Gimnazija Priština

Gimnazija Priština
Zgrada u kojoj je bilo sedište gimnazije do juna 1999. godine u Prištini.
Tip	državna
Osnovana	17. oktobra 1913.
Lokacija	Mirjane Dragović b.b. Laplje Selo
Država	Republika Srbija
Direktor	Dejan Denić
Veb-sajt	Zvaničan veb-sajt

Gimnazija Priština je obrazovna ustanova koja funkcioniše u obrazovnom sistemu Republike Srbije, a u kojoj se stiče opšte obrazovanje i vaspitanje u četvorogodišnjem trajanju. Sedište škole je u Lapljem Selu na Kosovu i Metohiji, a izmešteno je iz Prištine nakon rata na Kosovu i Metohiji gde danas radi Gimnazija „Sami Frašeri” Priština.

Istorijat

Ukaz Kralja Petra I o otvaranju gimnazije u Prištini 1913. godine

Da se otvori gimnazija u Prištini, još 1890. godine, tražio je prvi srpski vicekonzul u Prištini Luka Marinković, posle koga je to bio Todor Stanković. Kada je oktobra 1892. godine, Milan Novičić upućen za vicekonzula u Prištinu, odmah je tu i nastavio svoj prosvetiteljski rad u svetosavskom duhu i preduzeo mere da se gimnazija otvori. Milan Novičić je u tome uspeo, pa će se nastava držati počev od 1893/94 godine, tako što je pri osnovnoj školi otvoren još jedan razred sa gimnazijskim gradivom. Konzul Branislav Nušić je uspeo da proširi 5. razred prištinske polugimnazije i sada se već može meriti sa dotičnim razredima u svim srpskim gimnazijama van granice. Taj razred ima sad 4 nastavnika u njemu su svi potrebni predmeti pa i strani jezici. Đak iz ovdašnjeg 1. razreda, moći će posle položenog ispita ići u 2. razred Carigradske, Solunske i Skopske gimnazije ili Prizrenske Bogoslovije, ako se do godine ne otvori ovde još jedan razred i time se završi dvorazredna polugimnazija koliko je Prištini i potrebno.

Prvi nastavnici gimnazije bili su: direktor i predavač nacionalnih predmeta Stojan Kapetanović, za račun i geometriju Stojan Bojković, (rodom iz Nerodimlja na Kosovu), koji je ujedno i učitelj 4 razreda osnovne škole, za francuski jezik i poznavanje prirode Ilija Čaušević, za turski jezik pašin tumač Husein Šahabedin efendija, za veronauku Stanoje Rašić, a za pisanje i crtanje ne zna se.

U gimnaziji se uči po programu 1. razreda Carigradske gimnazije. Od predmeta se uči: srpski jezik, zemljopis, račun, geometrija, poznavanje čoveka, turska istorija, hrišćanska nauka, francuski jezik, turski jezik, krasnopis, pevanje. Nedeljno se uči 36 sati.

Na prostoru Kosova i Metohije, u okviru Kraljevine Srbije, od oslobođenja 1912. do austrougarske okupacije krajem 1915, postojale su tri gimnazije i to u Prištini, Prizrenu (pod nazivom Bogoslovsko-učiteljska škola od osnivanja 1871.) i Peći. U Prištini je srpska škola otvorena sedamdesetih godina XIX veka. Godine 1893. otvara se peti razred osnovne škole u Prištini, odnosno prvi razred (niže) Gimnazije. Iako je Niža gimnazija u Prištini radila prethodnih godina, ona je formalno otvorena 1913.

Nakon oslobođenja od Osmanskog carstva i proterivanja turske vojske sa Kosova i Metohije u Prvom balkanskom ratu 1912. godine, počinje osnivanje prvih institucija i ustanova Kraljevine Srbije i u Prištini. Jedna od prvih obrazovnih ustanova koje su osnovane na prostoru Stare Srbije jeste Prištinska Gimnazija. Za direktora i profesora je postavljen Milan Karić, dotadašnji profesor Druge kragujevačke gimnazije. Istim ukazom Kralja Petra I Karađorđevića otvaraju se gimnazije i u Kumanovu, Velesu, Štipu, Dojranu i Prizrenu.

