Domentijan
Domentijan (oko 1210 — posle 1264), poznat u nauci i kao Domentijan Hilandarac, bio je srpski monah i jedan od značajnijih pisaca u srednjem veku.[1] Srpska akademija nauka i umetnosti ga je uvrstila među 100 najznamenitijih Srba svih vremena.[2]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Ovaj pisac je sebe smatrao produžetkom svetosavskog prosvetiteljstva i poslednjim učenikom Svetog Save. Zbog uloge svetlosnih simbola u stvaranju književne simbolike Domentijana su nazivali pesnikom svetlosti.
Rođen je oko 1210. godine, a preminuo je posle 1264. godine. Veći deo života je proveo kao monah u svetogorskom manastiru Hilandaru, u kome je napisao svoja najznačajnija dela.[1] Prvo je oko 1250. godine, na zahtev kralja Uroša I (1242—1276) napisao obimno žitije svetog Save, a 1263/1264. godine i žitije svetog Simeona (Stefana Nemanje).
Njegovo žitije svetog Save je između 1290. i 1292. godine preradio monah Teodosije, koji je naveo da to radi prema Domentijanovim usmenim uputstvima.
Dela[uredi | uredi izvor]
Kao izvore za svoja dela, Domentijan je koristio Žitije svetog Simeona, koje je napisao Stefan Prvovenčani (1242—1276), naročito u svom Žitiju svetog Simeona, u kome je pojedine delove prenosio od reči do reči[3].[4] Još jedan od spisa koji su imali uticaj na njegova dela je i panegerik svetom Vladimiru (980—1015), koji je, sredinom XI veka, napisao kijevski mitropolit Ilarion (1051—oko 1054)[3]. Oba njegova dela predstavljaju impresivan prikaz biblijskog i teološkog obrazovanja[3] koje je imao, a značajna su i kao istorijski izvori, iako im se, kao izvedenim delima, prilazi sa rezervom[3].
Žitije Svetog Save odlikuje težnja ka jasnom i preglednom iznošenju činjenica, a i izostaje težnja za narativnom razradom pojedinosti. Događaj je za Domentijana tek povod za otkrivanje bitnije božanske svrhe delanja glavnog junaka. Ovaj postupak ima kao posledicu pretvaranje narativne strukture u simboličku. Tome su zaslužne i biblijske paralele, citati i svetlosni simboli.
Još jedna karakteristika ovog dela je u tome što pisac nastoji da u svakom trenutku dela vidi junakov prošli i budući život — odnosno poseduje perspektivu celine. Domentijanovo „Žitije svetog Save“ je specifična mešavina biblijsko hrišćanske perspektive i nadistorijskih i natprirodnih pogleda. Tako je Savin životni put simbolički prikazan kao kruženje Sunca sa istoka na zapad — od Svete gore, do otadžbine. Đura Daničić objavio je Domentijanova žitija u Beogradu 1865.[5]
U maju 2023. godine u Nišu je organizovana prva naučna konferencija posvećena Domentijanu.[6]
Prevod na savremeni srpski jezik[uredi | uredi izvor]
- Život svetoga Save i svetoga Simeona. Preveo dr Lazar Mirković. Sa predgovorom dr Vladimira Ćorovića. Beograd, SKZ, 1938.
- Dela. Priredio Đorđe Trifunović. Beograd, Nolit, 1963.
- Život svetoga Save i Život svetoga Simeona. Prevod Lazar Mirković, priredila Radmila Marinković, Beograd, Prosveta i SKZ, 1988, Stara srpska književnost u 24 knjige, knj. 4.
- Žitije svetoga Save, predgovor, prevod dela i komentari Ljiljana Juhas–Georgievska, izd. na srpskoslovenskom Tomislav Jovanović, SKZ, Beograd 2001, Kolo HSIII, knj. 614–615.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. 1984. str. 156.
- ^ „Misterija rođenja Svetog Save: Kako su monasi pre osam vekova opisali čudesne događaje koji su prethodili Rastkovom dolasku na svet”. telegraf.rs. Pristupljeno 24. 1. 2022.
- ^ a b v g Kazhdan 1991
- ^ „Domentijan Žitije Svetog Save”. Hram Svetog Save (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-01-27.
- ^ Daničić 1865.
- ^ Subašić, Boris (22. 5. 2023). „SVETI SAVA I DOMENTIJAN: Međunarodna naučna konferencija o prvom srpskom književnom klasiku u Nišu i Studenici”. Večernje novosti. Pristupljeno 23. 5. 2023.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Daničić, Đura, ur. (1865). Životi Svetoga Simeuna i Svetoga Save napisao Domentijan. Beograd.
- Kazhdan, Alexander P., ur. (1991). The Oxford dictionary of Byzantium. New York [u.a.]: Oxford Univ. Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Dimitrije Bogdanović: Istorija stare srpske književnosti, Beograd, SKZ, 1980.
- Đorđe Trifunović: Kratak pregled jugoslovenskih književnosti srednjega veka, Beograd, Filološki fakultet Beogradskog univerziteta, 1976.
- Dejan Mihailović: Vizantijski krug (Mali rečnik ranohrišćanske književnosti na grčkom, vizantijske i stare srpske književnosti), Beograd, „Zavod za udžbenike“, (2009). str. 60–61.
- Milojević, Snežana (2015). „The Evangiles in Domentian's Life of St Sava”. Zbornik Radova Filozofskog Fakulteta U Pristini. 45 (2): 63—90. doi:10.5937/zrffp45-8564.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Kompletno žitije Svetog Save od Domentijana monaha, prevedeno na savremeni srpski jezik
- Književnost epohe Nemanjića iz „Kratka istorija srpske književnosti“ Jovana Deretića
- Domentijan: Otačastvo pretvoriše u pustoš
- Srednjovjekovni pisac monah Domentijan
- Spasova voda — izvor srpskih lepih knjiga („Večernje novosti“, 28. maj 2016)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
