St. (1965) Istorija jugoslovenskog rečnog parobrodarstva do 1926. godine. Beograd
^ Enciklopedija moderne arhitekture. Beograd: Građevinska knjiga

Literatura[uredi | uredi izvor]

Grujić, Mare Janakova (2006). „BEOGRADSKI OPUS ARHITEKTE STEVANA TOBOLARA (1888–1943)” (PDF). Nasleđe. br. 7: 151—166. Pristupljeno 25. 10. 2023.

[з00iii08-1] „Službeni glasnik RS", broj 10 od 15. februara 2019.”. pravno-informacion-sistem.rs. Pristupljeno 20. 8. 2019.

[УК_Пароброд_-_установа-2] „UK Parobrod”. UK Parobrod. Pristupljeno 24. 10. 2023.

[УК_Пароброд_-_зграда-3] v ^g „Istorija Zgrade predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva u Beogradu”. UK Parobrod. Pristupljeno 24. 10. 2023.

[з00908-4] v ^g „Zgrada Prvog dunavskog parobrodarskog društva – Građevinski prvenac zaboravljenog inženjera Stevana Tobolara”. 011info.com. Pristupljeno 13. 8. 2019.

[5] Đurišić, M.St. (1965) Istorija jugoslovenskog rečnog parobrodarstva do 1926. godine. Beograd

