Портал:Istorija/Biografija 2012.
Izabrane biografije [uredi izvor]
- Portal:Istorija/Biografija 2008.
- Portal:Istorija/Biografija 2009.
- Portal:Istorija/Biografija 2010.
- Portal:Istorija/Biografija 2011.
01. nedelja[uredi izvor]
Život Isusa Hrista, kako je predstavljen u Novom zavetu.
Novi zavet počinje radosnom vešću Arhangela Gavrila devi Mariji da će ona roditi spasitelja, sina Božjeg, Hrista (taj događaj se slavi 25 marta/ 7 aprila, Blagovesti).
Rimski car Avgust je hteo da prebroji narod u svome carstvu, te zapovedi da se svi ljudi popišu. Zbog toga je svako morao da ide u onaj grad iz koga je poreklom. Tako sveta deva i Josif krenuše iz Nazareta, u kome su živeli, u Vitlejem, grad Davidov, jer oboje behu iz plemena Davidova. Kada su stigli bilo je već kasno te potražiše prenoćište, ali nisu mogli da nađu slobodno mesto, ni u gostionicama, niti u kućama, jer su sve bile pune ljudi kojih mnogo dođe u Vitlejem na popis. Zato se oni skloniše u jednu pastirsku pećinu. I tu se rodi Isus Hristos, sin Božji. Sveta Deva ga povi i stavi u jasle. Time se ispuni reč prorokova. (Rođenje sina Božjeg ili Božić, slavi se svake godine, i to tri dana od 25. decembra (kod katolika) i 7. januara (kod pravoslavaca). Tada se pozdravljamo rečima : “Mir Božji! Hristos se rodi!”).
U blizini pećine pastiri su čuvali svoja stada, odjednom među njih stade anđeo, i obasja ih nebeska svetlost, oni se uplašiše. Anđeo im reče:“ne bojte se; jer gle javljam vam veliku radost koja će biti svemu narodu, zato što vam se danas rodio spasitelj u Davidovom gradu, koji je Hristos Gospod. I ovo vam je znak, naći će te dete povijeno u pelene gde leži u jaslama.” (Luka 2;10,11,12). Dok im je on ovo govorio pojavi se još mnogo anđela koji hvaljaše Boga rečima: “slava Bogu na visini i na zemlji mir među ljudima koji su po Božjoj volji.” (Luka 2;14). Kada su se anđeli vratili na nebo pastiri pohitaše ka pećini, i u njoj zatekoše Josifa i svetu devu Mariju i dete u jaslama. Tad se pokloniše Isusu, i ispričaše šta im se dogodilo, šta su im anđeli rekli o tom detetu.
...dalje...
02. nedelja[uredi izvor]
Milica Stojadinović Srpkinja (Bukovac, 1828 — Beograd, 25. jul 1878) je bila srpska književnica. Obrazovala se uglavnom sama, učeći strane jezike i sudelujući u književnom životu. Od njenih pesama objavljenih u tri knjige (1850, 1855, 1869), uspelije su prema zvaničnoj istoriografiji srpske književosti one intimnijeg karaktera. Značajan je njen dnevnik U Fruškoj gori I i II i prepiska sa Vukom Karadžićem i Minom Vukomanović.
...dalje...
03. nedelja[uredi izvor]
Vukašin Mrnjavčević (poginuo 26. septembra 1371) je bio srpski srednjovekovni velikaš i kralj od 1365. do 1371. godine.
Kao jedan od najmoćnijih velmoža u nejedinstvenom Srpskom carstvu, Vukašin je krunisan za kralja 1365. kako bi delovao kao savladar cara Stefana Uroša V. Vukašin se 1369. politički razišao sa sve nemoćnijim carem, a već 1371. je zajedno sa svojim bratom, despotom Jovanom Uglješom, poginuo u Maričkoj bici u pohodu preduzetom protiv Osmanlija.
U narodnoj tradiciji Vukašin je netačno osuđen kao uzurpator i ubica cara Uroša, naziva se „žura Vukašin“.
04. nedelja[uredi izvor]
Ana Nemanjić, u monaštvu Anastasija, bila je žena Stefana Nemanje i majka Vukana, Stefana i Rastka.
O njenom poreklu se malo zna. Zamonašila se 1196. godine i dobila monaško ime Anastasija. Preminula je 22. juna 1200. godine. Sahranjena je u priprati manastira Studenice. Njene mošti počivaju u manastiru Studenici.
Srpska pravoslavna crkva slavi je 22. juna po crkvenom, a 5. jula po gregorijanskom kalendaru.
