Pređi na sadržaj

Bitka kod Batine

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Batinska bitka (1810).
Bitka kod Batine
Deo Drugog svetskog rata

Spomenik „Pobeda“ posvećen Batinskoj bici
Vreme11 – 19. novembar 1944.
Mesto
Batina
Ishod pobeda jedinica NOVJ i Crvene armije
Sukobljene strane
NOVJ
Sovjetski Savez Crvena armija		  Nemačka
Mađarska Mađarska
Komandanti i vođe
Sovjetski Savez Mihail Šarohin Nacistička Njemačka Helmut Felmi
Jačina
60.000 vojnika 30.000 vojnika
Žrtve i gubici
648 poginulih[1]
Sovjetski Savez 1.237 poginulih[2]		 2.000 poginulih i ranjenih
Spomenik NOB-a na Iriškom vencu
Ovaj članak je deo članaka vezanih za Vojvodinu u NOB, od 1941. do 1945.

Bitka kod Batine (ili Batinska bitka) je vođena između 11. i 19. novembra 1944. između jedinica NOVJ i Crvene armije sa jedne strane i jedinica Vermahta i njegovih saveznika sa druge strane. Cilj jedinica NOVJ je bilo oslobađanje Baranje, a sovjetske armije je bio da uspostavi mostobran za prelazak svojih tenkovskih jedinica na desnu stranu Dunava radi lakšeg zauzimanja Mađarske. Sa druge strane Nemci su se trudili da omoguće povlačenje nemačkih i kvislinških jedinica preko Hrvatske i Slovenije u Austriju. Batinska bitka je trajala od 11. do 19. novembra i okončala se pobedom jedinica NOVJ i Crvene armije. Na mestu bitke danas se nalazi memorijalni kompleks. Ovo je najveća bitka po količini snaga učesnika, intenzitetu borbi i strateškom značaju u toku čitavog Drugog svetskog rata na području Jugoslavije.[3]

Uvod

[uredi | uredi izvor]

Početkom novembra 1944. oslobođeni su Beograd, Banat i Bačka, dok je u Sremu formiran Sremski front, dok je glavnina nemačke Grupe armija E daleko zaostala, a njena prethodnica se probijala kroz Sandžak. Time su se pred jedinicama Crvene armije otvorile široke ofanzivne perspektive. Sovjetska Vrhovna komanda ("Stavka") odlučila je da iskoristi relativnu slabost nemačkih snaga pred svojim levim krilom, forsira Dunav i prodre u jugozapadnu Mađarsku. Prodorom po levoj strani Drave dodatno bi se produbila kriza nemačke odbrane Balkana (Grupe armija F) i ugrozila Austrija sa juga, a prodorom zapadnom stranom uz Dunav ugrozila bi se Budimpešta i Austrija sa zapada. S obzirom da su jedinice 2. ukrajinskog fronta prodirale ka Dunavu i Budimpešti sa istoka, ovaj prodor 3. ukrajinskog fronta pretio je odsecanjem i opkoljavanjem Budimpešte. Na krajnjem levom krilu sovjetskog fronta, u sastavu 3. ukrajinskog fronta, tokom prodora kroz Srbiju nalazila se samo 57. sovjetska armija, uz 17. vazdušnu armiju i 4. gardijski mehanizovani korpus sa pratećim artiljerijskim i inženjerskim jedinicama. Iako relativno malobrojna formacija, ona je tokom zajedničkih operacija sa NOVJ uspela značajno da isprednjači u odnosu na snage nemačke Grupe armija F (2. oklopna armija i Grupa armija E). Sovjetska komanda se stoga odlučila da dalje koristi stečeno preimućstvo, i forsira Dunav u oblasti Baranje.

Snage 75. streljačkog korpusa 57. armije i tek osnovane 51. vojvođanske divizije NOVJ su se rasporedili na levoj obali Dunava od Baje do Bačke Palanke. Sa druge strane Vermaht je rasporedio diviziju Brandenburg od ušća Drave do Batine, a od Batine do Baje novoformiranu 31. mađarsku SS diviziju Lombard, pojačanu mađarskim fašistima. Kombinovane nemačke snage u početku batinske operacije brojale su preko 30.000 vojnika, a na kraju preko 60.000 vojnika.[4] Nad njima je komandu preuzeo štab Druge oklopne armije, koji je svoje korpuse u Jugoslaviji postepeno predavao grupi armija E. Navedene sovjetske i jugoslovenske snage imale su zadatak da energičnim napadom na osovinske snage da forsiraju Dunav, stvore i odbrane mostobran. Tokom bitke, obe strane energično su privlačile dodatne snage. Jedinice na Sremskom frontu (Prvi proleterski korpus i 68. streljački korpus Crvene armije) imale su zadatak da snažnim pritiskom vežu nemačke snage pred sobom, i onemoguće njihovo prebacivanje u Baranju.

