Završne operacije za oslobođenje Jugoslavije 1945.

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Završne operacije za oslobođenje Jugoslavije 1945.
Deo Drugog svetskog rata u Jugoslaviji

Pomicanje fronta tokom završnih operacija u Jugoslaviji od marta do maja 1945. godine
Vreme20. mart - 15. maj 1945.
Mesto
centralna i severozapadna Jugoslavija
Ishod Pobeda Jugoslovenske armije i saveznika, poraz i zarobljavanje velikog broja pripadnika Vermahta i kvislinških snaga
Sukobljene strane
Jugoslovenska armija
Sovjetski Savez Crvena armija
Bugarska Bugarska armija		 Nacistička Njemačka Nemački Vermaht
Nezavisna Država Hrvatska Hrvatske oružane snage
Četnici
Srpski dobrovoljački korpus
slovenačka Bela garda
Komandanti i vođe
Josip Broz Tito
Peko Dapčević
Koča Popović
Kosta Nađ
Petar Drapšin
Sovjetski Savez Fjodor Tolbuhin
Bugarska Kiril Stančev		 Nacistička Njemačka Aleksander Ler
Nezavisna Država Hrvatska Ante Pavelić
Momčilo Đujić
Uključene jedinice
Prva,
Druga,
Treća
i Četvrta armija JA
Sovjetski Savez Treći ukrajinski front
Bugarska Druga bugarska armija		 Nacistička Njemačka Grupa armija E
Jačina
oko 500.000 Nacistička Njemačka 250.000
Nezavisna Država Hrvatska 130.000
oko 10.000
7.000
(ukupno oko 400.000)[1]
Žrtve i gubici
- 100.000 poginulih,
300.000 zarobljenih (od toga 150.000 vojnika Vermahta i oko 30.000 ustaša i četnika)[2]

Završne operacije Jugoslovenske armije i saveznika za oslobođenje Jugoslavije obuhvataju seriju vojnih operacija s ciljem konačnog oslobođenja Jugoslavije, a trajale su od 20. marta do 15. maja 1945. godine.

Stanje fronta pred početak operacija[uredi | uredi izvor]

Sredinom marta 1945. između Drave i Jadranskog mora protezao se front Jugoslovenske armije, koji se desnim krilom povezivao s Trećim ukrajinskim frontom Crvene armije na Dravi u rejonu Barča, u Mađarskoj, a levim izbijao na Jadransko more kod Karlobaga; nemački front na jugoslovenskom ratištu išao je približno linijom od desne obale Drave (od Donjeg Miholjca do njenog ušća) — desnom obalom Dunava—Mohovo—ušće Drine—Bijeljina—Tuzla—Sarajevo—Travnik—Banja Luka—Bosanski Novi—Bihać—Gospić—Karlobag.[3]

Nemačka grupa armija „E“ nalazila se krajem marta:[4]