05. nedelja[uredi izvor]
Sava Vladislavić Raguzinski ili „grof Raguzinski ili Ilirski“ (rus. Са́вва Луки́ч Рагузи́нский-Владиславич, граф Рагузинский или Иллирийский, Jasenik 1668. - Sankt Peterburg 1738) bio je srpski trgovac i avanturista, koji je kasnije otišao u Rusiju i ušao u službu ruskog cara Petra Velikog. Poverene su mu mnoge diplomatske misije u Carigradu, Rimu i Pekingu. Njegovo najznačajnije delo bio je Kjahtinski dogovor, koji je regulisao odnose Rusije i Kine sve do sredine 19. veka.
...dalje...
06. nedelja[uredi izvor]
Ana Bolen (engl. Anne Boleyn; između 1501. i 1507 — 19. maj 1536), prva markiza od Pembruka i kraljica Engleske, bila je druga supruga engleskog kralja Henrija VIII Tjudora i po mnogima, najuticajnija kraljica u istoriji Velike Britanije.
Ana je rođena u aristokratskoj porodici koja je imala veliku moć na dvoru. Zahvaljujući vrhunskom obrazovanju koje je primila na školovanju u Francuskoj, na dvoru nadvojvotkinje Margarite od Austrije, besprekornim manirima i prirodnom šarmu, lako je osvojila kralja Henrija VIII Tjudora i postala prvo njegova ljubavnica, a potom se 28. maja 1533. i udala za njega, čime je postala kraljica Engleske. Bolenova je zahvaljujući Henrijevoj slepoj ljubavi uspela da svoju porodicu učini najmoćnijom u kraljevstvu, ali ne i da kralju podari tako željenog muškog potomka. Nakon što je rodila buduću slavnu kraljicu Elizabetu I, a potom jedva preživela brojne pobačaje, kralj ju je prezreo, a uskoro i zamenio drugom ženom, isto kao što je i Katarinu Aragonsku zamenio njome. Zapravo, Ana nije doživela da vidi venčanje svoje naslednice sa svojim mužem — pogubljena je 19. maja 1536, nekoliko časova pre nego što se Henri venčao sa Džejn Simor. Smrtna presuda je doneta jer je navodno bilo utvrđeno da se kraljica bavila veštičarenjem, kao i da je počinila incest.
Iako nije bila slavna i poštovana vladarka poput svoje kćerke, Ana je bila veoma uticajna i moćna. U istoriji je upamćena kao žena odgovorna za raskid Britanskog kraljevstva sa Katoličkom crkvom i uvođenje protestantizma u Englesku. Dok su je katolici proklinjali kao sramotu za katolicizam, protestanti su je slavili kao mučenicu i borca za čistu Englesku. Ipak, pamti se i u boljem svetlu: kao osoba koja je na hladan britanski dvor donela duh renesanse, francusku modu i liberalna shvatanja.
...dalje...
07. nedelja[uredi izvor]
Đorđe Petrović Karađorđe, (16. novembra 1762, Viševac - 14. jul 1817., Radovanje), vođa Prvog srpskog ustanka i rodonačelnik dinastije Karađorđevića. Rođen je najverovatnije 16. novembra (po starom kalendaru 3. novembra) 1762. godine (po nekim podacima 1752.) u Viševcu u Osmanskom carstvu (danas Srbija) na Đurđic, od oca Petra i majke Marice. Tvrdi se najverovatnije, jer se za godinu rođenja pominju period od 1749. do 1770. godine. Imao je dva sina, Aleksu i Aleksandra.
...dalje...
08. nedelja[uredi izvor]
Marija Montesori (ital. Maria Montessori, rođena 31. avgusta 1870. u Kjaravaleu, u Italiji, preminula 6. maja 1952. u Nordviku, u Holandiji) je bila italijanska ljekarka, obrazovni radnik i pedagog, filozof i čovjekoljubac; najpoznatija je po svom obrazovnom sistemu „Montesori“, koji se odnosi na djecu od rođenja do adolescencije. Njene obrazovne metode su i danas u primjeni u velikom broju državnih i privatnih škola širom svijeta.
...dalje...
09. nedelja[uredi izvor]
Epaminonda (starogrčki: Ἐπαμεινώνδας, Epameinōndas; Teba, oko 410. p. n. e. – Mantineja, 362. p. n. e.) je bio tebanski vojskovođa i državnik iz 4. veka p. n. e. koji je izveo drevnu Tebu iz podjarmljenog položaja pod kojim je bila za vreme spartanske hegemonije, i za relativno kratko vreme stvorio od nje veliku silu. Slomivši spartansku vojnu silu pobedom kod Leuktre (371. p. n. e.), on je oslobodio mesenske helote koji su, počev od 7. veka p. n. e., bili u potlačenom položaju u odnosu na spartijate. Takođe, Epaminonda je promenio političku mapu tadašnje Grčke, razbivši nekadašnje saveze i stvorivši nove, a nadzirao je i podizanje čitavih gradova. Na buduća pokolenja dosta je uticao u vojnom pogledu, uvevši i sprovevši u praksu nekoliko inovatnih taktika, od kojih je najpoznatija formacija „kosi stroj“ pomoću koje je izvojevao čitav niz pobeda.
