Pakistan

Uredi veze
Koordinate: 30° N 70° E / 30° S; 70° I / 30; 70
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Islamska Republika Pakistan
اسلامی جمہوریۂ پاکستان (urdu)
Islamic Republic of Pakistan  (engleski)
Krilatica: Вера, јединство, дисциплина
(urd. ایمان، اتحاد، نظم‬)

(engl. Faith, Unity, Discipline)[1]
Himna: Национална химна
(urd. قَومی ترانہ‬)

(engl. The National Anthem)[2]
Položaj Pakistana
Glavni gradIslamabad
33° 41′ 30″ N 73° 03′ 00″ E / 33.69167° S; 73.05000° I / 33.69167; 73.05000
Najveći gradKarači
24° 51′ 36″ N 67° 00′ 36″ E / 24.86000° S; 67.01000° I / 24.86000; 67.01000
Službeni jezik
Vladavina
Oblik državeFederalna Islamska republika
 — PredsednikArif Alvi
 — PremijerŠehbaz Šarif
 — Predsednik SenataSadik Sandžrani
 — Predsednik Narodne skupštineAsad Kajzer
 — Glavni sudijaAsif Sajed Kan Kosa
Istorija
NezavisnostOd Ujedinjenog Kraljevstva
 — Objavljena14. avgust 1947.
 — Priznata23. mart 1956.
Geografija
Površina‍
 — ukupno881.913 km2 (33)
 — voda (%)2,86
Stanovništvo‍
 — 2023.241.499.431 (5)
 — gustina273,84 st./km2 (56)
Ekonomija
BDP / PKM≈ 2023.
 — ukupnoRast 1,568 bln. $[8] (24)
 — po stanovnikuRast 6.773 $[8] (138)
IHR (2022)0.544 (161) — nizak
Valutarupija
 — kod valutePKR
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +5 do +6
Internet domen‍.pk‍
Pozivni broj+92

Pakistan (urd. پاکستان, engl. Pakistan), zvanično Islamska Republika Pakistan (urd. اسلامی جمہوریۂ پاكِستان, engl. Islamic Republic of Pakistan) je država u Južnoj Aziji. To je peta najmnogoljudnija zemlja na svetu, sa populacijom od skoro 243 miliona ljudi, i ima drugu najveću muslimansku populaciju na svetu odmah iza Indonezije.[9] Pakistan je 33. najveća zemlja na svetu po površini i druga po veličini u Južnoj Aziji, prostire se na 881.913 kvadratnih kilometara. Ima obalu od 1.046 kilometara duž Arapskog mora i Omanskog zaliva na jugu, a graniči se sa Indijom na istoku, Avganistanom na zapadu, Iranom na jugozapadu i Kinom na severoistoku. Od Tadžikistana je usko odvojen avganistanskim Vahanskim koridorom na severu, a deli i pomorsku granicu sa Omanom. Islamabad je glavni grad zemlje, dok je Karači najveći grad i finansijski centar.

Pakistan je mesto nekoliko drevnih kultura, uključujući 8.500 godina staro neolitsko nalazište Mehrgarh u Beludžistanu,[10] civilizaciju doline Inda iz bronzanog doba, najobimniju civilizaciju afro-evroazije, i drevnu civilizaciju Gandhara.[11] Region koji obuhvata modernu državu Pakistan bio je carstvo višestrukih imperija i dinastija, uključujući Ahemenide; ukratko onaj Aleksandra Velikog; Seleukidi, Maurije, Kušani, Gupta;[12] Omejadski kalifat u svojim južnim regionima, Hindu šahije, Gaznavidi, Delhi Sultanat, Moguli, Durani, Osmansko carstvo, Carstvo Sika, vlada Britanske Istočnoindijske kompanije, a najskorije, Britanski Radž od 1858. do 1947. godine.

Podstaknut Pakistanskim pokretom, koji je tražio domovinu za muslimane Britanske Indije, i izbornim pobedama 1946. Sveindijske muslimanske lige, Pakistan je stekao nezavisnost 1947. nakon podele Britansko-indijskog carstva, koji je dodelio odvojenu državnost svojoj regiona sa većinskim muslimanskim stanovništvom i bio je praćen neuporedivom masovnom migracijom i gubitkom ljudi.[13] U početku kao dominion Britanskog Komonvelta, Pakistan je zvanično izradio svoj ustav 1956. godine i postao proglašena islamska republika.[14] Godine 1971, eksklava Istočni Pakistan se otcepila kao nova zemlja Bangladeš nakon devetomesečnog građanskog rata. U naredne četiri decenije, Pakistanom su vladale vlade čiji su se opisi, iako složeni, obično smenjivali između civilnih i vojnih, demokratskih i autoritarnih, relativno sekularnih i islamističkih. Pakistan je 2008. izabrao civilnu vladu, a 2010. usvojio parlamentarni sistem sa periodičnim izborima.[15]

