Dubrovačka republika
| Dubrovačka republika Respublica Ragusina | |||
|---|---|---|---|
 Grb
| |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Regija | Balkan | ||
| Prestonica | Dubrovnik | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | latinski, italijanski[1] govorni: srpski i dalmatski[2] | ||
| Religija | katolicizam | ||
| Istorija | |||
| Istorijsko doba | srednji vek, novi vek | ||
| — Osnivanje | 1358. | ||
| — Ukidanje | 1808. (450 god.) | ||
| — Status | bivša država | ||
| Događaji | |||
| — Osnovan Dubrovnik | oko 614. | ||
| — Francuska aneksija | 31. januar 1808. | ||
| Geografske i druge karakteristike | |||
| Površina | |||
| — ukupno | 1.500 km² | ||
| Stanovništvo | oko 30.000 | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Dubrovačke republike | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
|
.svg){kind=small}
| ||
 |
| Istorija Dalmacije |
|---|
Dubrovačka republika (lat. Respublica Ragusina) je bila najznačajnija gradska republika i trgovački centar na istočnoj obali Jadranskog mora. Nastala je postepenim izgrađivanjem gradske samouprave u Dubrovniku tokom ranog srednjeg veka, u vreme vrhovne vizantijske vlasti, a počevši od 1205. godine nastavila je da se razvija pod okriljem mletačke vlasti. Viši stepen državnosti i samouprave stekla je 1358. godine, po vrhovnom ugarskom, a od 1526. godine pod vrhovnom osmanskom vlašću. Okupirana je 1806. godine od strane francuskih trupa, a potom je 1808. godine i formalno ukinuta i uključena u sastav napoleonske Kraljevine Italije.[3][4][5]
Svoj vrhunac je dostigla u XIV i XV veku zahvaljujući veoma razvijenoj trgovini u unutrašnjosti Balkanskog poluostrva na kome su se Dubrovčani bavili i zakupljivanjem trgova, rudnika i carina od mesnih vladara Srbije i Bosne, čime su dodatno povećavali svoje prihode. U cilju pospešenja svoje trgovine, Dubrovčani su u većim gradovima u unutrašnjosti osnivali svoje kolonije (Novo Brdo i drugi). U doba svog najvećeg obima, republika je zahvatala prostor od Pelješca (Stonski rat) do bokokotorske Prevlake sa delovima Konavla i Popovog polja. Otkriće Amerike i pomorskog puta za Indiju, kao i stagnacija Osmanskog carstva u XVII veku koja je za posledicu imala davanje trgovačkih povlastica drugim zapadnim zemljama, doveli su do opadanja dubrovačke privrede i celokupne države, a prelomnu tačku predstavlja veliki zemljotres koji je grad pogodio 6. aprila 1667. godine i od koga se on više nikada nije oporavio.
Iako je Dubrovačka republika nominalno priznavala vrhovnu vlast većih država (Mletačka republika, Srpsko carstvo, Kraljevina Ugarska, Osmansko carstvo), ona je faktički bila samoupravna, a u pojedinim periodima i gotovo nezavisna.
Osnivanje grada[uredi | uredi izvor]
Istočni Jadran bio je naseljen još početkom neolita, a najbliža okolina Dubrovnika, uključujući i same litice Raguze, su bile naseljene tokom bronzanog i gvozdenog doba. Tokom starog veka, centar regije se nalazio u današnjem Cavtatu, koji je nosio romanizovano ilirsko ime Epidaurum („mjesto iza šume” ili „breg/brdo”[6]). Grad se pod ovim imenom prvi put pominje 47. godine pre n. e.
U vreme Rimskog carstva, u okolini Epidauruma su se nalazile vojna utvrđenja, a jedno od njih je bilo smešteno na litici Srđ.[7] Raguza je takođe, bila mesto određene važnosti. Arheološki nalazi na Lokrumu sežu u V—VI vek pre n. e. Područje Epidauruma je primilo hrišćanstvo sredinom IV veka, dok je područje današnjeg Dubrovnika pokršteno tokom V veka. Dokazi za to je hrišćansko groblje u Slanome.
