Novi dvor

Novi dvor
Novi dvor
	Zgrada Novog dvora
Opšte informacije
Mesto	Beograd
Opština	Stari grad
Država	Srbija
Tip kulturnog dobra	spomenik kulture
Vlasnik	Republika Srbija
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
	beogradskonasledje.rs

Novi dvor je monumentalno zdanje u centru Beograda, na Andrićevom vencu u kome se nalazi sedište Predsednika Republike Srbije. Ova građevina je spomenik kulture pod zaštitom države. ^[1] Izgrađena je u periodu od 1911. do 1922. godine kao dvor kralja Aleksandra I Karađorđevića. Dvor je sagrađen prema projektu arhitekte Stojana Titelbaha (1877—1916) u akademskom maniru, sa elementima renesansne i barokne arhitekture, ali je originalni izgled vremenom izmenjen.

Nalazi se na Andrićevom vencu broj 1 i sa zgradom Starog dvora, u kojoj se nalazi Skupština grada Beograda, čini značajnu ambijentalnu celinu - dvorski kompleks na Terazijama.

U Novom dvoru je boravio kralj Aleksandar, u njemu je bio smešten Muzej kneza Pavla. Od 1953. godine Novi dvor koristili su Izvršno veće Srbije, Skupština Srbije, Predsedništvo SR Srbije i, najduže, predsednik Republike Srbije sa pratećim službama. Posle održavanja predsedničkih izbora 2017. godine, najavljena je mogućnost da se predsedništvo iz ove zgrade iseli u Palatu Srbija, te da se Novom dvoru vrati muzejska namena.^[2]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Gradnja dvora[uredi | uredi izvor]

Novi dvor, građen kao nova rezidencija dinastije Karađorđević i poslednje podignuto zdanje u ansamblu objekata dvorskog kompleksa na Terazijama, zajedno sa susednim palatama Starog dvora, kojoj ujedno predstavlja arhitektonsko-likovni pandan, i Narodne skupštine, čini ansambl najznačajnijih javnih građevina Beograda i Srbije. Građen je prema prvobitnoj zamisli arhitekte Aleksandra Bugarskog iz osamdesetih godina 19. veka, kao jedno krilo zamišljenog dvorskog kompleksa. Prema tom prostornom rešenju, centralni deo kompleksa zauzimao bi kraljev dvor, koji je trebalo da bude izgrađen na mestu Starog konaka (nekadašnjeg Simićevog zdanja). Levo krilo kompleksa činio bi Stari dvor podignut 1884. godine, dok bi desno krilo predstavljalo dvorac prestolonaslednika podignut na mestu na kojem se još od sredine sedme decenije 19. veka nalazio dvorac za prestolonaslednika Mihaila Obrenović. Iako se smatra da je projekat dvorca kneza Mihaila u duhu romantizma izradio arhitekta Kosta Šreplović, pojedini izvori navode da je on vodio nadzor pri završnim radovima na podizanju zgrade, a da su planove najverovatnije izradili Jovan Frencl i Josif Kasano, najpoznatiji arhitekti u Glavnoj upravi građevina. Izgradnjom ovog objekta već se uočavala ideja da se prostor dvorskog kompleksa organizuje kao tročlana kompozicija. Međutim, knez Mihailo nikada nije stanovao u ovoj zgradi, već se uselio u Stari konak, a u novo zdanje je smestio Ministarstvo inostranih i unutrašnjih poslova.

Ideja o izgradnji Novog dvora inicirana je nakon majskih događaja 1903, i rušenja Starog konaka naredne godine, gde se do tada nalazila vladarska rezidencija. Kralj Petar I Karađorđević, po dolasku na vlast, boravio je u Starom dvoru Obrenovića, koji u prethodnom razdoblju nije korišćen za stanovanje, već za reprezentativne potrebe vladara. Kako je prostor Starog dvora bio nepogodan za stalni boravak kraljevske porodice, rešenje je bilo u izgradnji nove rezidencije.