Pakistan je država srednje moći, i ima šestu po veličini stalnu oružanu snagu na svetu.[16][17] Proglašena je država sa nuklearnim oružjem, i rangirana je među privredama u nastajanju i vodećim rastom,[18] sa velikom srednjom klasom koja brzo raste.[19] Političku istoriju Pakistana od sticanja nezavisnosti karakterišu periodi značajnog ekonomskog i vojnog rasta, kao i periodi političke i ekonomske nestabilnosti.[20] Etnički i lingvistički je raznolika zemlja, sa sličnom raznolikom geografijom i divljim životinjama. Zemlja se i dalje suočava sa izazovima, uključujući siromaštvo, nepismenost, korupciju i terorizam. Pakistan je član Ujedinjenih nacija, Šangajske organizacije za saradnju, Organizacije islamske saradnje, Zajednice nacija, Južnoazijske asocijacije za regionalnu saradnju i Islamske vojne koalicije za borbu protiv terorizma, i označen je kao glavni ne- NATO saveznik od strane Sjedinjenih Država.

Poreklo naziva[uredi | uredi izvor]

Ime Pakistan na urduu i persijskom jeziku znači zemlja čistih. Čodhari Rahmat Ali smislio je ime 1933. godine i objavio ga u pamfletu Sad ili nikad [21]. Reč je zapravo akronim naziva muslimanskih teritorija zapadne Indije - P za Pandžab, A za Avganija, K za Kašmir, S za Sind i -tan za Beludžistan (provincija u Pakistanu). Veznik I dodat je kasnije, jer istan na urduu znači zemlja, dok pak znači čist. Država je nazvana Pakistan 1947. godine, dok je današnji naziv, Islamska Republika Pakistan, u upotrebi od 1957. godine.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Položaj[uredi | uredi izvor]

Pakistan obuhvata oblast od 803.940 km²[22]. Istočni region Pakistana se nalazi na indijskoj tektonskoj ploči, dok se zapadni i severni delovi nalaze na iranskom i evroazijskom platou. Pakistan ima 1.046 km dugačku pomorsku granicu na Arabijskom moru, dok ukupna zemljišna granica broji 6.774 km (2.430 km sa Avganistanom, 523 km sa Kinom, 2.912 km sa Indijom i 909 km sa Iranom)[23].

Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]

Geografska mapa Pakistana
K2 - drugi po visini vrh na svetu, posle Mont Everesta. Visina 8.611 m

Pakistan je geografski raznolika zemlja. Na jugu se nalaze doline i ravnice, peskovite plaže i prijatna klima, dok se na severu nalazi lanac Himalaja sa vrhovima visokim preko 8.000 m. Pakistan broji oko 108 planinskih vrhova preko 7.000 m i pet vrhova preko 8.000 m (K2 i Nanga Parbat). Reka Ind protiče kroz Pakistan. Severni deo zemlje je veoma atraktivno turističko mesto i Meka za planinare. Zapadno od Inda se nalazi provincija Beludžistan sa suvom klimom i zelenim dolinama, dok su na istoku peščane dine i pustinja Tar u oblasti Tarparker.

Utvrđenje oko grada koji se nalazi u pustinji Tar

Pustinja Tar (na Urdu jeziku تھرپارکر) u južnoj provinciji Sind je sedma po veličina i jedina plodna pustinja u svetu. Mnoge oblasti Pandžab i Sind regiona su veoma plodne, pa je poljoprivreda veoma razvijena u njima.

Vode[uredi | uredi izvor]

Flora i fauna[uredi | uredi izvor]

Klima[uredi | uredi izvor]

Klima varira zajedno sa geografijom. Hladne zime i vruća leta dominiraju severom, dok blaga klima dominira jugom. U centralnim delovima nije retkost da tokom letnjih meseci živa pređe 45 °C, dok su zime jako hladne sa temperaturama ispod nule. Tokom kasnih meseci letnje sezone, nepredvidljivi monsunski vetrovi donose varljive količine kiše - od 250 milimetara do preko 1.250 milimetara.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Istorija Pakistana