Vizantijska i mletačka vlast[uredi | uredi izvor]
Od svog osnivanja, pa sve do XII veka, Dubrovnik je ulazio u sastav Vizantijskog carstva. Međutim, bez obzira na romansku vlastelu, srpska većina je asimilovala malobrojnu romansku zajednicu, pa je za grad prevagnulo srpsko ime Dubrovnik (nasuprot romanskom Raguza). Za to vreme, grad se širi i dobija određenu autonomiju (svog biskupa).
Početkom XI veka, dubrovačke lađe bile su prepoznatljive širom Mediterana, a Dubrovčani poznati kao vešti moreplovci i trgovci, koji sklapaju trgovačke ugovore sa mnogim gradovima i kneževinama. Dubrovnik je 1186. sklopio mir sa Stefanom Nemanjom i bratom mu humskim knezom Miroslavom, a nešto kasnije i čuveni trgovački ugovor s bosanskim banom Kulinom. Dubrovačke lađe često moraju da grad brane od raznih osvajača: Samuilo (992), Arapi (1028—1034), Normani. Ali i da ratuje za tuđe interese (Normani od 1081. do 1085).
Nakon pada Carigrada 1204. godine, u ruke krstaša, Dubrovčani su bili prinuđeni da od 1205. priznaju vrhovnu vlast Venecije, pod čijom vlašću ostaju sve do 1358. godine. Za ovo vreme, Dubrovčani dižu tri bezuspešne bune, ali se mletačke vlasti nisu uspeli osloboditi. Godine 1295. u Dubrovniku se desio veliki požar, koji je uništio celo predgrađe Dubravu i veliki deo grada Raguzum (Ragusium). Zbog toga, oba naselja su se spojila u jedno i više se nisu smele graditi drvene kuće.
Zahvaljujući jačanju Srpske kraljevine, a kasnije i carstva, Dubrovnik se teritorijalno proširio na Lastovo, Pelješac sa Stonom, Mljet i celo Konavlje. Svoj najveći vrhunac, Republika je dostigla tokom XIV i XV veka zahvaljujući i trgovačkim privilegijama unutar Srpskog carstva, a kasnije i njegovih naslednica, gde su se Dubrovčani bavili zakupljivanjem trgova, rudnika i carina od mesnih vladara, čime su dodatno povećavali svoje prihode. Dubrovnik je zbog granica i svoje trgovine imao dosta neprilika sa svojim susedima. Dolaskom na vlast cara Dušana, grad uživa privilegije u carstvu, ali plaća i godišnji „srpski danak“ od 2.000 perpera. U doba svog najvećeg obima, republika je zahvatala prostor od Pelješca do Prevlake sa delovima Konavla i Popovog polja. U periodu od 1427. do 1459. u Dubrovniku su se stalno sklapala društva radi trgovine u Srbiji.[8]
Za predaju uprave Pelješca, Dubrovčani su plaćali 500 zlatnih perpera naknade po godini i morali su da se obavežu da će dozvoliti slobodno ispovijedanje pravoslavne vjere na poluostrvu. Dubrovačka uprava plaćala je nadoknadu koja je išla u budžet srpskih manastira u Jerusalimu i Svetoj Gori narednih 470 godina, sve do samog pada Republike.[9]
Srednjovekovna Srbija je sa sve tri strane okruživala Dubrovačku republiku. Dubrovčani Srbiju tog vremena nazivaju: Sklavonija, Slavonija, Slovinska zemlja.[10]
Ugarska vlast i osnivanje republike[uredi | uredi izvor]
Rat između Ugara i Mlečana okončan je početkom 1358. godine sklapanjem Zadarskog mira po kome su Mlečani morali ustupiti Ugarskoj sve svoje posede na istočnoj obali Jadranskog mora, od Kvarnera do Drača, uključujući i Dubrovnik. Odnosi između Dubrovnika i ugarskog kralja Ludoviga I regulisani su Višegradskim ugovorom od 27. maja 1358. godine u kome je dužnost Dubrovnika bila da ugarskoj kruni plaća godišnji danak (500 dukata) i da u svečane dane ističe ugarsku zastavu (otud je i nastao današnji grb Dubrovnika). Za slučaj rata morali su pomagati ugarskog kralja na moru, dok se Ugarska u njihove unutrašnje poslove nije mešala.[11][12] Pošto je ugarski kralj nosio i tutulu kralja Dalmacije, pomenutim ugovorom je definisano da Dubrovnik, koji se nalazio u istorijskoj Dalmaciji, dolazi pod okrilje ugarske krune upravo kao deo Dalmacije (lat. civitatem Ragusii in regno nostro Dalmacie), a ne Hrvatske.[13][14]
Dubrovnik je pod ugarskom vrhovnom vlašću, sve do njene propasti 1526. godine, bio potpuno nezavisan, te je u to vreme i proživeo svoje, u ekonomskom pogledu, najsjajnije doba, kada su njegovi agilni trgovci u znatnoj meri posredovali pri trgovačkom saobraćaju između istočne i zapadne Evrope. U to vreme Dubrovnik je dobio svoj sadašnji izgled, jer su tada većim delom podignuti gradski bedemi i neke znamenitije zgrade (kneževski dvor, kula Minčeta, franjevački i dominikanski samostan itd), a 1438. dovedena je voda sa Šumeta.