Podizanju Novog dvora za prestolonaslednika Aleksandra I Karađorđevića pristupilo se 1911. godine, prema projektu Stojana Titelbaha(1877-1916), istaknutog srpskog graditelja sa početka 20. veka.^[3], koji je lično i nadzirao gradnju^[4]. Danas Novi dvor predstavlja jedino njegovo poznato delo koje je radio kao arhitekta Ministarstva građevina. Izgradnja dvora je završena 1914. godine, ali je već tokom Prvog svetskog rata zgrada bila značajno oštećena. Jedna granata se zabila šest metara pod zemlju i temelje dvora - izvađena je 1921.^[5] Temeljna obnova usledila je u periodu 1919—1922. godine, pod nadzorom posebno oformljene Komisije, koja je istovremeno radila i na obnovi Starog dvora. U Komisiji, koja se brinula o kompletnom uređenju budućeg kraljevog doma i sedišta Maršalata dvora, između ostalih, bili su slikar Uroš Predić i arhitekte Ministarstva građevina Petar Popović i Momir Korunović. Opremanje dvora je nakon konkursa bilo povereno pariskoj kući Bezije za 2.700.195 fr. - veći deo nameštaja, lustera, tapeta, tepiha je bio izrađen do proleća 1921.^[6] Juna 1922, kada se u zdanje uselio kralj Aleksandar I Karađorđević sa kraljicom Marijom, Novi dvor postao je zvanična vladarska rezidencija (s tim što je kraljevski par leto nakon venčanja proveo na Bledu, Marijanskim Laznama i u Parizu).

Prvi dvorski bal u Novom dvoru, i prvi posle rata, održan je 9. januara 1923.^[7] Prestolonaslednik Petar je rođen 6. septembra iste godine.

Prvobitni izgled dvora[uredi | uredi izvor]

Zgrada Novog dvora, sa četiri etaže i karakterističnim ugaonim kubetom, predstavlja vredno arhitektonsko ostvarenje beogradskog graditeljstva posle Prvog svetskog rata. Prostorna organizacija zgrade Novog dvora određena je projektom iz 1911. godine u skladu sa namenom zdanja.

U prizemlju se nalazila dvorana za prijeme i trpezarija i između njih Bosanska soba, za „pušenje i kavenisanje”.^[8] S obzirom na lokaciju, koju određuje ugao dveju ulica i denivelacija terena, svečani ulaz u Novi dvor projektovan je iz pravca Starog dvora, što se odrazilo i na arhitektonsku kompoziciju fasada koje su različito oblikovane u zavisnosti od funkcionalnog rasporeda unutrašnjeg prostora, ali i od orijentacije u odnosu na neposrednu okolinu. U prizemlje se ulazilo iz pravca Starog dvora, preko monumentalnog stepeništa pod ovalnom kolonadom sa udvojenim stubovima. Stepenište je, preko ulaznog hola, vodilo do centralnog vestibila iz kojeg se moglo pristupiti velikom salonu i ostalim odajama raspoređenim oko vestibila: manjim salonima, trpezariji i pomoćnim prostorijama. Levo od ulaznog hola nalazilo se glavno stepenište, povezano sa vestibilom. Bočni, sporedni ulaz sa manjim stepeništem nalazio se sa gornje strane Dvorskog parka.

Na prvom spratu bile su smeštene kraljeve i kraljičine privatne i radne prostorije: spavaće sobe sa pratećim odajama, kabineti, saloni, biblioteka i trpezarija. Na drugom spratu nalazili su se engleski i japanski salon, spavaće sobe i biblioteka. Nameštaj i uređenje prostora nose osobenosti stilova Luja XIV, Luja XV i Luja XVI.

