Logor Ribarska koliba

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Marino Selo na karti Hrvatske
Marino Selo
Marino Selo
Marino Selo na karti Hrvatske

Logor Ribarska koliba ili Logor u Marinom Selu je bio jedno od brojnih mučilišta u sistemu hrvatskih logora za Srbe, kome su hrvatske paravojne snage ZNG i specijalne jedinice hrvatske policije „Jesenje kiše” pod komandom Tomislava Merčepa, mučile civile srpske nacionalnosti u motelu „Ribarska koliba”, u blizini Marinog Sela (na putu između Pakraca i Kutine), u periodu 11. oktobra 1991. do 29. marta 1992. godine. Kroz ovaj logor je prošlo više od 300 Srba, a oko 100 Srba je ubijeno.

Prethodnica[uredi | uredi izvor]

Situacija u SFRJ[uredi | uredi izvor]

SFR Jugoslavija je bila federativna država sastavljena od 6 republika(SR Slovenija, SR Hrvatska, SR Bosna i Hercegovina, SR Crna Gora, SR Srbija i SR Makedonija). I država SFRJ i JNA su bile po svojoj definiciji zamišljene na bratstvu i jedinistvu svih naroda i narodnosti koji su živeli u SFRJ. Društveno-ekonomsko uređenje SFR Jugoslavije je bio socijalizam. Ustav Jugoslavije od 1974. godine doneo je decentralizaciju SFRJ, koja je kasnije omogućila separatističkim snagama u Sloveniji i Hrvatskoj, da započnu razbijanje Jugoslavije, praćeno krvavim ratovima i progonima. U svim Ustavima Jugoslavije, Jugoslovenska narodna armija je bila definisana kao jedina oružana sila na teritoriji SFRJ, a samim time i jedini međunarodno priznati vojni subjekat. Krajem 1989. godine, Skupština SFRJ donosi amandmane na Ustav, pa tako se jednopartijski sistem zamenjuje višepartijsk sistem. Što je značilo da pored jedine do tada parije KPJ, sada mogu da se osnivaju i druge stranke. [1][2]

Situacija u SR Hrvatskoj[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Ilegalno naoružavanje Hrvatske i Genocid nad Srbima u Drugom svjetskom ratu

Nakon održanih višestranačkih izbora u SR Hrvatskoj 22. aprila 1990. godine u Hrvatskoj je pobedila stranka HDZ koja je u svom političkom programu jasno isticala želju za nezavisnosti tj. odvajanje SR Hrvatske od SFRJ. U celoj SR Hrvatskoj vladala je velika euforija zbog pobede HDZ na izborima, a nakon toga sve češće su se mogle javno videti slike ustaških zločinaca (Ante Pavelića, Alojzije Stepinac, Maks Luburić ...), ustaški pozdravi i čuti ustaške pesme. Srbima u SR Hrvatskoj je to budilo avetna sećanja na progone i genocid iz vremena NDH.

Vlast SR Hrvatske u Zagrebu, koju su maja 1990. godine formirali HDZ i Franjo Tuđman je tokom leta donela odluku da formira sebi i oružane snage. Već u proleće su preuzeli kontrolu nad policijom, medijima, Tužilaštvom i državnom upravom. Tako je oktobra i novembra 1990. godine u SR Hrvatsku ilegalno uvezena velika količina naoružanja za potrebe rezervnog sastava policije, članova HDZ i HOS. Tu akciju su vodili Martin Špegelj i Josip Boljkovac, ministri u tadašnjoj vladi Hrvatske. Kontraobaveštajna služba je snimila film o ovom zločinačkom poduhvatu, a 27. januara 1991. to i objavio na TV Beograd. Stjepan Mesić je godinama kasnije priznao autentičnost ovog dokumentarnog filma.