Ali, za to vreme Dubrovnik je imao sa svojim neposrednim susedima više neprilika, negoli ikad: 1359—1362. ratovao je s gospodarom Trebinja, knezom Vojislavom i Kotoranima, a 1370—1371. sa novim gospodarom Trebinja, županom Nikolom Altomanovićem. Kada je 1378. Bosna osvojila Trebinje i Konavle i tako postala jedini njegov sused, Dubrovnik je nastojao da proširi svoje granice na tu stranu. Godine 1399. uspeo je da dobije primorje od Stona do Zatona, ali je zato imao mnoge nevolje zbog Konavala. Godine 1391. kupio ih je, ali ih je dobio tek 1419—1427, a onda je morao zbog njih i ratovati, 1430—1432. s bosanskim vojvodom Radosavom Pavlovićem, a 1451—1454. i sa hercegom Stefanom Vukčićem Kosačom. To su bili poslednji ratovi, koje je Dubrovnik uopšte vodio. Turci su 1466. osvojili Hercegovinu, ali su zastali pred dubrovačkim granicama, jer su Dubrovčani već bili sebi osigurali zaštitu turskih sultana. Prilikom samog kraja ugarskog doba Dubrovnik su zadesile dve velike nesreće: 1520. vrlo jak zemljotres, a 1527. velika kuga.
Vazalstvo prema Osmanlijama[uredi | uredi izvor]
U unutrašnjem uređenju nastala je promena u toliko, što je mletačkog kneza zamenio domaći. Njega su, posle kratkog vremena, birali svakog meseca, a imao je isto tako malu vlast, kao i u mletačko doba. Posle Kosovske bitke Dubrovnik je stupio u odnose s Turcima, te je 1397. dobio ferman sultana Bajazita, da sme slobodno trgovati po celom Turskom carstvu.[15] Posle pada Srbije 1459. Dubrovnik se obavezao, da će plaćati sultanu godišnji harač za slobodu trgovanja po Turskoj. Taj je harač u početku iznosio 1.500 zlatnih dukata, da bi vremenom bio podignut do 15.000 dukata, ali je 1481. sveden na 12.500, te je tako ostalo sve do Srpskog ustanka 1804, kada su Dubrovčani posljednji put platili harač Istanbulu. To je bila jedina realna veza između Dubrovnika i turske carevine i ako se posle ugarske propasti od 1526. smatralo da je Dubrovnik pod zaštitom i vrhovnom vlašću Turske, ona je definitivno ukinuta Bečkim kongresom 1815. godine.
