Портал:Biografija/Izabrani članak 2018.
Izabrani članci [uredi izvor]
Januar[uredi izvor]
.jpg)
Đurađ Kastriot (alb. Gjergj Kastrioti; Sina, 6. maj 1405 — Lješ, 17. januar 1468), poznat kao Skenderbeg (alb. Skënderbej/Skënderbeu od tur. İskender Bey), bio je albanski nacionalni heroj srpskog porekla, iz vremena otpora albanskih plemena osmanskim osvajačima i islamizaciji.
Prema Gibonu, Kastriot(ić)i vode poreklo od starog srpskog bratstva Branilovića (Branila) iz Zete. Skenderbegov deda se doselio u Janjinu u Epir kao srpski kefalija. Skenderbegov otac, Ivan Kastriot, bio je knez Epira, koji je držao Mat, Kroju, Mirditu i Diber. Njegova majka, Vojislava, bila je princeza srpskog porekla iz porodice Tribalda (koji su došli iz oblasti današnje Makedonije) ili iz plemićke porodice Muzaka. Ivan Kastriot je bio među prvima koji se suprotstavio upadima Bajazita I, međutim, njegov otpor nije imao gotovo nikakav efekat. Sultan ga je naterao da plaća danak, a da bi osigurao vernost arbanaških plemića, Turci su odveli Đurđa zajedno sa njegovom braćom kao taoce.
Zbog borbe protiv Osmanlija prvo ga je glorifikovala Katolička crkva (iako je u delu svog života bio i musliman i pravoslavac), a ubrzo i slovenski narodi sa Balkana koji su ga smatrali svojim nacionalnim herojem. Krajem 19. veka albanski nacionalisti su, u nedostatku albanske srednjovekovne države i njenih heroja iz tog vremena, počeli sa albanizacijom Skenderbega i njegove pobune. Skenderbegova borba protiv Osmanlija, međutim, nije bila opšti ustanak stanovnika Albanije protiv Osmanskog carstva. Stanovništvo velikih gradova u Albaniji, koji su na jugu pripadali Osmanlijama, a na severu Veneciji, nije ga podržavalo dok su njegovi borci pripadali različitim etničkim grupama poput Albanaca, Srba (Slovena), Grka i Cincara (Vlaha). Osmanski vojnici protiv kojih su se borili nisu bili Turci iz Anadolije, već lokalno stanovništvo koje je bilo voljno da se bori protiv pripadnika svog naroda u redovima Skenderbegovih snaga.
Počev od 15. veka (sa delima Konstantina Mihailovića i Martina Segona) Skenderbeg je bio predmet brojnih književnih i umetničkih radova. Skenderbegove vojne veštine su Osmanlijama predstavljale veliku prepreku i u mnogim zapadnoevropskim zemljama smatran je primerom borbe hrišćanstva protiv osmanskih muslimana.
Februar[uredi izvor]
Vlade Divac (Prijepolje, 3. februar 1968) je proslavljeni bivši jugoslovenski i srpski košarkaš. Od 2009. do 2017. godine je bio predsednik Olimpijskog komiteta Srbije.
Divac je igrao na poziciji centra u Slogi, Partizanu, Lejkersima, Hornetsima, Crvenoj zvezdi (u Evroligi) i Kingsima. Bio je jedan od prvih Evropljana koji je zaigrao u NBA. Sa košarkaškom reprezentacijom Jugoslavije osvojio je dva svetska prvenstva, tri evropska prvenstva i dve srebrne medalje na Olimpijskim igrama. Za nacionalni tim Jugoslavije je odigrao 145 utakmica i postigao 1345 poena.
Iako aktivan igrač, Divac je bio na položaju predsednika Partizana u periodu od 2000. do 2004. Nakon završetka igračke karijere postao je skaut Los Anđeles Lejkersa i sportski direktor košarkaške sekcije Real Madrida. Godine 2008. ULEB ga je svrstao među 50 ljudi koji su najzaslužniji za razvoj košarke u Evropi.
Divac se bavi i humanitarnim radom. Sa Žarkom Paspaljem, Aleksandrom Đorđevićem, Predragom Danilovićem, Zoranom Savićem, Dejanom Bodirogom i Željkom Rebračom osnovao je humanitarnu organizaciju Grupa 7. Divac je zbog svog humanitarnog rada postao ambasador dobre volje Ujedinjenih nacija.