Dizajn enterijera su uradili 1914. nemački dizajneri August i Elza Boze, ali je početak rata sprečio da se dvor po tome uredi. Posle rata dizajn enterijera poveren je francuskoj kompaniji Bezije.^[9]

Sadašnji izgled dvora[uredi | uredi izvor]

Arhitektura Novog dvora podržavala je ideju istorijskog zaokruživanja dvorskog kompleksa, tako što je sama građevina oblikovana kao svojevrsni pandan Starom dvoru. Na taj način istaknuta je potreba da se prostorno i simbolički zaokruži celina koja konotira samu ideju države. Dvospratno zdanje oblikovano je u stilu akademizma, sa stilskim elementima preuzetim uglavnom iz renesansne i barokne arhitekture.^[3] Najreprezentativnija fasada okrenuta je prema vrtu, a ugaoni rizalit oblikovan je u vidu kule sa kupolom slično rešenju primenjenom na zgradi Starog dvora. U sistemu raščlanjavanja fasada centralnu kompoziciju predstavljaju prizemlje i prvi sprat rešeni kao jedinstvena kompoziciona celina, suteren je oblikovan rustično, dok je drugi sprat tretiran nezavisno, sa sistemom podele fasadnih površina i manje upadljivom arhitektonskom plastikom. Razuđenost glavne fasade postignuta je isticanjem bočnih i središnjeg rizalita, u čijem je središtu pozicioniran glavni ulaz, istaknut ovalnim tremom.^[10] Shodno nameni zdanja, posebno mesto u dekorativnom oblikovanju fasada dato je heraldičkim simbolima. U luneti središnjeg rizalita nalazio se monumentalno oblikovan potpuni grb kraljevske dinastije Karađorđević. Najviši i ujedno najdominantniji deo Novog dvora - kula sa kupolom i šiljkom na čijem vrhu se nalazila bronzana figura dvoglavog orla u poletu predstavlja glavni arhitektonski element koji spaja fasade prema Ulici kralja Milana i Andrićevom vencu. Pored heraldičkih znamenja, posebno je značajna kompozicija koja je bila postavljena na sam završetak ugaonog rizalita, ispod kupole, dve istovetne, simetrično postavljene predstave štitova s krstom i četiri ocila, to jest deo grba Kraljevine Srbije i kasnije integralni segment grba Kraljevine Jugoslavije. Centralni motiv fasadne kompozicije prema Andrićevom vencu predstavlja lučni rizalit nad čijom se atikom nalazila dekorativna kompozicija sa grbom u središtu.

Prostorna organizacija zgrade Novog dvora određena je projektom iz 1911. godine u skladu sa namenom zdanja. U prizemlju se nalazila dvorana za prijeme i trpezarija, a deo ka Ulici kralja Milana bio je rezervisan za boravak visokih gostiju, dok su prvi i drugi sprat namenjeni stanovanju kraljevske porodice. Projektom Novog dvora nije bila predviđena prostorija za kuhinju, već je za tu namenu služila obližnja šumadijska kuća, povezana tunelom sa suterenom dvora. Celokupno reprezentativno unutrašnje uređenje i opremanje dvorskih prostorija skupocenim nameštajem izvela je francuska firma Bezije. Posebna pažnja bila je posvećena uređenju vestibila, dvorane za prijeme, trpezarije, bosanske sobe, japanskog i engleskog salona i odaja namenjenim stanovanju kralja i kraljice.

Sastavni deo dvorskog kompleksa i element koji je povezivao staro i novo dvorsko zdanje bila je ograda sa kapijama i stražarskim mestima, koji su dvorove i dvorsku baštu odvajali od Ulice kralja Milana. Sličnu funkciju dobila je i zgrada Maršalata dvora, čiju je dogradnju i preradu fasada 1919/1920. godine izveo arhitekta Momir Korunović, tako da ona doprinese stilskom i urbanističkom povezivanju dvorskih palata. Kapije trijumfalnog izgleda sa istaknutom plastičnom dekoracijom i heraldičkim znamenjem, lučna zgrada dvorske straže, kao i parterno uređen dvorski vrt sa fontanom između dvorova čitavom ansamblu davali su reprezentativan i svečan izgled.