U svemu drugom Dubrovnik je bio nezavisan. Grad je mogao ući u odnose sa bilo kojom državom, a brodovi Dubrovnika plovili su pod dubrovačkom zastavom. Osmanlije Dubrovačkoj republici daju posebna prava u trgovanju, što dubrovačku trgovinu još više veže u Osmansko carstvo. Dubrovnik je deo jadranske trgovine predao u vlast Osmanskog carstva, a trgovci iz Dubrovnika plaćali su određeni porez u lukama. Dubrovački trgovci su takođe snabdevali osmanske kolonije, a imali su i svoje kolonije (u Carigradu, Solunu, Jedrenu (Drinopolje), Beogradu, Prizrenu, Sofiji, Bukureštu, Sarajevu, te Veneciji, Ankoni (Jakin), Firenci, Sirakuzi, Mesini, Palermu, Aleksandriji i Kairu),[16] što im je davalo posebne privilegije u carstvu. Dubrovački trgovački brodovi mogli su slobodno uploviti u Crno more, što je bilo zabranjeno svim neosmanskim brodovima. Plaćali su neke obaveze manje od drugih trgovaca, a Dubrovnik je istovremeno uživao osmansku diplomatsku podršku u trgovini s Mlečanima.
Za gotovo 300 godina što je Dubrovnik bio pod turskom vrhovnom vlasti, on je ponajviše u miru živeo, vešto održavajući neutralnost u ratovima između Turaka i hrišćana. Ali je opet bio u velikoj opasnosti za vreme Velikog bečkog rata 1683—1699, jer je Mletačka republika, dubrovački konkurent i neprijatelj, bila odasvuda opkolila njegovo područje, kao što su 1602—1606 pomagali ustanak na ostrvu Lastovu. Zato se Dubrovnik 1684. vratio pod vrhovnu vlast nemačkog cara kao i ugarskog kralja, a u Karlovačkom miru 1699. postigao je, da ga sa severa i s juga uski komad turske zemlje odeli od mletačkog područja. Posljednji put dolazili su do Dubrovnika neprijatelji 1711, kada su Crnogorci, kao saveznici Petra Velikog, provalili u Konavle. Za vreme Rusko-turskog rata 1768—1774. zbog jedne ruske lađe, koju je Dubrovnik zaplenio u Đenovi, došlo je gotovo do rata između Rusije i Dubrovnika. Sukob se završio 1775. „mirom u Livornu“.
Pod turskom zaštitom Dubrovnik je stalno razvijao svoju trgovinu, izvor svoga bogatstva, jer su samo dubrovački trgovci mogli da se slobodno kreću po unutrašnjosti Turskog carstva. Ali je i grad uskoro osetio posledice otkrića Amerike i novih trgovačkih pomorskih puteva oko Afrike, koji su malo pomalo prevagu u trgovini prenosili s obala Sredozemnog mora na obale Atlantskog okeana. Političko i ekonomsko propadanje Turske tokom XVII veka donelo je takođe, nazadovanje dubrovačke trgovine po Turskoj. Tako je Dubrovnik već bio prešao najjaču fazu svoga ekonomskoga napretka, kad se 6. aprila 1667. godine, desio veliki zemljotres, koji ga je napola srušio, upropastio nekoliko hiljada ljudi u njemu i naneo mu veliku materijalnu štetu.
Posle zemljotresa, stanje u gradu je postalo toliko očajno, da grad nije mogao ni da plaća godišnji harač Porti, pa mu je zato 1678. zapretila velika opasnost od Turaka, ali se spasao, zahvaljujući najviše držanju Nikolice Bunića. Zbog pogibije mnoge vlastele za vreme zemljotresa, primljeno je onda među vlastelu i 10 uglednijih građanskih porodica, ali i to je bio jedan od uzroka unutrašnjega propadanja, jer su nastala trvenja među starom i novom vlastelom.
Značajno naseljavanje pravoslavnog stanovništva događa se posle velikog zemljotresa 1667, kada brojni radnici i zidari dolaze iz zaleđa kako bi radili na temeljnoj obnovi grada.[9] U 18. vijeku brojni pravoslavni trgovci i zanatlije (većinom iz Hercegovine) ostvaruju značajne poslovne uspjehe u gradu i grade trgovačke mreže koje su se protezale do Sarajeva. Nekoliko trgovaca u testamentima zavještava kompletan imetak svom narodu, Jerusalimu i Srpskoj pravoslavnoj crkvi.
