Pređi na sadržaj

Etničko čišćenje Doboja

Koordinate: 44° 44′ N 18° 08′ E / 44.733° S; 18.133° I / 44.733; 18.133
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Etničko čišćenje Doboja
Deo rata u Bosni i Hercegovini
Opština Doboj
MestoDoboj, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina
Datummaj–septembar 1992.
Vrsta napadaMasovno ubistvo, etničko čišćenje, deportacija
Ubijeno~322 bošnjačkih civila
86 hrvatskih civila
PočiniociVRS, JNA, Beli orlovi, Crvene beretke
MotivSrbizacija, Velika Srbija, Antibošnjačko raspoloženje, Antihrvatsko raspoloženje

Etničko čišćenje Doboja odnosi se na ratne zločine, uključujući ubistva, deportacije, progone i bezobzirno razaranje, koje su Jugoslovenska narodna armija (JNA) i srpske paravojne jedinice počinile nad Bošnjacima i Hrvatima na području Doboja od maja do septembra 1992. tokom rata u Bosni i Hercegovini. Dana 26. septembra 1997. godine, srpski vojnik Nikola Jorgić proglašen je krivim od strane Viši regionalni sud u Diseldorfu po 11 tačaka optužnice za genocid koji je uključivao ubistvo 30 osoba na području Doboja, čime je to bilo prvo krivično gonjenje za genocid u Bosni. Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (Haški tribunal) je klasifikovao to kao zločin protiv čovječnosti i osudio sedam srpskih zvaničnika.

Od preko 40.000 Bošnjaka koliko ih je evidentirano u opštini, nakon rata ih je ostalo samo oko 1.000.[1] Prema podacima Istraživačko-dokumentacionog centra (IDC), tokom rata na području opštine Doboj ubijene su ili nestale 2.323 osobe. Među njima je bilo 322 bošnjačkih i 86 hrvatskih civila.[2]

Zauzimanje Doboja 1992. godine

[uredi | uredi izvor]

Doboj je bio strateški važan tokom Rata u Bosni i Hercegovini. Pre rata, 1991. godine, stanovništvo opštine činilo je 40,14% Bošnjaka (41.164), 38,83% Srba (39.820), 12,93% Hrvata (13.264), 5,62% Jugoslovena (5.765) i ostalih 2,538% (2).[3] Grad i okolna sela zauzele su srpske snage u maju 1992. godine, a upravljanje gradom preuzela je Srpska demokratska stranka. Usledilo je masovno razoružavanje i masovna hapšenja svih nesrpskih civila (odnosno Bošnjaka i Hrvata).[4]

Široko rasprostranjena pljačka i sistematsko uništavanje domova i imovine nesrba započelo je svakodnevno sa sravnjenjem sa zemljom džamija u gradu.[4] Mnogi nesrbi koji nisu odmah ubijeni bili su zatočeni na raznim lokacijama u gradu, podvrgnuti nehumanim uslovima, uključujući redovnim premlaćivanjem, silovanjem, mučenjem i napornim prinudnim radom.[4] Škola u Grapskoj i fabrika koju koristi firma Bosanka koja proizvodi džemove i sokove u Doboju korištena je kao logor za silovanje. U logorima za silovanje bila su prisutna četiri različita tipa vojnika, uključujući lokalnu srpsku miliciju, Vojsku Jugoslavije (JNA), „Martićevce” (policijske snage Republike Srpske Krajine (RSK) sa sedištem u Kninu, predvođene Milanom Martićem)[4] i pripadnike „Belih orlova”.[4]

Dokumentovano je u okviru istraga Ujedinjenih nacija o Doboju, zatvaranje bosanskih i hrvatskih žena u stambeni kompleks bivšeg Olimpijskog stadiona bilo je mjesto masovnih silovanja. Nekoliko hiljada žena nesrpskog porekla je sistematski silovano i zlostavljano. Autobusi iz Beograda i okoline dovozili su muškarce u kompleks radi sistematskog silovanja ovih žena. Isplata novca za ovu okrutnost bila je deo procesa finansiranja od strane raznih srpskih paravojnih grupa koje deluju u tom području. Bilo je dobro poznato da su te paravojne grupe produžetak JNA. Mnoge žene umrle su u logoru u Doboju zbog zlostavljanja.