Od maja 1990. do septembra 1991. godine situacija se iz dana u dan pogoršavala i Srbi u Hrvatskoj su bili strahovito uplašeni za svoju ličnu sigurnost i svoje imovine. Redovno su se mogli videti i ustaški grafiti, a veliki broj Srba je preko telefona dobijao pretnje da moraju da se isele iz svojih kuća i odu u SR Srbiju. Dobijali su čak i preteća pisma u kojima je stajao potpis „HDZ”. Srbi u Hrvatskoj su dobijali otkaze na poslu, a čak su im i deca u školama psiho-fizički maltretirana. U stambenim zgradama postojali su određni članovi HDZ koji su imali zadatak da paze na kretanje svojih komšija Srba.[1]

U svim gradovima SR Slovenije i SR Hrvatske 1991. gde su bile i kasarne JNA, dolazilo je do provokacija i maltretiranje vojnika i oficira JNA, od strane hrvatskog stanovništva. Dešavalo se da im gradske vlasti isključuju vodu, struju, ne dozvoljavaju dostavu hrane u kasarnu i dr. U tim kasarnama su se većinom nalazili vojnici na redovnom odsluženju vojnog roka. Vojnici i oficiri JNA hrvatske i slovenačke nacionalnosti, su od maja 1991. masovno dezertitali iz JNA, odlazeći kućama, a mnogi su pristupali ZNG ili u specijalne jedinice policije.[1]

Tokom proleća 1991. dešavaju se pojedinačni napadi na naselja u kojima žive Srbi ili nehrvati: Pakrac, Plitvice, Zadar, Borovo Selo. 25. juna 1991. Sabor SR Hrvatske proglašava nezavisnost, dok Vlada SFRJ dan kasnije tu odluku proglašava nevažećom. 7. jula 1991. je sklopljen dogovor na Brionima između predstavnika Slovenije, Hrvatske i ostatka Jugoslavije, uz posredovanje Evropske zajednice, gde su Slovenija i Hrvatska pristale da zamrznu svoje odluke o nezavisnosti tri meseca.[3]

Situacija u Zapadnoj Slavoniji[uredi | uredi izvor]

Srbi na ovom području Zapadne Slavonije predstavljaju domicilno stanovništvo koje se tu nalazi još od sredine 16. veka.

Početkom 1991. godine u mnoga mesta u Zapadnoj Slavoniji su dovedeni policajci poreklom iz Hercegovine. U proleće 1991. Srbe iz svih naseljenih mesta na Bilogori pozivaju na informativne razgovore i proveravanja. U javnim listovima mogu se videti čak i ustaške parole (Grubišnopoljski list br. 91, od 19. jula 1991). Od marta meseca 1991. kreće miniranje srpskih lokala u Daruvaru i okolini. A od maja 1991. su nestale sve spomen-ploče i spomenici žrtvama i narodnim herojima iz Drugog svetskog rata. Srbi iz opštine Daruvar su organizovali referendum za pripajanje Daruvara SAO Krajini. Pripadnici MUP-a Hrvatske dolaze na glasačako mesto i skidaju zastave, a kontrlore hapse. 12.8.1991. Postavljaju se policijski punktovi na svim izlazima iz Grobišnog Polja, Bjelovara, Podravske Slatine i Virovitice. Noću se često čuje pucnjava iz automatskog oružja.[4]

2. jula 1991. u selu Jakšić, kraj Slavonske Požege, koje je etniški mešovito stanovništvo, ubijen je Jovo Kljajić (r. 1938) u svojoj kući, a njegovi ukućani su teško maltretirani. U noći između 18. i 19. jula 1991. pripadnici MUP-a Hrvatske i ZNG su ubili Gojković Milicu (r. 1931), u jednoj pomoćnoj zgradi na njenom imanju, tako što su je zapalili, jer se ona par dana ranije raspitivala o ubistvu njenog muža i 15 drugih komšija Srba iz daruvarskog sela Kip.[5]