Carska Rusija se tokom 18. veka angažovala kao zaštitnica pravoslavnih hrišćana u Osmanskom carstvu, što je dovelo i do izvesnog poboljšanja položaja pravoslavlja u Dubrovniku, gve je srpska pravoslavna crkvena opština osnovana 1790. godine.[9]
Kraj republike[uredi | uredi izvor]
Nakon sloma Mletačke republike u proleće 1797. godine, dotadašnja Mletačka Dalmacija i susedna Boka kotorska potpale su pod vlast Habzburške monarhije, dok je Dubrovačka republika uspela da očuva svoju samoupravu.[17] Francuskim zaposedanjem austrijske Dalmacije početkom 1806. godine i ruskim iskrcavanjem u Boki kotorskoj, Dubrovačka republika se našla između dve velike, međusobno zaraćene sile. Francuski general Žak Loriston je sa 1.200 vojnika krenuo iz Dalmacije prema Boki, preko Dubrovnika. Dana 26. maja 1806. godine francuska vojska je bez saglasnosti ušla na teritoriju neutralne Dubrovačke republike, a idućeg dana je na prevaru ušla u grad, tražeći da se samo odmori i okrepi na putu za Boku. Umesto toga, odmah je okupirala grad, ali republiku nije ukinula.[18]
Ubrzo nakon početka francuske okupacije, ruska i crnogorska vojska ušla je na dubrovačku teritoriju i počela borbu s francuskom vojskom, pljačkajući i paleći sve na putu. To je kulminisalo opsadom okupiranog grada u kojoj je na njega palo 3000 topovskih zrna.[19]
Maršal Ogist Marmon je 31. januara 1808. godine izdao proklamaciju kojom se i formalno ukida Dubrovačka republika, uprkos protivljenju dubrovačkih prvaka, a dotadašnja dubrovačka teritorija priključena je Kraljevini Italiji, marionetskoj državi Francuskog carstva. Naredne godine (1809), dubrovačka teritorija je izdvojena i zajedno sa Bokom, Dalmacijom, Istrom i slovenačkim zemljama uključena u Napoleonove Ilirske provincije. Marmonu je Napoleon dao novostvorenu titulu "vojvoda dubrovački" (Duc de Raguse).
Nakon sedam godina francuske okupacije, ohrabreni dezertiranjem francuskih trupa nakon propale invazije na Rusiju i ponovnog ulaska Austrije u rat, sve dubrovačke društvene klase, pod vođstvom vlastele, ustale su na opšti ustanak protiv okupacije.[20] 18. juna 1813. zajedno s britanskim saveznicima naterali su na predaju francuski garnizon na ostrvu Šipanu, zatim i u Stonu te na Lopudu, nakon čega se ustanak proširio kopnom Republike, počevši s Konavlima.[21]. Tada su počeli opsadu Grada, uz pomoć Britanske mornarice s brodovima HMS Bakante i HMS Sarasen, pod komandom kapetana Vilijama Hosta, a ubrzo se ustanku pridružilo i stanovništvo unutar opkoljenog Grada.[22] Austrijsko carstvo je poslalo svoje trupe pod komandom generala Todora Milutinovića pod izgovorom da su došli da pomognu svojim dubrovačkim saveznicima, međutim, kao što se ubrzo pokazalo, zapravo su hteli da francusku okupaciju Dubrovnika zamene svojom.[23] Zaveli su jednog od privremenih guvernera Republike, Vlaha (sina Brnje) Kabogu, obećanjima moći i vlasti (koje nije dugo uživao, nego je umro u sramoti, od naroda otad zvan "Traditur" - izdajnik), te su uspeli da ga ubede da vrata sa istočne strane ostanu zatvorena dubrovačkim ustanicima koji su se tamo sakupili, a da kroz vrata na zapadu uđu austrijske snage (bez dubrovačkih vojnika) kako bi okupirale Grad, nakon što se predao francuski garnizon od 500 vojnika pod komandom generala Monrišarda.[24]