Pravni slučajevi

[uredi | uredi izvor]

Osude Haškog tribunala

[uredi | uredi izvor]

Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) je u svojim presudama utvrdio da su srpske snage proglašene krivim za progon Bošnjaka (kroz vršenje torture, okrutnog postupanja, nehumanih radnji, protivpravnog zatvaranja, uspostavljanja i održavanja nečovječnog života uslovi, prisvajanje ili pljačka imovine tokom i nakon napada na nesrpske dijelove grada, izricanje i održavanje restriktivnih i diskriminatornih mjera), ubistvo, prisilno premještanje, deportacija i mučenje kao zločin protiv čovječnosti na području Doboja.[5]

Radovan Karadžić je osuđen za zločine protiv čovječnosti i ratne zločine širom Bosne, uključujući i Doboj. Osuđen je na doživotni zatvor.[6]

Biljana Plavšić i Momčilo Krajišnik, delujući pojedinačno ili u dogovoru sa drugima, planirali su, podsticali, naredili, počinili ili na drugi način pomagali i podržavali planiranje, pripremu ili izvršenje uništenja, u celini ili delimično, bošnjačke i bosanskohrvatske nacionalnosti, etničke, rasne ili vjerske grupe, kao takve, u nekoliko opština, uključujući Doboj. Plavšićeva je osuđena na 11, a Krajišnik na 20 godina zatvora.[7][8][9]

Stojan Župljanin, bivši komandir policije koji je imao operativnu kontrolu nad policijskim snagama nadležnim za logore, i Mićo Stanišić, bivši ministar unutrašnjih poslova Republike Srpske, dobili su po 22 godine zatvora. Presuda je glasila:

Pretresno veće se uverilo van razumne sumnje da su i Stanišić i Župljanin učestvovali u udruženom zločinačkom poduhvatu sa ciljem da se trajno uklone nesrbi sa teritorije planirane srpske države[10]

Međunarodni rezidualni mehanizam za krivične sudove je 2023. godine osudio oficire Državne bezbednosti Srbije Jovicu Stanišića i Franka Simatovića za pomaganje i podržavanje krivičnog dela ubistva, kao kršenje zakona i običaja ratovanja i zločin protiv čovječnosti, i zločine deportacije, prisilnog premještanja i progona, kao zločine protiv čovječnosti u Doboju, uvrstio u udruženi zločinački poduhvat i osudio svakog na po 15 godina zatvora.[11][12] Tribunal je zaključio:

[Stanišić i Simatović] su delili nameru da se unapredi zajednički zločinački plan da se nasilno i trajno ukloni većina nesrba sa velikih područja Hrvatske i Bosne i Hercegovine.[13]

Takođe je zaključeno:

Pretresno vijeće je konstatovalo dokaze da su tokom operacije u Doboju snage pod komandom Radojice Božovića djelovale u koordinaciji sa JNA, koja je u to vrijeme bila pod nadležnošću Slobodana Miloševića. Dokazi koje je razmotrilo Pretresno vijeće takođe pokazuju da je Milovan Stanković djelovao pod komandom JNA, dok je bio na dužnosti komandanta Teritorijalne odbrane Doboja i komandanta JNA/Vojske Republike Srpske (dalje u tekstu: VRS). Žalbeno vijeće stoga smatra da se zločini prisilnog premeštanja i progona koje je počinila JNA, snage pod komandom Radojice Božovića, kao i snage pod komandom Milovana Stankovića tokom preuzimanja Doboja mogu pripisati Slobodanu Miloševiću, udruženom član zločinačkog poduhvata.[14]

Ostalo

[uredi | uredi izvor]