Muzej kneza Pavla[uredi | uredi izvor]

Novi dvor je bio zvanična rezidencija kralja Aleksandra Karađorđevića od 1922. do 1934. godine, kada je, nakon preseljenja kraljevske porodice u novosagrađeni dvor na Dedinju, po želji kralja Aleksandra ustupljen za Kraljevski muzej, kasnije nazvan Muzej kneza Pavla.^[11] Muzej je bio jedna od najznačajnijih institucija kulture u Kraljevini, a prema mišljenju savremenika spadao je u red najsavremenijih evropskih muzeja. Najvažniji fenomenološki aspekt Muzeja kneza Pavla bila je sama postavka. U prizemlju su bili izloženi predmeti materijalne kulture iz preistorije, antike i srednjeg veka; prvi sprat bio je rezervisan za spomenike nacionalne istorije i jugoslovensku umetnost 19. veka; na drugom spratu nalazila se zbirka savremene evropske umetnosti, u kojoj su važno mesto zauzimala dela domaćih umetnika. Muzej kneza Pavla ostao je u zdanju Novog dvora sve do 1948. godine kada je ono u novom državnom uređenju dobilo drugačiju ulogu.

Izmene izgleda dvora[uredi | uredi izvor]

Nakon Drugog svetskog rata, rekonstrukcija Starog i Novog dvora i njihova nova namena bili su povezani sa jednim širim zahvatom pretvaranja nekadašnjeg dvorskog kompleksa u upravno središte države i republike. U cilju povezivanja nekadašnjeg dvorskog kompleksa sa zgradom Narodne skupštine uklonjena je ograda, srušena zgrada Maršalat dvora a sama dvorska bašta preuređena u današnji Pionirski park. U periodu od 1948. do 1953. godine, prema projektu arhitekte Milana Minića izvedeni su i radovi na rekonstrukciji i dogradnji zgrade bivšeg Novog dvora, za potrebe Predsedništva vlade NRS. Izvršeno je proširenje objekta dogradnjom velike svečane sale sa pristupnim vestibilom. Fasada prema Starom dvoru dobila je potpuno novo arhitektonsko rešenje istaknuto kolonadom jonskih stubova, dok su ivični frontovi i linije originalnog rešenja zadržani prema Ulici kralja Milana i Andrićevom vencu. U skladu sa izmenama na Starom dvoru, novi prilaz zgradi Novog dvora oblikovan je na istočnoj strani, prema Pionirskom parku, dok su heraldičke predstave zamenjene amblemima novog državnog uređenja. U unutrašnjem uređenju posebna pažnja posvećena je enterijeru dograđenog dela, koji je oplemenjen delima najznačajnijih jugoslovenskih umetnika - Tome Rosandića, Petra Lubarde, Mila Milunovića, Milice Zorić i drugih.

Zdanje Novog dvora od 1953. godine do danas namenjeno je smeštaju najviših republičkih organa. U njemu se nalazilo Izvršno veće NRS, Skupština NRS, Predsedništvo SRS i najduže sedište predsednika Republike Srbije. Danas Novi dvor zajedno sa spomeničkim zdanjima koji ga okružuju predstavlja deo jednog od najvrednijih ambijenata istorijskog jezgra Beograda. Zbog svojih istorijskih, kulturoloških, društvenih i arhitektonsko-urbanističkih vrednosti utvrđen je za spomenik kulture 1983. godine. ^[12]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Zgrada Novog dvora
Fasada ka parku, 2010
Počasna straža
Ruinirana kapija 1944.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda
^ Novosti: Vučić seli Predsedništvo u Palatu Srbije
^ ^a ^b A. Kadijević, Estetika arhitekture akademizma ( XIX –XX vek), Beograd, 2005.
^ Knjiga „O Česima i njihovim potomcima u Srbiji južno od Save i Dunava“. ISBN 978-86-916471-6-2 autor Vuk Petrović, Češka beseda Beograd, Beograd 2015
^ "Politika", 14. okt. 1921
^ "Politika", 25. april 1921
^ "Politika", 9. jan. 1923, str. 7
^ „Politika”, 8. mart 1922
^ „Beograd kupio u Nemačkoj planove Novog dvora iz 1914. godine”. B92. 29. 1. 2022. Pristupljeno 5. 2. 2022.
^ Marko Popović, Heraldički simboli na javnim zdanjima Beograda, Beograd 1997, 75-79, 138-139.
^ Aleksandar Ignjatović, Arhitektura Novog dvora i Muzeja kneza Pavla, u: Muzej kneza Pavla, Beograd 2009.
^ „Službeni list grada Beograda“ br. 4/83

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda

[2] Novosti: Vučić seli Predsedništvo u Palatu Srbije

[AK-3] A. Kadijević, Estetika arhitekture akademizma ( XIX –XX vek), Beograd, 2005.