Nakon toga, barjak svetoga Vlaha vijorio se uz austrijsku i britansku zastavu, ali samo dva dana, jer je 30. januara general Milutinović naredio gradonačelniku Sabu Giorgi da ga spusti. U patriotskom zanosu Giorgi, koji je bio zadnji knez Republike prije francuske okupacije, odbio je da skine barjak, "jer ga je pripeo (podigao) narod", i nijedan Dubrovčanin to nije hteo da učini, čak ni nakon što su im zapretili oružjem, nego su barjak skinuli austrijski vojnici.[25]
Iako vlada Dubrovačke republike nikad nije potpisala kapitulaciju niti se odrekla suvereniteta, što je po pravilima Klemensa fon Meterniha koje je Austrija usvojila za Bečki kongres značilo da je trebalo da bude obnovljena, Austrijsko carstvo je uspelo da uveri druge saveznike da mu dozvole da zadrži teritoriju Dubrovačke republike[26] Dok su mnogi manji i manje važni gradovi i bivše države bili primljeni na Kongres, to pravo je negirano predstavniku Dubrovačke republike.[27] Sve to je bilo u potpunoj suprotnosti sa svečanim ugovorima koje su austrijski carevi potpisali s Republikom: prvi potpisan 20. avgusta 1684., u kojem car Leopold I Habzburški Republici obećava i garantuje nepovredivu slobodu ("inviolatam libertatem"), te drugi iz 1772., u kojem carica Marija Terezija obećava zaštitu i poštovanje nepovredivosti teritorija i slobode Dubrovačke republike.[28]
Grad će u okviru Austrijskog carstva ostati sve do njegovog raspada 1918. godine.
Kulturni život republike[uredi | uredi izvor]
Po uređenju Dubrovačka republika je bila aristokratska republika na čijem se čelu nalazio izborni knez protokolarnih ovlašćenja koga su prvo postavljali njeni suvereni, a kasnije ga je biralo mesno plemstvo iz svojih redova. Stvarna vlast nalazila se u rukama Veća umoljenih ili Senata koji je sačinjavalo 45 najbogatijih i najistaknutijih plemića i oni su donosili sve odluke i zakone. Pored kneza i Senata, u Dubrovačkoj republici postojalo je još:
- Malo vijeće koje je činilo 11 biranih članova Senata da bi sprovodilo njegove odluke,
- Veliko vijeće koje su činili svi punoletni plemići i koje se sastajalo povremeno da bi donosilo zakone.
Narodni jezik i pisma Dubrovačke republike[uredi | uredi izvor]
Sami Dubrovčani su svoj govor nazivali srpskim (lingua serviana), dubrovačkim, naškim, slovinskim, ilirskim. U pisanju su korišteni glagoljica i ćirilica, a od XV veka i latinica koja je kasnije u potpunosti potisnula prva dva pisma. Pored upotrebe za korespondenciju sa vladarima širom Balkana, ćirilica je korištena i u samom Dubrovniku, kako među stanovništvom, tako i među katoličkim klerom (na jednom molitveniku iz 1512. godine stoji da je ispisan „srpskim pismom i jezikom“, a treba pomenuti i zbornik pobožnih tekstova „Libro od mnozijeh razloga“ iz 1520. godine).[29]
Dubrovačka književnost[uredi | uredi izvor]
Na prostoru Dubrovačke republike razvila se jaka materijalna kultura u kojoj se ističe dubrovačka književnost, a koja predstavlja najviše domete renesanse, humanizma i baroka među Južnim Slovenima.