Od 16. avgusta 1991. u Zapadnoj Slavoniji kreću nezakonita hapšenja, zatvaranja, kidnapovanja, [mučenja Srba, uglavnom civila od strane hrvatskih paravojnih jedinica. Među njima nestali su sledeći Srbi: Spaso Milošević (policajac na bolovanju), Kekerović Mlađen, Dmitar Stanić, Dragan Mačak i dr. Svi oni su kidnapovani dok su išli na posao. Jedino je pušten Kekerović Mlađen jer je imao poznanstvo sa načelnikom SUP-a Bjelovar, Stojanom Gustinom. Hrvatska propaganda je širila laži da je JNA imala svoja dejstva u Zapadnoj Slavoniji i da ugrožava Hrvate. Isto tako su stalno govorili o prisustvu „četnika” i sve Srbe su svrstavali u četnike, iako četnika nije bilo u Slavoniji za vreme Drugog svetskog rata, već samo partizana. Čak i za vreme postojanja SFRJ, kada su postavljane spomen-ploče nevino ubijenim žrtvama naroda Zapadne Slavonije, ekstremno orijentisani Hrvati su te ploče uništavali. Od septembra 1991. kreću i miniranja srpskih kuća u selima oko Podravske Slatine, Daruvara, Bjelovara i Grubišnog Polja. Selo Jasenaš je napadnuto 2. septembra 1991, a Ivanovo selo je napadnuto 21. septembra 1991. HDZ je kasnije izdao knjigu „Otkos” gde je precizno naveo podatke o organizatorima i izvršiocima ovih nezakonitih radnji kao i imena zločinaca sa činovima i ulogama u tom poduhvatu.[6]

U [[Bjelovar}}]u je postojala kasarna JNA „Božidar Adžija” u kojoj je bila smeštena 265. motorizovana brigada JNA. Ta kasarna je bila pod upravom Pete vojne oblasti JNA sa komadom u Zagrebu. Hrvatske paravojne snage su 29. septembra 1991. zauzele kasarnu JNA „Božidar Adžija” nakon višesatne borbe sa pripadnicima JNA i tom prilikom je počinjen ratni zločin, kada je ubijeno nekoliko zarobljenih vojnika i oficira JNA. Isti dan je i major JNA Milan Tepić digao skladište municije u šumici „Bednik” u vazduh, usmrtivši tom prilikom i sebe i veći broj hrvatskih snaga.[7]

Progon srpskog stanovništva na području Zapadne Slavonije počeo je 29. oktobra 1991. na osnovu odluke koju je doneo tzv. Krizni štab Slavonske Požege, kojom je trebalo da se „evakuiše” 26 sela podno Papuka i Psunja. Ovaj progon je bio prvi veći progon stanovništva nakon Drugog svetskog rata, koji je imao i zvaničnu naredbu. Pre same akcije „Otkos” na području Istočne Bilogore je ubijeno tokom jeseni 1991. oko 17 srpskih civila.

Kada je srpsko stanovništvo izbeglo prema Bosni i Hercegovini, pošto se u to vreme tamo još nije vodio rat, odmah u je u srpskim selima usledila pljačka, miniranje i paljenje kuća sve sa ciljem da se Srbima onemogući povratak. Uništene su čak i pravoslavne svetinje. Oni Srbi iz spomenutih sela koji nisu otišli u Bosnu, ostali su kod rođaka i prijatelja u susednim selima: Čečavački Vučjak, Gornji Vrhovci i Šnjegavić. To je došlo do organizovanja pokreta otpora, formiranja Teritorijalne Odbrane i otpočele su seoske straže. Taj otpor nije dugo izdržao, pa su hrvatske snage u operaciji Otkos za 5 dana početkom novembra 1991. proterale više od 4.000 ljudi iz 40 zapadnoslavonskih sela, a ubili 30 ljudi. 10. decembra 1991. su hrvatske snage napale i uništile još preostala 3 srpska sela na Bilogori, koja nisu pružala otpor. Ubijeno je 67 ljudi, a uništeno 616 kuća i 590 privrednih objekata. Nakon ovih akcija, uništeni su vredni kulturno-istorijski spomenici pod zaštitom UNESCO-a i pravoslavne svetinje: Hram svetog Dimitrija u Rastovcu (podignut u 17. veku) i crkva Uspenija Presvete Bogorodice u Donjoj Rašenici (sagrađena 1709. godine). U decembru 1991. zbog svih ovih događaja još 7.000 Srba iz Zapadne Slavonije napušta svoje kuće i odlazi u Bosnu i Hercegovinu ili Srbiju.[8][9]