Današnji građani Pakistana predstavljaju mešavinu različitih rasa i etničkih grupa (Harapani, Persijanci, Parćani, Kušani, Huni, Avgani, Arapi, i Turci). Tokom viševekovnih napada, osvajanja i migriranja, svaka od gore pomenutih grupa je ostavila trag na prostoru današnjeg Pakistana i mnogi običaji i tradicije su postale sastavni deo kulture Pakistana. Današnji Pakistan takođe predstavlja teritoriju treće najstarije civilizacije (posle Mesopotamije i Egipta), koja je postojala još 2500. p. n. e. i trajala sve do njenog pada 1500. p. n. e. Današnji Pakistan je osnovan 1947. godine, 14. avgusta, ali teritorije koje mu danas pripadaju se preklapaju sa istorijom i razvojem teritorija koje pripadaju danas drugim državama - Indiji, Iranu i Avganistanu. Region je vekovima bio trgovinska putanja. Najveća trgovina svilom se nekada obavljala rutom koja prolazi kroz teritorije današnjeg Pakistana i ruta se zvala Put svile. Neretko se ova teritorija zove Muzej rasa, upravo zbog mešavine kultura i etničkih grupa na ovoj teritoriji kao rezultat trgovine. Poznati istoričar i geograf de Muler je često poredio ovaj region sa regionom severne Afrike: Ako je, kako se kaže, Egipat dar Nila, onda je Pakistan dar Inda.[24].

Ova treća po starosti i razvijenosti civilizacija, nestala je sredinom drugog milenijuma p. n. e. i zamenila ju je Vedik Civilizacija, koja se prostirala velikim delom severne Indije i Pakistana. Velike sile, carstva i vojske su vladale regionom, od Persijskog carstva oko 543. p. n. e,[25] Aleksandra Velikog 326. p. n. e.[26] do Maurijskog carstva. Indo-grčko kraljevstvo je obuhvatalo region Gandare i Pandžaba oko 184. p. n. e. U ovom periodu grad Takšašila postaje centar obrazovanja. Ostaci nekadašnjeg grada, koji se nalazio zapadno od Islamabada, je jedan od najvećih arheoloških iskopina u Pakistanu.

Godine 712. n. e. arapski general Muhamed ibn Kasim[27] je osvojio Sind i Multan u južnom delu Pandžaba, i time započinje vladavina nekoliko muslimanskih carevina (Gaznavidsko carstvo, Delhijski sultanat i Mogulsko carstvo). Tokom dugog perioda mnogi verski učitelji uspešno upoznaju lokalno stanovništvo sa novom religijom - islam. Tokom postepenog slabljenja uticaja Mogulskog carstva u regionu početkom 18. veka, pripadnici etničkih grupa Afgana, Baloka i Sika zauzimaju veliki deo teritorije Pakistana sve do dolaska Britanske istočnoindijske kompanije.[28]

Indijski rat za nezavisnost 1857. godine je bio poslednji veliki oružani sukob protiv britanske vladavine u regionu. Politička stranka Muslimanska liga postaje sve popularnija tokom kasnih 30-ih godina 20. veka, kao rezultat straha lokalnih muslimana da nisu dovoljno zastupljeni u politici, kao i u društvu. Dana 29. decembra 1930. godine, tokom predsedničkog obraćanja, Alama Ikbal se obraća naciji i zahteva osnivanje samostalne muslimanske države na severozapadu južne Azije. Muhamed Ali Džina objavljuje Teoriju dveju nacija.

Muhamed Ali Džina (levo) sa Mahatmom Gandijem

Ova teorija je direktno dovela do Lahorske rezolucije 1940. godine, koja je za rezultat imala kreiranje države Pakistan 1947. godine.

Pakistan je međunarodno priznat 14. avgusta 1947. godine. Tadašnja teritorija Pakistana se sastojala iz dva muslimanska dela koja nisu bila spojena, već je između njih bila Indija. Jedan deo se nalazio na zapadu južne Azije i graničio se sa Iranom, dok se drugi deo nalazio na istočnom delu južne Azije. Ovakva podela sa Indijom između, je dovela do sukoba između dva naroda koja su pripadala različitim religijama[29]. Oružani sukobi su izbili oko nejasno definisanih granica, naročito oko teritorija Džamu i Kašmir. Sukobi oko Kašmira su prerasli u Indijsko-pakistanski rat 1947. ili Prvi Kašmirski rat (1947—1948. godine), u kojem su obe strane, Indija i Pakistan, osvojile jednako velike delove teritorije. Republika Pakistan je proglašena 1958. godine nakon vojnog puča na čelu sa Ajub Kanom (1958—69. godine). On je bio predsednik novonastale republike tokom veoma nestabilnih, kako unutrašnjih tako i političkih odnosa sa Indijom. Politička nestabilnost u regionu dovela je do Drugog rata sa Indijom 1965. godine. Njegov naslednik Jaja Kan (predsednik u periodu od 1969. do 1971) je pored političkih problema morao da se suoči i sa elementarnom nepogodom - ciklonom - koji je Pakistan koštao 500.000 života. Nestabilnost u istočnom Pakistanu je prerasla u novih ratnih sukoba - Bangladeški oslobodilački rat[30] i Indijsko-pakistanski rat 1971. godine, i napokon gubljenja teritorija na istočnom delu Azije i stvaranje samostalne države Bangladeš[31].