Dubrovačka književnost obuhvata književnost stvorenu na tlu Dubrovačke republike i ona predstavlja najviše domete književnosti humanizma i renesanse među Južnim Slovenima. Stvarana je na mesnom jeziku tzv. dubrovačkom književnom jeziku koji je u osnovi štokavsko istočnohercegovački dijalekat (i)jekavskog izgovora sa čakavizmima i ikavizmima (kojih nije bilo u svakodnevnom govoru)[29] preuzetim iz susednih dalmatinskih govora i romanskim pozajmljenicama iz dalmatskog (kojim se koristio romanski deo stanovništva) i italijanskog (toskanskog) jezika. Kao najstarije delo renesanse u Dubrovniku uzimaju se tri stiha koja je 1421. godine na praznoj strani „Carinskog statuta“, ćirilicom zapisao Džonko Kaličević.[29] Krajem XV veka javljaju se petrarkisti Šiško Menčetić sa kanconijerom u kome ima više od 500 pesama i Džore Držić. Nakon njih se počinju da stvaraju Mavro Vetranović, Nikola Nalješković i Marin Držić, a potom u drugoj polovini XVI veka Dinko Ranjina, Dinko Zlatarić i Andrija Čubranović. Krajem XVI i početkom XVII veka javlja se barok u dubrovačkoj književnosti koji svoj vrhunac dostiže u delima Ivana Dživa Gundulića, Dživa Bunića i Džona Palmotića. Ignjat Đurđević i njegovo delo „Uzdasi Mandolijene pokornice“ iz 1728. godine predstavljaju njen poslednji veliki domet. Ep „Osman“ Ivana Gundulića predstavlja najznačajnije delo dubrovačke književnosti i najuspeliji slovenski barokni ep[29], a od značajnih dela svakako treba pomenuti i komediju Marina Držića „Dundo Maroje“. Vuk Stefanović Karadžić je dva elementa dubrovačkog književnog jezika (čuvanje glasa h i dentala d i t iza je nastalog od kratkog glasa jat) koji su se u većini drugih sredina izgubili, uneo 1836. i 1839. godine u svoju jezičku reformu. U današnjoj nauci postoji sporenje oko toga da li dubrovačku književnost treba svrstati u srpsku ili hrvatsku književnost (u zavisnosti od toga da li se dubrovački govor smatra delom srpskog ili hrvatskog jezika) ili je ona nešto između njih.
Srpske tradicije dinastije Nemanjića, Kosova i ratova sa Turcima bili su postavljeni kao središnja tema u delima vodećih pisaca Dubrovačke republike.[30]
Plemićke porodice[uredi | uredi izvor]
- Porodica Gundulić (Gondola)
- Porodica Getaldić (Ghetaldi)
- Porodica Bonda
- Porodica Bunić (Bona)
- Porodica Pucić (Pozza)
- Porodica Sorkočević (Sorgo)
- Porodica Gradić (Gradi)
- Porodica Gučetić (Gozze)
- Porodica Rabrenović (Hrabrenovico)
- Porodica Kabižić (Kaboga)
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
Dubrovnik je bio zastupljen u Beču od 1684. jednim poslanikom. Dubrovačka republika je imala konzulate i u Trstu i Senjskoj Rijeci.
Odlukom dubrovačkog senata oktobra 1765. godine je osnovan konzulat Dubrovačke republike za celu Hrvatsku sa središtem z Zagrebu.[31]
U XVI veku značajan deo stanovnika Pelješca, Konavla i drugih delova Dubrovačke republike činili su pravoslavni hrišćani.[32]
Hrvatski jezik se na prostoru Dubrovačke republike sve do kraja 19. stoleća gotovo i ne pominje.[33]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ R. Anthony Lodge, Stefan Pugh: Language contact and minority languages on the littorals of Europe, 2007, p. 235–238
- ^ Nedeljković 1971, str. 107.
- ^ Tadić 1971a, str. 13-44.
- ^ Vojnović 1908a.
- ^ Vojnović 1908b.
- ^ Putanec 1993, str. 5.
- ^ Željko Rapanić, Arheološka istraživanja nakon potresa i počeci Dubrovnika. U: Obnova Dubrovnika 1979–1989, Dubrovnik. (1989). str. 339–345
- ^ Spremić 2005, str. 211.
- ^ a b v Spasić, Reljić & Perišić 2012.
- ^ Ković 2021, str. 47.
- ^ Foretić 1960, str. 251-278.
- ^ Nedeljković 1967, str. 447-464.
- ^ Dinić-Knežević 1986.
- ^ Janeković-Römer 2003, str. 12, 18, 117-122.
- ^ Povijest Hrvatske, Rudolf Horvat
- ^ Ignacijev put br.1/2008. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. januar 2011) p. Ivan Cindori, SJ: Isusovci u Beogradu
- ^ Živojinović 1965, str. 99-114.
- ^ Vojnović 1908a, str. 187-189.
- ^ Vojnović 1908a, str. 240-241, 247.
- ^ Vojnović 1908b, str. 147.
- ^ Vojnović 1908b, str. 150-154.