Mart[uredi izvor]
.jpg)
Vordel Stefen „Stef” Kari II (engl. Wardell Stephen "Steph" Curry II; Akron, 14. mart 1988), poznatiji kao Stefen Kari, američki je košarkaš. Član je Golden Stejt voriorsa i igra na poziciji plejmejkera, i nosi broj 30. Voriorsi su ga izabrali u prvom krugu NBA drafta 2009. kao 7. pika. Tri sezone je igrao na Dejvidson koledžu, gde je nastupao za ekipu Dejvidson vajldketsa. Sin je nekadašnjeg profesionalnog košarkaša Dela Karija, koji je šesnaest sezona nastupao u NBA ligi, u dresu Jute, Klivlenda, Šarlota, Milvokija i Toronta.
Godine 2015. na Ol-staru je pobedio u takmičenju u brzom šutiranju trojki, osvojio je prvi šampionski prsten sa Golden Stejtom i proglašen za najkorisnijeg igrača u sezoni. Sledeće sezone, drugi put je bio najkorisniji igrač, a sa 73 pobede u 82 utakmice Voriorsi su oborili rekord čuvene generacije Čikago bulsa iz sezone 1995/96. Osvojio je drugi šampionski prsten u sezoni 2016/17. posle trećeg NBA finala u nizu.
Drži rekord NBA lige po postignutim trojkama u regularnoj sezoni. Prvi je košarkaš u istoriji koji je postigao preko 400 trojki u regularnom delu sezone. U tandemu sa klupskim kolegom Klejom Tompsonom, zajednički drže rekord lige po broju postignutih trojki u regularnoj sezoni i dobijaju nadimak Spleš braders. Karijeva igra se odlikuje veoma preciznim šutem za tri poena, po karakterističnom driblingu i koristeći odličan skok šut je u stanju da veoma brzo izbaci loptu iz ruke prilikom šuta na koš.
Sa seniorskom reprezentacijom SAD je osvojio dve zlatne medalje na Svetskim prvenstvima 2010. i 2014. Pojedini košarkaški stručnjaci, kolege i navijači smatraju da je Kari najbolji šuter u istoriji NBA lige.
April[uredi izvor]
Albert Ajnštajn (nem. Albert Einstein; Ulm, 14. mart 1879 — Prinston, 18. april 1955) bio je teorijski fizičar, jedan od najvećih umova i najznačajnijih ličnosti u istoriji sveta.
Albert Ajnštajn je formulisao specijalnu i opštu teoriju relativnosti kojima je revolucionisao modernu fiziku. Pored toga, doprineo je napretku kvantne teorije i statističke mehanike. Iako je najpoznatiji po teoriji relativnosti (posebno po ekvivalenciji mase i energije E=mc²), Nobelova nagrada za fiziku mu je dodeljena 1921. godine za objašnjenje fotoelektričnog efekta (rada objavljenog 1905. u Annus Mirabilis ili „Godini čuda”) kao i za doprinos razvoju teorijske fizike. U narodu, ime „Ajnštajn” je sinonim za čoveka visoke inteligencije ili za genija.
Predmet njegovih istraživanja su bile kapilarne sile, specijalna teorija relativnosti (kojom je ujedinio zakone mehanike i elektromagnetike), Opšta teorija relativnosti (uopštenje Specijalne teorije kojim obuhvaćeno ubrzano kretanje i gravitacija), kosmologija, statistička mehanika, Braunovo kretanje, kritična opalescencija, verovatnoća elektronskih prelaza u atomu, problemi probablističke interpretacije kvantne teorije, termodinamika svetlosti pri maloj gustini zračenja, fotoelektrični efekat, fotoluminiscencija, fotojonizacija, Voltin efekat, sekundarni katodni zraci, zakočno zračenje, stimulisana emisija zračenja, objedinjene teorije polja, unifikacija bazičnih fizičkih koncepata preko njihove geometrizacije itd.
Maj[uredi izvor]
Radomir Putnik (Kragujevac, 12/24. januar 1847 — Nica, 17. maj 1917) bio je srpski vojvoda (feldmaršal). Tokom svoje bogate vojničke karijere bio je dva puta načelnik Glavnog generalštaba, pet puta Ministar vojni i načelnik Štaba Vrhovne komande Vojske Kraljevine Srbije u Balkanskim i Prvom svetskom ratu.