  • 15. kozački korpus (1. i 2. kozačka divizija i nekoliko policijskih bataljona) na desnoj obali Drave od Virovitice do Čađavice;
  • 91. armijski korpus (11. poljska vazduhoplovna divizija i borbene grupe „Fišer“ i „Gajger“) u nastavku na desnoj obali Drave do Dalja;
  • štab 91. armijskog korpusa prebačen je 10. aprila iz Našica u Karlovac, a odsek na Dravi predat je 34. armijskom korpusu;
  • 34. armijski korpus (41, 22. nemačka, 3. i 12. ustaško-domobranska divizija, nemačka 963. tvrđavska brigada „Kioc“ i borbena grupa „Brener“, ustaški zdrug „Zbor“ i delovi belogardijskog ruskog zaštitnog korpusa na Sremskom frontu od sela Mohova do ušća Drine i na desnoj obali Save u rejonu Brčkog i Bijeljine;
  • 21. brdski armijski korpus (181. pešadijska, 7. SS i 369. legionarska divizija, 964. i 969. tvrđavska brigada, više policijskih bataljona i bataljon za izviđanje, 8, 9. i 15. ustaško-domobranska divizija) u dolini reke Bosne i širem rejonu Sarajeva;
  • 15. brdski armijski korpus (373. i 392. nemačka legionarska, 104. lovačka i 10. i. 11. ustaško-domobranska divizija) u dolini reke Une, Lici, na Kordunu i u Gorskom kotaru;
  • 69. armijski korpus (brigade: „Plastun“, „Jugoistok“, borbena grupa „Hameršmit“ i slabije policijske jedinice) u zapadnoj Slavoniji, Hrvatskom zagorju i u prostoru Zagreba, Jastrebarskog, Karlovca; glavninu 69. armijskog korpusa činile su ustaško-domobranske divizije: 1. u zapadnoj Slavoniji, 2. u širem rejonu Zagreba, 4. u rejonu Bosanskog Broda, Siska i Petrinje, 5. kod Bjelovara, 6. u rejonu Banje Luke, 7. zapadno od Broda, 13. kod Karlovca, 14. na pruzi Brod—Zagreb, poglavnikov telesni zdrug na prostoru Zagreb, Bjelovar, Varaždin, a Brzi zdrug istočno od Zagreba;
  • 97. armijski korpus (188, 237. i 710. divizija i 24. brigada kraških lovaca) u Istri i Slovenačkom primorju; u tom prostoru nalazile su se i jače nemačke policijske snage, Srpski dobrovoljački korpus, Đujićeva četnička divizija i nekoliko italijanskih fašističkih pukova; u rejonu Maribora nalazila se nemačka 14. SS rutenska divizija, a u Štajerskoj, Koruškoj i Gorenjskoj 438. divizija za naročitu upotrebu;
  • u Sloveniji su operisale i jedinice slovenačkog domobranstva; mornaričke nemačke snage nalazile su se pod komandom grupe „Jug“ — 11. divizija za osiguranje u Tršćanskom i Kvarnerskom zalivu, grupa džepnih podmornica i transportna flotila u području Pule, mornarička i armijska obalska artiljerija na prostoru Gradež, Trst, Pula, Rijeka, kvarnerska ostrva;
  • u prostoru Doboja nalazila se jača grupa četnika Draže Mihailovića; Štab Vrhovnog komandanta Jugoistoka nalazio se u Zagrebu, kome je bio potčinjen i 97. armijski korpus iz grupe armija „C“ sa fronta u Italiji.

Raspored snaga Jugoslovenske armije[uredi | uredi izvor]

Plan o koordinaciji između Jugoslovenske armije i savezničkih armija u Mađarskoj i Italiji utvrđen je na sastanku između maršala Josipa Broza Tita i savezničkih komandanata maršala Fjodora Ivanoviča Tolbuhina i feldmaršala Harolda Aleksandera 24. aprila 1945. u Beogradu. Osnovnu ideju plana za završne operacije dao je Vrhovni komandant Jugoslovenske armije Josip Broz Tito: probiti nemački front u Sremu i Lici, a potom, nadiranjem desnim krilom dolinom Drave ka Koruškoj, a levim uz jadransku obalu ka Trstu, Soči i gornjem toku Drave, zatvoriti obruč oko nemačke balkanske grupacije u oblasti Julijskih Alpi i Karavanki; istovremeno, radi obezbedenja krilnih armija, preduzeti s armijama u centru nastupanje na severozapad, ka liniji Zagreb—Karlovac i dalje prema Sloveniji; jedinice u pozadini neprijatelja napadaće njegova uporišta i saobraćaj.[3]

Sredinom marta, snage Jugoslovenske armije bile su grupisane:[5]

U pozadini nemačkog fronta operisali tu 11. korpus (13, 35. i 43. divizija) u Lici, Gorskom kotaru i Žumberku, 7. korpus (15. i 18. divizija) u Dolenjskoj i Beloj krajini, 9. korpus (30. i 31. divizija i divizija „Garibaldi Natisone“) u Slovenačkom primorju, 4. operativna zona (14. divizija) u Štajerskoj i Koruškoj, 6. korpus (12. i 40. divizija) u Slavoniji i 10. korpus u zapadnoj Slavoniji i severnoj Hrvatskoj.