Osnivanje logora[uredi | uredi izvor]

Ovaj logor je osnovan od specijalne jedince hrvatske policije „Jesenje kiše”, kojom je komandovao Tomislav Merčep, 11. oktobra 1991. godine u motelu „Ribarska koliba” u Marinom Selu. Većina likvidiranih i mučenih Srba koji su dovedeni u ovaj logor je sa područja Pakraca, Daruvara, Kutine, Bjelovara, Garešnice, Moslavine i Zagreba. Svi koji su dovedeni u ovaj logor su nezakonito uhapšeni i dovedeni bez sudskog naloga. Dovođeni su u malim grupama 10-20 ljudi.[10]

Logor „Ribarska koliba” u Marinom Selu bio je deo u sistemu hrvatskih logora za Srbe u drugoj polovini 1991. godine.

Uslovi u logoru[uredi | uredi izvor]

Zatvorenici u ovom logoru su bili smešteni u jednu podrumsku prostoriju, dok u drugoj prostoriji pored ove su bili izloženi teškim psiho-fizičkim torturama na razne načine, koju mnogi logoraši nisu preživeli. O ovom logoru kao i svim vidovima mučenja zatvorenika postoje autentična svedočanstva i dokumentacija. Ovaj logor je danonoćno obezbeđivalo više od 30 pripadnika ZNG.

Likvidacija logoraša iz logora „Ribarska koliba” uglavnom je izvršavana na obali reke Ilove, nedaleko od Lonje. Drugi logoraši su morali da kopaju rake da bi se sahranjivali ubijeni Srbi, u plitkim i neobeleženim grobnicama. Obimnu dokumentaciju o ovim užasnim zločinima je prikupio Informacioni centar Srpskog sabora, koji je 21. decembra 1991. godine obavestio širu javnost o postojanju ovakvog logora na teritoriji SR Hrvatske, u Marinom Selu. Obavešten je i tadašnji hrvatski predsednik, Franjo Tuđman, ali nije ništa preduzeto da se ovaj logor zatvori, a logoraši puste. Naređeno je od hrvatskih vlasti da se grobnice u kojima je bilo 100 srpskih leševa otkopaju, a zatim ostaci prenesu na druge nepoznate lokacije, u okolini Marinog Sela. Kasnije 19.2.1992. Hrvatski helsinški odbor je ovo potvrdio. Isto je urađeno i za drugi logor Stara Ciglana u Pakračkoj Poljani, gde su takođe dovođeni srpski civili, mučeni i ubijani od pripadnika ZNG i specijalnih jedinica MUP-a Hrvatske.[5]

Nalogodavci i izvršioci[uredi | uredi izvor]

  1. Damir Širac, komandant jedinice ZNG koja je obezbeđivala logor
  2. Gojko Vrzić, zamenik Damira Širca.
  3. Tomislav Merčep, komandant specijalne jedinice MUP-a Hrvatske.
  4. Miro Bajramović, zamenik Tomislava Merčepa.
  5. Tomica Poleto, pripadnik 72. bataljona ZNG
  6. Željko Tutić, pripadnik 72. bataljona ZNG
  7. Damir Kufner, pripadnik 72. bataljona ZNG
  8. Pavle Vancaš, pripadnik 72. bataljona ZNG
  9. Antun Ivezić, pripadnik 72. bataljona ZNG
  10. Davor Šimić, pripadnik 72. bataljona ZNG