Od 1972. do 1977. godine Pakistanom je vladao Zulfikar Ali Buto. Godine 1977. Buto je zbačen a 1979. osuđen je na smrt. Na čelu vojnog suda je bio general Zia-ul-Hak, koji postaje treći vojni diktator. Pakistanski građanski ustav, dolaskom generala na vlast, je zamenjen Islamskim šerijatskim zakonikom, kojim se vladalo kako građanskim pravom tako i vojnim. Godine 1988. u avio nesreći general Zia gine, a na čelo vlade dolazi prva žena premijer Benazir Buto, ćerka ubijenog Zulfikar Ali Buta.

Predsednici Mušaraf i Buš tokom konferencije za štampu

Tokom narednih deset godina, na parlamentarnim izborima gospođa Buto biva zamenjena Navaz Šarifom da bi nakon tri godine opet bila izabrana. Godine 1991. Pakistan učestvuje u vojnoj koaliciji na čelu sa SAD u Zalivskom ratu. Pakistan ulazi u koaliciju sa jasnim ulogom - odbrana Saudijske Arabije i šalje 5.000 vojnika[32]. Vojna napetost u Kargil konfliktu[33] sa Indijom 1999. godine završava se vojnim pučem u kojem general Pervez Mušaraf zauzima parlament[34]. Godine 2001. Mušaraf postaje predsednik i premijer nakon ostavke Rafik Tarara. Godine 2002. Mušaraf prepušta mesto premijera (ali zadržava funkciju predsednika) i predaje ga izabranom Zafarula Kan Džamaliju, kojeg je nasledio na parlamentarnim izborima 2004. godine Šaukat Aziz. Nakon pretnji smenom Mušaraf je odlučio da podnese ostavku u avgustu 2008.

Vlada[uredi | uredi izvor]

Muslimanska liga je formirala prvu pakistansku vladu na čelu sa Muhamedom Ali Džinom i Liakutom Ali Kanom. Vremenom je moć Muslimanske lige opala usled formiranja većeg broja političkih stranaka i uvođenjem višestranačkog sistema. U zapadnom Pakistanu popularnost je imala Pakistanska Narodna Partija, a u istočnom delu je vladala Avami Liga (partija koja je forsirala nezavisnost istočnog dela Pakistana i osnivanje Bangladeša). Prvi ustav Pakistana je usvojen 1956. godine, ga je Ajub Kan 1958. godine suspendovao. Ustav iz 1973. godine, kojeg je suspendovao 1977. godine Zija ul Hak, je ponovo usvojen 1991. godine. Po ovom ustavu, Pakistan je federalna demokratska republika sa Islamom kao državnom religijom. Sistem se sastoji od Senata (koji broji 100 članova) i Nacionalnog Saveta (342 člana). Predsednik je vrhovni komandant vojnih snaga. Premijer je obično lider najveće političke partije u Nacionalnom Savetu. Svaka provincija funkcioniše po ovom sistemu samo na manjem nivou (svaka provincija ima svoj Nacionalni Savet, sa najbrojnijom partijom i vođom te partije kao premijerom te provincije).

Pakistanske vojne snage su uvek igrale veliku ulogu u političkom životu. U tri slučaja vojno lice je vladalo Pakistanom (sva tri su bili generali: Ajub Kan od 1958. do 1971, Zija ul Hak od 1977. do 1988, i Pervez Mušaraf od 1999. do 2008). Pakistanska Narodna Partija, na čelu sa Zulfikar Ali Butom je tokom sedamdesetih godina 20. veka postala popularna među običnim svetom, kao alternativa već postojećih stranaka. Pod vladavinom Zije ul Haka, Pakistan se transformisao od slobodnog tržišta i sekularne države u zatvoreno tržište i islamsku državu sa usvojenim šerijatskim zakonikom.

Administrativna podela[uredi | uredi izvor]

Administrativna podela Pakistana
Glavni članak: Administrativna podela Pakistana

Pakistan je federacija od 4 provincije, teritorije glavnog grada i Plemenskih područja po federalnom upravom. Pakistan vrši faktičku vlast nad spornim zapadnim delovima regiona Kašmir, koji su organizovani kao dva posebna politička entiteta (Azad Kašmir i Severna područja). Provincije se dele na ukupno 107 distrikata. Plemenska područja obuhvataju sedam plemenskih upravnih područja i šest manjih graničnih regiona.