Pred 4. armijom nalazio se nemački 15. brdski armijski korpus na liniji Una—Udbina—Karlobag i zatvarao pravac preko Bihaća i Sunje u dolinu Save, a preko Like, Hrvatskog primorja i Gorskog kotara za Rijeku; bio je raspoređen u dve grupe: 373. legionarska i 10. ustaško-domobranska divizija na prostoru Bihać, Donji Lapac i 392. legionarska i 11. ustaško-domobranska na prostoru Gospić, Karlobag, Otočac, Josipdol, Senj; 4. armija imala je zadatak da razbije neprijatelja na frontu između gornjeg toka Une i Jadranskog mora, a potom da što pre prodre u Istru i ka Trstu.[6]

Oslobođenje Like i Hrvatskog primorja[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Ličko-primorska operacija
Borbe za oslobođenje Bihaća marta 1945.

Napad 4. armije počeo je 20. marta ujutro, glavnim snagama pravcem Gornji Lapac—Donji Lapac—Nebljusi prema Bihaću, a pomoćnim pravcem Udbina—Korenica—Prijeboj. U borbama 20. i 21. marta 4. armija je razbila neprijateljske snage i oslobodila Gornji i Donji Lapac, Nebljuse, Udbinu, Mekinjar, Podlapac, Bunić, Korenicu, sa delom snaga forsirala Unu kod Martin Broda i uhvatila vezu sa delovima 4. korpusa. Zbog mogućnosti da Nemci iz rejona Bihaća ugroze desni bok i pozadinu armije pri njenom nastupanju na severozapad, Štab 4. armije naredio je da 26. divizija u sadejstvu sa 4. korpusom zauzme Bihać. U borbama od 22. do 24. marta neprijateljske snage u Bihaću su bile okružene. U međuvremenu su Nemci uputili okruženim snagama u pomoć 104. lovačku diviziju iz Bosanske Krupe i jače snage 20. lovačkog i 4. policijskog puka iz 13. ustaško-domobranske divizije iz Karlovca; 26. divizija prodrla je 25. marta u grad, a noću 25/26. marta sabila neprijatelja na mali prostor; do opkoljenih neprijateljskih snaga, u kritičnom momentu po njih, probili su se delovi nemačke 104. lovačke divizije, ali u nastavku uličnih borbi neprijateljske snage bile su primorane da se noću 27/28. marta povuku u pravca Ostrošca, a 26. divizija i delovi 4. korpusa zauzeli su grad.[6][7]

Operacije za oslobođenje zapadne Like i Hrvatskog primorja počele su 4. aprila. Toga dana 4. armija je razbila 392. legionarsku i 11. ustaško-domobransku diviziju na celoj širini fronta od Plitvičkih jezera do Jadranskog mora, sa delom snaga izbila na liniju Prijeboj—Čudin klanac—Lešće, razdvojila neprijateljske snage u Gospiću od onih u Otočcu, zauzela Konjsko brdo i Kaperanovac, Lički Osik, prodrla u Gospić, oslobodila Sušanj, a noću 4/5. aprila i Karlobag; iste noći delovi 9. divizije iskrcali su se u Dinjiškoj uvali i sutradan oslobodili ostrvo i grad Pag. Za to vreme delovi 4. korpusa izbili su na liniju Brinje—Ogulin i odsekli neprijateljske snage u Lici od onih u rejoru Karlovca. U nastavku borbi delovi armija su 6. aprila oslobodili Otočac, noću 7/8. aprila Modruš i Jablanac i presekli komunikaciju Senj—Novi Vinodolski, a 10. aprila oslobodili Josipdol, Ličko Petrovo Selo i Ogulin.[6][8]

Prodor kroz istočnu Slavoniju i severnu Bosnu[uredi | uredi izvor]

Front u Evropi 15. aprila 1945.
Glavni članci: Sremski front, Proboj Sremskog fronta, Sremsko-slavonska operacija i Sarajevska operacija

Pošto je 1. armija 12. aprila u sadejstvu sa 3. armijom probila nemački utvrđeni front u Sremu[9] i razvila operacije prema Slavonskom Brodu, Generalštab je naredio da 4. armija produži nastupanje pravcem Rijeka—Trst i ovlada Slovenačkim primorjem, a 4. korpus i delovi 2. i 5. korpusa obezbeđuju njen desni bok. U duhu naređenja Generalštaba 4. armija je nastavila nastupanje, proterala razbijene delove 15. brdskog armijskog korpusa, oslobodila 12. aprila ostrvo Rab, 13. aprila Tounj i Donje Dubrave, a 15. aprila Crikvenicu i Novi Vinodolski. Dok je 4. armija prodirala prema severozapadu, 7. korpus u Dolenjskoj i Notranjskoj i 9. korpus u Gorenjskoj i Slovenačkom primorju vezivali su, dejstvom na neprijateljske komunikacije, znatne neprijateljske snage.[6]

