Stanišić

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Stanišić (višeznačna odrednica).

Stanišić
Srpska pravoslavna crkva u Stanišiću
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Zapadnobački
Grad	Sombor
Stanovništvo
— 2011.	2.902 (2022.)
— gustina	44/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 56′ 12″ S; 19° 09′ 53″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	103 m
Površina	89,9 km2
Stanišić Stanišić na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	25284
Pozivni broj	025
Registarska oznaka	SO

Stanišić (nem. Stanischitsch, mađ. Őrszállás) je naselje u Srbiji, gradu Somboru, u Zapadnobačkom upravnom okrugu i udaljeno je 22 km od Sombora. Prema popisu iz 2011. bilo je 3.987 stanovnika, dok prema poslednjem zvaničnom popisu iz 2022. godine Stanišić ima svega 2.902 stanovnika, 27,21 % manje nego pre jedanaest godina.

Posle Drugog svetskog rata selo je naseljeno narodom Dalmacije (1.070 porodica, 5.430 članova). Do 1965. godine je ovo naselje sedište Opštine Stanišić koju su činila naseljena mesta: Gakovo, Rastina, Riđica i Stanišić. U sastav opštine je ulazilo i naselje Kruševlje koje je izgubilo status samostalnog naseljenog mesta tako da je danas deo Gakova. Posle ukidanja statusa opštine u celini je pripojena teritorija opštini Sombor, dugo je mesto Stanišić važilo za najveće mesto u opštini ali je osamdesetih godina počeo njegov demografski pad, koji nažalost, i dalje traje.

Ime

Osnivači Stanišića nazvali su naselje (1535. godine) prema prezimenu viđenijeg ovdašnjeg stanovnika ili najbrojnije porodice. Na sličan način imena su dobila i druga naselja i pustare u široj okolini Sombora: Bilić, Bikić, Bokčinović, Braćević, Đurić, Miličić (kasnije Milčić), Nenadić, ... Ime sela ostalo je istovetno sa imenom nekadašnje pustare, mada je, u svakodnevnom govoru (posebno među Somborcima), selo često nazivano i Staničićem i Stančićima. U zvaničnim državnim dokumentima ime sela je uvek pisano sa oblikom Stanišić.

Naredbom mađarskih državnih vlasti da pomađarizuju ne-mađarska imena sela, ime mesta je od 1904. do 1918. godine, kao i od 1941. do 1944. godine, bilo Ersalaš (Őrszállás), koje nikad nije bilo prihvaćeno međ' ne mađarskim stanovništvom. U prevodu sa mađarskog na srpski jezik novi naziv znači Stražara. U ataru je postojala žandarmerijska stražarska kuća, gde su se žandari sklanjali u nevremenu, u njoj se odmarali prilikom patroliranja, što je poslužilo da se selu da novo ime.

Među starim stanišićkim porodicama sačuvano je predanje da je ime sela nastalo prilikom preseljenja srpskih porodica iz Baračke i Dautova, tako što je neko uzviknuo starcu koji je predvodio narod: "Stani čiča, ovo je mesto za nas!", te je od tog povika nastalo ime Staničić, Stanišić (kako je ime Stanišić za nekadašnju pustaru zabeleženo 128 godina pre ovog preseljenja, očito da predanje nije tačno).

Međutim, Nemci koji su se naselili ovde 1786. i posle, proglasili su i svoj deo za Stanišičić ili za Stanišić (ili još više kao za Tannischitz), kao za njih prikladniji oblik. Svi pokušaji pro-nacističkih Nemaca da promene ime sela 1935-36 (kao budući deo germanizacije područja) za Donau-Wachenheim, Deutsch-Wachenheim, Steinsitz, Tannenschütz bili su samo loši pogrešni prevodi njegovog prvobitnog imena i nikada nisu bili prihvaćeni, čak ni među sobom. Stanišić je bio i ostao Stanišić.

Istorija

Na mestu današnjeg Stanišića nema pouzdanog traga da je postojalo neko srednjovekovno naselje. Na osnovu toponima i dokumenata, pretpostavlja se da se srednjovekovno naselje koje se spominje u 14. i 15. veku Pariš nalazilo danas između Stanišića i Riđice. Pariš je staro bačko naselje, prvi put spomenuto 1366. godine. Krajem 17. veka, posle austro-turskih ratova, selo je opustelo.

Prema popisu pravoslavnih parohija u Stanišiću je 1733. godine bilo 113 srpskih domova koje je su opsluživali pravoslavni sveštenici: Petar Gruić, Nikifor Petrović, Timotej Seljaković, Grigorije Borđoški i Kiril Stojanović. U selu je 1772. godine podignuta pravoslavna crkva koja je obnovljena 1910. godine posle velikog požara. Pop Grigorije Borđoški je 1808. godine paroh i namesnik, a Varko Vračarić kolega paroh. Godine 1810. javljaju se kao pretplatnici prvi građani Stanišića: Pavel Čekić knez, Kozma Iskrić učitelj (i 1808) i Petar Borđoški trgovac.

O trošku baronske porodice Redl 1815. podignuta je katolička crkva "Ime Marijino" , dugačka je 45, široka 20 i visoka 47 m. U kosturnicu-kriptu pod oltarom katoličke crkve do 1918. godine sahranjivali su se članovi porodice Redl.

Mapa Stanišića iz 1764. godine

Na pustaru je iz obližnjih sela Baračka i Dautovo 1763/1964. godine preseljeno stotinjak prognanih srpskih porodica, koje su ovde osnovale današnje selo Stanišić (prema popisu iz 1764. godine u Stanišiću je tad bilo 605 stanovnika). Srbi se prvobitno nisu naselili gde danas leži Stanišić, nego više na istočnoj strani, blizu današnjeg naselja Aleksa Šantić, koji leži na negdašnjoj pustari "Šara". Pustara "Šara" je za vreme doseljenja Srba iz Baračke i Dautova otkinuta od Kaćmara, i priključena Stanišiću. Ali se Srbima ovaj predeo nije svideo, jer u blizini nije bilo bunara, ni trske za pokrivanje kuća, ni ribolova itd. I posle prezimljenog zimskog vremena, krenuše Srbi ka zapadu i nastade tamo gde je danas selo Stanišić, i gde je sa zapadne strane onda bila velika bara, dubok rit pun ribe, a selo sa istočne strane opasano velikim šumama.

Srpska osnovna škola počela je sa radom od 1774. godine, a nemačka od 1786. godine. Krajem 1783. godine u Stanišiću počinje naseljavanje manjeg broja mađarskih i slovačkih porodica (stanišićki Slovaci će do kraja XIX veka uglavnom biti pomađareni i ponemčeni. Pomađareni su: Drobina, Križak, Žumbera, Ralbovski, Kolar, Trenka, Marko, Mudri, Napora, Rončak, Kolarik, Mihalec, Fabijan itd), a tokom 1786/1787. g. ovde je naseljeno i stotinjak nemačkih porodica (Nemci će nastaviti da se doseljavaju i narednih decenija). Oni potiču iz Lorene, Rajna-Palatinat i Sarland regiona. Izgradili su 100 novih kuća tokom tog leta 1788. godine, oko 200 m na istočnom, gornjem terenu od srpskog sela. Novoizgrađene kuće su postavljene u dva reda sa tri bloka (jedan od njih je ostavljen za crkvu) čineći prvu ulicu (koju su nazvali Nemci "Gasse", buduća "Kirchengasse" (Crkvena ulica)). Novo selo je proglašeno posebnom opštinom od srpske, i tako je nazvano "Neu Stanischitz" ("Novi Stanišić"). Stanišić se veoma brzo razvijao i ubrzo je postao jedno od većih sela u okrugu. Između 1790. i 1830. (posebno između 1812. i 1820) više od 150 novih nemačkih porodica preselilo se u Stanišić, uglavnom iz Čatalje (Županija Baja, danas u Mađarskoj). Broj srpskih porodica se smanjio, a broj nemačkih porodica podigao se sa 120 u 1790. na 400 u 1830. Oko 500 novih kuća sagrađeno je do 1830. godine. Takođe, oko 45 mađarskih i oko 25 slovačkih porodica naselilo se u Stanišić do 1830. godine. Sve do 1811. godine selo je bilo podeljeno na dva dela — nemački (novi) i srpski (stari) Stanišić. Početkom 19 veka, pa sve do vremena Mađarske revolucije 1848/1949. godine, Stanišić je bio u posedu plemićke porodice Redl. Potpisom austrijskog cara Franca I Stanišić 1811. g. dobija status trgovačke i poljoprivredne varošice, a srpska i nemačka opština spojene su u jednu. To je značilo da je Stanišiću bilo dopušteno da održi tržište što je bilo veliko poboljšanje u odnosu na druga sela u okrugu.

Zbog nesporazuma oko zemljišta za napasanje stoke Mađarske vlasti će tri Srbina (Mirka Komnenova, Simu Popova i Gigu Bikara) 31. maja 1848. godine obesiti odmah iza sela s desne strane jevrejskog groblja kad se ide jednu duž za Riđicu. Oni su odmah tamo i sahranjeni, a svi Stanišićani su izvedeni da za primer vide presude. Još jedanaest stanišićkih Srba osuđeno je na po godinu dana zatvora, četvorica su osuđena na po dve godine, petorica na po tri i dvojica na po devet godina zatvora, a samo dvojica žitelja su osuđena na kraće vremensku kaznu od jednog, odnosno tri meseca zatvor. Nemačko stanovništvo je tokom 19. stoleća postalo najbrojnije. Prema popisu iz 1800. g. u selu je živelo 2.788 stanovnika (53% Srba, 40% Nemaca i 7% Mađara, Slovaka i drugih.), 1820. g. 4.219, 1830. g. 4.600 (58% Nemaca, 26% Srba, 14% Mađara i Slovaka, 1,5% Jevreja), 1900. g. 6652, a 1931. g. 7.588 stanovnika (5.582 Nemci, 1.102 Srbi, 686 Mađari, 185 Bunjevci-Hrvati, 60 Romi, 40 Jevreji ) . Stanišić je između dva svetska rata bio demografski, privredno i društveno razvijena samostalna opština. Taj period bio je veoma bogat dešavanjima, promenama u načinu života, razvijala se i modernizovala poljoprivreda, cvetalo zanatstvo i trgovinu, menjao se izgled sela, osnivana su kulturna i sportska društva, selo je sve više ličilo na varošicu.

Epidemija kolere počela je u Stanišiću 27. avgusta 1831. godine, obolelo je 18 a umrlo 13 osoba. Epidemija je u Bačkoj bila u 53 mesta, od 14.147 obolelih, umrlo ih je 7.453. Kolera se ponovo javlja u Stanišiću 17. avgusta 1836. bolesne je lečio bolničar Vilmoš Ofenbauer koji je došao iz Budimpešte. U Gornjem Srezu, kojem pripada i Stanišić, umrlo je 1.355 ljudi.

Mnoge srpske stanišićke porodice odselile su se u Sombor i na okolne somborske salaše, kao i u Bečej, Sentu, Mol ili Srbobran, nakon što je Stanišić, od 1805. gopdine (do 1894. godine) postao vlastelinski posed plemićke porodice Redl.

Mađarske vlasti su 1904. g. preimenovale Stanišić u Ersalaš (Őrszállás), kako se zvao do kraja 1918. godine, kao i tokom okupacije 1941-1944. godine. U Stanišiću je austrougarsko vreme prestalo u dva sata posle podne 21. novembra 1918. godine, kada je u Stanišić prispelo 40 srpskih vojnika, koje je predvodio potporučnik Radivoj Kuljanski.