Provincije:

  1. Beludžistan
  2. Hajber-Pahtunva (raniji naziv: Severozapadna granična provincija)
  3. Pandžab
  4. Sind

Teritorije:

  1. Teritorija Islamabada
  2. Plemenska područja pod federalnom upravom

Delovi Kašmira pod pakistanskom upravom:

  1. Azad Kašmir
  2. Gilgit-Baltistan (raniji naziv: Severna područja)

Geografija[uredi | uredi izvor]

Privreda[uredi | uredi izvor]

Karači je finansijski centar zemlje

Pakistan, zemlja u razvoju, je imala velikih uspona i padova kao rezultat političke i ekonomske nestabilnosti. Uprkos tome što je Pakistan 1947. godine bio veoma siromašna zemlja, njegov razvoj je bio bolji nego prosečni globalni razvoj u naredne četiri decenije. Međutim, često preke i nerazmotrene političke odluke su dovele do usporenog razvoja zemlje tokom kasnih devedesetih[35]. Sveobuhvatne reforme u poslednjih par godina rezultovale su u boljem ekonomskom stanju zemlje i ubrzale rast proizvodnog i finansijskog sektora. Pakistan je poboljšao sopstvenu poziciju na svetskoj trgovinskoj sceni. Godine 2005. strani dug je bio blizu 90 milijardi američkih dolara. Ovaj dug je smanjen zahvaljujući pomoći Međunarodnog Monetarnog Fonda i otpisivanjem dela duga od strane SAD. Pakistanski bruto domaći proizvod, meren na osnovu pariteta kupovne moći, je procenjen na 439,7 milijardi američkih dolara.[36], dok je dohodak po glavi stanovnika 2.803 USD dolara[37]

Demografija Pakistana[uredi | uredi izvor]

Najveće etničke grupe u Pakistanu i okolnim područjima 1980
Glavni članak: Demografija Pakistana

Za Pakistan se procenjuje da je u 2006. imao preko 166 miliona stanovnika. Predstavlja šestu državu na svetu po broju stanovnika. Od 1951. do 1998. gradsko stanovništvo Pakistana se povećalo sedam puta. Pakistan je 1951. imao samo 33 miliona stanovnika. Tako dramatičan rast ipak pokazuje znakove usporavanja. Natalitet u Pakistanu je 34 promila, a mortalitet je 10 promila. Stopa prirodnog priraštaja je 24 promila.

Urdu je nacionalni jezik iako je materinji jezik za samo 8% stanovništva, a engleski je službeni jezik, koji se koristi u ustavu, poslovima i na većini univerziteta. Pandžabi govori 60 miliona, ali nije priznat za službeni jezik.

Najveći gradovi[uredi | uredi izvor]

 

Izvor: 2012 estimate[38]
№ Grad Pokrajina Populacija
Karači
Karači
Lahor
Lahor
Fejsalabad
Fejsalabad
Ravalpindi
Ravalpindi 		1. Karači Sind 11.136.886 Multan
Multan
Gujranvala
Gujranvala
Karači
Hajderabad
Pešavar
Pešavar
2. Lahor Pandžab 6.658.393
3. Fejsalabad Pandžab 2.600.525
4. Ravalpindi Pandžab 1.824.983
5. Multan Pandžab 1.550.046
6. Gujranvala Pandžab 1.466.063
7. Hajderabad Sind 1.391.534
8. Pešavar Hajber-Pahtunva 1.303.351
9. Islamabad Teritorija Islamabada 1.082.262
10. Kveta Beludžistan 842.410
11. Sargoda Pandžab 593.463
12. Sialkot Pandžab 545.646
13. Bahavalpur Pandžab 528.678
14. Sukur Sind 400.148
15. Džang Pandžab 379.770
16. Šeikhupura Pandžab 362.808
17. Mardan Hajber-Pahtunva 326.132
18. Gudžrat Pandžab 325.952
19. Larkana Sind 322.315
20. Kasur Pandžab 317.575

Praznici[uredi | uredi izvor]

Veliki broj praznika i festivala se godišnje slavi u Pakistanu. Pored mnogobrojnih muslimanskih praznika, veliki broj sekularnih praznika se takođe obeležava. Tabla predstavlja najveće praznike Pakistana.