Nedugo nakon osnivanja gimnazije, izbija Prvi svetski rat u kojem je Kraljevina Srbija krajem 1915. godine okupirana od strane Centralnih sila, a rad škole je prekinut. Nakon oslobođenja Kraljevine Srbije 1918. godine i stvaranja Kraljevine SHS rad gimnazije je obnovljen.

Gimnazija u Prištini je 1919. dobila Đački dom koji je mogao da smesti oko 120 učenika. Prvih godina nakon Prvog svetskog rata ona je imala šest razreda, da bi od 1920. dobila još dva i tako postala prva puna gimnazija na području Kosova i Metohije u to vreme. Ostale nepotpune gimnazije s početka dvadesetih godina, u Prizrenu, Kosovskoj Mitrovici, Peći i Gnjilanu, svoje svršene učenike mogle su slati u Prištinu da dovrše punu Gimnaziju. Razlozi zbog kojih je šestorazredna prištinska gimnazija pretvorena u osmorazrednu su sledeći: Priština kao centar Kosova i Metohije primala bi učenike iz okolnih gimnazija, i to iz prizrenske, pećke, novopazarske, mitrovičke i gnjilanske. S obzirom na to da nijedna od ovih gimnazija nije bila potpuna, prištinska bi bila glavni centar za njih. Razlog tome je bio i što se u prištinskoj gimnaziji školovao veliki broj dece iz susednih srezova (Topličkog i Vranjskog okruga). Uostalom, mogla se jedna od sedam nižih gimnazija sa Kosova i Metohije podići na stepen pune gimnazije, ali po mišljenju mnogih stručnjaka za to je najpodesnija bila prištinska gimnazija, kako po svom geografskom položaju tako i po gimnazijskom domu koji može da primi veliki broj učenika.

U periodu od oslobođenja Kraljevine Srbije u Prvom svetskom ratu pa do početka Drugog svetskog rata u Kraljevini Jugoslaviji 1941. godine, nastava se uspešno izvodila na srpskom jeziku, a rad gimnazije je bio nesmetan.

Za vreme okupacije Kraljevine Jugoslavije u Drugom svetskom ratu, rad i upravu nad gimnazijom preuzima Ministarstvo prosvete Velike Albanije, gimnaziji se dodeljuje naziv „Sami Frašeri”, a nastava se održava samo na albanskom jeziku.

Nakon oslobođenja Prištine u Drugom svetskom ratu, nastava se opet organizuje na srpskom jeziku i ova obrazovna ustanova se vraća normalnom funkcionisanju.

Nekadašnji amblem Gimnazije

Narodni odbor Opštine Priština 1962. godine dodeljuje naziv „Ivo Lola Ribar”.

Od 1960. godine u ovoj školi počinje nastava i na turskom jeziku, dok je od 1977/1978. godine ova gimnazija uključena u reformu usmerenog obrazovanja. Nakon neuspeha ove reforme, od 1989/90. godine, ova gimnazija će nastaviti sa radom kao klasična gimnazija, sa dva smera u trajanju od po četiri godine.

Sahat-kula pored zgrade gimnazije u Prištini

Prištinska gimnazija imala je istureno odeljenje u Kosovu Polju koje se zvalo Odvojeno odeljenje Gimnazije u Kosovu Polju. Ovo odeljenje osnovano je 18.11. 1974. godine Rešenjem 02 br.611-78/74 pošto je bilo ustanovljeno da postoje uslovi za rad ovog odvojenog odeljenja.

Odlukom Skupštine opštine Priština 1992. godine naziv škole se menja u Prva prištinska gimnazija u Prištini.

Neposredno pored zgrade gimnazije u Prištini se nalazi Sahat-kula koja je sagrađena u 19. veku.