[6] Enciklopedija moderne arhitekture. Beograd: Građevinska knjiga

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

p r u Nepokretna kulturna dobra u gradu Beogradu
Barajevo	Kuća porodice Jeftić Crkva brvnara u Vraniću Zgrada škole u Vraniću Nadgrobni spomenik Milisava Čamdžije Stara škola, Boždarevac Stara mehana u Barajevu Kuća porodice Stevanović Crkva Svetog arhanđela Mihaila u Beljini Crkva Svete Trojice u Baćevcu
Voždovac	Rodna kuća vojvode Stepe Stepanovića u Kumodražu Stara kuća porodice Živković Mitrovićev dom na Avali Banjički logor Spomenik Neznanom junaku na Avali Hotel „Avala“ u Beogradu Crkva Svete Trojice u Ripnju
Vračar	Kuća vojvode Petra Bojovića Zgrada Treće beogradske gimnazije Zgrada Državne hemijske laboratorije u Beogradu Dom braće Krstić Kuća braće Nikolić Socijalistički narodni dom Kafana „Tri lista duvana“ Kuća vajara Đorđa Jovanovića Dom Društva za ulepšavanje Vračara Vozarev krst Muzička škola „Stanković“ Genčićeva kuća Spomenik Vasi Pelagiću Narodna biblioteka Srbije Kuća arhitekte Milana Zlokovića Kuća arhitekte Momira Korunovića Kuća Popovića Kuća Bogdana Gavrilovića Dom Udruženja novinara Srbije Kuća Mihaila Popovića Kuća Flašar u Beogradu Kuća pukovnika Elezovića u Beogradu Zgrada Tehničkog fakulteta u Beogradu Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu Spomenik Karađorđu u Beogradu Zgrada auto servisa „Fiat” u Beogradu Kuća Josifa Šojata u Beogradu Kuća Petronijevića
Grocka	Rimska grobnica u Brestoviku Rimska grobnica na lokalitetu Dubočaj Rančićeva kuća Mitrovićeva kuća Karapešićeva kuća Vlajkovićeva kuća Cincarska kuća u Grockoj Teomirovićeva kuća Panićeva kuća Topalovićeva kuća Popovićeva kuća Smiljanićeva kuća Markovićeva kuća Božićeva kuća u Grockoj Manastir Rajinovac Spomenik i spomen kosturnica u Ritopeku
Zvezdara	Spomenik Vuku Karadžiću Novo groblje (Beograd) Astronomska opservatorija u Beogradu Crkva Sv. Nikole u Višnjici Hram Pokrova Presvete Bogorodice u Beogradu Studentski dom kralj Aleksandar I u Beogradu Crkva Svetog Antuna Padovanskog u Beogradu
Zemun	Zemunska tvrđava Nikolajevska crkva u Zemunu Kuća porodice Karamata Kuća u kojoj se rodio Dimitrije Davidović Kuća Afrodite Bialo Kuća sa sunčanim satom Crkva Sv. Trojice u Zemunu Kuća u Ul. Glavnoj 7 Špirtina kuća Magistrat u Zemunu Zgrada carinarnice u Zemunu Markovićeva kuća u Grockoj Ičkova kuća Kontumacka kapela Svetih arhanđela Mihaila i Gavrila Kontumacka kapela Svetog Roka Livnica Pantelić Kuća Burovca na Gardošu Crkva Sv. Dimitrija (Hariševa kapela) Crkva Svetih Arhanđela Mihaila i Gavrila u Batajnici Bogorodičina crkva (Zemun) Dom srpske pravoslavne crkvene opštine Zemun Zemunsko groblje na Gardošu Zemunska gimnazija Kuća inženjera Pavla Horvata Kuća dr Save Nedeljkovića Srpska škola u Gornjoj varoši u Zemunu Zemunska pošta Evangelistička crkva (Zemun) Zgrada komande vazduhoplovstva Zgrada Dečjeg doma kraljice Marije Osnovna škola Kraljica Marija Binderova kuća u Zemunu Stara kapetanija u Zemunu Zgrada Vodne zajednice u Zemunu Stara zgrada Poljoprivrednog fakulteta u Zemunu Srpska škola u Batajnici Crkva Uznesenja Blažene djevice Marije
Lazarevac	Spomen crkva u Lazarevcu Spomenik knezu Stanoju Nadgrobni spomenik knezu Aksentiju Miladinoviću Čaršijska kuća porodice Vasić Kuća porodice Dimitrijević Kuća porodice Đurđić Kuća porodice Miletić Kuća porodice Perlić Kuća porodice Krdžalić Crkva Svetog Velikomučenika Dimitrija
Mladenovac	Manastir Pavlovac Spomenik despotu Stefanu Lazareviću (Crkvine) Spomen česma „Crkvenac“ Spomenik palim ratnicima 1912—1918. Kuća porodice Badžak Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Jagnjilu sa sobrašicama
Novi Beograd	Staro sajmište Muzej savremene umetnosti Crkva Svetog Georgija u Bežaniji Palata Srbije Hangar Starog aerodroma Zgrada Stare osnovne škole u Bežaniji Sava centar Zapadna kapija Beograda