DatumNazivLokalni nazivUrdu (Nastalik)
1. januarNova Godina-
23. martDan Pakistana--
1. majDan rada--
8. juliSmrt Fatime DžinaMadar-e-Millatفاطمہ جناح
30. julRođendan Fatime DžinaMadar-e-Millatفاطمہ جناح
14. avgustDan nezavisnosti--
6. septembarDan odbrane Pakistana--
11. septembarSmrt Muhamad Ali DžineQuaid-e-Azamقائد اعظم
9. novembarMuhamad IkbalAllama Iqbalمحمد اقبال
Datumi koji prate islamski kalendar
Dul HiđaId el Adha-عيد الأضحى
ŠavaalId el Fitr-عيد الفطر
Rabi`-ul-AvaalMavlidMawlid an-Nabiمولد، مولد النبي، ميلاد النبي‎

Kultura i društvo[uredi | uredi izvor]

Badšai džamija u Lahoru

Demografska slika Pakistana je odraz viševekovnog mešanja kultura, religija i etničkih grupa. Kuhinja, arhitektura, odeća i literatura je rezultat velikog uticaja muslimanskih vladara koji su ili vladali Pakistanom ili bili u prolazu. Dubok trag u kulturi Pakistana su ostavili Moguli i Avgani, koji su između ostalog doneli novi materijal za pravljenje odeće i novu modu odevanja, koje se može danas videti u nacionalnoj nošnji Pakistana. Nacionalna nošnja se sastoji od širokih pantalona (svetlih i raznolikih boja za žene i jednobojnih za muškarce) koje se zovu šalvare (na urduشلوار قمیض). Gornji deo nošnje se sastoji od dugačke majice ili tunike koja se zove šervan (na Urdu شیروانی). Muškarac pored šalvari i šervana nosi i pravougaonu kapu na glavi (bele, crvene ili zelene - boja islama), koja se zove Fes.

Fes

Muzika Pakistana varira od regiona do regiona. Narodna muzika sa tradicionalnim prizvukom se naziva Kavali (قوٌالی,). Usmena poezija se naziva gazal (غزل‎) i arapskog je porekla. U modernoj muzici često dolazi do spajanja elemenata narodne sa elementima zapadne muzike. Poznati pakistanski izvođači narodne muzike su Nusrat Fateh Ali Kan, Mehdi Hasan, Gulan Ali, Farida Kanum, Tahira Sid i Ikbal Bano. Po dolasku Afganskih izbeglica, Pašto i persijska narodna muzika je postala popularna u zapadnim provincijama.

Do 1990. godine, državna televizija PTV je dominirala medijskim nebom, ali nakon privatizacije, pojavile su se mnoge privatne TV stanice (GeoTV, Indus TV, TV Hum, Državna Televizija Pakistana). Mnoge američke, evropske i azijske TV stanice su dostupne većini stanovništvu Pakistana putem kablovske pretplate ili satelita. Postoji i mala filmska industrija u Lahoru i Pešavaru (lokalno se zove Lolivud i Polivud). Iako su filmovi iz Bolivuda zabranjeni, indijske filmske zvezde su veoma popularne.

Najvećim delom, stanovništvo Pakistana su poliglote, znajući najmanje dva jezika. 96% stanovništva čine muslimani. Porodica i tradicionalne vrednosti se visoko kotiraju. U poslednjih nekoliko godina došlo je do stvaranja srednje klase u gradovima kao što su Karači, Lahor, Hajderabad, Fejsalabad i Pešavar. Ti gradovi se kreću više ka slobodnoj ekonomiji i liberalizmu [39], dok je sever zemlje veoma konzervativan. Globalizacija i zapadna kultura je imala ogroman uticaj na Pakistan. Prema Kernijevom/FP Indeksu Globalizacije, Pakistan je na 46. mestu[40]. Oko četiri miliona Pakistanaca živi van zemlje .[41] (pola miliona u SAD[42], oko milion u Saudijskoj Arabiji[43], i oko milion u Ujedinjenom Kraljevstvu.[44]

Šiš kebab se na urdu piše سيخ کباب

Kuhinja Pakistana je slična kuhinji severne Indije. Geografska lokacija Pakistana takođe određuje kuhinju koja varira od regiona do regiona. Na primer, kuhinja zapadnog dela zemlje ima elemente kuhinje Bliskog istoka, dok istočni deo zemlje ima elemente kuhinje Dalekog istoka. Stanovništvo na severnom delu zemlje ne jede začinjenu hranu, ali jedu puno domaćeg hleba. Nakon svakog obroka, sledi šolja čaja. Kako je Pakistan pretežno muslimanska zemlja, svinjetina i svinjski proizvodi se ne konzumiraju. Najpopularnija jela se sastoje od piletine i jagnjetine sa roštilja.

Chicken Tikka Jalfrezi

Na istoku zemlje pilav je osnovni sastav svakog ručka. Veoma popularan obrok je piletina, kuvana u sosu sa iseckanim povrćem. Sos se kuva dok ne proključa i ne postane gust. Komadići piletine prethodno potope u jogurt, a zatim kuvaju zajedno sa sosom. Pilav se služi odvojeno. Ovakav obrok se zove na engleskom Chicken Tikka Jalfrezi.