Kao pitomac Vojne akademije, prvobitno se školovao za artiljerijskog oficira, ali je kasnije promenio interesovanja u pravcu generalštabne službe. Borio se u srpsko-turskim ratovima 1876—1878. kao komandant Rudničke brigade. Tokom drugog srpsko-turskog rata je odigrao važnu ulogu prilikom oslobođenja Niša. Za vreme srpsko-bugarskog rata vršio je funkciju načelnika štaba Dunavske divizije, koja je učestvovala u bici kod Slivnice.
Od 1886. do 1889. godine bio je načelnik Obaveštajnog, a zatim Operativnog odeljenja Glavnog generalštaba. Od 1890. obavljao je dužnost pomoćnika načelnika Glavnog generalštaba. Penzionisan je 1896. godine. Posle Majskog prevrata, reaktiviran je i postavljen za načelnika Glavnog generalštaba. Na ovom položaju je ostao do 1912. godine.
U Balkanskim ratovima bio je načelnik štaba Vrhovne komande. Posle Kumanovske bitke unapređen je u čin prvog vojvode (feldmaršala) srpske vojske. U Bitoljskoj bici je odigrao ključnu ulogu i pravilnim rasporedom snaga je Turcima naneo veliki udarac u Prvom balkanskom ratu. U nastavku rata je komandovao prodorom ka Jadranskom moru, koji se završio opsadom Skadra. Uprkos vojničkoj pobedi, Skadar je nakon pritisaka velikih sila pripao novoosnovanoj albanskoj državi. U sukobu sa Bugarskom za vreme Drugog balkanskog rata je naneo poraz bugarskoj vojsci u Bregalničkoj bici, gde nije iskoristio sav potencijal pobede da dokrajči Bugare.
U Prvom svetskom ratu bio je načelnik štaba Vrhovne komande, sve do pogoršanja njegove bolesti 1916. kada ga je na tom mestu nasledio general Petar Bojović. Putnik je komandovao srpskom vojskom za vreme sve četiri neprijateljske ofanzive na Srbiju. Tokom bitke na Ceru, uz pomoć promućurnog komandanta Druge armije Stepe Stepanovića naneo je Austrougarima veliki poraz. Protivio se srpskoj ofanzivi u pravcu Srema, ali je na pritisak vlade organizovao ofanzivu na neprijateljsku teritoriju. Nakon početnih uspeha, zbog gomilanja neprijateljskih snaga na Drini, povukao je vojsku i spremio se za novu odbranu Srbije. Njegova odluka da napusti Beograd i skrati front za vreme Kolubarske bitke je bila presudna, jer je srpska vojska dobila vreme da se oporavi i odmori. Preporođenu srpsku vojsku je poveo u ofanzivu koja je nanela odlučujući udarac Austrougarima kod Suvobora, nakon čega je austrougarska vojska potisnuta sa teritorije Srbije. Kada je počela četvrta ofanziva na Srbiju, Putnik je već bio teško oboleo i nije imao mnogo udela u operativnim odlukama. Ipak, u okolnostima koje su bile veoma nepovoljne po Srbiju, uspeo je da organizuje povlačenje srpske vojske preko albanskih i crnogorskih planina, na albansko primorje.
Teško bolestan, Putnik je stigao u Skadar 6. decembra 1915. godine, a 9. januara 1916. je prebačen na Krf, gde se lečio do septembra iste godine. Sa Krfa je otišao u Nicu da nastavi lečenje, gde je i preminuo. Njegovi posmrtni ostaci su u Kraljevinu SHS, preneti tek 6. decembra 1926. godine, skoro deset godina nakon njegove smrti. Sahranjen je 7. decembra na Novom groblju uz sve državne i vojne počasti. Uvršten je u red najvećih vojskovođa Prvog svetskog rata i srpske ratne istorije.
Juni[uredi izvor]
Petar I Aleksejevič ili Petar Veliki (rus. Пётр I Алексеевич ili Пётр Великий; Moskva, 30. maj/9. jun 1672. — Sankt Peterburg, 28. januar/8. februar 1725) bio je ruski car i imperator koji je vladao od 27. aprila/7. maja 1682. pa sve do svoje smrti 1725. godine.
Na presto je došao nakon mnogih dvorskih intriga i zavera. U početku je vladao zajedno sa svojim slabim i bolesnim polubratom, Ivanom V, koji je umro 1696. godine. Nakon Ivanove smrti, kad je postao car, nemilosrdno je ugušio bilo kakav tip otpora, pa čak i u sopstvenoj porodici.
