Azerbejdžanski tar

Azerbejdžanski tar
Azerbejdžanski tar
	Azerbejdžanski tar
Nematerijalno kulturno nasleđe
Region	Azerbejdžan
Svetska baština Uneska
Unesko oznaka	00671
Datum upisa	2012
Lokacija upisa	https://ich.unesco.org/en/RL/craftsmanship-and-performance-art-of-the-tar-a-long-necked-string-musical-instrument-00671

Azerbejdžanski tar ili kavkaski tar ili tar sa 11 žica je instrument u malo drugačijem obliku od persijskog tara i razvio ga je Sadigjan od persijskog tara oko 1870. godine.

Umetnost izrade i izvođenja muzike na taru igraju značajnu ulogu u oblikovanju kulturnog identiteta Azerbejdžanaca. Svirači prenose svoje veštine na mlade u svojoj zajednici usmenom predajom i demonstracijama, kao i u obrazovnim muzičkim institucijama. Ova umetnost upisana je na Uneskovu listu nematerijalne kulturne baštine sveta 2012. godine. ^[1]

Izrada[uredi | uredi izvor]

Proizvođači tara prenose svoje veštine na šegrte, često unutar porodice. Izrada počinje pažljivim odabirom materijala za instrument: dudovo drvo za telo, orahovo drvo za vrat i drvo kruške za klinove za podešavanje. Koristeći razne alate, zanatlije prave šuplje telo u obliku osmice, koje se zatim prekriva tankim perikardijumom vola. Narezan vrat se pričvršćuje, dodaju se metalne žice i telo se intarzira sedefom.

Izvođenje[uredi | uredi izvor]

Izvođači drže instrument horizontalno, uz grudi, i povlače žice trzalicom, dok koriste trilere i razne tehnike i poteze da dodaju boju zvuka. Nastup izvođača tara ima bitno mesto u svadbama i različitim društvenim okupljanjima, svečanim događajima i javnim koncertima. Igrači prenose svoje veštine na mlade ljude u svojoj zajednici usmenom predajom, demonstracijama i u obrazovnim muzičkim institucijama.

Istorija[uredi | uredi izvor]

„Kavkaski tar“ ili „azerbejdžanski tar“ ili „katran od 11 žica“ je instrument u malo drugačijem obliku od persijskog tara i razvio ga je Sadigjan od originalnog persijskog tara oko 1870. godine. Ima malo drugačiju građu i više žica. Kavkaski tar ima jednu dodatnu bas-žicu sa strane, na podignutoj matici, i obično 2 duple rezonantne žice preko malih metalnih matica na pola vrata. Sve ove žice prolaze pored glavnih žica preko vrata i pričvršćene su za držač struna i ivicu tela. ^[2]

U drugoj polovini 19. veka tar je prošao kroz različite obnove. Jedan od najvećih muzičara - izvođača Mirza Sadik Asad (1846—1902) uveo je promene u strukturu i formu tradicionalnog iranskog tara, povećavši broj njegovih žica i doveo ih je do 11. On je, pored toga, promenio i način sviranja, podižući instrument sa kolena na grudi. ^[3]

Novi procvat sviranja počinje u 20. veku. Na primer, tar je preuzeo vođstvo u prvom orkestru narodnih muzičkih instrumenata, nastalom 1931. godine na inicijativu Uzeira Hadžibejlija i Muslima Magomajeva, najvećih azerbejdžanskih kompozitora i javnih ličnosti prve polovine 20. veka. Škola notnog sviranja na nacionalnim instrumentima, koju je osnovao Uzeir Hajibejli, dodatno je proširila tehničke i umetničke mogućnosti. ^[3]

U azerbejdžanskoj muzici, tar se prvenstveno koristio kao vodeći instrument u takozvanom mugamskom triju izvođača, koji takođe uključuje kamanču i daf. Tar, kao deo mugam trija i kao solo, do danas, nastavlja da igra ključnu ulogu u umetnosti mugama, tradicionalnoj i popularnoj u Azerbejdžanu. ^[3]

Tar se drži horizontalno na grudima svirača, gde se drži u poziciji desnom rukom, guranjem donjeg dela u obliku duple posude na grudi. Sviranje tara počinje povlačenjem žice koristeći trzalicu koja se drži između palca i kažiprsta leve ruke. Žice koje vuče desna ruka stvaraju zvuke, a melodije nastaju pritiskom na odgovarajuće pragove kažiprstom, srednjim prstom i domalim prstom leve ruke. Da bi se obezbedila potpuna upotreba sposobnosti i raznolikosti tara, svirač koristi različite trzalice, zajedno sa različitim udarcima i trilerima. ^[4] Raspon tonaliteta tara je hromatski i obuhvata dve i po oktave.^{[traži se izvor]}

Tar se nalazi na poštanskim markama i novčanici Azerbejdžana.