Glavni članak: Kuhinja Pakistana

Religija[uredi | uredi izvor]

Prema popisu iz 1998. godine 96,3% ukupnog stanovništva Pakistana se izjasnilo kao pripadnici islama. Najveći procenat stanovništva, oko 80%, pripada tradicionalnom obliku islama i nazivaju se Suniti. Manjinske grupe, koje pripadaju drugim religijama, kao na primer Indusi, nemaju pravo da javno obeležavaju praznike svoje religije niti da pokazuju na javnim mestima simbole.

Većina pripadnika islamske veroispovesti se izjašnjavaju kao suniti. Međutim ova velika grupa nije centralizovana i u zavisnosti od provincije do provincije drugačijeg su stepena konzervativnosti i različitih pravaca u pogledu filozofije. Islamski misticizam, iliti sufizam, je grupa sa najvećim brojem verskih sledbenika i obuhvata velike ruralne delove zemlje, provincije Sind i Pandžab, kao i gradove Lahor, Multan i Ravalpindi. Sledbenici pokreta Deobandis su konzervativnijeg shvatanja. Pokret Deobandis potiče iz male verske škole koja je osnovana 1866. godine u malom gradu Deoband, u indijskoj provinciji Utar Pradeš. Na urdu pokret se naziva جامعه اسلاميه دار العلوم ديوبند, tj. Dar ul-'Ulum Deoband, što u prevodu znači Kuća znanja u Deobandu. Veliki broj stanovnika provincije Balučistan pripada ovom pokretu. Pored ove velike dve škole, manji procenat stanovnika pripada puritanskom Ahl i Hadit pokretu (takođe poznat kao Vahabije). Ovaj pokret potpuno odbacuje učenja sufizma kao i krajnje konzervativni pokret Deobandisa. Ovaj pokret je popularan u manjem obliku u gradovima Lahor, Sijalkot i Fejsalabad.