Na Sremskom frontu 1. armija prešla je 12. aprila u napad, zauzela neprijateljski glavni utvrđeni pojas i toga dana, pored drugih mesta, oslobodila Vukovar i Županju, a 13. aprila i Vinkovce. Za to vreme 3. armija je noću 11/12. aprila sa glavnim snagama forsirala Dravu u rejonu Valpova,[10] a pomoćnim Dunav kod Dalja, odbacila neprijateljske snage s desne obale, oslobodila Našice i stvorila brešu u rasporedu 34. armijskog korpusa severno od Đakova.

Grupa korpusa (Drugi, Treći i Peti) i Grupe brigada Zeničkog sektora koncentrično su napale neprijateljske snage objedinjene pod komandom 21. brdskog armijskog korpusa u širem području Sarajeva i u borbama od 28. marta do 10. aprila prinudile ih da se povuku prema Slavonskom Brodu, oslobodile Sarajevo, Visoko, Kakanj i Busovaču.[11][12]

Druga armija nastupala je pravcem Tuzla—Doboj, sadejstvujući, duž Save, sa 1. armijom, i u borbama 5—6. aprila razbila delove 22. nemačke i 15. ustaško-domobranske divnije, do 10. aprila izbila pred Doboj i ovladala desnom obalom reke Bosne od Modrice do Trbuha, ugrozivši odstupni pravac 21. brdskog armijskog korpusa; neprijatelj je nastojao da po svaku cenu zadrži mostobran kod Doboja i omogući 21. brdskom armijskom korpusu da se povuče ka Slavonskom Brodu. U oštrim borbama od 11. do 17. aprila 2. armija je forsirala reku Bosnu, oslobodila Doboj i preduzeia gonjenje neprijatelja u pravcu Dervente.[13]

Nemački 34. armijski korpus, posle povlačenja od Našica, Vinkovaca i Županje, poseo je liniju Đakovo—Strizivojna—Jaruge—reka Sava s namerom da uspori nastupanje 1. armije i stvori potrebno vreme za izvlačenje 21. brdskog armijskog korpusa iz doline Bosne u dolinu Save, zatim da oba korpusa obrazuju front na liniji Virovitica—reka Ilova—ušće Une. Prema direktivi Generalštaba Jugoslovenske armije 3. armija je imala da nadire ka Virovitici, 1. armija pravcem Vinkovci—Slavonski Brod—Novska, a 2. armija desnom obalom Save ka donjem toku Une.[6]

U oštrim borbama 15. i 16. aprila 1. armija zauzela je Đakovo i težište operacija prebacila u rejon Pleternice radi dejstva u levi bok neprijatelja na njegovom pravcu povlačenja Đakovo—Slavonski Brod—Batrina. Teške borbe nastavile su se na celom frontu 1. armije, naročito u rejonu Pleternice, u kojima je ta armija prinudila neprijatelja da se, uz znatne gubitke, povuče i do 22. aprila oslobodila Slavonski Brod, Pleternicu, Slavonsku Požegu i druga mesta na pravcu svog nastupanja; posle toga štab 1. armije prebacio je glavninu svojih snaga iz rejona Slavonskog Broda u širi rejon Pakraca. Treća armija je za to vreme na pravcu svog nastupanja razbila neprijatelja na više uzastopnih položaja i pored drugih mesta oslobodila Kutjevo, Vetovo, Orahovicu, Podravsku Slatinu, a u ogorčenim borbama od 21. do 28. aprila i Viroviticu; 21. aprila rasformiran je Štab 6. korpusa, a njegove jedinice stavljene pod neposrednu komandu štaba 3. armije.[6]