Bitka

[uredi | uredi izvor]

Jedinice Crvene armije morale su da osiguraju prelazak na drugu stranu Dunava kako bi obezbedili liniju do Nađkanjiže i Stonog Beograda i tako okružili Budimpeštu. Planirano je da 75. streljački korpus uz pomoć jedinica iz zone Apatina pređe Dunav predelu Batine. Levo krilo 75. korpusa južno od Apatina čuvala bi 299. divizija, a desno krilo kod Bezdana 734. puk 233. divizije i 8. brigada 51. vojvođanske divizije. Prva grupa je morala da uspostavi mostobran između Batine i Apatina, otvorivši put ostatku 3. ukrajinskog fronta ka Pečuju i Sekešfehervaru. i da do 15. novembra stigne do linije Topolje-Kneževi Vinogradi-Bilje. Jedinice 51. divizije NOVJ su imale da nastave duž Drave i da oslobode Baranju.

Prva izviđačka grupa 12. vojvođanske brigade i 233. divizije Crvene armije (koje je komandovao pukovnik Sidorenko) uspele su neopaženo da pređu Dunav u noći 9. na 10. novembar 1944. godine. Približili su se neprijateljskim položajima na nekoliko metara i tamo čekali dolazak glavnih jedinica, pomažući im slanjem signala. 11. novembra, pred zoru, dva bataljona 233. divizije Crvene armije i jedan bataljon 12. brigade, uz snažnu podršku sovjetske artiljerije, sa ribarskim čamcima su se prebacili preko Dunava u rejon kod Batine, a zatim pokrenuli napad na nemačke položaje. Prvo su napali Draž, trig 205 i Zmajevac, ispred kojih su zaustavljeni.[5]

U popodnevnim časovima 11. novembra i u noći 11. na 12. novembar, ostali bataljoni 12. brigade prebačeni su preko Dunava i pridružili se onim jedinicama koje su prebačene ujutru. 12. novembra, oko podneva, 35. SS divizija, uz podršku tenkova i 20 aviona, krenula je u kontranapad i uspela je da do noći potisne 12. brigadu i 233. bataljonsku diviziju na zapadnu ivicu Batine. Borbe su nastavljene 13. novembra, kada je 2. bataljon 7. brigade prebačen preko Dunava u pomoć tamošnjim snagama Crvene armije i NOVJ.

Sledećeg dana, Nemci su nastavili da napadaju u veoma teškoj borbi i uspeli su da potisnu trupe ka istočnom delu Batine. U naredna dva dana vodile su se teške ulične borbe na ulicama Batine. Sovjetske trupe i 51. divizija su potisnute 15. novembra. U ovom kritičnom trenutku cela 73. gardijska divizija Crvene armije, a u noći 15. na 16. novembar i drugi bataljoni 7. brigade takođe su prebačeni preko reke, koji su zamenili iscrpljene bataljone 12. brigade.

Najkrvavije borbe vođene su na železničkoj stanici Batina i brdu 169, poznatom kao „Krvavo brdo“. Crvena armija i NOVJ su 16. novembra napali naciste sa svime što su imali, i na kraju potisnuli 35. SS diviziju na Draž i Zmajevac. Uporedo sa razvojem borbe u pravcu Zmajevca i Draža, 18. novembra prešli su Dunav, severno od Apatina. 236. divizija Crvene armije i bataljon 8. brigade 51. divizije krenuli su ka Monjorošu i zamku Tikveš. Do 22. novembra ostale trupe 236. sovjetske divizije i 8. brigade prebačene su preko Dunava. Sledećeg dana, u opštem jurišu, 73. gardijska divizija zauzela je Zmajevac zajedno sa 51. divizijom, dok su 8. Monjoroševa brigada i 233. divizija zauzele Draž.

Žrtve

[uredi | uredi izvor]

U bici kod Batine je za 18 dana novembra 1944. godine, poginulo 1.885 vojnika, a od toga su gubici Crvene armije bili 1.237[1] poginulih boraca, a 648[2] iz redova NOVJ.