[Česi_u_Srbiji-4] Knjiga „O Česima i njihovim potomcima u Srbiji južno od Save i Dunava“. ISBN 978-86-916471-6-2 autor Vuk Petrović, Češka beseda Beograd, Beograd 2015

[5] "Politika", 14. okt. 1921

[6] "Politika", 25. april 1921

[7] "Politika", 9. jan. 1923, str. 7

[8] „Politika”, 8. mart 1922

[9] „Beograd kupio u Nemačkoj planove Novog dvora iz 1914. godine”. B92. 29. 1. 2022. Pristupljeno 5. 2. 2022.

[10] Marko Popović, Heraldički simboli na javnim zdanjima Beograda, Beograd 1997, 75-79, 138-139.

[11] Aleksandar Ignjatović, Arhitektura Novog dvora i Muzeja kneza Pavla, u: Muzej kneza Pavla, Beograd 2009.

[12] „Službeni list grada Beograda“ br. 4/83

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

p r u Nepokretna kulturna dobra u gradu Beogradu
Barajevo	Kuća porodice Jeftić Crkva brvnara u Vraniću Zgrada škole u Vraniću Nadgrobni spomenik Milisava Čamdžije Stara škola, Boždarevac Stara mehana u Barajevu Kuća porodice Stevanović Crkva Svetog arhanđela Mihaila u Beljini Crkva Svete Trojice u Baćevcu
Voždovac	Rodna kuća vojvode Stepe Stepanovića u Kumodražu Stara kuća porodice Živković Mitrovićev dom na Avali Banjički logor Spomenik Neznanom junaku na Avali Hotel „Avala“ u Beogradu Crkva Svete Trojice u Ripnju
Vračar	Kuća vojvode Petra Bojovića Zgrada Treće beogradske gimnazije Zgrada Državne hemijske laboratorije u Beogradu Dom braće Krstić Kuća braće Nikolić Socijalistički narodni dom Kafana „Tri lista duvana“ Kuća vajara Đorđa Jovanovića Dom Društva za ulepšavanje Vračara Vozarev krst Muzička škola „Stanković“ Genčićeva kuća Spomenik Vasi Pelagiću Narodna biblioteka Srbije Kuća arhitekte Milana Zlokovića Kuća arhitekte Momira Korunovića Kuća Popovića Kuća Bogdana Gavrilovića Dom Udruženja novinara Srbije Kuća Mihaila Popovića Kuća Flašar u Beogradu Kuća pukovnika Elezovića u Beogradu Zgrada Tehničkog fakulteta u Beogradu Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu Spomenik Karađorđu u Beogradu Zgrada auto servisa „Fiat” u Beogradu Kuća Josifa Šojata u Beogradu Kuća Petronijevića
Grocka	Rimska grobnica u Brestoviku Rimska grobnica na lokalitetu Dubočaj Rančićeva kuća Mitrovićeva kuća Karapešićeva kuća Vlajkovićeva kuća Cincarska kuća u Grockoj Teomirovićeva kuća Panićeva kuća Topalovićeva kuća Popovićeva kuća Smiljanićeva kuća Markovićeva kuća Božićeva kuća u Grockoj Manastir Rajinovac Spomenik i spomen kosturnica u Ritopeku
Zvezdara	Spomenik Vuku Karadžiću Novo groblje (Beograd) Astronomska opservatorija u Beogradu Crkva Sv. Nikole u Višnjici Hram Pokrova Presvete Bogorodice u Beogradu Studentski dom kralj Aleksandar I u Beogradu Crkva Svetog Antuna Padovanskog u Beogradu