Posle oslobođenja Doboja 2. armija pristupila je čišćenju planine Motajice od razbijenih četničkih grupa, razbila jaču ustašku grupu u rejonu Bosanski Šamac, Odžak, Svilaj i izbila na desnu obalu Vrbasa; noću 22/23. aprila delovi 2. armije oslobodili su Bosansku Gradišku, prebacili se na levu obalu Save i 24. aprila oslobodili Staru Gradišku; istoga dana štab armije formirao je Unsku operativnu grupu divizija (23, 28, 39. i 34. divizija), sa zadatkom da očisti dolinu donjeg toka Une od neprijateljskih snaga, prebaci se u rejon Karlovca i napadne grad sa severozapada, i Karlovačku operativnu grupu divizija (3, 4, 10. i 34. divizija), sa zadatkom da oslobodi Karlovac. U međuvremenu delovi 5. korpusa oslobodili su Banju Luku; u desetodnevnim operacijama kroz Posavinu i Podravinu 1. i 3. armija izbile su do linija Stari Gradac—Bilogora (kota 232)—Zrinska—Grubišno Polje—Vukovje—donji tok reke Une; 10. korpus ušao je u sastav 3. armije.[6]

Oslobođenje Rijeke i Trsta[uredi | uredi izvor]

Tenkovi Jugoslovenske armije u Trstu 1. maja 1945. godine.
Glavni članci: Riječka operacija i Tršćanska operacija

Izbijanjem u oblast Rijeke i Delnica 4. armija ugrozila je pozadinu grupe armija „C“ u Italiji i zaleđe grupe armija B koja se povlačila kroz Jugoslaviju. Da bi zaustavio dalje nadiranje 4. armije, neprijatelj je organizovao front na liniji Žumberak—Kočevje—Delnice—Kraljevica; deo fronta od morske obale do Snežnika branio je 97. armijski korpus, a deo od Snežnika do reke Krke nemačke SS i policijske snage. Generalštab Jugoslovenske armije naredio je 20. aprila štabu 4. armije da sa armijom što brže nadire ka Trstu, a Glavnom štabu Slovenije da 9. korpus orijentiše takođe ka Trstu, štab 4. armije odlučio se tada da glavnim snagama izvrši proboj neprijateljskog fronta na liniji Rijeka—Klana i produži nastupanje ka Trstu, sa jednom divizijom od Cresa i Lošinja izvrši desant u Istru,[14] a sa jednom divizijom prodre preko Snežnika i Ilirske Bistrice takode u Istru. Snažnim napadom glavnine 4. armije sa fronta i prodorima pomoćnih snaga sa severa i juga, armija je uspela da do 28. aprila okruži 97. armijski korpus, a potom je sa grupom divizija (13, 19. i 26. divizija) pristupila njegovom uništenju, dok je sa grupom divizija (20, 29. i 43. divizija) nastavite nadiranje ka Trstu. Do 30. aprila jedinice 4. armije stegle su obruč oko Trsta,[15] a 9. korpus je delom snaga prodro u grad, a delom prema Monfalkoneu (Tržič) i Gorici, koje je oslobodio 1. maja. U borbama jedinica 4. armije koje su napadale Trst spolja i jedinica komande grada koje su dejstvovale iznutra, savladan je 1. i 2. maja otpor neprijatelja u Trstu, a 3. maja u Općinama. Istog dana Štab armije uputio je iz Bazovice jedan motorizovani odred pravcem Ajdovščina—Gorica—Tolmin—Kranjska Gora—Filah (Beljak)—Klagenfurt (Celovec) radi presecanja odstupnice grupi armija „E“ koja se povlačila prema Koruškoj. Na riječkom frontu okruženi 97. armijski korpus bio je prinuđen da 7. maja kapitulira u rejonu Ilirske Bistrice; jedinice 7. korpusa su u međuvremenu oslobodile Kočevje, Gotenicu i Grčarice, 1. maja Postojnu i više drugih mesta, a zatim, posle dvodnevnih borbi na jugoistočnim prilazima Ljubljane, 9. maja ušle u grad. Motorizovani odred koji je nastupao preko Tolmina, Kobarida i Boveca stigao je 8. maja u Kranjsku Goru, odakle se prebacio u Klagenfurt, gde se povezao sa jedinicama 4. operativne zone.[16]

Oslobođenje zapadne Slavonije i središnje Hrvatske[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Karlovačka operacija