Ishod

[uredi | uredi izvor]

Operacija Crvene armije uz pomoć jugoslovenskih, bugarskih i rumunskih snaga, okončana je velikim uspehom. Tokom novembra 1944. jedinice 57. armije Crvene armije i 12.vojvođanskog korpusa NOVJ uspele su da odbrane i prošire mostobrane u Baranji, uprkos ogorčenom otporu, prvenstveno divizije Brandenburg. S obzirom da je NOVJ uspešno zadržala nemačke snage Komande Jugoistoka (Grupe armija F), nemačka Vrhovna komanda bila je prinuđena da na ovaj front dovlači snage Grupe armija C iz severne Italije (44. i 71. diviziju). Međutim, sovjetska komanda umešno je koristila ostvareni prodor, obezbedila prelaze i masirala trupe pod komandom Trećeg ukrajinskog fronta. Pod njegovu komandu su privučene, pored 57. armije, 46. armija, zatim 6.gardijska tenkovska, 4. gardijska, 9. gardijska, 26, 27. i Prva bugarska armija. Ove snage ostvarile su prodor uz Dravu i uz Dunav, odsekavši i, uz sadejstvo Drugog ukrajinskog fronta, opkolivši Budimpeštu.

Time stvorena kriza nemačke odbrane bila je glavni motiv nemačkih protivudara. Nemci su bili prisiljeni da privlače trupe sa ostalih frontova (4. SS oklopni korpus sa Visle, 6. SS oklopnu armiju iz Ardena). Poslednja nemačka ofanziva (Frilingservahen) marta 1945, okončana je neuspehom, i usledio je krah nemačkih snaga na svim frontovima.

Glavni članci: Opsada Budimpešte i Operacija Frilingservahen marta 1945.

Jedinice nemačke vojske

[uredi | uredi izvor]

Nemački Vermaht je napravio odbrambenu liniju na Batini, koju je branila:

  • Divizija Brandenburg
  • „31. dobrovoljačka SS Bačka divizija“ (nem. 31. SS-Freiwilligen-Grenadier-Division „Batschka“)
  • „44. pešadijska divizija“ (nem. 44. Infanterie-Division, koja je poznatija pod imenom 44. Reichsgrenadier-Division „Hoch- und Deutschmeister“)

Ove jedinice su bile podeljene, odnosno one koje su se nalazile severno od Batine, bile su podređene Vrhovnoj komandi (nemačke) kopnene vojske, a one južno od Batine, bile su podređene Vrhovnoj komandi Vermahta.[6]. U ovaj broj nisu uračunate policijske jedinice (nemačke, mađarske i hrvatske), kao ni ustaške i domobranske jedinice

Komandni kadar nemačke vojske

  • Komandant „Divizije Brandenburg“ bio je general-major (nem. Generalmajor) Herman Šulte-Hojthaus (1898—1979)
  • Komandant „44. pešadijske divizije“ bio je general-potpukovnik (nem. Generalleutnant) Hans-Ginter fon Rost (1894—1945)
  • Komandant „31. dobrovoljačke SS Bačke divizije“ bio je general-major (nem. SS-Brigadeführer) Gustav Lombard (1895—1992)

Jedinice Crvene armije

[uredi | uredi izvor]

Jedinice „Crvene armije“, učesnice ove bitke bile su u sastavu „57. armije“ (rus. 57-я армия):

  • „75. streljački korpus“ (rus. 75-й стрелковый корпус)
  • „68. streljački korpus“ (rus. 68-й стрелковый корпус)
  • „4. gardijski mehanizovani korpus“ (rus. 4-й гвардейский механизированный корпус)

Iz vazduha ih je pomagala „17. vazduhoplovna armija“ (rus. 17-я возду́шная а́рмия).[7]

Komandni kadar crvene armije
Komandant „57. armije Sovjetskog Saveza“ bio je general-potpukovnik Mihail Nikolajevič Šarohin[8] (1898—1974).

  • Komandant „75. streljačkog korpusa“ bio je general-major Adrijan Zaharovič Akimenko[9] (1898—1989)
  • Komandant „68. streljačkog korpusa“ bio je general-major Ivan Kondratjevič Kravcov[10] (1896—1964)
  • Komandant „4. gardijskog mehanizovanog korpusa“ bio je general-potpukovnik Vladimir Ivanovič Ždanov (1902—1964)

Komandant „17. vazduhoplovne armije“ bio je general-potpukovnik Vladimir Aleksandrovič Sudec[11] (1904—1981).