Imena žrtava[uredi | uredi izvor]

  1. Blagoje Ćulibrk (1955),
  2. Braniša Ćulibrk (1961),
  3. Rade Tatomirović (1956) iz daruvarskog sela Blagorodovica,
  4. Branko Bunčić (1954),
  5. Mijo Danojević (1938),
  6. Filip Gojković (1933),
  7. Gojko Gojković (1937),
  8. Mijo Gojković (1928),
  9. Nikola Gojković (1927),
  10. Rade Gojković (1940),
  11. Savo Gojković,
  12. Jovo T. Popović (1934),
  13. Jovo S. Popović (1920),
  14. Milan Popović (1929),
  15. Petar Popović (1944),
  16. Petar Novković (1940) iz daruvarskog sela Kip,
  17. Slobodan Kukić (1949),
  18. Josip Cicvara (1914),
  19. Savo Maksimović (oko 1950),
  20. Jovo Žestić (1930), iz Pakračke Klise,

Preživeli mučenja u logoru[uredi | uredi izvor]

  1. Branko Stanković, iz daruvarskog sela Kip
  2. Krajnović Mijo, iz daruvarskog sela Kip
  3. Krajnović Jovo, iz daruvarskog sela Kip
  4. Bunčić Milka, iz Pakračke Klise
  5. Jeka Žestić, iz Pakračke Klise
  6. Nikola Ivanović, iz Pakračke Klise

Posledice[uredi | uredi izvor]

Preživeli logoraši u logoru Ribarska Koliba su svedočili ispred državnih organa Republike Srpske Krajine i SR Jugoslavije o tome šta se dešavalo u ovom logoru, kako su dovedeni tamo i šta su sve preživeli. Informacioni centar Srpskog Sabora je prikupljao dokaze i dokumentovao svedočenja logoraša Ribarske Kolibe, koji su kasnije i objavljeni.[5]

Krajem marta 1992. u selu Jakšić (opština Slavonska Požega), članovi HDZ, koje su predvodili Ilija Šutalo i Slavko Kalaš, spalili su nekoliko desetina kuća i privrednih objekata, čiji su vlasnici Srbi. Po naredbi tzv. Kriznog Štaba sela Jakšić, te zapaljene kuće niko nije smeo da ih gasi. U naseljima Zapadne Slavonije dolazi do velike akcije miniranja srpskih kuća, čak i kada su ukućani unutra. To je organizovano i izvršavano od pripadnika Virovitičke brigade ZNG, kojom je komadnovao Đuro Dečak.[11]

U Hrvatskoj se nastavlja iseljavanje srpskog stanovništva, jer su bili u strahu za svoju ličnu sigurnost i sigurnost svoje imovine.

Suđenja i presude[uredi | uredi izvor]

1992. godine hrvatsko tužilaštvo podiže optužnicu protiv nekoliko pripadnika Jedinice za posebne namene MUP-a Hrvatske „Jesenje kiše”. Međutim, kada je Vladimir Šeks došao na mesto Javnog tužioca, svi su oslobođeni, prema hrvatskom Zakonu o oprostu.[12]

2005. godine, Županijski sud u Zagrebu je pravosnažno osudio 5 pripadnika MUP-a Hrvatske na kazne od 3 do 12 godina zatvora zbog ubistva u Pakračkoj poljani 4 Srba, a postupak je pokrenut tek kada je Miro Bajramović, jedan od osuđenih, javno progovorio o tim zločinima 1997.

2008. godine hrvatsko pravosuđe je procesuiralo 6 pripadnika vojne policije Hrvatske: Tomica Poleto, Željko Tutić, Damir Kufner, Pavle Vancaš, Antun Ivezić i Davor Šimić, pripadnika 76. bataljona ZNG. To je učinjeno tek na inicijativu Haškog tribunala, koji je dostavio dokaze i svedočenja preživelih Srba. Marta 2009. godine Županijski Sud u Slavonskoj Požegi je optuženim pripadnicima hrvatske vojske izrekao u prvostepenoj presudi kazne od 1 do 16 godina zatvora.