Stanišić u novoj državi

Stanišić je posle Prvog svetskog rata pripao teritoriji Kraljevine SHS i predstavljao je zasebnu opštinu. Sa blizu osam hiljada stanovnika, Stanišić je između dva svetska rata imao srpsku i nemačku školu, pravoslavnu i rimokatoličku crkvu, poštu, bolnicu (sa tri lekara i aparatom za snimanje pluća), dve apoteke, veterinarsku službu, advokatsku kancelariju, električnu centralu, ciglanu, parni mlin, dve kudeljare, šest sodara, ledaru, tri drvare, krečanu, sušaru za žito, 32 parne vršalice, kovačke, stolarske, kolarske, saračke, pećarske, keramičarske, krojačke, vunopletačke, ćurčijske, obućarske, šeširdžijske i časovničarske radionice, 17 radnji (deset sa mešovitom robom, šest sa tekstilnom i jednu prodavnicu obuće “Bata”), četiri gvožđare, pet pekara, osam mesara, dve mlekarske radnje, Vatrogasno društvo, Sokolsko društvo, organizaciju Narodne odbrane, Seljačku družinu, Zanatlijsko momačko udruženje, mesni odbor Crvenog krsta, Srpsku amatersku pozorišnu družinu i Srpski crkveni hor, nemačka i mađarska kulturna društva, fudbalski i kuglaški klub, opštinske nedeljne novine (na nemačkom jeziku Lokal Anzeiger, izlazile od oktobra 1934. do 1942. godine), bioskop, železničku stanicu (1936. g. bilo je u Stanišiću i automobila), zasebnu opštinsku upravu i predstavljao je, zapravo, pravi mali grad. Stanišićkom ataru imao je 21.933 katastarska jutra zemlje.

Društvena organizacija koja je imala poseban značaj u selu u periodu između dva rata jeste „Sokolsko društvo”. Njega je osnovao opštinski lekar dr Ante Marić 1929. godine, a u početku je imalo stotinak članova. Posle decenije delovanja, društvo je 1939. godine prestalo sa radom, a članstvo je raspušteno.

Može se slobodno reći: da su bački Nemci, do dolaska Hitlera na vlast u Nemačkoj i osnivanja nemačkih organizacija, bili miran i disciplinovan narod, a prema državnoj zajednici Jugoslaviji, lojalni državljani. U mestima gde je bilo i stanovnika drugih nacionalnosti (Stanišić i Riđica), Nemci su sa svima živeli u dobrim odnosima, bez obzira na njihovu ekonomsku moć i nacionalnu osobenosti. Pripajanjem Austrije Nemačkoj izazvalo je oduševljenje i nade u pogledu dalje sudbine bačkih Nemaca. Pod parolom "Obnove", članovi omladinske organizacije (Hitlerjunged), skoro u svim bačkim mestima, gde žive Nemci, počeli su nositi trake oko ruke sa kukastim krstom, marširajući ulicama s muzikom, pozdravljajući se podizanjem ruku sa nacističkim pozdravom: "Hajl Hitler", pevajući himnu Hortsa Vesela. Održavaju se vojne vežbe omladine, javno ispoljavajući nadu da će Hitler za kratko vreme zauzeti Slavoniju i Vojvodinu .

Drugi svetski rat

Centar Stanišića tridesetih godina 20. veka

Honvedi ulaze u Stanišić, 12. april 1941. g.

Stanišićki Nemci sa velikim oduševljenjem dočekaće 25. mart 1941. godine i potpisivanje akta o pristupanju Kraljevine Jugoslavije Trojnom paktu, da bi posle vojnog puča u Beogradu dva dana kasnije, 30. marta 1941. škola u Stanišiću prestala sa radom. Za stanovnike Stanišića rat je počeo 11. aprila, kada je berberski majstor Jovan Tanurdžić bacio u vazduh železničku stanicu, oko 21 čas, a vojska je još ranije otvorila artiljerijsku paljbu prema Mađarskoj. Kanonada pucnjave je trajala od 13,30 do 20 časova kad je naređeno povlačenje. U ponoć između 11. i 12. aprila, u Mađarsku iz Stanišića se uputio Gašpar Majer (Kaspar Mayer, 1905-?), član Kulturbunda (osnovan u Stanišiću 1935. godine), otišao je u Garu da izvesti Mađarsku komandu da pred Honvedima nema nikog i da mogu slobodno krenuti ka dubini Jugoslovenske teritorije (zbog toga će ga kasnije okupatorska vlast odlikovati zvanjem viteza). Honvedi su izjutra (došli iz prava Riđice) pre 7 časova 12. aprila 1941. godine bili pred Stanišićem. Stanovnici Stanišića Nemci i Mađari su se radovali propasti Kraljevine Jugoslavije, dok su Srbi i Jevreji živeli u neizvesnosti, ne znajući šta im donose dani okupacije. Mađarska komanda je zavela vojnu vlast, koja će biti odmenjena civilnom 15. avgusta 1941. godine. Već prvih dana okupacije u selu je prisutan veliki politički rivalitet između Mađara i Nemaca. Nemci su očekivali da će oni kontrolisati dešavanja u selu, ne samo zašto su bili najbrojnija narodna skupina, nego i zbog Nemačkih zasluga u razbijanju Kraljevine, međutim Bačka je ušla u sastav Mađarske okupacione zone što je više pogodovalo seoskim Mađarima. Odmah po ulasku honveda u selo počela su hapšenja i ubijanje Srba. Sve je to ličilo na "lov na veštice". Bilo je dovoljno da neko prijavi osobu da je "četnik" i usledilo bi hapšenje, logorisanje, a u mnogim slučajevima streljanje. Tih dana postavljena su i vešala u Kakošu (deo Stanišića), nad Srbima i Jevrejima su počele represalije, pojedinci su ubijani i u ataru, na raznim seoskim mestima, dosta ih je uhapšeno i maltretirano .

Poznato je i posleratno svedočenje Bogoljuba Drljačina "Komisiji za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača u Vojvodini": "Tom prilikom osim mog pokojnog oca (streljan 14. aprila 1941. godine), Arsen Jovanović, Sava Mišković, Ušjan Stevan, Komnenov Sima, Komnenov Stevan i Komnenov Milan, koji je imao samo 12 godina, su streljani. Svi ovi, tj. svi osim mog pokojnog oca Milana, koji je streljan ispred crkve, bili su izvedeni van sela i tamo pobijeni". Tokom samog ulaska mađarske vojske u Bačku ubijeno je 2.460 lica.

Bački Nemci su se već 1941. godine angažovali u Zimskoj akciji pomoći (Winterhilfswerk) i drugim organizacijama za pomoć frontu i nemačkoj pobedi u ratu. To je bila najveća socijalna akcija nemačkog naroda pod parolom: "Ni jedan Nemac ne sme gladovati ni smrzavati se". Ova akcija sastojala se u sakupljanju namirnica (žita, brašna, mesa, masti, odeće, obuće i novčanih priloga) .

Svi Nemci članovi Kulturbunda imali su na svojim kućama znak V (Viktorija - znak pobede) a na onim kućama nemačkim koji nisu bili članovi i nisu hteli ići u SS odrede su ispisivali Verräter (izdajnik) ako bi se koji od ovih predomislio tada bi preko noći bilo izbrisano ono "izdajica" i napisano slovo V. Sve ovo su radili članovi Kulturbunda njihov "Hitlerjugend" poznati i po čestim marševima kroz selo obučeni u crne uniforme i zadenutim noževima oko pojasa.

Oduševljeni dotadašnjim pobedama Trećeg rajha, kao i mogućnosti da je bolje služiti u svojoj (Nemačkoj) vojsci (koja je pri tom bolje opremljena, bolje plaćena, nego Mađarska vojska u koju će kad-tad morati poći) mladi stanišićki Nemci dobrovoljno su stupali u vojsku Vafen-SS-a, jer kao državljani tadašnje Mađarske nisu mogli pristupiti regularnoj Nemačkoj vojsci (Vermaht). Njih oko 300 će aprila 1942. godine dobrovoljno pristupiti novoosnovanoj a kasnije i 7. SS diviziji Princ Eugen, međutim, mnogo ranije mladi stanišićki Nemci odlučili su se na odlazak u rat, dokaz tome je da već krajem 1941. i početkom 1942. godine širom Istočnog fronta dolazi do prvih žrtava Podunavskih Švaba iz Stanišića . Kako je rat odmicao na stanovnike Stanišića protežu se mere okupacione politike; mladići se mobilišu u Mađarsku vojsku, pojedini Srbi se hapse i gone na prinudni rad u Mađarsku i Austriju, dok drugi završavaju po nekoliko meseci u logoru koji se nalazi u Bačkoj Topoli. Tri godine nakon izbijanja rata, nasilno će biti mobilisano iz Stanišića oko 500 ljudi marta i septembra 1944. godine u 26. SS Waffen-granadier division der SS Hungaria, koja će učestvovati u bici za Budimpeštu i tamo u krvavim borbama protiv Crvene armije biti gotovo uništena. Ostatak preživelih uspeo je da se domogne šumovitih brda severzapadno od Budimpešte, i povuku se prema Beču, gde će se početkom maja 1945. godine predati američkim trupama u oblasti Frankenburga (Austrija).

"...Kao dete niste mnogo primećivali rat. Povremeno je poneki avion preletao Stanišić. U zadnjem delu bašte naše kuće u 'Cvetnoj ulici' (danas ulica Majora Željka Parađine) broj 26, moj otac je napravio zemljani bunker za moguće vazdušne napade. Jednoga dana sam bio sa svojim ocem na našem salašu blizu nekadašnje granice sa Mađarskom, na Kačmaru. Moj otac je obrađivao zemlju da seje a ja sam se igrao okolo. Odjednom, na nebu se pojavilo nekoliko letelica, koje su jurile i pucale na drugu letelicu. Za nekoliko trenutaka jureni avion se zapalio i srušio na susedno polje, zabivši se 3-4 metra u zemlju. Na nebu smo mogli videti padobrance sa odgovarajućim pilotima oborenog aviona kako se spuštaju na zemlju, ali su padobrani na nebu zajedno sa pilotima goreli. Dok su pali na zemlju piloti su bili beživotni. Ubrzo nakon toga došla je mađarska policija i odnela tela. Sva trojica su bila 'crne boje kože' a avion je na sebi nosio britansku zastavu... Nešto kasnije, u kasnu jesen 1943. godine sve više pokrivenih vagona prolazi kroz Stanišić. Bili su iz donje Bačke i bili su u bekstvu jer se front pomerio u korist Rusa..."

(Michael Hutfluss)

Godine 1944. stanišićki Nemci prihvataju preko stotine dece iz bombardovane Nemačke koje su smešteni u porodicama članova "Kulturbunda". Izmeću 4. i 10. aprila 1944. godine i u Stanišiću su, kao i u celoj Bačkoj, pokupljene Jevrejske porodice i transportom prebačene u nemački koncentracioni logor Aušvic. Seoski Nemci su tokom rata izrađivali čarape, obuću i odeću za Vermaht. Između ostalog, ova činjenica je bilo jedno od opravdanja jugoslovenskih komunista za konfiskaciju imovine posle rata.

Kako se rat bližio kraju, a sa istoka nadirala sve bliže sovjetska Crvena armija, lokalni Nemci i Mađari (njih oko 130) su napustili Stanišić plašeći se odmazde za zločine koje je nemačka i mađarska vojska počinila na tlu Jugoslavije, u čemu su učestvovali i članovi njihovih porodica ili oni sami. Oko 1200 Nemaca i Mađara iz Stanišića naći će se na frontu u Drugom svetskom ratu, poginulo ih je 242 (u Rusiji 65, Mađarskoj 37 itd).

Oslobođenje

Stanišić je oslobođen od strane Ruske Crvene armije 22. oktobra 1944. godine. Straža je sa miletićke strane javila "Rusi, Rusi dolaze!". Bilo je bliže deset časova, Glavnim sokakom su na konjima projurili crvenoarmejci. Narod je na okupu. Konjanici su se vratili i zaustavili kod Opštinske kuće, tu su već bili Sovjetski oficiri. Josip Vener je na nemačkom uzviknuo "Kape dole", što su svi i učinili. Od mase se do oslobodilaca nisu mogli probiti ljudi što su juče posle podne preuzeli vlast. Oko hiljadu i petsto Nemaca zdravilo se sa crvenoarmejcima i oficirima, sve dok Srbi nisu kazali da su oni članovi "Kulturbunda". Crvenoarmejci nisu znali koga imaju ispred sebe, što je i razumljivo. Nastao je tajac kada su se svojim pozdravnim govorima javili Jovan Vukajlov i učitelj Petar Bačić. Vatrogasna muzika je zasvirala, klicalo se Titu, Staljinu i kralju Petru. Svojim pozdravnim govorom slavlju se na ruskom i srpskom jeziku pridružio i sveštenik Vladimir Rodzjanko, koji je ruske nacionalnosti i koji je posle pobede oktobarske revolucije 1920. godine sa roditeljima izbegao iz Rusije u Srbiju, dospevši kasnije u Bačku pa i od 1942. godine i do Stanišića.