Obrenovac	Kuća u selu Draževcu Kuća u kojoj se rodio narodni heroj Vlada Aksentijević Crkva brvnara u Orašcu Stara mehana u Ušću Mehana Uzun Mirka Apostolovića Stara Osnovna škola Dom porodice Mihajlović Crkva u Obrenovcu Stara varoška kuća Spomenik streljanim taocima Stara zadružna kuća Rankovića Manastir Grabovac Crkva Svetog Vaznesenja u Drenu Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Bariču Sokolski dom (Obrenovac)
Palilula	Memorijalni muzej Nadežde i Rastka Petrovića Crkva Svetog Marka u Beogradu Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“ Zgrada Arhiva Srbije Groblje oslobodilaca Beograda Poslovno-stambena zgrada Petra Jankovića Hotel „Metropol“ Kuća Milutina Milankovića Crkva Svetog cara Konstantina i carice Jelene u Ovči Zgrada Seizmološkog zavoda Zgrada Pravnog fakulteta u Beogradu Palata Glavne pošte Zgrada Vojnogeografskog instituta u Beogradu Kuća Nevene Zaborski u Beogradu Vila Prendić u Beogradu Stara mehana u Velikom Selu
Rakovica	Manastir Rakovica
Savski venac	Konak kneza Miloša u Topčideru Topčiderska crkva (Crkva Sv. Apostola Petra i Pavla) Crkveni konak u Topčideru Amam kneza Miloša Muzej Tome Rosandića Manakova kuća Porodična kuća Nikole Nestorovića Skulptura „Žetelica“ Muzej 4. jula Ilegalna štamparija CK KPJ na Banjičkom vencu Obelisk u Topčiderskom parku Spomenik Arčibaldu Rajsu Doktorova kula u Beogradu Zgrada Oficirske zadruge Vaznesenjska crkva Kuća porodice Veljković Kuća Branislava Nušića Zgrada prve srpske opservatorije Zaostavština Dragomira Glišića Kuća porodice Popović-Predić Abadžijske kuće Beogradska nadbiskupija Železnička stanica Beograd–Glavna Kuća dr Arčibalda Rajsa Kuća Isidore Sekulić Kuća porodice Najdanović Zgrada Oficirskog doma Stara zgrada Generalštaba Zgrada „Manježa“ Kuća dr Aleksandra Belića Dom sirote dece Parni mlin u Beogradu Krst sa Male pijace Hotel „Bristol“ Vojna bolnica na Vračaru Zgrada državne štamparije Univerzitetska dečja klinika Kasarna 7. puka Kuća kralja Petra I Karađorđevića Kuća Vukićevića Vučina kuća na Savi Kuća Dragoljuba Gošića Palata Ministarstva finansija Kraljevine Jugoslavije Vila Dušana Tomića Vila Olge Mos Palata Ministarstva šuma i ruda i Ministarstva poljoprivrede i voda Zgrade Generalštaba vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane Manastir Vavedenje Presvete Bogorodice u Beogradu Crkva Svetog arhangela Gavrila u Beogradu Zgrada Sokolskog doma „Matica“ Zgrada Arhiva Jugoslavije Kuća trgovca Dušana Lazića u Beogradu Vila Stevke Milićević u Beogradu Zgrada Ministarstva saobraćaja u Beogradu Hala 1 Beogradskog sajma Dvorski kompleks na Dedinju u Beogradu Fabrika hartije Milana Vape Vila Rajh u Beogradu Zgrada Socijalnog osiguranja u Beogradu Vila Lazića i Mitrovića u Beogradu Vila glumice Marice Popović u Beogradu Zgrada Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja u Beogradu Kuća arhitekte Jovana Ilkića u Beogradu Dom Radničke komore u Beogradu Vila Šterić u Beogradu
Sopot	Crkva Sv. Nikole u Sibnici Sopotski han Stara kuća porodice Žujović Han Radosavljevića Han Pantića Osnovna škola u Malom Popoviću Manastir Kastaljan Nadgrobni spomenik vojvodi Pavlu Cukiću Stara kuća porodice Žmurić Crkva Svetog Marka u Stojniku
Stari grad	Dositejev licej Konak kneginje Ljubice Beogradska tvrđava Božićeva kuća Terazijska česma Turbe Šeih Mustafe Kafana "?" Spomenik knezu Mihailu Kapetan Mišino zdanje Bajrakli džamija u Beogradu Kuća slikara Đorđa Krstića Dom Jevrema Grujića Zgrada zadužbine Nikole Spasića Dom Jovana Cvijića Krsmanovićeva kuća na Terazijama Prva varoška bolnica Zgrada Uprave fondova u Beogradu Zgrada Realke u Beogradu Spomenik zahvalnosti Francuskoj Čukur česma Stara kuća na Varoš kapiji Zgrada Ministarstva pravde Zgrada Smederevske banke Zgrada Narodne banke Srbije u Ulici kralja Petra Osnovna