Petar je vladao sam do 1724, a potom je vladao zajedno sa svojom ženom, Katarinom Aleksejevnom. Modernizovao je u to vreme prilično zaostalu feudalnu Rusiju na društvenom, političkom, vojnom i ekonomskom planu, a u isto vreme vodio je ekspanzionističku politiku, uglavnom ka zemljama koje su izlazile na more. U toku svoje vladavine, pretvorio je Rusiju u vodeću evropsku silu tog vremena. Odbacio je titulu cara 1721. i zamenio je titulom imperatora.
Petar je bio sin ruskog cara Alekseja I i njegove druge žene, Natalije Kirilovne Nariškine. Aleksej I je iz prethodnog braka sa Marijom Miloslavskom imao pet sinova i osam ćerki, od kojih su samo dva sina — Fjodor i Ivan — bili živi kad je Petar rođen. Aleksej I je imao još dve ćerke sa Natalijom Nariškinom pre nego što je umro 1674. godine kada ga je nasledio najstariji preživeli sin, Fjodor III.
Fjodor je vladao šest godina, a onda umro od skorbuta. Pošto nije imao dece, izbio je spor oko prava na presto između porodica njegove majke, Nariškina i porodice Aleksejeve prve žene, Miloslavskih. Pravno gledano, Ivan je bio sledeći vladar po naslednoj liniji, ali je bio fizički i mentalno nesposoban da preuzme dužnost cara, a i bojari nisu voleli vlastoljubive Miloslavske te je Boljarska duma (veće ruskih plemića) u dogovoru sa patrijarhom, imenovala desetogodišnjeg Petra za cara zajedno sa majkom kao regentom, protiv čega se pobunila Ivanova porodica na čelu sa njegovom sestrom, Sofijom Aleksejevnom. Pod Sofijinim uticajem, izbila je pobuna „strelaca“ (elitne ruske vojne jedinice tog vremena). Elitne ruske vojne jedinice su upale u dvor, opljačkali ga i na Petrove oči pobili mnoge bojare među kojima i dva starija brata carice Natalije, njegove majke. Petar i njegova majka su bili prisiljeni da se povuku dok je Sofija preuzela mesto regenta nad zajedničkom vladavinom Ivana i Petra.
Juli[uredi izvor]
Stefan Lazarević, poznat i kao Stevan Visoki (Kruševački Grad, 1377. — Glavica kod Mladenovca, selo Markovac, zaselak Crkvine, 19. jul 1427), je bio sin kneza Lazara koji je sa titulama kneza (1389–1402) i despota (1402–1427) vladao Srbijom. U svoje vreme je važio za jednog od najboljih vitezova i vojskovođa, a njegova književna dela ga čine jednim od najvećih srpskih književnika u srednjem veku.
Nakon očeve pogibije u Kosovskom boju 1389. godine, kao maloletan je došao na vlast i uz pomoć majke Milice Hrebeljanović je vladao do svog punoletstva 1393. godine.
Kao osmanski vazal, mladi Stefan je predvodio srpske pomoćne odrede u bitkama na Rovinama, kod Nikopolja i Angore. Posle bitke kod Angore je od Vizantinaca u Carigradu dobio zvanje despota (1402), a krajem 1403. ili početkom 1404. godine, stupio je u vazalne odnose i sa ugarskim kraljem Žigmundom od koga je dobio Mačvu, Beograd (u koji 1405. godine smestio svoju prestonicu), Golubac i druge posede, a kasnije (1411) i Srebrenicu.
Posle velikog poraza kod Angore, otpočeo je građanski rat u Osmanskoj carevini, ali i sukobi među srpskom vlastelom, prvo između Lazarevića i Brankovića, a potom i između samog Stefana i njegovog mlađeg brata Vuka. Sukobi u Srbiji su se okončali 1412. godine izmirenjem Stefana i njegovog sestrića Đurđa, dok je kao pobednik iz borbi među Osmanlijama izašao 1413. godine Mehmed I, zahvaljujući srpskoj pomoći, nakon čega je, za Srbiju, usledio period mira. Posle smrti svog sestrića Balše III Balšića, nasledio je Zetu, oko čijih primorskih gradova je vodio rat protiv Mlečana. Pošto nije imao dece, Stefan je na saboru u rudničkoj Srebrnici 1426. godine imenovao svog sestrića Đurđa za naslednika.