Posle rata marta/aprila 1945. godine u čitavoj Vojvodini i Slavoniji došlo je do iseljavanja Nemačkog stanovništva. Selo Stanišić je poznato kao poslednje iseljeno, Deseti avgust 1945. bio je "crni dan" za stanišićke Nemce. Oko 3500 ljudi je preseljeno u okolne logore (Kruševlje i Gakovo), dok je 300 ljudi (majstora, žena kuvarica) ostavljeno u selu da rade za partizane. Oni su radili između ostalog i oko silne stoke a i druge poslove u Stanišiću koje je bilo pusto skoro 4 meseca do 06. decembra kada je stigle prva kompozicija naroda Dalmacije ("Riđičani"). Neki od tih Švaba su posle služili kod kolonista, i sigurno ih je dvestotinjak i posle ostalo u selu, ali su se kasnije 1950-ih iselili u Nemačku, malo ih je ostalo u Stanišiću. Oni što su deportovani u logore (Gakovo i Kruševlje) su umirali od gladi, kolere, dizenterije i ostalih bolesti. U Gakovu je umrlo oko 8500 a u Kruševlju oko 3500 ljudi. Svi preživeli iz Vojvođanskih logora su pušteni 1947. i 1948. godine preko granice.

Kolonizacija naroda Dalmacije

Kolonizacija Stanišića 1945-46. godine

Na mestu interniranih Nemaca, odlukom Vlade Demokratske federativne Jugoslavije na trećem zasedanju AVNOJ-a održanom posle Drugog svetskog rata, u Vojvodinu i Baranju trebalo je da bude naseljeno stanovništvo iz pasivnih krajeva Hrvatske (Dalmacija, Lika, Banija, Kordun, i Gorski Kotar), Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Srbije i Makedonije, pa je tokom 1945/1946. godine iz ovih krajeva kolonizirano oko 42.000 porodica. Za kolonizaciju naroda iz Dalmacije prvobitno je predviđen grad Apatin, koji je mogao prihvatiti oko 10.000 ljudi, taman toliko koliko je i planirano da dođe iz kršne Dalmacije. Međutim pred sam dolazak prvog voza u Bačku došlo je do obrta, jači lobi Ličana je presudio, i Dalmatinci su morali put dva bačka sela — Stanišić i Riđica. U Stanišiću je planiran smeštaj za 1330, a u Riđici za 670 doseljeničkih porodica.

Kada je prva kompozicija naseljenika (150 porodica), sa područja Obrovac, Zadar, Knin i Sinj koja je upućena za Riđicu stigla 06. decembra 1945. godine u Stanišić, starosedeoci Stanišića listom su izašli na železničku stanicu da vide i pozdrave naseljenike, a pozdravni govor im je održao Jovan Vukajlov, predsednik opštine. Stanišićani su prve naseljenike darivali jelom, pićem i drugim đakonijama. Impresionirani ovakvim dočekom, i čuvši da je Stanišić veće i lepše mesto, putnici nisu hteli da produže za Riđicu. Izrazili su želju da ostanu u Stanišiću i da se tu nasele. Veći broj porodica napustilo je vagone i samovoljno se uselilo u prazne kuće u Stanišiću (okolina Železničke stanice (danas ulica Cara Dušana). Međutim kolonizacioni plan pokrajinske komisije u N. Sadu nije se mogao menjati.

U Stanišić je prvi transport porodica iz Dalmacije (od ukupno sedam) stigao na Svetog Nikolu 1945. godine. Put od Dalmacije do Stanišića bio je dug i iscrpljujući. Mase naroda putovali su brodovima do Bakra i železnicom do Sušaka, pa preko Zagreba, do Dunava, neki transporti preko Novog Sada a neki preko Bogojeva. Od 867 porodica koje su se zadržale u Stanišiću 1956. godine prema poreklu naseljavanja bilo je: 121 porodica iz Knina, 242 iz Sinja, 85 iz Šibenika, 22 iz Makarske, 18 iz Imotskog, 3 sa Korčule, 2 iz Like, iz Benkovca 161, 111 iz Splita, 49 iz Metkovića, 21 iz Drniša, 6 iz Zadra, 3 porodice sa Korduna i još nekoliko porodica iz raznih krajeva.

Za razliku od drugih naselja u Bačkoj, u Stanišiću se kolonisti nisu grupisali po srezovima i krajevima odakle su došli. I na kraju, u vreme kolonizacije Vojvodine 1945–1948. godine u Stanišić je došao najveći broj kolonističkih porodica - 1070 (5430 članova).

Vozovi bez voznog reda

Železnička stanica u Stanišiću

• Prvi transport je prispeo 19. decembra 1945. godine (230 porodica iz Sinja i okoline, sa 1500 članova).
• Drugi 24. februara 1946. godine(180 porodica iz okoline Knina, sa oko 1500 članova).
• Treći februara-marta 1946. godine (160 porodica iz raznih krajeva Dalmacije)
• Četvrti marta-aprila 1946. godine (150 porodica iz okoline Knina i Metkovića)
• Peti izmeću aprila-maja 1946. godine (72 porodica dalmatinskog porekla sa 324 člana. „Makedonci“ su u stvari bili Dalmatinci koji su između 1921. i 1936. godine naseljeni Ovče Polju u okolini Svetog Nikole i Štipa. Po izbijanju rata, 1941. godine, bugarski okupatori ih proteruju i oni prelaze prvo u Niš, a kasnije se okupljaju u Negotinskoj krajini.
• Šesti transport je stigao neutvrđenog datuma 1946. godine (60 porodica iz raznih krajeva Dalmacije).
• Stanišićani broje "sedam transporta", što je i tačno ako se ima u vidu da je prvi stigao u oktobru-novembru 1945. godine, da su se porodice samovoljno iskrcale i smestile u Stanišić (slučaj sa Riđičanima).

Mada jedan deo kolonizovanog stanovništva (oko 150 porodica, najčešće primorci i otočani) nije uspeo da se prilagodi novim uslovima života, drugačijoj klimi i krajoliku, te se, nešto kasnije, vratio u zavičaj, kolonisti su prema rezultatima prvog posleratnog popisa iz 1948. godine činili preko 70% od ukupnog broja tadašnjih stanovnika Stanišića. U selu je tada živelo 7.741 stanovnik, a po nacionalnoj strukturi boli je 3.763 Srba, 2.480 Hrvata, 1.224 Mađara (Slovaka), 181 Nemac, 25 Roma, 19 Slovenaca, 16 Crnogoraca, 14 Rusina, 11 Makedonca, 4 Muslimana, 1 Čeh i 3 ostala.

Kolonistima je dodeljeno 11.500 jutara obradive zemlje, a u zavisnosti od broja članova i zasluga u ratu porodice su dobijale od šest do 14 jutara.

Kolonizacija Stanišića predstavljala je najznačajniji migracioni događaj u 255 godine dugoj istoriji kontinuiranog naselja, a po svom obimu i značaju daleko je nadilazila brojčano skromne kolonizacije sela iz XVIII veka (Srba 1763/1764. i Nemaca 1786/1787. godine). Ova kolonizacija suštinski je izmenila etničku sliku sela (ranije najbrojnije nemačko stanovništvo kompletno je zamenjeno srpskim i hrvatskim stanovništvom iz Dalmacije), te je dovela do potpune promene dotadašnjih duhovnih i kulturoloških navika i vrednosti, ali i govora, običaja, načina ishrane, oblačenja itd. Međusobno prožimanje starog i novog stanovništva nastupilo je postepeno, tokom narednih godina.

• Spisak kolonizovanih dalmatinskih porodica u Stanišiću (1945—1948)

Odnos starosedelac-doseljenik

"Odnos između doseljenika i domorodaca bio je isprva netrpeljiv. Doseljenici su gledali na domoroce kao na bogate seljake, a sebe su smatrali zaslužnima za narodnu revoluciju. Domoroci su nerado, kritizerski i sa visine gledali na doseljenike. Njihove postupke iz prvih dana nazivali su divljim, „šumskim“. Umesto neposredne pomoći i poverenja, došlo je do obostranog omalovažavanja i grubog podvajanja. Interesantno je pomenuti da je u naseljima sa većim brojem domorodačkog stanovništva proces prilagođavanja u izvesnom smislu išao teže. To je, bez sumnje, posledica dužeg međusobnog trvenja i otpora"

(V. Đurić)

...Starosedeoci su smatrali da su kolonisti ljudi iz rata, „divlji ljudi“, „divljaci“, da su primitivni. Pošto su bili goli i bosi, zvali su ih „golaćima“, sirotinjom. Smatrali su da su nedostojni njih jer su bili neuredni, siromašni i nisu imali radne navike kao oni. Ali kada su njihove cure viđale momke Dalmatince na igranci, počele su ih upoznavati, zagledati i došle su do saznanja: da su ovi pitomi, pametni, lepi ljudi bolji od Bačvana. Kolonisti-došljaci su mislili o starosedeocima da su oni kulturniji, da su napredniji, da su bogatiji od ljudi na kamenu jer su ovde u ravnici (ravnini)... Meštani Srbi i Mađari rado uzimaju za žene Dalmatinke jer one poštuju muževe i vredne su za svaki posao. Kod njih je još jaka patrijarhalna crta, da je muško „starije“ od žene. Tih brakova je veći broj nego da doseljenik uzima Mađaricu ili meštanku... Dalmatinci su doneli u novu sredinu mnogočlanu porodicu, tj. dinarsku zadrugu. Najčešće su tu zadrugu sačinjavali otac i sinovi, ili braća stričevići sa svojom decom (mali je broj takvih)... Starešina zadruge je bio glava kuće, najstariji muškarac...

Stanišić posle Drugog svetskog rata

Svatovi u Stanišiću

Prvih godina posle Drugog svetskog rata društveni i privredni život u Stanišiću bio je raznovrstan i bogat sadržajem. U novoj sredini se preko 5000 naseljenih članova dalmatinskih i porodica iz drugih krajeva moralo se navikavati na življenje i privređivanje u bačkim uslovima. U Stanišiću je 1946. godine osnovano deset zemljoradničkih zadruga koje su nosile nazive ljudi zaslužnih u ratu (Rade Končar, Ivo Lola Ribar...) ili po nekim geografskim pojmovima iz zavičaja kolonista (Velebit, Krka, Jadran...). Osim zadruga, osnovana su Poljoprivredna mašinska stanica i Zaprežna stanica. Krajem 1946. i početkom 1947. godine kupljeno je 60 novih traktora. Ove mašine odvožene su na rad i u Gakovo, Kruševlje i u Riđicu. Pod vinogradima je 1949. godine u Stanišićkom ataru 28 jutara zemlje.

Period prilagođavanja kolonista novim uslovima rada i života potrajao je nekoliko narednih godina. Najviše poteškoća bilo je oko zemljoradnje jer ovi vredni, ali tom poslu nevični ljudi, nisu uspevali da odmah pravilno obrađuju zemlju i pripremaju useve, a posao je otežavao i nedostatak poljoprivredne mehanizacije i alatki (u selu je bilo svega desetak traktora, sa dve-tri sejačice, kao i 23 vršalice koje su zatečene ovde), pa je prvih godina zemlja obrađivana po „brigadnom sistemu“.