Gimnazija nakon završetka rata na Kosovu i Metohiji

Gimnazija je od osnivanja 1913. godine pa sve do rata na Kosovu i Metohiji 1999. godine radila u Prištini sa manjim ili većim prekidima. Od samog osnivanja ova škola je promenila mnogo imena i prolazila kroz mnoge poteškoće u radu, ali je 1999. godina bila najteža i škola je te godine zbog ratnih dešavanja preseljena privremeno u Lapljem Selu.

Srbi koji su ostali u svojim domovima u selima oko Prištine, organizovali su se oko Odbora za prosvetu centralnog Kosova, i kako tako obnovili rad škola. Organizovanje početka nastave nije bilo lako, jer je bilo teško pronaći adekvatan nastavni kadar, pošto su mnogi profesori, deleći sudbinu srpskog naroda odbegli pred pogromom. Odbor za prosvetu imao je zaista ozbiljan i težak posao, ali su okupljeni oko Voje Rašića, tada savetnika za fiziku pri Odeljenju ministarstva prosvete Republike Srbije u Prištini, ipak uspeli da pokrenu rad škola.

Odbor je sa radom otpočeo avgusta 1999. godine. Srbi su se samoorganizovali pokušavajući da sačuvaju svoje domove i svoje porodice od osipanja. Pored Voje Rašića, odbor su činili još i prof.dr Dojčin Petković (koji je bio njegov prvi predsednik) i direktori škola koji su bili ostali na Kosovu i Metohiji. Organizovanje nastave nije bio lak posao, ako se u obzir uzme činjenica da je komunikacija Srba bila gotovo nemoguća, da se nije znalo brojno stanje učenika, niti gde se oni nalaze. Nije bilo javnih glasila, mediji na srpskom jeziku bili su uništeni. Pa ipak, škole su zahvaljujući upornosti Odbora počele sa radom sa zakašnjenjem, 20. septembra 1999. godine. Dolazak dece u školu i njihov povratak kućama bio je pravi podvig, jer su u to vreme napadi na Srbe bili učestali.

Organizovanje rada Gimnazije bilo je povereno Divni Trajković, pedagogu po struci, koja je do tada bila direktor Osnovne škole „Đura Jakšić“ u Prištini. Gimnazija je morala biti izmeštena bila je smeštena u zgradi Osnovne škole „Miladin Mitić“ u Lapljem Selu. Raspolagala je na početku samo sa četiri učionice, uglavnom male i skučene.

Kako bi nastava mogla da počne, Divna Trajković je angažovala sledeće nastavnike:

• Dragomir Kostić – srpski jezik i književnost ( 20.9.1999)
• Slaviša Maksimović – biologija (20.9.1999)
• Dejan Mikić – matematika (4.10.1999)
• Dejan Denić – fizika (20.9.1999)
• Slobodan Delević – istorija (20—9.1999)
• Obrad Miljković – geografija (17.11.1999)
• Petar Mitrović – hemija (20.9.1999)
• Zorica Velić – latinski jezik (3.11.1999)
• Mirjana Todić – ruski jezik (10.11.1999)
• Miroslav Micić – engleski jezik (3.10.1999)
• Živorad Lazić – ustav i prava građana (20.9.1999)
• Jelena Delević – filozofija (6.10.1999)
• Živorad Danić – muzička kultura (13.10.1999)
• Ljiljana Đorić – likovna kultura (23.11.1999)
• Siniša Denić – fizičko vaspitanje (1.10.1999)
• Miladin Kaličanin – informatika i računarstvo (20.10.1999)

Razredni starešine te godine bili su Dejan Denić, učenicima prve godine, Dejan Mikić, učenicima druge godine, Dragomir Kostić, učenicima treće godine i Slaviša Maksimović, učenicima četvrte godine. Učenici koji su do 1999. godine pohađali gimnaziju u Prištini bili su raspoređeni u dva smera, prirodno-matematički i društveno-jezički. Učenici koji su pohađali gimnaziju u Kosovu Polju, a koji su takođe našli utočište u obnovljenoj školi, pohađali su opšti smer, tako da su činili treće odeljenje. Međutim, zbog nedostatka prostora u početku su svi učenici bez obzira na smer, morali da budu u jednom odeljenju.