Zemun	Zemunska tvrđava Nikolajevska crkva u Zemunu Kuća porodice Karamata Kuća u kojoj se rodio Dimitrije Davidović Kuća Afrodite Bialo Kuća sa sunčanim satom Crkva Sv. Trojice u Zemunu Kuća u Ul. Glavnoj 7 Špirtina kuća Magistrat u Zemunu Zgrada carinarnice u Zemunu Markovićeva kuća u Grockoj Ičkova kuća Kontumacka kapela Svetih arhanđela Mihaila i Gavrila Kontumacka kapela Svetog Roka Livnica Pantelić Kuća Burovca na Gardošu Crkva Sv. Dimitrija (Hariševa kapela) Crkva Svetih Arhanđela Mihaila i Gavrila u Batajnici Bogorodičina crkva (Zemun) Dom srpske pravoslavne crkvene opštine Zemun Zemunsko groblje na Gardošu Zemunska gimnazija Kuća inženjera Pavla Horvata Kuća dr Save Nedeljkovića Srpska škola u Gornjoj varoši u Zemunu Zemunska pošta Evangelistička crkva (Zemun) Zgrada komande vazduhoplovstva Zgrada Dečjeg doma kraljice Marije Osnovna škola Kraljica Marija Binderova kuća u Zemunu Stara kapetanija u Zemunu Zgrada Vodne zajednice u Zemunu Stara zgrada Poljoprivrednog fakulteta u Zemunu Srpska škola u Batajnici Crkva Uznesenja Blažene djevice Marije
Lazarevac	Spomen crkva u Lazarevcu Spomenik knezu Stanoju Nadgrobni spomenik knezu Aksentiju Miladinoviću Čaršijska kuća porodice Vasić Kuća porodice Dimitrijević Kuća porodice Đurđić Kuća porodice Miletić Kuća porodice Perlić Kuća porodice Krdžalić Crkva Svetog Velikomučenika Dimitrija
Mladenovac	Manastir Pavlovac Spomenik despotu Stefanu Lazareviću (Crkvine) Spomen česma „Crkvenac“ Spomenik palim ratnicima 1912—1918. Kuća porodice Badžak Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Jagnjilu sa sobrašicama
Novi Beograd	Staro sajmište Muzej savremene umetnosti Crkva Svetog Georgija u Bežaniji Palata Srbije Hangar Starog aerodroma Zgrada Stare osnovne škole u Bežaniji Sava centar Zapadna kapija Beograda
Obrenovac	Kuća u selu Draževcu Kuća u kojoj se rodio narodni heroj Vlada Aksentijević Crkva brvnara u Orašcu Stara mehana u Ušću Mehana Uzun Mirka Apostolovića Stara Osnovna škola Dom porodice Mihajlović Crkva u Obrenovcu Stara varoška kuća Spomenik streljanim taocima Stara zadružna kuća Rankovića Manastir Grabovac Crkva Svetog Vaznesenja u Drenu Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Bariču Sokolski dom (Obrenovac)
Palilula	Memorijalni muzej Nadežde i Rastka Petrovića Crkva Svetog Marka u Beogradu Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“ Zgrada Arhiva Srbije Groblje oslobodilaca Beograda Poslovno-stambena zgrada Petra Jankovića Hotel „Metropol“ Kuća Milutina Milankovića Crkva Svetog cara Konstantina i carice Jelene u Ovči Zgrada Seizmološkog zavoda Zgrada Pravnog fakulteta u Beogradu Palata Glavne pošte Zgrada Vojnogeografskog instituta u Beogradu Kuća Nevene Zaborski u Beogradu Vila Prendić u Beogradu Stara mehana u Velikom Selu
Rakovica	Manastir Rakovica
Savski venac	Konak kneza Miloša u Topčideru Topčiderska crkva (Crkva Sv. Apostola Petra i Pavla) Crkveni konak u Topčideru Amam kneza Miloša Muzej Tome Rosandića Manakova kuća Porodična kuća Nikole Nestorovića Skulptura „Žetelica“ Muzej 4. jula Ilegalna štamparija CK KPJ na Banjičkom vencu Obelisk u Topčiderskom parku Spomenik Arčibaldu Rajsu Doktorova kula u Beogradu Zgrada Oficirske zadruge Vaznesenjska crkva Kuća porodice Veljković Kuća Branislava Nušića Zgrada prve srpske opservatorije Zaostavština Dragomira Glišića Kuća porodice Popović-Predić Abadžijske kuće Beogradska