Ne zna se tačno koliki je procenat šiita muslimana, odnosno kako se lokalno nazivaju Dvanaestorica, u Pakistanu. Procenjuje se da broje oko 15% ukupnog stanovništva. Razlog zašto ih lokalno stanovništvo naziva Dvanaestorica je taj što oni veruju da u islamu ukupno ima dvanaest imama, tj. hodže.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „The State Emblem”. Ministry of Information and Broadcasting, Government of Pakistan. Arhivirano iz originala 01. 07. 2007. g. Pristupljeno 18. 12. 2013. 
  2. ^ „National Symbols and Things of Pakistan”. Government of Pakistan. Pristupljeno 27. 05. 2014. 
  3. ^ „SC orders immediate implementation of Urdu as official language”. The Express Tribune. 07. 09. 2015. Pristupljeno 08. 09. 2015. 
  4. ^ „Pakistan to replace English with Urdu as official language”. The Express Tribune. 29. 07. 2015. Pristupljeno 08. 09. 2015. 
  5. ^ „PM approves implementation of Urdu language in govt departments – Pakistan – Dunya News”. dunyanews.tv. 
  6. ^ Haider, Irfan (10. 7. 2015). „PM, president to deliver speeches in Urdu on foreign trips, SC told”. dawn.com. 
  7. ^ „Govt. submits plan to Supreme Court to promote Urdu as official language”. The News Teller. Arhivirano iz originala 26. 12. 2018. g. Pristupljeno 02. 07. 2018. 
  8. ^ a b „World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Pakistan)”. IMF.org. International Monetary Fund. 10. 10. 2023. Pristupljeno 12. 10. 2023. 
  9. ^ „Population - The World Factbook”. www.cia.gov. Pristupljeno 2023-03-11. 
  10. ^ Coningham, Robin; Young, Ruth (2015). The Archaeology of South Asia: From the Indus to Asoka, c. 6500 BCE – 200 CE. Cambridge University Press. 
  11. ^ Allchin, Bridget; Allchin, Raymond (1982). The Rise of Civilization in India and Pakistan. Cambridge University Press. str. 81131. ISBN 978-0-521-28550-6. 
  12. ^ Wynbrandt, James (2009). A Brief History of Pakistan. Infobase Publishing. ISBN 978-0-8160-6184-6. 
  13. ^ Copland, Ian (2001). India, 1885–1947: The Unmaking of an Empire. Seminar Studies in History. Longman. ISBN 978-0-582-38173-5. 
  14. ^ Talbot, Ian (2016). A History of Modern South Asia: Politics, States, Diasporas. Yale University Press. str. 227—240. ISBN 978-0-300-21659-2. 
  15. ^ „Pakistani parties to share power” (na jeziku: engleski). 2008-03-09. Pristupljeno 2023-03-11. 
  16. ^ Buzan, Barry; Buzan, Barry G.; W'ver, Ole; Waever, Ole; Buzan, Research Professor of International Studies Centre for the Study of Democracy Barry (2003-12-04). Regions and Powers: The Structure of International Security (na jeziku: engleski). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-89111-0. 
  17. ^ „South African Foreign Policy and Middle Power Leadership - Fairy God-mother, Hegemon or Partner? In Search of a South African Foreign Policy - Monograph No 13, 1997”. 2002-06-24. Arhivirano iz originala 24. 06. 2002. g. Pristupljeno 2023-03-11. 
  18. ^ Iqbal, Anwar (2015-11-08). „Pakistan an emerging market economy: IMF”. DAWN.COM (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-03-11. 
  19. ^ „Pakistan has 18th largest 'middle class' in the world: report”. The Express Tribune (na jeziku: engleski). 2015-10-15. Pristupljeno 2023-03-11. 
  20. ^ C, Mathew Joseph (2016-09-13). Understanding Pakistan: Emerging Voices from India (na jeziku: engleski). Taylor & Francis. ISBN 978-1-351-99725-6. 
  21. ^ Tekst pamfleta Sad ili nikad, objavljen 28. januara 1933. godine Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. april 2008), Pristupljeno 17. 4. 2013.
  22. ^ [1]Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. maj 2020) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. maj 2020) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. decembar 2018) Ova brojka ne broji površinu osporene teritorije Kašmir Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. maj 2020), 2006
  23. ^ „Granice Pakistana 2006”. Cia.gov. Arhivirano iz originala 24. 12. 2018. g. Pristupljeno 02. 01. 2012. 
  24. ^ „Arheološko istraživanje u Pakistanu Univerziteta Šefild”. Shef.ac.uk. 19. 07. 2011. Pristupljeno 02. 01. 2012. 
  25. ^ Lendering, Jona. „Persijsko Carstvo”. Livius.org. Pristupljeno 02. 01. 2012. 
  26. ^ Život Aleksandra Makedonskog, Pristupljeno 17. 4. 2013.
  27. ^ „Muhamed ibn Kasim”. Infinityfoundation.com. Arhivirano iz originala 13. 01. 2012. g. Pristupljeno 02. 01. 2012. 
  28. ^ „Biblioteka Kongresa (SAD), Pakistan”. Lcweb2.loc.gov. 22. 03. 2011. Pristupljeno 02. 01. 2012. 
  29. ^ „Broj poginulih tokom sukoba 1947. godine”. Users.erols.com. Pristupljeno 02. 01. 2012. 
  30. ^ „BBC stranica o Oslobodilačkom ratu”. BBC News. 06. 12. 1971. Pristupljeno 02. 01. 2012. 
  31. ^ „SAD Studije o ratu za nezavisnost Bangladeša”. Countrystudies.us. 04. 12. 1971. Pristupljeno 02. 01. 2012. 
  32. ^ „SPECIAL SECTION: U.S. vs. IRAQ / The 1991 Gulf war”. Sfgate.com. 24. 09. 2002. Arhivirano iz originala 07. 02. 2012. g. Pristupljeno 02. 01. 2012. 
  33. ^ „Kargil konflikt - BBC stranica”. BBC News. 26. 05. 1999. Pristupljeno 02. 01. 2012. 
  34. ^ Vojni puč - Pervez Mušaraf Arhivirano 2005-11-01 na sajtu Archive.today, Pristupljeno 17. 4. 2013.
  35. ^ Studije o Pakistanu, 1999
  36. ^ „MMF izveštaj o kupovnoj moći građana Pakistana”. Imf.org. 29. 04. 2003. Pristupljeno 02. 01. 2012. 
  37. ^ „Izveštaj MMF-a o finansijskoj stabilnosti Pakistana”. Imf.org. 29. 04. 2003. Pristupljeno 02. 01. 2012. 
  38. ^ „Pakistan: largest cities and towns and statistics of their population”. World Gazetteer. Pristupljeno 22. 08. 2012. 
  39. ^ Beinart, Peter. "Understate". The New Republic Online. July 01, 2002.
  40. ^ Kearney Foreign Policy Globalization Index
  41. ^ name="expats">http://www.pakistaneconomist.com/database1/cover/c2000-50.asp Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. oktobar 2007) URL accessed March 17, 2006
  42. ^ Ahmed, Fasih. "U.S. Rules Give Pakistan a Windfall". Wall Street Journal. New York, New York. October 22, 2003. Page A18.
  43. ^ Hussain, Shaiq. Musharraf to focus on Palestine in Saudia visit from today Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. mart 2008). The Nation. June 25, 2005. URL accessed March 17, 2006
  44. ^ Howells, Kim. Kim Howells arrives in Pakistan Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. mart 2008). Foreign and Commonwealth Office (National). September 6, 2006. URL accessed October 22, 2006

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

30° N 70° E / 30° S; 70° I / 30; 70
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Пакистан&oldid=27510180”