Veterinarska stanica je posle rata osnovana 1952. godine, njome će rukovoditi dr Svetozar Bogdanović (rodom iz Starog Bečeja, studije je završio u Frankfurtu). Aeromiting u Stanišiću održan je 24. septembra 1953. godine, ali se "probno" skakalo i dan ranije. Stanišić 30. septembra 1956. postaje značajno administrativno-teritorijalno sedište jer mu se priključuju Svetozar Miletić i Riđica. Selo je, 13. jula 1961. godine, pogodila velika oluja koja je pritom odnela toranj pravoslavne crkve star 155 godina. Petnaestog aprila 1964. godine u devet sati i 40 minuta osetio se zemljotres, veće štete nije bilo, ali su na nekim zgradama napukli zidovi, kao i na pravoslavnoj crkvi. Olimpijski bazen (dimenzija 50h50) otpočeo je sa radom 1968. godine i radiće narednih 5 godina. Glavna ulica "Oslobođenja" (2.538 m) asfaltirana je 1970. godine, dok je put od Stanišića do Riđice 1974. godine presvučen asfaltom, iste godine ukinuta je železnička pruga Sombor-Stanišić-Riđica. Godine 1971. radi se na betoniranju trotoara, popravci prelaza i mostova, na poboljšanju javne rasvete, a pristupa se i na izgradnji vodovoda. Godine 1976, svi sportski klubovi u selu su objedinjeni pod imenom "Stanišić": fudbal, rukomet (muški i ženski) i šah. Ovim su lakše usmeravana novčana sredstva dobijena od društva; novoorganizovano društvo "Stanišić" je postalo vlasnik vodeće kafane u Stanišiću (kafane "Sport", otvorene 1975. godine), preko čijeg je prometa obezbeđen izvor prihoda za održavanje sportskog života.

Prvi podaci o biblioteci u Stanišiću datiraju iz 1900. godine kada je osnovana Građanska čitaonica. O njoj se zna malo jer arhiva nije sačuvana. Posle Drugog svetskog rata, 1947. u Stanišiću se osnivaju dve biblioteke: knjižnica Mesnog kulturno - prosvetnog saveta i knjižnica Ujedinjenog saveza antifašističke omladine Vojvodine (USAOV). Obe su imale po osamdesetak knjiga. Godine 1949, počinje sa radom NKC, koja od 1951. radi kao sreska biblioteka, a 1962. prerasta u matičnu biblioteku (za ogranke u Gakovu, Riđici i Rastini). Godine 1963, pripaja se Gradskoj biblioteci u Somboru. Biblioteka je danas smeštena u Domu kulture „Dositej“. Ima oko 15.000 knjiga, uglavnom beletristike i stručne literature. Sem knjiga na srpskom zastupljen je i bogat fond na mađarskom jeziku. Biblioteka je veoma dobro snabdevena lektirom, za osnovnu i srednju školu. U biblioteci mogu se svakodnevno pročitati NIN, Somborske novine i Politika.

Stanišić je poljoprivredno naselje. Zemljište je izuzetno kvalitetno, 87% čine oranice.

Izbeglice iz Hrvatske 1995. godine

I ratni događaji 1991-1995. opet su prisilili Srbe Krajišnike na nove mučne seobe. Početkom jula u Stanišić dolaze prve izbeglice iz velikih gradova (Zagreb, Zadar, Split, Sisak, Rijeka, ...), ali već krajem 1991. i čitave kolone izbeglica.

Petog, šestog i sedmog novembra 1991. stiglo je u Stanišić oko 150 učenika iz Tenja i okoline koji će u Stanišiću pohađati osnovnu školu (nastava će se odvijati u popodnevnoj smeni a to će biti njihova škola). U subotu 9. maja 1992. g. učenici iz Tenja, njih oko 150 sa svojim nastavnicima, koji su utočište za vreme rata u Hrvatskoj našli u Stanišiću, gde su pohađali školu, vratili su se kući u Tenje.

Ipak, najveći egzodus zabeležem je nakon zločinačke vojne operacije Oluja, Hrvatske vojske i NATO-a, kada dolazi do pada Republike Srpske Krajine i etničkog čišćenja preko 200.000 ljudi (oko 2000 mrtvih) s područja Banije, Korduna, Like i Severne Dalmacije (Kninska Krajina, Bukovica, Ravni Kotari). U Stanišić dolazi novi talas dalmatinskog srpskog stanovništva između 3000 - 4000 ljudi, mali broj njih se zadržava u selu.

Nakon pada Srpske Krajine i dolaskom velikog broja izbeglica u Stanišiću dolazi do proterivanja hrvatskih porodica. Do kraja avgusta 1995. godine iz Stanišića se iselilo 43 hrvatske porodice.

2000. godina - ...

Osnovnu školu "Ivan Goran Kovačić" u Stanišiću, 2009. godine upisuje 37 prvaka . Ministarka omladine i sporta u Vladi republike Srbije, Snežana Samardžić Marković, otvorila je u sredu, 27. oktobra 2010. godine, fudbalski teren sa veštačkom travom u Stanišiću .

Kulturno nasleđe

Hram Svetoga Nikolaja

Hram Svetoga Nikolaja

• Srpska pravoslavna crkva u Stanišiću

Današnja pravoslavna crkva u Stanišiću „Hram Svetoga Nikolaja” počela je sa izgradnjom 1772. godine. Verovatno je i pre toga postojala neka crkvica jer se 1769. godine u jednom popisu napominje da selo ima jedan hram i pet sveštenika. Sadašnja velika srpska crkva, koja se nalazi na najlepšem mestu u Stanišiću, osvećena je i propojala tek 20. decembra 1806. godine, na dan Sv. Ignjatija Bogonošca. Da gradnja crkve traje duži niz godina bila je veoma česta pojava jer su se one gradile isključivo prilozima vernika.

Hram Svetog Nikolaja, iako relativno malih dimenzija, predstavlja najlepši ukras centra Stanišića. Skromna jednobrodna građevina sa polukružnom apsidom je klasični primer seoske crkve u Vojvodini. Spoljašnji izgled crkve je veoma jednostavan, bez posebnog ukrašavanja, sa nekoliko prostih pravougaonih prozora na bočnim stranama građevine. „Toranj sa svojom visinom i elegantnim baroknim završecima, ostvaren u očevidnoj nesrazmeri sa skromnom arhitekturom samog crkvenog broda” je savršeno uklopljen u arhitektonsku celinu.

Vodice

Vodice su mesto na južnoj strani sela, poljana u ataru oivičena drvećem na kojoj se nalazi krst i bunar. Svake godine 19. avgusta pravoslavni vernici posećuju ovo mesto. Čak i u vreme kada to nije lako, kada su bili izvrgnuti ruglu i osudama, najverniji pravoslavci posećivali su svoje sveto mesto. Nije poznato od kada se Preobraženje proslavlja u Stanišiću, ali je sigurno da se proslavlja još od druge polovine XIX veka, verovatno i duže. Ovaj predivan praznik se proslavlja 6. avgusta po julijanskom, odnosno 19. avgusta po gregorijanskom kalendaru u znak Preobraženja Hristovog.

Običaj je da se na ovaj dan mese pogače i jede grožđe, a porodice koje imaju vinograd odnose u crkvu grožđe i pogače koje sveštenik osveti i deli prisutnim vernicima nakon Bogosluženja u crkvi.

Vodice Stanišić

"Po narodnom verovanju na Preobraženje, se preobražava i menja priroda, voda postaje hladnija, kao i sami dani. Lišće od tada počinje da žuti i opada. Od Preobraženja, se zabranjuje i kupanje u rekama. Po verovanju, Preobraženje je granica između zime i leta, što je inače rasprostranjeno shvatanje i šire."

Toša Iskruljev u svojoj knjizi napominje da je ovaj praznik bio veoma slavljen. Za Preobraženje se na Vodici ispod sela okupljala omladina iz celog kraja i nakon bogosluženja uz pesmu i igre proslavljala ovaj praznik.

Jevrejsko groblje

Među spomenike kulture u Stanišiću spada i Jevrejsko groblje. Iako u selu više od sedam decenija nema Jevreja, njihovo groblje se veoma lepo održalo. Na kraju je Jevrejske ulice, dosta je očuvano tako što ni jedan nadgrobni spomenik, od 76, nije oskrnavljen. Stariji nadgrobni spomenici su od kamena, jednostavni, sa polukružnim vrhom i hebrejskim natpisima. Noviji spomenici, napravljeni između dva rata, su visoki, od mermera i imaju oblik obeliska ili uspravne pravougaone ploče. Na novijim spomenicima su imena ispisana na nemačkom ili mađarskom jeziku. Običaj je bio da se spomenik postavlja jedanaest meseci nakon sahrane. "Na spomenicima iznad natpisa je ugraviran znak staleža kojem je pripadao umrli: dve sastavljene šake (znak blagosiljanja) za kohanite (Jevreji koji su direktni muški potomci biblijskog Arona (Mojsijevog brata). Kohanite su pripadnici plemena Levita), bokal za levite (Jevrejsko pleme) i šesto-kraka zvezda (Magen David), palma ili žalosna vrba, za Izrael (narod). "

Ulice u Stanišiću

Kako je selo začeto 1763. godine, i postepeno se razvijalo, ulice su i poslednjih decenija ostale iste. Nazive su počele dobijati oko 1890-te godine, a pre toga su kuće označavane brojevima. Prva promena imena ulica desila se maja 1935. godine kada ulice u Stanišiću počinju da nose nazive po Karađorđevićima, srpskim piscima, političarima i rekama. Nova promena je usledila veoma brzo, nakon Mađarske okupacije Stanišića 1941. godine, ulicama je vraćen stari naziv ali mađarizovan. Nakon oslobođenja 1945. godine nove komunističke vlasti preimenjavaju ponovo imena ulica u Stanišiću.

do 1935	od 1935 do 1941	od 1941 do 1945	od 1945 do 1991	Sadašnji naziv
Hauptgasse (Glavna Ulica)	Ulica Kralja Aleksandra	Fo utca	Oslobođenja	Oslobođenja
Kirchen gasse (Crkvena ulica)	Prestolonaslednika Petra	Templom utca	Titova Ulica	Vuka Karadžića
Kleinegasse (Mala ulica)	Kraljice Marije	Kis utca	Dalmatinska	Dalmatinska
Eisenbahngasse (Železnička ulica)	Kralja Petra	Vasut utca	Moše Pijade	Cara Dušana
Außere Reihe (Spoljni red)	Alekse Šantića	Külső sor	Alekse Šantića	Alekse Šantića
Blumen Gasse (Cvetni Sokak)	Štrosmajerova	Virag utca	Štrosmajerova	Majora Željka Parađine
Hintere Gasse (Zadnja ulica)	Karađorđeva	Hatso utca	Karađorđeva	Karađorđeva
?	Dobrovoljačka	Vitez utca (Sokak Heroja)	Dobrovoljačka	Dobrovoljačka
Obere Kreuzgasse (Gornja poprečna ulica)	Savska	Felső kereszt utca	Savska	Savska
Untere kreuzgasse (Donja poprečna ulica)	Jaše Tomića	Also kereszt utca	Jaše Tomića	Jaše Tomića
Hammerstein Gasse (Čekić/stena ulica)	Svetozara Miletića	Hammerstein Gasse	Svetozara Miletića	Svetozara Miletića
Schul-Kreuzgasse (Školska ulica)	Njegoševa	Iskola utca	Njegoševa	Njegoševa
Kakosch Gasse (Kakoš)	Miloša Obilića	Kakos utca	Miloša Obilića	Miloša Obilića
Wasser Gasse (Vodena ulica)	Marka Kraljevića	Tükör utca	Marka Kraljevića	Marka Kraljevića
Juden Gasse (Jevrejska ulica)	Rabina Alkalaja	Zsidó utca	Jevrejska ulica	Jevrejska ulica

Sport

Stanišić je nekad bio poznat po sportu. Fudbaleri predratne Sloge i posleratnog Jedinstva/FK "Stanišić"-a nastupali su preko 40 godina u Bačkoj i Vojvođanskoj ligi (IV fudbalskom rangu), danas se taj klub, posle povratka iz Sombora, nalazi u najnižem fudbalskom rangu. Veoma je bio uspešan ženski rukometni klub koji je četiri godine nastupao u Drugoj ligi stare Jugoslavije. On je, u stvari, bio igračka baza ženskog rukometnog kluba u Somboru, koji je bio u vrhu YU-rukometa, jedne godine čak finalista evropskog Kupa kupova. Centar Borilačkih Veština "Stanišić" najuspešnije je sportsko društvo u selu, iznedrivši mnogobrojne državne prvake, prvake Balkana i osvajače evropskih i svetskih medalja.