- ^ Vojnović 1908b, str. 191.
- ^ Vojnović 1908b, str. 172-173.
- ^ Vojnović 1908b, str. 194.
- ^ Ćosić, Stjepan (2000). „Dubrovnik Under French Rule (1810–1814)”. Dubrovnik Annals (4): 141—142. Pristupljeno 11. 5. 2019.
- ^ Vojnović 1908b, str. 208-210.
- ^ Vojnović 1908b, str. 270-272.
- ^ Vojnović 1908b, str. 217-218.
- ^ a b v g Aleksandar Milanović, „Kratka istorija srpskog književnog jezika“, Beograd. 2004.
- ^ Ković 2021, str. 49.
- ^ Dubrovnik (kalendar). Dubrovnik. 1901.
- ^ Stipčević, Svetlana (2004). Dubrovačke studije. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. str. 9.
- ^ Tadić 1971b, str. 45-52.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Atanasovski, Veljan (1979). Pad Hercegovine. Beograd: Istorijski institut.
- Vojnović, Lujo (1898). Dubrovnik i Osmansko carstvo. 1. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
- Vojnović, Lujo (1908a). Pad Dubrovnika (1797-1806). 1. Zagreb: Dionička tiskara.
- Vojnović, Lujo (1908b). Pad Dubrovnika (1807-1815). 2. Zagreb: Dionička tiskara.
- Vojnović, Lujo (1962). Kratka istorija Dubrovačke republike. New York: Marica Schidlof-Vojnović.
- Dinić-Knežević, Dušanka (1986). Dubrovnik i Ugarska u srednjem veku. Novi Sad: Institut za istoriju.
- Živojinović, Dragoljub (1965). „Dubrovnik i politička kriza 1796-1797. godine”. Istoriski glasnik. 18 (2-3): 99—114.
- Janeković-Römer, Zdenka (2003). Višegradski ugovor temelj Dubrovačke republike. Zagreb: Golden marketing.
- Ković, Miloš (2021). Velike sile i Srbi. Catena Mundi.
- Nedeljković, Branislav (1967). „Položaj Dubrovnika prema Ugarskoj (1358-1460)”. Godišnjak Pravnog fakulteta u Sarajevu. 15: 447—464.
- Nedeljković, Brana (1971). Nekolike karakteristike i opaske o dubrovačkom pravu i državi XIV i XV stoleća (1358—1460). Beograd. str. 87—114.
- Orbini, Mauro (1601). Il Regno de gli Slavi hoggi corrottamente detti Schiavoni. Pesaro: Apresso Girolamo Concordia.
- Orbin, Mavro (1968). Kraljevstvo Slovena. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Samardžić, Radovan (1962). Veliki vek Dubrovnika. Beograd: Prosveta.
- Spasić, Goran; Reljić, Jelica; Perišić, Miroslav (2012). Kultura Srba u Dubrovniku 1790-2010: Iz riznice Srpske pravoslavne crkve svetog blagoveštenja. Beograd; Dubrovnik: Arhiv Srbije; Srpska pravoslavna crkvena opština.
- Spremić, Momčilo (1971). Dubrovnik i Aragonci (1442—1495). Beograd: Zavod za izdavanje udžbenika.
- Spremić, Momčilo (2005). Prekinut uspon: Srpske zemlje u poznom srednjem veku. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
- Tadić, Jorjo (1932). Španija i Dubrovnik u XVI v. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
- Tadić, Jorjo (1935). Pisma i uputstva Dubrovačke republike: Litterae et commissiones Ragusinae. 1. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
- Tadić, Jorjo (1949). „Organizacija dubrovačkog pomorstva u XVI veku”. Istoriski časopis. 1 (1948): 54—104.
- Tadić, Jorjo (1971a). „Istorija Dubrovnika do polovine XV veka”. Istorijski časopis. 18: 13—44.
- Tadić, Jorjo (1971b). „Sablasti kruže Jugoslavijom”. Istorijski časopis. 18: 45—52.
- Foretić, Vinko (1960). „Godina 1358. u povijesti Dubrovnika”. Starine JAZU. 50: 251—278.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
.svg){kind=small}
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