Na unutrašnjem planu, on je slomio otpor vlastele, a periode mira je iskoristio za snaženje Srbije u političkom, ekonomskom, kulturnom i vojnom pogledu. On je 29. januara 1412. godine objavio „Zakonik o rudnicima“, sa posebnim delom kojim se uređuje život u, tada najvećem rudniku na Balkanu, Novom Brdu. Time je dodatno pojačao razvoj rudarstva, koje je bilo glavna privredna grana tadašnje Srbije, tako da je krajem njegove vladavine Srbija bila jedan od najvećih proizvođača srebra u Evropi. Na polju arhitekture, nastavlja se razvoj Moravskog stila, koji je započeo u doba njegovog oca gradnjom Ravanice i Lazarice.
Bio je veliki pokrovitelj umetnosti i kulture pružajući podršku i utočište kako učenim ljudima iz Srbije, tako i izbeglicama iz okolnih zemalja koje su zauzele Osmanlije. Pored toga, on je i sam bio pisac, a njegovo najznačajnije delo je „Slovo ljubve“ koje se odlikuje renesansnim crtama. Pored književnog stvaralaštva samog despota, u ovom periodu se, između ostalih, javljaju Konstantin Filosof i Grigorije Camblak, a razvija se i bogata prepisivačka delatnost ( Resavska prepisivačka škola).
Avgust[uredi izvor]
.jpg)
Majkl Džozef Džekson (engl. Michael Joseph Jackson; Geri, 29. avgust 1958 — Los Anđeles, 25. jun 2009) bio je američki muzičar i jedan od komercijalno najuspešnijih i najuticajnijih zabavljača svih vremena. Njegovi doprinosi muzici, plesu i modi, zajedno sa privatnim životom praćenim jakim publicitetom, činili su ga značajnom figurom u popularnoj kulturi četiri decenije. Poznat i kao Kralj popa, solo karijeru je započeo 1971. godine nakon debija na profesionalnoj sceni 1964. kao vodeći i najmlađi član grupe Džekson 5.
Početkom 1980-ih Džekson je postao dominantna figura u pop muzici. Njegov šesti studijski album „Thriller”, izdat 1982. godine, najprodavaniji je album svih vremena. Četiri od ostalih njegovih izdanja, „Off the Wall” (1979), „Bad” (1987), „Dangerous” (1991) i „HIStory: Past, Present and Future, Book I” (1995), takođe spadaju među najprodavanijim muzičkim materijalima na svetu. Nastupima i spotovima, Džekson je popularizovao nekoliko kompleksnih plesačkih tehnika kao što su robot i mesečev hod. Široko se navodi kao najzaslužniji za preobražaj muzičkih spotova iz promotivne alatke u umetničku formu sa spotovima pesama: „Beat It”, „Billie Jean” i „Thriller”, koji su ga učinili prvim afroameričkim izvođačem sa snažnim publicitetom na Muzičkoj televiziji (engl. Music Television, skr. MTV). Njegov jedinstven muzički zvuk, vokalni stil i koreografije su inspirisale brojne pop, rok, ritam i bluz i hip hop izvođače rušeći kulturne, rasne i generacijske barijere. Dva puta uvršten u „Rokenrol kuću slavnih”, njegova ostala dostignuća su mnogi Ginisovi rekordi, uključujući i rekord za „Najuspešnijeg zabavljača svih vremena”, 15 Gremi nagrada, 26 američkih muzičkih nagrada, 13 br. jedan singlova, i procenjena prodaja od preko 750 miliona albuma širom sveta. Bio je istaknut filantrop i humanitarac koji je zaradio i donirao milione dolara podržavši 39 akcija i osnovavši svoju fondaciju.
Septembar[uredi izvor]
Živojin Mišić (Struganik kod Mionice, 7/19. jul 1855 — Beograd, 20. januar 1921) bio je srpski i jugoslovenski vojvoda (feldmaršal).
Na samom početku svoje četrdesetogodišnje službe, bio je učesnik srpsko-turskih ratova (1876—1878), kao pitomac-narednik, kasnije potporučnik. U tim ratovima stekao je prva ratna iskustva. Pored četvorogodišnje Artiljerijske škole završio je Austro-Ugarsku školu gađanja u Bruku na Lajti i dvogodišnju pripremu za generalštabnu struku. Takođe je učestvovao i u kratkotrajnom Srpsko-bugarskom ratu 1885. godine. Punih šest godina pored redovnih dužnosti predavao je strategiju na Vojnoj akademiji. Nakon Majskog prevrata bio je primoran da se penzioniše u činu generalštabnog pukovnika, pošto je smatran previše bliskim svrgnutoj dinastiji Obrenovića, ali je reaktiviran 1909. godine, tokom aneksione krize na lični zahtev načelnika Vrhovne komande generala Radomira Putnika, koji ga je učinio svojim pomoćnikom. Mišić je pomogao generalu Putniku da sastavi srpski ratni plan u eventualnom ratu sa Austro-Ugarskom.