FK Jedinstvo

• FK Jedinstvo — Fudbalski klub pokrenut 1920. godine.
• BK Stanišić — Boćarski Klub osnovan 2008. godine — trenutno se takmiči u Drugoj ligi "sever".
• ŠK "Bogoljub Mihailović" — Šah Klub osnovan 1953. godine. Nekadašnji naziv "Bora Ivkov", (od 1976. godine) ŠK "Stanišić" — ugašen.
• RK Stanišić — Rukometni Klub osnovan 1955 — ugašen.
• ŽRK Stanišić — Ženski rukometni Klub osnovan 1967 — ugašen.
• Džudo Klub "Stanišić" - osnovan 20. februara 1992. godine. Funkcija prvog predsednika poverena je Elizabeti Kušel, sekretar je bila Jovanka Zagorac, a blagajnik Ljubo Stričević .
• Centar Borilačkih Veština "Stanišić" — osnovan 1985. godine.
• KK Sloga (Kuglaški Klub) — osnovan 1934. — ugašen. U četvrtak 28. novembra 1934. godine održan je osnivačka skupština kuglaškog kluba. Prvi predsednik kluba bio je Matijas Pehlof (Mathias Pechloff), sekretar Miloš Kokanov a blagajnik Štefan Liht (Stefan Licht).
• Stonoteniski klub "Partizan", osnovan 1964. godine. Ugašen.
• SU Stanišić 1920 — Fudbalski klub osnovan 02. jula 2018. god. - 17. jula 2023. god. premešten u Sombor.

Udruženja

U naselju postoje udruženja:

• Srpsko kulturno-umetničko društvo "Izvor” , osnovano 2009. godine.
• "Udahni Život" udruženje žena.
• Lovačko udruženje "Fazan" (osnovano 1920, obnovljeno 1945. godine)
• Ekološko udruženje "Brčak".
• Dobrovoljno-vatrogasno društvo "Stanišić" - Na zahtev stanovništva i podsticaj lokalne uprave, 1925. godine osnovano je udruženje "dobrovoljne vatrogasne jedinice" sa 60 ljudi. Upravljanje novim udruženjem bilo je pod upravom: poljoprivrednika Andreas Keglera (Andreas Kegler, 1895-1945), Johana Klema (Johann Klemm, 1907-1961) i limarskog majstora Antona Zemlića (Anton Semlitsch, 1897-1974). Pet godina kasnije, 08. septembra 1930. godine osnovano je prvo Vatrogasno društvo u Stanišiću. Na osnivačku skupštinu na poziv Zemlića odazvalo se 39 ljudi. Prvi predsednik bio je Paul Haut (Paul Hauth). Na vatrogasnom takmičenju u Subotici 1933. članovi DVD-a osvojili su prvo mesto, a do 1937. godine društvo je osvojilo još 6 nagrada na raznim takmičenjima . Dobri rezultati DVD zadržani su i do danas. Posle rata društvo je neko vreme nosilo naziv "Partizan".
• Mađarsko kulturno društvo "Adi Endre" (osnovano 1939. godine).
• Hrvatsko kulturno društvo "Vladimir Nazor", osnovano 26. marta 2009. godine .

Manifestacije

• "Dani Hleba i Vina" — 18. avgust. U poslednjih nekoliko godina ova manifestacija se ne održava.
• "Preobraženje Gospodnje" slava sela — 19. avgust. U poslednjih nekoliko godina MZ Stanišić ne održava organizovano slavu sela. Sve je stvar pojedinaca.
• "Kotlić na Brčku" (datum se odredi naknadno. Poslednji put organizovan 27.08.2016, pre toga 05.09.2015 itd). U poslednjih nekoliko godina ova manifestacija se ne održava.

Knjige o Stanišiću

• Sa Madžarske granice, Bajski Trokut, Sent-Andrija (1936) - Toma Iskruljev. O Stanišiću Iskruljev piše od 432 do 463 stranice.
• Die Ortsgeschichte der Gemeinde Stanischitsch wie es einmal war von 1786-1945 (1977.) - Nikolaus Rettig.
• Stanišić (1985.) - Milenko Beljanski.
• Ortssippenbuch Stanischitsch, Batschka 1788-1985 (1986.) - Michael Hutfluss.
• Ortssippenbuch Stanischitsch, Batschka 1896-1938 (1996.) - Michael Hutfluss.
• Die Mundart von Stanischitsch "So hot mr's drhom gsagt" Wörter, Reime, Prosa. (2003.) Heimatortsgemeinde Stanischitsch, München.
• Stanišić - Vodič kroz istoriju jednog naselja u Bačkoj (2012. elektronska knjiga) - Robert Kučo.
• Stanišić - 250 godina - istorija naselja i stanovništva od nastanka do savremenog doba (2013. neobjavljena knjiga) - Milan Stepanović, Robert Kučo, prof. Miloš Berber, dr Karl Peter Kraus, dr Žužana Korhec Pap, dr Mario Bara, Dragana Đapić.
• Putnik kroz vreme (2022.) - Mirko Simić.
• Kada prođeš Mašića salaš (2023.) - Mirko Simić.

Zanimljivosti

• Gotovo čitav jedan vek, od 1763. do 1860. godine, u Stanišiću se čuvao dvanaesti po starosti prepis Dušanovog zakonika. „Rukopis Borđoški”, kako se još naziva, je jedan od 25 istorijskih poznatih prepisa Zakonika srpskog cara Stefana Dušana koji je donet na saboru vlastele i crkvenih velikodostojnika 21. maja 1349. godine u Skoplju. Rukopis je u Stanišić doneo pop Gligorije Borđoški, a prema porodičnom predanju rukopis su preci Borđoški preneli na ove prostore prilikom seobe iz Stare Srbije ili sa Kosova i Metohije. Rukopis je čuvan i predavan sa očeva na sinove u ovoj uglednoj svešteničkoj porodici sve do polovine 20. veka. Na šeststotu godišnjicu od donošenja Dušanovog zakonika, potomci prote Gligorija Borđoškog su predali rukopis Matici Srpskoj u Novom Sadu, gde se i danas čuva.
• U selu su Katoličko i Pravoslavno groblje, na mestima gde su sahrane začete pre više od 250 godina. Postojalo je još jedno groblje, verovatno i najstarije, nalazilo se na kraju ulice Oslobođenja, na levoj strani, iza ciglane, kada se ide za Riđicu. Ovo groblje nije nigde zavedeno u stare mape, niti ga je iko spominjao, a njegovi redovi grobova uočavani su još 1940. godine. Radnik na ciglani, kočijaš, Mihalj Bajai je izbrojao osam redova i u svakom 18 grobova, udaljeni jedan od drugog oko metar i po. Pokojnici su sahranjivani duboko i do dva metra. Pitao je vlasnike ciglane, Antona i Jožefa Rozmanica, kakvo je groblje, odgovoreno mu je da je "srpsko". Ciglana je na istom mestu odavno, i kako je zemlja kopana, radnici su nailazili na ljudske skelete, sakupljali su ih i odnosili na drugi kraj i zakopavali. Tako su nestali grobovi za koje se raspitivao Mihalj Bajai. Čije bi moglo biti ovo groblje? Kraj skeleta nisu nalaženi nikakvi arheološki prilozi, bilo šta, na osnovu čega bi se dalo naslutiti čije je bilo groblje u prošlosti. Da li je pripadalo Srbima u vreme njihovog preseljenja 1763. godine, pa napušteno, da bi srpsko groblje potom bilo na mestu gde će se 1815. godine izgraditi katolička crkva "Ime Marijino", ili je groblje i starije; da nisu ovde sahranjivani žitelji nekadašnjeg Pariša, kako se mesto zvalo pre nego što će postati Stanišić? Ili je iz turskog vremena? Uglavnom, trag ovom spomeniku kulture je nestao zbog ciglarskih radova, kako je kopana zemlja za pravljenje čerpića, tako je skidan sloj zemlje, čime su zahvatani i stari grobovi. Krajem devedesetih godina 20. veka, deca koja su se igrala na tom mestu, nailazila su na ljudske lobanje i kosti.
• Sinagoga u Stanišiću je sagrađena 1870. godine. Bila je solidna zgrada, čija je veličina bila pogodna broju vernika, kojih je bilo blizu 150. Bila je slična ostalim sinagogama koje su u to vreme gradile po Vojvodini. Zgrada se nalazila u današnjoj ulici Majora Željka Parađine, pod brojem 73. Posljednji kantor bio je Bela Vajs. Posle deportacije Jevreja 1944. godine, domaći Nemci su u tu zgradu smestili "Kulturbund". Zgrada je 1950. godine porušena.
• Godine 1895. povezana je pruga Sombor - Riđica koja prolazi kroz Stanišić.
• Dvadeset drugog decembra 1923. godine se potpisuje sporazum o elektrifikaciji sela, sa vlasnikom mlina u Stanišiću, koji će davati struju.
• Kameni put, a ujedno i prvi u selu, izgrađen je 1926. godine kroz glavnu ulicu (tadašnju Kralja Aleksandra), tri godine kasnije, izgrađena je i ulica Kralja Petra Oslobodioca (danas Cara Dušana).
• Selo Stanišić je poznato i kao "selo pilota". Pored najpoznatijeg Dimitrija Konjovića tu su još: Mladen Katavić, Željko Parađina, Čedomir Mijić, Miroslav Mladenović i Bojan Šnajderbek. Treba napomenuti da sva mesta u opštini Sombor nisu iznedrila toliko vojnih pilota kao selo Stanišić.
• Ispod oltara katoličke crkve „Ime Marijino” se nalazi kripta u kojoj su trinaest članova baronske porodice Redl sahranjivani do kraja Prvog svetskog rata.
• Prve novine koje su se štampale i izdavale u Stanišiću bio je list na nemačkom pod nazivom "Allgemeine Zeitung" (Opšte Novine). Izlazio je tokom 1905. godine. Koliko dugo je izlazio i koliko brojeva je objavljeno nije poznato. Na žalost, ni jedan primerak nije sačuvan . Posle duže pauze, oktobra 1934. godine pokreće se novi lokalni list. Za razliku od "Allgemeine Zeitung"-a, novi list će imati više uspeha i izlaziće osam godina "Lokal Anzeiger" ( Lokalno Glasilo ) sa tiražom od 500 primeraka, štampao se u Prigrevici. Urednik je bio Robert Peninger.
• Električarski majstor, Antal Ekeš, prvi je (1936. godine) kupio automobil. Već posle dve godine trgovac Matajz Haut pred svojim dućanom ugrađuje benzinsku cisternu-tank.
• Petar (Andrije) Virag iz Stanišića, rođen 1909. godine, ubijen je 1945. godine u ustaškom koncentracionom logoru Jasenovac.
• U ukupnoj površini opština Sombor je na prvom mestu sa 26,1 odsto, slede Stanišić sa 8,9 i Bački Monoštor sa 7, 2 odsto, dok su na začelju Bački Breg i Telečka sa 2,8 i Rastina sa 2 odsto površine. Najveću urbanizovano-građevinsku površinu takođe ima Sombor (3.162 ha), na drugom mestu je Stanišić (370 ha), a na poslednjem mestu su Bački Breg (99 ha) i Rastina (92 ha).
• Radeći oko katoličke crkve radnik Jožef Marko je pitao župnika Grgu Brandekera kakve su i čije su kosti na koje je nailazio kopajući zemlju. Odgovoreno mu je da je tu nekad bilo srpsko groblje...
• 27. aprila 1962. godine Josip Broz Tito proglašen je za počasnog građanina Stanišića.
• Benzinska stanica je izgrađena u ulici Oslobođenja 1980. godine.
• U leto 2006. godine o jednom delu Stanišića snimnjen je 19-no minutni amaterski film „Jamrtal — priče iz doline plača” u režiji Zlatka Zlatkovića i Nemanje Šarića . Film je emitovan i na Zgrebačkoj reviji amaterskog filma 2007. godine .
• Beogradska Crvena zvezda je povodom svog 66. rođendana 2011. godine poklonila Fudbalskom klubu "Stanišić” garnituru dresova.
• Prijateljska fudbalska utakmica izmeću veterana FK „Stanišić” i veterana FK Partizan odigrana je i 14.10. 2005. godine u Stanišiću utakmica je završena pobedom gostiju iz Beograda 2-4, sedam meseci kasnije 22.05. 2006. gostovali su i veterani Crvene zvezde (0—2).