Dana 26. septembra 1997. godine, Viši regionalni sud u Diseldorfu proglasio je Nikolu Jorgića krivim po 11 tačaka optužnice za genocid koji je uključivao ubistvo 30 osoba na području Doboja, čime je to bilo prvo krivično gonjenje za genocid u Bosni. Međutim, Haški tribunal je isključio da se genocid nije dogodio.[15] Jorgićevu žalbu odbio je nemački Savezni vrhovni sud 30. aprila 1999. godine. Viši regionalni sud je utvrdio da je Jorgić, bosanski Srbin, bio vođa paravojne grupe na području Doboja koja je učestvovala u terorističkim aktima protiv lokalnog bošnjačkog stanovništva izvršenim uz podršku srpskih lidera i namjeravala da doprinese njihovom politika „etničkog čišćenja”.[16][17][18]

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Lawson 1996, str. 151.
  2. ^ Ivan Tučić (februar 2013). „Pojedinačan popis broja ratnih žrtava u svim općinama BiH”. Prometej.ba. Pristupljeno 4. 8. 2014. 
  3. ^ Official results from the book: Ethnic composition of Bosnia-Herzegovina population, by municipalities and settlements, 1991. census, Zavod za statistiku Bosne i Hercegovine — Bilten no.234, Sarajevo 1991.
  4. ^ a b v g d Final report of the United Nations Commission of Experts, established pursuant to UN Security Council resolution 780 (1992), Annex III.A — M. Cherif Bassiouni; S/1994/674/Add.2 (Vol. IV), 27 May 1994, Special Forces Arhivirano 23 januar 2011 na sajtu Wayback Machine, (p. 735). Accessdate 20 January 2011
  5. ^ ICTY 2013, str. 372–374.
  6. ^ „Bosnia-Herzegovina: Karadžić life sentence sends powerful message to the world”. Amnesty International. 20. 3. 2019. Pristupljeno 10. 4. 2019. 
  7. ^ „Prosecutor v. Biljana Plavsic judgement.” (PDF). 
  8. ^ „Prosecutor v. Momcilo Krajisnik judgement” (PDF). „Sentenced to 27 years’ imprisonment” 
  9. ^ „UN tribunal transfers former Bosnian Serb leader to UK prison”. UN News. 8. 9. 2009. Pristupljeno 15. 4. 2018. 
  10. ^ „Former high-ranking Bosnian Serbs receive sentences for war crimes from UN tribunal”. UN News. 27. 3. 2013. Pristupljeno 17. 4. 2018. 
  11. ^ „UN commends Criminal Tribunal for former Yugoslavia, as final judgement is delivered”. UN News. 31. 5. 2023. Pristupljeno 17. 8. 2023. 
  12. ^ „STANIŠIĆ and SIMATOVIĆ (MICT-15-96-A)”. The Hague: International Residual Mechanism for Criminal Tribunals. 31. 5. 2023. Pristupljeno 17. 8. 2023. 
  13. ^ Peter Beaumont (31. 3. 2023). „Court widens war crimes convictions of former Serbian security officers”. Pristupljeno 18. 8. 2023. 
  14. ^ „The Prosecutor vs. Jovica Stanišić & Franko Simatović — Judgement In the Appeals Chamber” (PDF). The Hague: International Residual Mechanism for Criminal Tribunals. 31. 5. 2023. str. 216, 217. Pristupljeno 17. 8. 2023. 
  15. ^ „Prosecutor v. Biljana Plavsic judgement.” (PDF). „Prosecutor v. Biljana Plavsic judgement” (PDF).
  16. ^ „Jorgić, Nikola”. haguejusticeportal.net. Arhivirano iz originala 30. 9. 2011. g. Pristupljeno 4. 1. 2011. 
  17. ^ Alan Cowell (27. 9. 1997). „German Court Sentences Serb To Life for Genocide in Bosnia”. New York Times. Pristupljeno 4. 1. 2011. 
  18. ^ „Bosnian Serb Given Life by German Court”. Los Angeles Times. 27. 9. 1997. Pristupljeno 4. 1. 2011. 

Publikacije

[uredi | uredi izvor]

44° 44′ N 18° 08′ E / 44.733° S; 18.133° I / 44.733; 18.133

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Етничко_чишћење_Добоја&oldid=28314023”