Oktobar[uredi izvor]
Ernesto Gevara de la Serna, poznatiji kao Če Gevara ili El Če (šp. Ernesto Guevara de la Serna, Che; rođen 14. juna 1928. u mestu Rosario, u Argentini, ubijen 9. oktobra 1967. u selu La Igera, u bolivijskoj provinciji Valje Grande) je bio marksistički revolucionar, kubanski gerilski vođa i teoretičar, lekar, diplomata i pisac.
Gevara je predstavljao jednu od ključnih ličnosti u revoluciji Fidela Kastra na Kubi (1956—1959), kao član pokreta „26. jul“. Nakon pobede revolucije, nekoliko godina je bio aktivan u promociji revolucije društva, putujući po svetu kao diplomata Kube, a zatim se lično angažovao u pokretima za oslobođenje od diktatorskih režima putem gerilske borbe, najpre u Kongu, za vreme vladavine Moiza Čombea, a potom u Boliviji. U Boliviji, spregom Američke obaveštajne agencije i bolivijske vojske, Gevara je najpre uhvaćen, a odmah sutradan ubijen. Njegov lik, kao lik borca za oslobođenje i žrtve imperijalizma, i danas, nekoliko decenija posle njegove smrti, predstavlja jedan od glavnih simbola i ikona društvene i političke revolucije širom sveta. Kao strog vojskovođa, i potpuno posvećen svom revolucionarnom cilju sa ogromnim moralnim autoritetom nad svojim trupama, on je ostao kontroverzna ličnost od velike istorijske važnosti.
Časopis „Tajm“ proglasio je Gevaru jednim od 20 najvećih svetskih ikona i heroja u okviru 100 najuticajnijih ljudi sveta 20. veka, a čuvenu fotografiju Gevare, koju je načinio Alberto „Korda“ Dijaz, Akademija umetnosti u Merilendu proglasila je „najpoznatijom fotografijom na svetu i simbolom dvadesetog veka“.
Novembar[uredi izvor]
Stepan Stepanović Stepa (Kumodraž kod Beograda, 28. februar/11. mart 1856 — Čačak, 27. april 1929) bio je srpski i jugoslovenski vojvoda (feldmaršal).
Učesnik je srpsko-turskih ratova (1876—1878), kao pitomac-narednik, kasnije potporučnik. U periodu između bitaka na Slivnici i kod Kumanova obavljao je dužnosti komandanta bataljona, puka, brigade, divizije i pomoćnika načelnika Glavnog đeneralštaba. Dva puta bio je i ministar vojni. U tom periodu Srpska vojska je u organizacionom, stručnom, materijalnom i moralnom pogledu bila dobro pripremljena za predstojeće ratove. U Prvom balkanskom ratu (1912—1913) Stepa Stepanović je komandovao Drugom armijom.
Decembar[uredi izvor]
Aleksandar I Karađorđević (Cetinje, 4/16. decembar 1888 — Marselj, 9. oktobar 1934), je bio regent prestolonaslednik Kraljevine Srbije (1914—1918), regent prestolonaslednik Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1918—1921), kralj Srba, Hrvata i Slovenaca (1921—1929) i kralj Jugoslavije (1929—1934). Ubijen je 9. oktobra 1934. u Marseljskom atentatu.
Bio je drugi sin Petra I Karađorđevića i kneginje Zorke (kćerke crnogorskog kralja Nikole Petrovića).
Aleksandar je svoju mladost proveo van Srbije, kojom je tada vladala rivalska dinastija Obrenović. Školovao se u Ženevi i Sankt Peterburgu, a u Srbiju je došao kada je njegov otac izabran za kralja Srbije posle Majskog prevrata 1903. Nakon što se njegov stariji brat Đorđe Karađorđević odrekao prestola 1909, Aleksandar je postao prestolonaslednik. Postao je regent svom ocu 24. juna 1914. i kao takav bio je vrhovni zapovednik srpske vojske u Prvom svetskom ratu.