Infrastruktura

U Stanišiću se nalaze ambulanta (renovirana 2004. godine), dve apoteke, pošta, Dom Kulture "Dositej" (otvoren 2000. godine), osnovna škola "Ivan Goran Kovačić" (otvorena 20. oktobra 1978. godine), zabavište "Andrej" (nekadašnji naziv "Vera Gucunja"), likovna Galerija (otvorena juna 2011. godine ), srpska pravoslavna crkva "Hram Svetog Nikolaja" (građena od 1772. do 1806. godine), katolička crkva "Ime Marijino" (podignuta 1815. godine), stadion FK Jedinstvo, pravoslavno groblje, katoličko groblje (kapela izgrađena novembra 2006.), jevrejsko groblje, ciglana (sazidana 1935. godine).

Predsednici Mesnog Narodnog Odbora "Stanišić"

• Jovan Vukajlov (1945)
• Mirko Grujić (1946)
• Momir Pejin (1948)
• Ilija Prosenica (1952-1955)
• Dane Popić (1955-1957)
• Božidar Trivić (1957)
• Mihajlo Olujić (1960)
• Ante Vojković (1961)
• Momir Maksimović (1962)

Predsednici MZ Stanišić

• Slavoljub Komnenov (1963)
• Joko Tokić (1964)
• Ilija Matijević (1966)
• Gojko Šarić (1970)
• Branko Burgijašev (1971)
• Pavle Gnjatović (1972-1984)
• Ljubinko Vračarić (2005-2013) DS
• Dragoslav Matijević (2013-2017) SNS
• Vesna Đurić (2017-2021) SNS
• Mile Kelić (2021-) SNS

Politika

Izbori za MZ

Na izborima za Mesnu zajednicu održano 3. marta 2012. pobedila je GG „Za napredni Stanišić: mladost, znanje, poštenje i poverenje” - Boris Bulović, Vukašin Ergić, Zoran Marinković, Nikola Jovičić, Dragan Katić, Milan Lončar i Dragoslav Matijević.

U Stanišiću 13. avgusta 2017. godine 3368 birača upisanih u birački spisak imalo je mogućnost da izabere devet članova za Savet MZ, sa liste GG „Za napredni Stanišić“ koja je jedina dostavila listu kandidata. Prema rezultatima izbora za članove Savet MZ „Stanišić“ izabrani su: Vesna Đurić (535 glasova), Jelena Burgijašev (518), Nataša Komnenov (510), Karolj Vaci (505), Filip Lokas (504), Saša Terzin (495), Nada Bjedov (494), Stojan Pavlović (492) i Saša Vukasović (491). Na izborima u Stanišiću glasalo je svega 712, odnosno 21,14 birača upisanih u birački spisak.

Na izborima za Mesnu zajednicu održano 13. juna 2021. glasalo je 1.466 glasača (od 3.211 upisanih) iliti 45,66%: Najviše glasova osovojilo je devet kandidata iz SNS stranke: Mile Kelić (927 glasova), Filip Lokas (926), Nikola Kitić (900), Dušan Dvokić (899), Radivoj Krička (870), Dara Bokun (861), Dragan Drča (854), Stojan Pavlović (846), Gordana Šimpraga (819). Uoči ovih izbora MZ Stanišić pratili su pritisci i pretnje na koje su bili izloženi protivkandidati okupljeni oko Grupe građana "Glas naroda" .

Predsednički izbori

Na parlamentarnim i predsedničkim izborima održani dana 3. aprila 2022. godine izašlo je 1820 građana Stanišića (od 3132 upisanih) što je 58,11%. Najviše glasova Stanišićani su na predsedničkim izborima dali odlazećem predsedniku države Aleksandru Vučiću (SNS) 1140 (ili 62,64%), na drugom mestu generalu Zdravku Ponošu (UZPS) 213 (11,70%), zatim Bošku Obradoviću (Dveri) 103 (5,66%), Milošu Jovanoviću (DSS) 94 (5,16%), Milici Đurđević-Stamenkovski (Zavetnici) 81 (4,45&), Branki Stamenković (Suverenisti) 61 (3,35%), Biljani Stojković (Moramo) 40 (2,20%) i Miši Vaciću (SD) 30 (1,65%).

Populacija

• 1764 — Naseljavanje 605 Srba iz Baračke i Dautova.
• 1780 — 1250 stanovnika.
• 1783 — Doseljavanje Slovaka i Mađara.
• 1786 — Doseljavanje prvih Nemačkih porodica.
• 1791 — 2282 stanovnika (Srba 1213, 1069 rimokatolika).
• 1792 — 2340 stanovnika (Srba 1241, 1099 rimokatolika).
• 1796 — 2682 stanovnika.
• 1800 — 2728 stanovnika (Srba 1277, 900 Nemaca, 581 Mađar i Slovak i 30 ostalih (uglavnom Jevreja)).
• 1811 — 1149 Srba.
• 1820 — 4219 stanovnika (2500 Nemaca, 1095 Srba, oko 600 Slovaka i Mađara i 30 Jevreja i ostalih).
• 1828 — 4572 stanovnika (3289 rimokatolika (71,94%), 1201 pravoslavac (26,27%), 76 Jevreja (1,66%) i 6 ostalih (0,13%).
• 1836 — 4615 stanovnika (3341 rimokatolik, 1187 pravoslavaca, 85 Jevreja i 2 evangeliste).
• 1852 — 5388 stanovnika (4156 rimokatolika, 1103 pravoslavca, 128 Jevreja i 1 reformat).
• 1860 — 5754 stanovnika (3700 Nemaca, 1100 Srba, 750 Mađara, 200 Jevreja i ostalih).
• 1880 — 6685 stanovnika (4451 Nemaca, 1100 Srba, 800 Mađara, 300 Jevreja i ostalih).
• 1890 — 7221 stanovnika.
• 1900 — 6652 stanovnika (5084 Nemaca, 1112 Mađara, 456 Srba, 70 Jevreja, 4 Slovaka, itd).
• 1921 — 7584 stanovnika (5620 Nemaca, 1132 Mađara, 739 Srba, itd).
• 1931 — 7588 stanovnika (5582 Nemci, 1102 Srbi, 686 Mađari, 185 Bunjevci-Hrvati, 60 Romi, 40 Jevreji)
• 1941 — 7579 stanovnika (5900 Nemaca, 900 Mađara, 580 Srba, 12 Jevreja, itd).
• 1945 — U selu je u septembru ostalo 1500 stanovnika (uglavnom Srba i Mađara i oko 200 Nemaca). Tokom rata će oko 1300 nemačkih i mađarskih muškaraca otići u okupatorsku vojsku i preseliti se na istočni front, gde su mnogi zarobljeni. Od tog broja ubijeno je 242 (65 na ruskom frontu, 37 u Mađarskoj, 140 na drugim mestima, itd.), A mnogi drugi su zarobljeni. Oko 4400 nemačkih civila je ostalo posle rata u svojim kućama u Stanišiću, dok ih je 126 pobeglo pre nego što je 20. oktobra 1944. godine selo oslobođeno. Uskoro će, kao posledicu događaja iz Drugog svetskog rata, komunističke vlasti 10. avgusta 1945. godine deportovati oko 3500 Dunavskih Švaba u susedne logore Kruševlje i Gakovo, gde su mnogi ostali do marta 1948. Njih oko 500 uskoro su se vratili u selo na posao za nove vlasti. U tim logorima stradalo je od gladi i hladnoće najmanje 270 ljudi, dok je više od 1000 pobeglo iz tih logora tokom 1946/1947. godine u Austriju. Oko 2000 ljudi je pušteno 1948. godine, a većina njih je emigrirala u Zapadnu Nemačku između 1952. i 1964. godine.
• 1945/1946 - Dolazak naroda Dalmacije 3000 Srba i 2430 Hrvata (1070 porodica, 5430 članova).
• 1947/1950 - Mnoge porodice se vraćaju u Dalmaciju, uglavnom Hrvati, primorci i otočani.
• 1947 — 7741 stanovnika (3763 Srbi, 2480 Hrvati, 1224 Mađari, 181 Nemci, itd).
• 1953 — 7814 stanovnika.
• 1961 — 7521 stanovnika (4464 Srbi (59,4%), 1814 Hrvata (24,1%), 1019 Mađara (13,5%), 26 Makedonca, 8 Jugoslovena, itd).
• 1971 — 6156 stanovnika (3256 Srbi, 918 Jugosloveni, 845 Hrvati, 758 Mađari, 9 Crnogorci, itd).
• 1981 — 5476 stanovnika (2804 Srbi, 1522 Jugosloveni, 492 Hrvati, 584 Mađari, , itd).
• 1991 — 5131 stanovnika (3140 Srbi (61,2%), 946 Jugosloveni (18,44%), 459 Mađari (8,95%), 454 Hrvati (8,85%) i 18 Nemaca).
• 2002 — 4808 stanovnika (3511 Srbi, 367 Hrvati, 363 Mađari, 140 Jugoslovena, 24 Bunjevca, 9 Makedonaca, 8 Crnogoraca, 5 Muslimana, 4 Slovaka, 16 Nemaca, 2 Slovenca, 2 Bugara, 2 Roma, 1 Bošnjak, 1 Rus, 1 nepoznato).
• 2006 — (procena): 4797 stanovnika.
• 2011 — 3987 stanovnika.
• 2022 — ?.