nadbiskupija Železnička stanica Beograd–Glavna Kuća dr Arčibalda Rajsa Kuća Isidore Sekulić Kuća porodice Najdanović Zgrada Oficirskog doma Stara zgrada Generalštaba Zgrada „Manježa“ Kuća dr Aleksandra Belića Dom sirote dece Parni mlin u Beogradu Krst sa Male pijace Hotel „Bristol“ Vojna bolnica na Vračaru Zgrada državne štamparije Univerzitetska dečja klinika Kasarna 7. puka Kuća kralja Petra I Karađorđevića Kuća Vukićevića Vučina kuća na Savi Kuća Dragoljuba Gošića Palata Ministarstva finansija Kraljevine Jugoslavije Vila Dušana Tomića Vila Olge Mos Palata Ministarstva šuma i ruda i Ministarstva poljoprivrede i voda Zgrade Generalštaba vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane Manastir Vavedenje Presvete Bogorodice u Beogradu Crkva Svetog arhangela Gavrila u Beogradu Zgrada Sokolskog doma „Matica“ Zgrada Arhiva Jugoslavije Kuća trgovca Dušana Lazića u Beogradu Vila Stevke Milićević u Beogradu Zgrada Ministarstva saobraćaja u Beogradu Hala 1 Beogradskog sajma Dvorski kompleks na Dedinju u Beogradu Fabrika hartije Milana Vape Vila Rajh u Beogradu Zgrada Socijalnog osiguranja u Beogradu Vila Lazića i Mitrovića u Beogradu Vila glumice Marice Popović u Beogradu Zgrada Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja u Beogradu Kuća arhitekte Jovana Ilkića u Beogradu Dom Radničke komore u Beogradu Vila Šterić u Beogradu
Sopot	Crkva Sv. Nikole u Sibnici Sopotski han Stara kuća porodice Žujović Han Radosavljevića Han Pantića Osnovna škola u Malom Popoviću Manastir Kastaljan Nadgrobni spomenik vojvodi Pavlu Cukiću Stara kuća porodice Žmurić Crkva Svetog Marka u Stojniku
Stari grad	Dositejev licej Konak kneginje Ljubice Beogradska tvrđava Božićeva kuća Terazijska česma Turbe Šeih Mustafe Kafana "?" Spomenik knezu Mihailu Kapetan Mišino zdanje Bajrakli džamija u Beogradu Kuća slikara Đorđa Krstića Dom Jevrema Grujića Zgrada zadužbine Nikole Spasića Dom Jovana Cvijića Krsmanovićeva kuća na Terazijama Prva varoška bolnica Zgrada Uprave fondova u Beogradu Zgrada Realke u Beogradu Spomenik zahvalnosti Francuskoj Čukur česma Stara kuća na Varoš kapiji Zgrada Ministarstva pravde Zgrada Smederevske banke Zgrada Narodne banke Srbije u Ulici kralja Petra Osnovna škola Kralj Petar Prvi Dorćolska osnovna škola Palilulska osnovna škola Kuća Jovana Smederevca Građanske kuće u Ul. Knez Mihailovoj br. 46, 48 i 50 Dom Mike Alasa Zgrada Beogradske zadruge Zgrada Ministarstva prosvete Zgrada trgovca Stamenkovića Robni magazin Spomenik Dositeju Obradoviću Spomenik Josifu Pančiću Saborna crkva u Beogradu Palata „Anker“ Palata „Atina“ Zgrada stare telefonske centrale Zgrada hotela „Moskva“ Dom porodice Pavlović Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“ Kuća Branislava Kojića Igumanova palata Zgrada „Srpska kruna“ Zgrada u Ul. Kralja Milana 1 Zgrada u Ul. Kralja Milana 3 Zgrada Narodnog pozorišta u Beogradu Crkva Aleksandra Nevskog Dom Svetog Save Kuća Stevana Mokranjca u Beogradu Zgrada Beogradske opštine Zgrada Starog dvora Zgrada Novog dvora