Jedinice NOVJ

[uredi | uredi izvor]

U bici kod Batine učestvuju i jedinice NOVJ, odnosno 51. (vojvođanska) divizija, koja je formirana 31. oktobra 1944. godine, pod imenom „3. vojvođanska narodnooslobodilačka udarna divizija“, ali je već 13. novembra 1944. godine, promenila ime u „51. vojvođansku narodno oslobodilačku udarnu diviziju“.[12]
Za razliku od ostalih „vojvođanskih divizija“, koje to bile samo po imenu, jer im je sastav činili uglavnom Srbi iz Bosne i Hercegovine, 51. (vojvođanska) divizija NOVJ je popunjena ljudstvom sa prostora Srema, Bačke i Banata, a samo manjim delom iz Bosanske Krajine.
Divizija je posle konačne popune imala u svom sastavu 9.582 borca.

Borbeni sastav ove divizije činile su sledeće (tek formirane) jedinice:

Komandni kadar NOVJ
Komandant 51. (vojvođanske) divizije NOVJ bio je potpukovnik Sreta Savić - Kolja[13] (1913—1990).

  • Komandant „7. vojvođanske udarne brigade“ bio je Milan Ješić - Ibra[14] (1914—1986)
  • Komandant * „8. vojvođanske udarne brigade“ bio je Milan Korica - Kovač[15] (1919—1987)
  • Komandant „12. vojvođanske udarne brigade“ bio je Dušan Doronjski - Jocika[16] (1922—1992)
  • Komandant „14. vojvođanske (slovačke) udarne brigade“ bio je Jan Poljik - Đura[17] (19??-19??)
  • Komandant „Artiljerijske brigade“ bio je Vojislav-Voja Živanović - Džokej[17] (1920-19??)

Zanimljivosti

[uredi | uredi izvor]

Postoji ulica Batinske bitke.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b Božić 1978, str. 559.
  2. ^ a b Božić 1978, str. 501.
  3. ^ Timofejev, Aleksej (2010). Rusi i Drugi svetski rat u Jugoslaviji. Institut za noviju istoriju Srbije. ISBN 978-86-7005-089-1. 
  4. ^ Sreta Savić: 51. VOJVOĐANSKA DIVIZIJA. str. 28, prema Arhiv Vojnoistorijskog instituta, k. 2, reg. br. 12/1; NAV. NT. 311 f. 191; general--pukovnik Šarohin, puk. V. Petrukin: Vojnoistorijski žurnal, 1961, 2. str. 25–36; Arhiv Vojnoistorijskog instituta, k. 1395, reg. br. 1-4.
  5. ^ Božić, Nikola (1974). Božić, Nikola : "Batinska bitka". Beograd : Rad, 1978. Rad. 
  6. ^ Božić 1978, str. 23.
  7. ^ Božić, Nikola: „Batinska bitka“ (Beograd: Izdavačka organizacija „Rad“, (1978). str. 36)
  8. ^ Božić, Nikola: „Batinska bitka“ (Beograd: Izdavačka organizacija „Rad“, (1978). str. 37)
  9. ^ Božić, Nikola: „Batinska bitka“ (Beograd: Izdavačka organizacija „Rad“, (1978). str. 56)
  10. ^ Božić, Nikola: „Batinska bitka“ (Beograd: Izdavačka organizacija „Rad“, (1978). str. 38)
  11. ^ Božić, Nikola: „Batinska bitka“ (Beograd: Izdavačka organizacija „Rad“, (1978). str. 39)
  12. ^ Božić, Nikola: „Batinska bitka“ (Beograd: Izdavačka organizacija „Rad“, (1978). str. 47)
  13. ^ Božić, Nikola: „Batinska bitka“ (Beograd: Izdavačka organizacija „Rad“, (1978). str. 48)
  14. ^ Božić, Nikola: „Batinska bitka“ (Beograd: Izdavačka organizacija „Rad“, (1978). str. 49)
  15. ^ Božić, Nikola: „Batinska bitka“ (Beograd: Izdavačka organizacija „Rad“, (1978). str. 50)
  16. ^ Božić, Nikola: „Batinska bitka“ (Beograd: Izdavačka organizacija „Rad“, (1978). str. 52)
  17. ^ a b Božić, Nikola: „Batinska bitka“ (Beograd: Izdavačka organizacija „Rad“, (1978). str. 53)

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Битка_код_Батине&oldid=28520127”