Stanovnici Stanišića

Srbi, Hrvati i Bunjevci

Imena Srba, Hrvata i Bunjevaca u selu su: Alfirević, Andrić, Ardalić, Arnaut, Babić, "Bačković" (-), Badža, Balać, Baljak, Baljkas, Ban, Banić, "Barać", Barišić, Batinić, Bašić, Baus, Beara, Begovac, Berber, Bezbradica, Bijanko (-), Bjedov, Boban, Bobanac, Bogdanović, Bogovac, Bogunović, Bodrožić, Bolanča (-), Borak, "Borčić", Borković, Borović, Borđoški, Bosnić, Botica, Božan, Bračulj, Brajković, Brkić ", Brstilo," Brujić ", Budimčević, Bugarin," Bukovac ", Buklijaš, Bulčić, Bulović, Bubanja, Buljan, Buljević, Burgijašev (*), Bundalo, Bustruc, Ceranić," Cerovac ", Ciganović, Crnica, Crnogorac, Crnokrak (-), Crnomarković, Cvetić, Cvetićanin, Cvetković, Cvetinović, Cvitkovac, Ćalić, Ćosić, "Ćućko", Čavlin," Čaut ", Četnik, Čonkić, Čota, Čude," Dabić " , Delaš, Delić, Despinić, Despot, Dević, Dobrić, Dobrijević, Dopuđ, Dragić, Dragičević, Dragišić, Drča, Drezgić, Drljača, Drljačin (*), Držak, Dvokić, Dubajić, Đaković, Đapić, "Đenadija", "Đurić", Đurica, Đurđev, Džalo, Elek, Elez, Erceg, Ercegović, Egić, Ergić, Filipović, "Ferenčević" (#), Frleta, Gagić, Garić, Garevski, Gladović, Gližin (*), Glišić, Gnjatović, Greč, Gnjidić, Govorušić, Graovac, Grujić (*), Gugleta, Gundić, Gunjača, Gusić, Gužvica, "Hubana", "Ibrahimović", Ikač, "Ilić", "Iliktarević", "Išpanović" (#), "Ivanković", Janković, Jaramaz, "Jelača", Jelavić, Jelić, Jerković, Jokić, Jolić, Josip, Jovančević, Jovanović (*), Jovičić, Jović , Jukić, Jurlina (-), Kabić (-), Kajić, Kalčić (-), Kalanj, Kalinić, Kajičić, Kamber, "Kanurić", Kapetanović, Karabatić, Karan, Katavić, Katić, Katović, "Kečenović", Kelić, "Kitić", Klarić , Klinac, Knežević, "Koćalo", Komazec, Komnenov (*), Kovačić, Kovačević, Krička, Kršić (-), Krivošija, Krivošić, Križak, Krkobabić, Krstanović, Kršić, Krunić, Kukavica, Kundit, Kuran, Kurajica, Kuridža, Kusić, Kužet, Labor, Lalić, "Lazarević", Lazinica, Ledić (#), Leskur, Ležajić, Lokas, Lolić, Lončar, Lovrić, Lukić, "Ljubojević" (-), Macura, Maglov, Maljković, Maksimović, Majstorović, Mandić, "Manojlović", Marinković, Marinović, Marjanović, Marković, Marčetić, Mašić (*), Martić, Matijaš, Matijević, Mihajlović, Mijakovac (-), "Mijić", "Mikolačević", Milanko, Milanković, Milaš, Miletić, Milić , Milivojević, "Miljanović", Mirković, Mišković, Mišković (*), "Mitić" (-), Mladenović, Mlinar, "Mrđenović" (-), Mrvica (-), Munjas, Momić, Musulin, Napijalo, Nedić, Nenadić, Nevešćanin, Nikolić (*), Novaković , "Nović", "Nuradin", "Obačkić", Obrić, Odović, Ogar, Olujić / Oluić, Opačić, Opančarev (*), Orlić, Oruč, Okarapidis (grčki), Palada, "Panić", "Pandža", " Pandžić "," Parađina ", Paravinja, Pajić," Pazman ", Pejić, Pejin (#), Pekanović, Peović," Petronić ", Petrović, Perić, Pešić, Pilja, Plećaš, Popadić, Poplašen, Popić, Primorac, Prosenica, "Pršo" (-), "Pučar" (-), Pupavac (-), Putica, Pušin (*), Radić, Radinović, Radmanović, Radmilović, Rađa, Računica, "Rajić", "Rajković", Rakić, Rašković, Rinčić, "Ristić", "Rnjak", Rogušić, Romac, Romić, Rončević, Rosić, Rudić (-), Samardžija, Samardžić, Sardalić, Sakić, Savić, Sazdanić (-), Sečujski, Sekulić, Selakov (-), Simić, Simonović, Sladić, Sladoja, Skokna (-), Smiljanić,"Sotirovski" (-), "Srakić" (-), Stanić, "Stanisavljević" (-), Stanojević, "Stijak", Stojanac, Stojkov (*), "Stojković", "Sretić" (*), Stričević, "Sunić", Šalov, Šanko (-), "Šapić" (-), Šarić, Šekuljica, Šerić, Šešić, Šego (-), Šimpraga, Šolak, Šorgić, Šolaja, Šteković (-), Štimac, Štruklić (-), Šuša, Šveljo,"Švonja", "Tamburović" (-), "Tanasić" (-), Tanurdžić (*), Tadić ( #), Tanjga, Tešić, Tokić, Tolimir, Torbica, Tošić, "Tričković" (-), Trivić, Terzin, Trzin, "Tucić", Tutuš, Vasiljević, "Varađanin", Višić (*), Večerina, Veselinović, Višnjevac, Vojković, Vojnić, Vojvodić, Vujaković, "Vračar", Vračarić (*), Vranić (-), "Vranković", Vučenović, Vučković, Vudrag (-), Vujasinović, "Vujević", Vujko, Vukadinović, Vukasović, Vuković, Vulić, Vunduk, "Ugrenović", Usorac, Zagorac, Zelenović, "Zlatković", Željković, Žaja (-), "Žeželj", Žderić, itd.

• (*) Ove srpske porodice su jedne od najstarijih u Stanišiću, koja su navedene pre 1797. godine.
• (#) Ove porodice su navedene pre 1940.
• Porodice napisane pod navodnicima (" ") su se naselile nakon kolonizacije 1945-46.
• (-) Ovih porodica više nema u Stanišiću.

Neke hrvatske porodice koje žive od 1945/46. Godine više se ne navode, jer su se odselile, uglavnom u šezdesetim i sedamdesetim godinama ili kasnije, kao što su: Brkljača, Buljan, Bulčić, Buva, Grga, Sinica, Jurko, Guslov, Punda, Gracin, Grgurinović, Lučić, Jakus, Sonko, Franić, Šimara, Ujević, Marčina, Vicko, Puharić, Tičinović, itd.

Pogledati: Spisak kolonizovanih dalmatinskih porodica u Stanišiću (1945—1948)

Nemci

Nemačka porodična imena navedena u 1940. godini uključuju: Albrecht, Amann, Amon, Angeli, Arnold, Bach, Bajer (i Bayer), Bauer, Beck, Benz, Becker, Beer, Beller, Bergmann, Binder, Bischof, Bohner, Bokum, Bleilinger, Bretträger, Büchinger, Born, Brand, Brandecker, Brenner, Bruckner, Bruder, Bucher, Butterer, Danninger, Deutsch, Eberhard, Eder, Eimer, Einwiller (i Eiwiller),Eisenhut, Elmer, Engländer, Englerth, Fabian, Federer, Feider, Fessler, Feth, Feurer, Fischer, Fischer, Fischler, Feirer, Feldes, Fiederer, Fisterer, Fisterer, Fleischer, Folkemer, Gantner, Gärtner, Gauder, Ginal, Ginter, Geisinger, Guder, Haas, Haberbusch, Halbländer, Harti, Hauth, Harembach, Heck, Hech, Heller, Helmer, Heckenberger, Hermann, Holzer, Hochrei, Horei, Horren, Huber, Häfner, Heft, Hegert, Högert, Heichele, Heitz, Helfrich, Hemeli, Hängen, Hertzl, Hetrich, Hingl, Hirschschläger, Hubert, Hummel, Hutfluss, Hönner, Hören, Illi (Illich), Imhoff, Jennowein, Jost, Jung, Kapp, Karbach, Kegler, Kemmer, Keil, Kehl, Keiner, Keinrad, Kekler, Keller, Kersch, Kien, Kirschner, Klaus, Klein, Kleiner, Klemm, Konz, Koller, Kopping, Kokus, Kraus, Kremm, Kristmann, Kuntzer, Kutsch, Kuehn, Lackner, Lang, Langbein, Laubach, Lauth, Leml, Licht, Litzenberger, Landgraf, Letscher, Lewang, Litzinger, Majer (i Mayer), Martin, Matheis, Meilern, Mendler, Merkler, Merli, Mesch, Melem, Mönich, Müller, Muskath, Nägele, Naunheimer, Neubert, Nuber, Nuspl, Oberth, Ollmann, Osfielt, Ospelt, Oswald, Ottenheimer, Ottental, Pechlof, Peller, Pleli, Postpischl, Potz, Penninger, Penz, Pfeffer, Pinter, Pisli, Prisslinger, Pump, Quintus, Rang, Rau, Richter, Rapp, Rauh, Reichhardt, Reiner, Reinhofer, Reitz, Rendl, Rettig, Rickert, Risbeck, Rosmann and Rossmann, Rosmanitz, Roth, Röckl, Schaman, Schamberger, Schauer, Scherk, Schira, Schlemmer, Schlotzer, Schmidt, Schultheis, Schweigl, Schwemmlein, Schäfer, Schönhöfer, Seite, Seitz, Semlitsch, Settele, Sibler, Sickinger, Spaltenberger, Speer, Staller, Steger, Steiner, Stertz, Strahl, Sauer, Schnaderbeck, Schneider, Schnitzer, Schopper, Spamberger, Spreitzer, Strigl, Sujer, Stöckl, Thebert, Thes, Tiesler, Titz, Trommler, Tscheng (or Tschenk), Tuschter, Uli, Ulmer, Umstädter, Urnauer, Urtheil, Usleber, Weber, Weichner, Weigand, Weiland, Welchner, Wenner, Wolf, Weiner, Weiss, Werner, Wettstein, Wetzstein, Wettstein, Wiragh, Wieland, Witsch, Wohlfahrt, Wölfl, Zips, Zisler ili Ziesler, itd.

Nemačka porodična imena koja nisu navedena 1940. godine, ali žive nakon 1786. uključuju: Astleber, Bammer, Bauholzter, Baumgartner, Barl, Bittel, Berger, Brill, Bürkel, Distler, Dosinger, Ehrhardt, Elkinger, Enstele, Felgel, Friederer, Friedrich, Fuchs, Gräber, Grilhauer, Grünfelder, Halbig, Harthe, Hausmann, Hembe, Hendler, Herstenberger, Hinkel, Holzhauer, Horwath, Höger, Hwang, Huss, Jakoby, Jergur, Katty, Koriozathfinssky, Keppig, Kestler, Kern, Kiefer, Knitter, Krämer, Koth, Kumeringer, Lenbach, Locher, Mad, Maaß, Matz, Mayling, Mukesser, Naunehmer, Neubauer, Oberkirsch, Obermann, Ohrmann, Pastor, Paul, Pechlug, Peitz, Pfanholzer, Puhl, Ratzka, Reiter, Taufel, Teibl, Sauterer, Schaal, Schädele, Scher, Scherer, Schild, Schlott, Schmidt, Schilling, Schirosch, Schmack, Schnur, Schöpfhauser, Schweitzer, Seebald, Suttrer, Vorgrümter, Wagner, Wallentin, Wentzel, Weimann, Wihlzuhr, Wolfshobel, Zepf, itd.

Više od 70 nemačkih porodica naselilo se u Stanišić nakon 1850-ih ili početkom 1900-ih, doselilo se iz susednih sela. Bilo je oko 290 nemačkih porodičnih imena koja su živela u oko 1.410 domaćinstava, navedeno je 1940. godine. Neki od njih su bili: Kokus, Rohatsch, Spreitzer (Dr. Josef), Kuntzer, Mayer, Rosmanitz, Kuntzer, Litzinger, Schneider, Ritkasser, Frohlich, Ottenthal. Danas je u selu ostalo samo nekoliko njemačkih porodica: Litzinger, Schneider, Schnaderbeck, Bretträger, Kuschel, Rosmanitz, Butterer, Wiragh. U 2002. samo 16 seljana su se predstavili kao Nemci, a neki drugi kao Mađari.

Neka od sledećih porodičnih imena su germanizovana i te porodice su se izjasnile kao nemačke: Balogh (izvorno Mađarsko), Buschanski (izvorno Slovačko), Ferenz (izvorno Mađarsko), Firitzki (izvorno Slovačko), Gerescher (izvorno Mađarsko), Juraditsch (izvorno Bunjevački), Kerescher (izvorno Mađarsko), Kisialla (nepoznato), Kokus (izvorno francuski, piše Cocus/Caquis), Kollar (izvorno Slovačko), Kollitseh ili Kollitschech (izvorno Slovačko), Kosse (originally French, spelled Cosse), Lewang (izvorno francuski, piše Le Vangue), Merli (izvorno Mađarsko), Pleli (izvorno francuski, piše Plailly), Ruppek (izvorno Slovačko), Schira (izvorno francuski, piše Chirat), Sekeresch (izvorno Mađarsko), Semlitsch (izvorno Slovačko), Settele (izvorno francuski, piše Saitelet), Wiragh (izvorno Mađarsko), Worlitschek (izvorno Slovačko).

Spisak porodičnih imena nije kompletan jer imena porodica privremenih stanovnika nisu navedena. Najbrojnije porodice bile su: Eberhardt, Eimer, Fessler, Feth, Hauth, Heck, Lang, Litzinger, Mayer, Nuspl, Potz, Rendl, Rosmann, Weiner, Weber, Weiss, Wiragh, itd. Svi su se naselili u Stanišić pre 1820. godine.

Najčešća muška imena su: Adam, Andreas, Anton, Franz, Georg, Jakob, Johann, Josef, Karl, Lorenz, Martin, Matthias, Melchior, Michael, Nikolaus, Paul, Peter, Philipp, Stefan, i Wendelin. Najčešća ženska imena su: Anna, Annamaria, Barbara, Christina, Franziska, Elisabeth, Eva, Gertrude, Hilde, Katharina, Maria, Magdalena, Margaretha, Sophia i Theresia.