Grobnica narodnih heroja na Kalemegdanu Hotel „Nacional” Zgrada umetničke škole Zgrada Narodne skupštine Palata „Albanija“ Kuća Nikole Pašića Bioskop „Balkan“ Kuća Filipa Filipovića Kuća Nikole Predića Zanatski dom Dom vojske u Beogradu Zgrada Patrijaršije Zgrada PRIZAD-a (TANJUG) Zgrada Prometne banke Kuća Bete i Riste Vukanovića Kuća Jovana Skerlića Kuća porodice Ribar Kuća Milana Piroćanca Zgrada Velike škole Zgrada Kolarčevog narodnog univerzizeta Etnografski muzej Kuća Laze Pačua Zgrada Agrarne banke Kuća dr Stanoja Stanojevića Dom društva Crvenog krsta Atelje Uroša Predića Kuća u Ul. Cara Dušana 10 Kuća Stevana Kaćanskog Spomenik Moši Pijade Kuća Dimitrija Krsmanovića Kuća vajara Dragomira Arambašića Kafana „Ruski car“ Zgrada Ekonomske škole Zgrada Prve beogradske gimnazije Spomenik Pobedniku Kuća Miladina Pećinara Palata SANU Zgrada Druge ženske gimnazije (Škola „Nikola Tesla“) Zgrada Trgovačke akademije Fotografski atelje Milana Jovanovića Kuća porodice Hristić-Mijušković Kuća Milana A. Pavlovića Moderna garaža u Beogradu Hotel „Mažestik“ Kuća Leone Panajot Kuća Mihaila Đurića Kuća porodice Milovanović Kuća Radisava Jovanovića Zgrada Društva svetog Save Kuća Dimitrija Živadinovića Kuća Andre Đorđevića Parno kupatilo braće Krsmanović Kuća Zdravka Đurića Zgrada Ljubomira Miladinovića Kuća trgovca Crvenčanina Zgrada Josifa Šojata Kuća Milorada Pavlovića Zgrada Jakova Čelebonovića Spomen dom vajara Radete Stankovića Botanička bašta Jevremovac Zgrada Ministarstva pošta Kompleks radničkih stanova Palata penzionog fonda Zgrada Aero kluba Dom vračarske štedionice u Beogradu Zgrada Penzionog fonda Beočinske fabrike cementa u Beogradu Kuća izdavača i knjižara Gece Kona u Beogradu Dom sindikata (Beograd) Bitef teatar Beogradska sinagoga Kuća knjižara Marka Markovića Termoelektrana „Snaga i svetlost“ Zgrada Klasne lutrije u Beogradu Hotel „Prag” u Beogradu Umetnička livnica „Plastika“ u Beogradu Spomenik vojvodi Vuku Kuća građevinara Karla Knola u Beogradu Zgrada sa slikarskim ateljeima i galerijom Salona Muzeja savremene umetnosti u Beogradu Dom Saveza nabavljačkih zadruga državnih službenika u Beogradu Spomenik Vasi Čarapiću u Beogradu Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva u Beogradu Zgrada „Progresa” u Beogradu Zgrada Doma štampe Zgrada Hempro Zgrada Službe društvenog knjigovodstva Jugoslavije
Surčin	Crkva Sv. Paraskeve u Boljevcima Crkva Svetog Vaznesenja u Jakovu Crkva Sv. Nikole u Dobanovcima Manastir Fenek Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Progaru Stara porodična kuća Aćimovića Crkva Svete Petke u Surčinu Crkva Svetog Save u Bečmenu Crkva Svetog Jovana Preteče u Petrovčiću Muzej vazduhoplovstva u Beogradu Crkva Svetog velikomučenika Georgija u Ugrinovcima
Čukarica	Zgrada škole u Žarkovu Osnovna škola „Ljuba Nenadović“ Crkva Svetog Nikole u Ostružnici Janićevi dućani u Ostružnici Janićeva kafana u Ostružnici Zgrada u Ul. Turgenjevljevoj 1 Fabrika šećera Zgrada Kovnice novca Crkva Rođenja Bogorodice sa Boračkim grobljem