Vrhovni sud Hrvatske je 23. marta 2010. zbog grešaka u vođenju predmeta ukinuo ovu presudu Županijskog Suda u Slavonskoj Požegi. Pa je predmet „Ribarska koliba” prebačen na Županijski Sud u Osijeku gde je ponovljeno suđenje optuženima. Juna 2011. godine, Županijski Sud u Osijeku donosi presudu kojom je osuđeno 2 pripadnika hrvatske vojske: Tomica Poleto (44) na 15 godina zatvora i Željko Tutić (42) na 12 godina zatvora. Dok su Damir Kufner, Pavle Vancaš i Davor Šimić oslobođeni zbog kako je navedeno „nedostataka dokaza”, a Antun Ivezić je takođe oslobođen zbog „zastarelosti” krivičnog gonjenja.

9. decembra 2010. godine Hrvatsko tužilaštvo na inicijativu međunarodne organizacije Amnesti internešenel, hapsi Tomislava Merčepa, osnivača Jedince za posebne namene MUP-a Hrvatske „Jesenje kiše”, koja je i osnovala više logora za mučenje Srba, među kojima i „Ribarska Koliba”. Suđenje Merčepu i danas traje. U njegovoj optužnici stoji da je optužen za nezakonito hapšenje 53 Srba od čega je 43 ubijeno, troje se vodi kao nestalo, a sedmero je preživelo mučenje i zlostavljanje.[13]

Skrivanje logora[uredi | uredi izvor]

Misije evropskih posmatrača i Međunarodnog Crvenog krsta, za vreme rata u Hrvatskoj 1991-1995, nikada nisu došle u logor u Marino Selo.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v „Rat u Hrvatskoj iz pera obavještajca” (PDF). Pristupljeno 30. 9. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. septembar 2013)
  2. ^ „Miroslav Lazanski: Zašto se raspala Jugoslavija”. Pristupljeno 30. 9. 2013. 
  3. ^ „RTS: Dve decenije od raspada SFRJ”. Pristupljeno 30. 9. 2013. 
  4. ^ „Dr. Milan Bastašić: Genocid nad Srbima u Hrvatskoj 1991. početo „Otkosom””. Pristupljeno 2. 11. 2013. 
  5. ^ a b v „Drugi izveštaj Komiteta za prikupljanje dokaza o zločinima protiv čovečnosti Vlade SRJ”. Pristupljeno 10. 11. 2013. 
  6. ^ {{cite web|author= |url=http://www.jadovno.com/intervjui-reportaze/articles/genocid-nad-Srbima-u-hrvatskoj-poceo-otkosom.html] |title= |date= |website= |publisher= |access-date=2. 11. 2013.
  7. ^ „Veritas: Saopštenje povodom godišnjice stradanja vojnika JNA u Bjelovaru 29.9.1991.”. Pristupljeno 30. 9. 2013. 
  8. ^ „Saopštenje Veritasa povodom godišnjice stradanja Srba iz Istočne Bilogore 1991.”. Pristupljeno 2. 11. 2013. 
  9. ^ „Saopštenje Veritasa povodom evakuacije Srba iz 26 sela Požeške kotline 1991.”. Pristupljeno 2. 11. 2013. 
  10. ^ „Bilten Veritasa br. 170, novembar 2011.” (PDF). Pristupljeno 11. 11. 2013. 
  11. ^ „Pritisak na neiseljeno stanovništvo Zapadne Slavonije 1992”. Pristupljeno 11. 11. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. novembar 2013)
  12. ^ „Svedočenje Mire Bajramovića splitskom Feral Tribjunu 1997.”. Pristupljeno 10. 11. 2013. 
  13. ^ „Dve decenije od likvidacije Srba u Marinom Selu”. Pristupljeno 11. 11. 2013. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Логор_Рибарска_колиба&oldid=27773879”