Jevreji

Jevrejska porodična imena koja su postojala u selu pre Drugog svetskog rata uključuju: Baškus (Baschkus), Engeli (Engeli), Fišer (Fischer), Hubert (Hubert), Kaufman (Kaufmann), Kraus (Kraus), Liht (Licht), Lindner (Lindner,), Rajn (Rein), Rosenberg (Rosenberg), Šefer (Schäffer), Vajs (Weiss).

Slovaci

Slovačka imena koja su postojala u selu su: Bendak (Bendak), Benjak (Benyak), Birčak (Bircsak), Bušanski (Buschanski), Drobina (*) (Drobina), Firitski (Firitski), Franjo (*) (Franyó), Jantsko (Jantsko), Janski (Janski), Kolar (Kolar) (*), Križak (Krizsak), Kolarik (Kollarik) (*), Kolisek (Kolicsek), Kovalovski (Kovalovszki), Kutsera (Kutsera)(*), Hatala (Hatala), Marko (Marko) (*), Medelka (Medelka), Monsek (Moncsek), Napora (Napora) (*), Ozlanski (Oszlansky), Ralbovski (Ralbovszki) (*), Rapsak (Rapcsak), Rončsak (Roncsak) (*), Rupek (Ruppek), Zemlič (Szemlits), Trenka (Trenka)(*), Vorliček (Worlitschek). (*) još uvek živi, ali se izjašnjavaju Mađarima

Većina slovačkih porodica koje su se nastanile u Stanišiću bile su germanizovane u drugoj ili trećoj generaciji, ali nakon 1945. godine u selu su mogli ostati samo oni koji su se izjasnili kao Mađari.

Mađari

Mađarska porodična imena koja su postojala u selu uključuju: Aranyi, Balta, Bajai (*), Balázs (*), Balogh (*) (Germanized), Baranyi (*), Barta, Bitto (*), Buzássy (*), Csáki (*), Danis, Erakovity, Ercsi (*), Fábián, Ferenczi (*), Fircsa, Futto (*), Gallo (*), Géczy (*), Geresser (*), Grécs / Gréts (*), Gyugyák / Jugyák (*), Haller, Hetyei (*), Horváth (*), Hosszú, Illés (*), Kanyó, Kardos (*), Kehely (*), Keressy (*), Krecs (*), Konc / Kontz / Koncz (*), Kovács (*), Korácsonyi (*), Köműves, Kucso, Kurta (*), Lakatos (*), Letkó (*), Lócsa (*), Major, Majoros, Makai (*), Markó / Márkó (*), Martinetz (*), Mészáros (*), Mikolasevity, Molnár (*), Mojzes (*), Ódry, Olách (*), Orbán, Pásztor (*), Pekter, Sági (*), Simonyi (*), Sipos (*), Szakál, Szalai (*), Szekeres (*), Szeresi, Szilágyi, Takács, Tamás (*), Tóth, Zsunity, Zsumbera (*), Urbán, Újvári (*), Váczi, Varga (*), Vass (*), Versánszky, Virágh (*) (Germanized).

(*) ove porodice su živele u Stanišiću pre 1945. godine

Rusini

Imena porodica Rusina koja su postojala u selu su Mudri (Mudri) i Hardi (Hardi).

Demografija

U naselju Stanišić živi 3906 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,5 godina (39,3 kod muškaraca i 43,6 kod žena). U naselju ima 1631 domaćinstvo, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,95 (popis 2002).

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima Dalmatincima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka style="padding: 0;"

Demografija Godina Stanovnika 1900. 6.652 1921. 7.584 1931. 7.588 1948. 7.741 1953. 7.814 1961. 7.521 1971. 6.156 1981. 5.476 1991. 5.131 5.048 2002. 4.808 4.971 2011. 3.987 2022. 2.902

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍
Srbi			3.511	73,02%
Hrvati			367	7,63%
Mađari			363	7,54%
Jugosloveni			140	2,91%
Bunjevci			24	0,49%
Nemci			16	0,33%
Makedonci			9	0,18%
Crnogorci			8	0,16%
Muslimani			5	0,10%
Slovaci			4	0,08%
Slovenci			2	0,04%
Romi			2	0,04%
Bugari			2	0,04%
Rusi			1	0,02%
Bošnjaci			1	0,02%
nepoznato			1	0,02%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	2			10
80+	30			78
75—79	69			130
70—74	112			179
65—69	130			190
60—64	153			170
55—59	113			115
50—54	220			178
45—49	178			165
40—44	156			162
35—39	144			126
30—34	180			141
25—29	163			146
20—24	174			169
15—19	164			145
10—14	138			134
5—9	116			123
0—4	121			84
Prosek :	39,3			43,6

Domaćinstva

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 1.697 1.761 1.920 1.738 1.673 1.691 1.631

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 315 430 303 329 160 67 18 4 3 2 2,95

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	1.988	697	1.148	99	43	1
Ženski	2.104	407	1.171	446	80	0
UKUPNO	4.092	1.104	2.319	545	123	1

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	1.051	539	0	0	219
Ženski	633	191	0	0	225
UKUPNO	1.684	730	0	0	444
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	1	58	57	26	67
Ženski	1	3	75	9	10
UKUPNO	2	61	132	35	77
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	7	1	32	15	15
Ženski	4	5	19	30	50
UKUPNO	11	6	51	45	65
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	11	3	0	0
Ženski	7	4	0	0
UKUPNO	18	7	0	0

Poznati Stanišićani

• Jefrem Grujić - sveštenik, sin stanišićkog paroha Petra Grujića, predsednik Konzistorijuma (crkvenog suda) Eparhije bačke početkom 19. veka.
• Filip Bartoš (mađ. Bartos Fülöp; Stanišić 1857. – Los Anđeles 1946) — lingvista i univerzitetski profesor.
• Kalman Geci od Garamsega (mađ. Kálmán Géczy; Stanišić 1861. - Budimpešta 1937) - austrougarski general, komandant IX husarskog puka.
• Laslo Mor (mađ. László Mór; Stanišić 1862. - ?) - lekar, jedno vreme u službi austrougarske ratne mornarice, istraživač. Objavio je veliki broj naučnih radova i tekstova, a najznačajnija su mu istraživanja o trovanjima živom i fosforom u industriji.
• Dimitrije Konjović (1888–1982) — pilot i industrijalac.
• Ivan Radović (1894–1973) — slikar, akademik, član jugoslovenskog tima u Devis-kupu 1929. godine.
• Imre Pačeri (1900–1980) — lekar, higijeničar, ergonom, univerzitetski profesor.
• Episkop Vasilij (Vladimir) Rodzjanko (1915–1999) − pravoslavni sveštenik.
• Gašpar Ulmer (1915–2002) — istoričar, književnik i arhivist.
• Dimitrije Radojević "Dino" (1927–1986) — Pozorišni reditelj i pedagog.
• Dušan Đapić (1928) — Pravnik i pisac.
• Mirko Bulović (1930–2009) — glumac.
• Slavko Subotić (1934–2000) — atletičar na dugim stazama, član beogradskog "Partizana", državni reprezentativac, 1959. godine postao prvak Jugoslavije. Bio je prvak Srbije u krosu 1958. i 1961. godine, prvak Hrvatske u krosu 1962. godine, prvak Beograda 1958. godine...
• Nenad Đapić - režiser.
• Stojan Berber (1942) — lekar, književnik, univerzitetski nastavnik i medicinski akademik.
• Dragica Lukić (1945) — pedijatar.
• Janoš Juhas (1945) — dizač tegova. Sedam puta sa ekipom "Radnički - Bane Sekulić" osvojio je titulu prvaka Jugoslavije u Kupu. U kategoriji do 90kg osvojio je četvrto mesto u Jugoslaviji. Bio prvak Srbije i Vojvodine. Sa 260kg u biatlonu osvojio je po peti put titulu veteranskog prvaka države u kategoriji do 100kg. Dok je živeo u Stanišiću, Juhas je vodio tamošnju sekciju u dizanju tegova.
• Irinej Bulović (1947) — episkop Bački.
• Ivan Gundić "Ćiso” (1947–2000) — akademski slikar.
• Mara S. Knežević (1949) — nastavnik univerziteta, doktor književnik nauka.
• Stevan M. Berber (1950) - profesor Univerziteta u Oklendu, naučnik i istraživač. Počasni konzul Srbije na Novom Zelandu.
• Predrag Šarić "Dragi" (1950–2015) — lekar, hirurg.
• Dušanka Ogar (1951–2014) — kustos Gradskog muzeja u Somboru. Autor je velikog broja tekstova o društvenom životu i običajima naroda Stanišića kao i Bačke. Autor je knjige "Uskršnja jaja - pisanice" (2009).
• Nikola Poplašen (1951) — univerzitetski nastavnik. Predsednik Republike Srpske u periodu 4. novembar 1998 — 6. mart 1999.
• Nada Tanjga (1952–2002) — rukometašica, sa ŽRK Osijek nastupala u Ligi šampiona.
• Dragica Palaversa Mijač (1953–2014) — reprezentativka SFRJ u rukometu (zlato na SP 1973. i Mediteranskim igrama 1979, srebro na SP 1971), najbolja rukometašica i najbolji strelac u istoriji RK Dalme iz Splita.
• Željko Parađina (1953–1992) — pilot (lovac-bombarder), major.
• Nikolas Čenk (1953) (nem. Nikolaus Tschenk) — nemački političar (Savez 90 / Zeleni).
• Vera Simonović — slikarka.
• Đorđe Beara (1955) — slikar.
• Dragoslav Šarić (1959–2014) — lekar, hirurg.
• Jasmina Grković-Major (1959) - filolog i lingvista, univerzitetski profesor na filozofskom fakultetu Univerziteta u Novom Sadu, član Srpske akademije nauke i umetnosti.
• Mirjana Đurica (1961) — reprezentativka SFRJ u rukometu, olimpijska pobednica 1984, sa RK „Radnički“ iz Beograda osam puta prvak Jugoslavije i dva puta prvak Evrope.
• Milan Stepanović (1961) — publicista i kustos Muzeja obrazovanja učitelja u Somboru, autor je dvadesetak knjiga i više desetina radova iz urbane, političke, prosvetne i kulturne prošlosti Sombora, objavljenih u monografijama, zbornicima i časopisima.
• Angelina Atlagić (1962) - kostimograf, scenograf, slikar i univerzitetski profesor.
• Slavica Rinčić (1966) — rukometašica.
• Slobodan Veselinović (1967) — rukometaš. Godinama igrao u Prvoj španskoj ligi i bio zapažen u istoj. Pozivan na širi spisak reprezentacije za koju je odigrao i par prijateljskih utakmica.
• Biljana Gnjatović (1972) — majstor džudoa.
• Mile Nenadić — nastavnik univerziteta.
• Predrag Bezbradica (1980) — rukometaš.
• Vladimir Torbica (1980) — fudbaler.
• Mate Brajković (1981) — fudbaler.
• Dragan Bakula (1981) — džudista, reprezentativac, osvajač bronzane medalje na pionirskom prvenstvu Balkana 1996. godine.
• Nemanja Obrić (1984) — fudbaler.
• Debeli Samuraj — Pank bend. Snimili su jedan album "Svako ima pravo na život... na svoj život imam pravo samo ja" (1997)

Galerija

• 
  Pravoslavna crkva Sveti Nikolaj
• 
  Katolička crkva Ime Marijino
• 
  Balote u Stanišiću
• 
  Slika sa zapadne strane Stanišića
• 
  Centar Stanišića
• 
  Jesen u Stanišiću
• 
  Narod Stanišića dočekuje crkvena zvona 06. jula 1930. godine

Spoljašnje veze

• Oficijelni sajt mesta Stanišić
• Fejsbuk profil sela Stanišić
• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)
• Osnovne brojke o naselju (Wolfram Alpha)
• Robert Kučo: Stanišić — vodič kroz istoriju jednog naselja u Bačkoj (e-knjiga)
• Ravničarenje: Stanišić