škola Kralj Petar Prvi Dorćolska osnovna škola Palilulska osnovna škola Kuća Jovana Smederevca Građanske kuće u Ul. Knez Mihailovoj br. 46, 48 i 50 Dom Mike Alasa Zgrada Beogradske zadruge Zgrada Ministarstva prosvete Zgrada trgovca Stamenkovića Robni magazin Spomenik Dositeju Obradoviću Spomenik Josifu Pančiću Saborna crkva u Beogradu Palata „Anker“ Palata „Atina“ Zgrada stare telefonske centrale Zgrada hotela „Moskva“ Dom porodice Pavlović Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“ Kuća Branislava Kojića Igumanova palata Zgrada „Srpska kruna“ Zgrada u Ul. Kralja Milana 1 Zgrada u Ul. Kralja Milana 3 Zgrada Narodnog pozorišta u Beogradu Crkva Aleksandra Nevskog Dom Svetog Save Kuća Stevana Mokranjca u Beogradu Zgrada Beogradske opštine Zgrada Starog dvora Zgrada Novog dvora Grobnica narodnih heroja na Kalemegdanu Hotel „Nacional” Zgrada umetničke škole Zgrada Narodne skupštine Palata „Albanija“ Kuća Nikole Pašića Bioskop „Balkan“ Kuća Filipa Filipovića Kuća Nikole Predića Zanatski dom Dom vojske u Beogradu Zgrada Patrijaršije Zgrada PRIZAD-a (TANJUG) Zgrada Prometne banke Kuća Bete i Riste Vukanovića Kuća Jovana Skerlića Kuća porodice Ribar Kuća Milana Piroćanca Zgrada Velike škole Zgrada Kolarčevog narodnog univerzizeta Etnografski muzej Kuća Laze Pačua Zgrada Agrarne banke Kuća dr Stanoja Stanojevića Dom društva Crvenog krsta Atelje Uroša Predića Kuća u Ul. Cara Dušana 10 Kuća Stevana Kaćanskog Spomenik Moši Pijade Kuća Dimitrija Krsmanovića Kuća vajara Dragomira Arambašića Kafana „Ruski car“ Zgrada Ekonomske škole Zgrada Prve beogradske gimnazije Spomenik Pobedniku Kuća Miladina Pećinara Palata SANU Zgrada Druge ženske gimnazije (Škola „Nikola Tesla“) Zgrada Trgovačke akademije Fotografski atelje Milana Jovanovića Kuća porodice Hristić-Mijušković Kuća Milana A. Pavlovića Moderna garaža u Beogradu Hotel „Mažestik“ Kuća Leone Panajot Kuća Mihaila Đurića Kuća porodice Milovanović Kuća Radisava Jovanovića Zgrada Društva svetog Save Kuća Dimitrija Živadinovića Kuća Andre Đorđevića Parno kupatilo braće Krsmanović Kuća Zdravka Đurića Zgrada Ljubomira Miladinovića Kuća trgovca Crvenčanina Zgrada Josifa Šojata Kuća Milorada Pavlovića Zgrada Jakova Čelebonovića Spomen dom vajara Radete Stankovića Botanička bašta Jevremovac Zgrada Ministarstva pošta Kompleks radničkih stanova Palata penzionog fonda Zgrada Aero kluba Dom vračarske štedionice u Beogradu Zgrada Penzionog fonda Beočinske fabrike cementa u Beogradu Kuća izdavača i knjižara Gece Kona u Beogradu Dom sindikata (Beograd) Bitef teatar Beogradska sinagoga Kuća knjižara Marka Markovića Termoelektrana „Snaga i svetlost“ Zgrada Klasne lutrije u Beogradu Hotel „Prag” u Beogradu Umetnička livnica „Plastika“ u Beogradu Spomenik vojvodi Vuku Kuća građevinara Karla Knola u Beogradu Zgrada sa slikarskim ateljeima i galerijom Salona Muzeja savremene umetnosti u Beogradu Dom Saveza nabavljačkih zadruga državnih službenika u Beogradu Spomenik Vasi Čarapiću u Beogradu Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva u Beogradu Zgrada „Progresa” u Beogradu Zgrada Doma štampe Zgrada Hempro Zgrada Službe društvenog knjigovodstva Jugoslavije
Surčin	Crkva Sv. Paraskeve u Boljevcima Crkva Svetog Vaznesenja u Jakovu Crkva Sv. Nikole u Dobanovcima Manastir Fenek Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Progaru Stara porodična kuća Aćimovića Crkva Svete Petke u Surčinu Crkva Svetog Save u Bečmenu Crkva Svetog Jovana Preteče u Petrovčiću Muzej vazduhoplovstva u Beogradu Crkva Svetog velikomučenika Georgija u Ugrinovcima
Čukarica	Zgrada škole u Žarkovu Osnovna škola „Ljuba Nenadović“ Crkva Svetog Nikole u Ostružnici Janićevi dućani u Ostružnici Janićeva kafana u Ostružnici Zgrada u Ul. Turgenjevljevoj 1 Fabrika šećera Zgrada Kovnice novca Crkva Rođenja Bogorodice sa Boračkim grobljem