Posle napuštanja Slavonskog Broda sve nemačke i kvislinške snage na frontu između Drave i Save stavljene su pod komandu 21. armijskog brdskog korpusa; do 26. aprila one su zaposele liniju: Drava—Stari Gradac—Radotić (15. kozački korpus)—Zrinska—Grubišno Polje (22. nemačka divizija)—desna obala reke Ilove—Tormašica (369. legionarska i 1. ustaško-domobranska divizija)—Veliko Vukovje (7. i 9. ustaško-domobranska divizija)—Marino Selo—Janja Lipa (181. nemačka divizija)—Bujavica—Novi Grabovac (3. ustaško-domobranska divizija)—Paklenica—Novi Strug (41. nemačka divizija)—Jasenovac (963. nemačka tvrđavska brigada); u rezervi kod Kutine nalazila se nemačka 7. SS divizija, a u rejonu Bjelovara 5. ustaško-domobranska divizija. Pred frontom 2. armije u donjem toku Une nalazile su se nemačka 373. legionarska i 4. ustaško-domobranska divizija. U gonjenju neprijatelja Jugoslovenske armije izbile su: 3. armija (51, 36, 32, 33, 16, 17, 12. i 40. divizija) na liniju od Novog Marofa do Ivanovog Sela na desnoj obali reke Ilove; 1. armija (5, 6. proleterska, 48, 1. proleterska, 42, 21. i 11. divizija) na deo fronta Veliki i Mali Zdenci—reka Sava; 2. armija (45, 28, 23. i 39. divizija) na odsek fronta od Bosanske Dubice do Bosanskog Novog.[17]

U nastavku operacija 3. armija je od 26. do 30. aprila ovladala grebenom Bilogore na delu Jasenik—Bedenička i do 5. maja odbacila 15. kozački korpus na liniju Ludbreg—Varaždinske Toplice; 1. armija naišla je na Ilovi na jak otpor neprijatelja, ali je i pored toga sa 6. i 5. divizijom forsirala Ilovu i obrazovala mostobrane na odseku Tomašice—Hrastovac i kod Klokočevca. Međutim, 21. brdski armijski korpus prešao je 28. aprila u protivnapad na Ilovi i prinudio delove 1. armije da se povuku s njene desne obale, a 30. aprila preduzeo je povlačenje prema Zagrebu. Istog dana 1. armija prešla je na celom frontu u gonjenje; 2. armija prešla je sa Unskom operativnom grupom divizija 27. aprila u nastupanje i do 6. maja izbila na komunikaciju Karlovac—Zagreb, sprečivši nemačkim snagama da se tom komunikacijom iz Karlovca povuku ka Zagrebu; Karlovačka operativna grupa divizija prikupila se do 29. aprila na prostoru Tounj, Ogulin, Vrbovsko, izbila 30. aprila pred spoljnu odbranu Karlovca, a zatim u borbama od 1. do 7. maja oslobodila Karlovac.[17][18]

Uništeni nemački kamioni pred Zagrebom maja 1945. godine.

Pošto su nemačke i kvislinške snage pred 1, 2. i 3. armijom i dalje nastojale da se povuku u Austriju i predaju zapadnim saveznicima, Jugoslovenska armija je nastavila sa gonjenjem, a štab 2. armije, po naređenju Generalštaba Jugoslovenske armije od 7. maja, uputio je istog dana 4, 3, 10. i 23. diviziju desnom obalom Save prema Brežicama, Krškom, Novom Mestu i Samoboru sa zadatkom da preseku odstupnicu neprijateljskim snagama prema Austriji;[18] 45. divizija prodrla je prema Zagrebu, forsirala 8. maja Savu kod sela Jakuševca i ušla u grad, a sutradan su u Zagreb ušle 21. divizija i delovi 1. i 6. proleterske divizije iz 1. armije.[17]

Operacije 8 — 15. maja[uredi | uredi izvor]