Jedini profesor Prve prištinske gimnazije iz Prištine bio je Slaviša Maksimović, profesor biologije. Svi ostali profesori u početku su bili radno angažovani do povratka starih radnika na svoja radna mesta.

Profesor gimnazije Ana Kostić je u okviru obeležavanja jubileja stogodišnjice postojanja škole objavila monografiju Vek gimnazije u Prištini.

Nakon više od dve decenije, od kako je Gimnazija proterana iz Prištine, škola dobija svoju zasebnu i namenski izgrađenu zgradu u srednjoškolskom centru. Sredstvima Evropske unije u Lapljem Selu jula meseca 2017. godine počela je gradnja srednjoškolskog centra. 14. februara 2022. godine završava se izgradnja i otvara se srednjoškolski centar.

Nazivi škole

• Nepotpuna gimnazija u Prištini, Ukazom Kralja Petra I o osnivanju Gimnazije u Prištini od 17. 10. 1913.
• Srpska kraljevska gimnazija u Prištini je ime škole koje se našlo u jednom od izveštaja direktora Gimnazije od 11. i 12. 3. 1915. godine. Ovaj naziv nalazio se na pečatu škole koji je utisnut na Izveštaju. Ovo ime škola će nositi do Prvog svetskog rata.
• Prištevska gimnazija u Prištini ime je škole od 1920/21. godine, kada imamo i novu državu – Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca.
• Državna gimnazija u Prištini jeste naziv škole od 1925/26. godine.
• Državna realna gimnazija – ovo ime škola dobija školske 1930/31. i tako će se zvati sve do Drugog svetskog rata.
• Potpuna mešovita gimnazija u Prištini naziv je škole od 1945. godine, što dokumentuje Izveštaj o radu škole za školsku 1946/47. godinu.
• Državna realna gimnazija u Prištini, ovo ime škola nosi od 1947/48. godine.
• Gimnazija „Ivo Lola Ribar“ - 28. 5. 1962. godine Narodni odbor Opštine Priština izdao je Rešenje br.11623 o osnivanju Gimnazije u Prištini.
• GSUOV „Ivo Lola Ribar“ u Prištini, škola je pod ovim imenom registrovana kod Okružnog suda u Prištini 19. 12. 1979. godine. Postoji podatak da se škola u isto vreme vodila i pod imenom „OVO“ „Ivo Lola Ribar“ u Prištini, što je često dovodilo do konfuzije.
• Centar srednjeg obrazovanja „Ivo Lola Ribar“ u Prištini ime je ustanovljeno Rešenjem br.02611-989 od 3. 6. 1988.
• Prva prištinska gimnazija u Prištini – ovo ime škola dobija Odlukom Skupštine opštine Priština usvojenoj na sednici od 31. 8. 1992. godine. Ova odluka objavljena je u Službenom glasniku Republike Srbije br. 76 od 22. 10. 1992.
• Gimnazija Priština u Lapljem Selu, naziv koji škola nosi od 1999. godine. Rešenjem br. 54/1 od 8. 6. 2009. godine verifikovan je naziv koji figurira od izmeštanja škole iz Prištine u Laplje Selo 1999. a na osnovu Rešenja tadašnjeg ministra prosvete Republike Srbije, Jove Todorovića donetog 27. 1. 2000 godine. Pod ovim imenom škola slavi svoj stoti rođendan.

Literatura

• Petrvoić, Dragan R.; Bukvić, Rajko M. (2019). PROSVETA I NAUKA NA KOSOVU I METOHIJI 1912–2018. Kosovska Mitrovica: Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini. ISBN 978-86-6349-125-0. 
• Popović, Janićije (1987). Život Srba na Kosovu 1812–1912. Beograd: KNjIŽEVNE NOVINE. 
• Simić, Mirjana M. (2021). SRPSKO ŠKOLSTVO NA KOSOVU I METOHIJI U PERIODU OD 1878. DO 1912. GODINE (PDF). Kosovska Mitrovica. 
• Bazić, Mirjana (2011). Značaj i statistički pregled rada prištinske gimnazijeu periodu od 1919. do 1921. godine (PDF). Leposavić: Baština.