Mada je Nemačka 7. maja kapitulirala, s tim da se neprijateljstva obustave 8. maja u 2 časa, nemačke i kvislinške snage u Jugoslaviji nisu položile oružje, nego su i dalje nastavile sa otporom, povlačeći se opštim pravcem Celje—Dravograd— Klagenfurt; 1., 2. i 3. armija težile su da sa jedinicama 4. operativne zone i Motorizovanim odredom 4. armije zatvore jugoslovensko-austrijsku granicu, preseku neprijatelju odstupnicu[19] i prisile ga na kapitulaciju južno od Drave i Karavanki; 10. maja 1. i 6. proleterska divizija zarobile su jaču grupu Nemaca na Sljemenu i u rejonu Donjeg Bukovca, 11. divizija JA razoružala je nemačku 41. diviziju u rejonu Poljanica, Klanjec, a 21. divizija JA deo nemačke 181. divizije u rejonu sela Stara Vas; 4. i 10. divizija JA forsirale su Savu između Brežica i Zidanog Mosta i razoružale delove nemačke 7. SS divizije i 373. legionarsku diviziju. Narednog dana 36. divizija zarobila je jaču ustaško-domobransku grupu kod Podplata, a 16. divizija jaču nemačku grupu kod Rogaške Slatine; u međuvremenu jedinice 4. operativne zone oslobodile su do 9. maja trbovljanski ugljeni basen i Zasavje, Koruški partizanski odred oslobodio je Ferlah (Borovlje) i deo Koruške južno od Drave, i 9. maja ušao u Klagenfurt, spojivši se sa Motorizovanim odredom 4. armije.

Doček Jugoslovenske armije i proslava povodom oslobođenja Ljubljane 9. maja 1945. godine.

Da bi nemačke i kvislinške snage lišio mogućnosti da se dolinom Drave i preko Slovenj Gradeca povuku u Austriju, Štab 3. armije uputio je 11. maja u rejon Dravograda delove 36. divizije, 12—13. maja 51. diviziju, 14. maja 12. i 17, diviziju, a 16. diviziju preko Celja—Ljubljane—Kranja—Jezerskog Vrha u Korušku i zatvorio obruč oko nemačke kvislinške grupacije na prostoru Dravograd, Guštanj, Blajburg (Pliberk), koja je 15. maja bila prinuđena na predaju. Za to vreme 3, 4. i 10. divizija JA dovršile su razoružanje 7. SS i 373. legionarske divizije; 5, 11, 39, 45. i 16. divizija JA razoružale su na prostoru Šentjur, Celje, Šoštanj nemačku 181. i 22. i delove 364. divizije; jedinice 3. armije razoružale su 15. maja i jaču neprijateljsku grupaciju u rejonu Crna, Mežica, Koršak, Košutnik. Operacije 1, 2. i 3. armije potpomagala je Grupa vazduhoplovnih divizija (11. lovačka i 42. jurišna divizija), a operacije 4. armije delimično vazduhoplovstvo savezničke komande u Italiji.[17] Kapitulacijom okupatorske i kvislinške grupe jačine od oko 30.000 vojnika u rejonu Crna – Mežica konačno je bio završen Drugi svetski rat u Jugoslaviji.[20]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Ustaše i NDH 1941—1945., 310. str.
  2. ^ ZAVRŠNE OPERACIJE, 724. str.
  3. ^ a b Vojna enciklopedija, 611. str.
  4. ^ ZAVRŠNE OPERACIJE, 476-478. str.
  5. ^ ZAVRŠNE OPERACIJE, 478-479. str.
  6. ^ a b v g d đ e Vojna enciklopedija, 612. str.
  7. ^ HRONOLOGIJA Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. septembar 2020), 1086-1087. str.
  8. ^ ZAVRŠNE OPERACIJE, 499-508. str.
  9. ^ HRONOLOGIJA Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. septembar 2020), 1091. str.
  10. ^ HRONOLOGIJA Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. septembar 2020), 1092. str.
  11. ^ ZAVRŠNE OPERACIJE, 529-533. str.
  12. ^ HRONOLOGIJA Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. septembar 2020), 1094. str.
  13. ^ ZAVRŠNE OPERACIJE, 530-537. str.
  14. ^ HRONOLOGIJA Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. septembar 2020), 1099. str.
  15. ^ HRONOLOGIJA Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. septembar 2020), 1103. str.
  16. ^ Vojna enciklopedija, 612-613. str.
  17. ^ a b v g Vojna enciklopedija, 613. str.
  18. ^ a b HRONOLOGIJA Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. septembar 2020), 1108. str.
  19. ^ HRONOLOGIJA Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. septembar 2020), 1105. str.
  20. ^ HRONOLOGIJA Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. septembar 2020), 1106. str.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Завршне_операције_за_ослобођење_Југославије_1945.&oldid=26499814”