Znameniti rimski orator Ciceron nazivao ga je „prvim čovekom Helade“, premda je u njegovo vreme (1. vek p. n. e.) uspomena na Epaminondu bila poprilično maglovita. Reforme koje je Epaminonda uveo u politički život Grčke, u cilju da od nje napravi federaciju autonomnih polisa, nisu bile dugog veka, te su borbe za hegemoniju nad Grčkom nastavljene nedugo nakon njegove smrti, ne manjom žestinom. Dvadeset i sedam godina nakon smrti mu, nepokorna Teba bila je sravnjena do temelja od strane Aleksandra Makedonskog. Sve u svemu, Epaminonda — koji je mnogo hvaljen u svoje vreme i smatran oslobodiocem — u antičkoj i savremenoj istoriografiji je ostao zapamćen po pohodima iz 371-362. p. n. e., koji su znatno oslabili moć vodećih grčkih polisa, na koje će se ubrzo potom sručiti Filip II Makedonski.
...dalje...
10. nedelja[uredi izvor]
Jelena Vukanović (mađ. Ilona királyné), (r. posle 1109 -† posle 1161) je bila ćerka Uroša I Vukanovića velikog župana Raške i njegove supruge Ane i supruga ugarskog kralja Bele II Slepog.
Oko 1129. godine kralj Stefan II Ugarski je dogovorio sa Urošem I venčanje svog rođaka Bele i Uroševe ćerke Jelene. Kralj je novom bračnom paru dao posede na upravljanje u okolini Tolne. Posle smrti Stefan II, Bela je krunisan 28. aprila 1131. godine za kralja Mađarske. Jelena i Bela su imali šestoro dece: Gezu, Lasla II, Stefana IV, Almoša Žofiju i Elizabetu.
...dalje...
11. nedelja[uredi izvor]
Zoran Đinđić (Bosanski Šamac, 1. avgusta 1952 — Beograd, 12. mart 2003) bio je srpski političar, filozof, doktor filozofije, dugogodišnji predsednik Demokratske stranke, gradonačelnik Beograda (1997) i Predsednik Vlade Republike Srbije (2001—2003).
...dalje...
12. nedelja[uredi izvor]
Justinijan I (lat. Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus, grč. Ἰουστινιανός; 482 — 14. novembar 565), poznat i kao Justinijan Veliki, bio je vizantijski car od 527. do 565. godine.
Njegovu vladavinu obilježila je ambiciozna, ali samo djelimično ostvarena „obnova Carstva” (lat. renovatio imperii). Ova ambicija izražena je djelimičnim oporavkom teritorija ugušenog Zapadnog rimskog carstva. Njegov general, Velizar, brzo je osvojio Vandalsko kraljevstvo u sjevernoj Africi. Kasnije su Velizar, Narzes i drugi generali osvojili Ostrogotsko kraljevstvo, vratili kontrolu nad Dalmacijom, Sicilijom, Italijom i Rimom nakon više od pola vijeka vladavine Ostrogota. Pretorski prefekt Liberije vratio je jug Pirinejskog poluostrva, uspostavljajući provinciju Spaniju. Ovi pohodi su ponovo uspostavili rimsku kontrolu nad zapadnim Sredozemljem, povećavajući godišnji prihod Carstva za preko milion solida. Tokom svoje vladavine, Justinijan je takođe potčinio Zane, narod na istočnoj obali Crnog mora koji nikada ranije nije bio pod rimskom vlašću. Vodio je borbe sa Sasanidskim carstvom na istoku za vrijeme vladavine Kavada I, a kasnije ponovo za vrijeme Hozroja I; ovaj drugi sukob je djelimično pokrenut zbog njegovih ambicija na zapadu.
Još rezonantniji aspekt njegovog nasljeđa bilo je jednoobrazno prepisivanje rimskog prava — Justinijanov zbornik — koje je i dalje osnovna građanskog prava u mnogim modernim državama. Njegova vladavina takođe je označila procvat vizantijske kulture, a njegov program izgradnje dao je djelo poput Aja Sofije. U Pravoslavnoj crkvi je kanonizovan kao „Sveti car Justinijan”. Zbog svojih restauratorskih aktivnosti, Justinijan se nekad označava kao „posljednji Rimljanin” (lat. Ultimus Romanorum) u istoriografiji sredinom 20. vijeka
...dalje...
13. nedelja[uredi izvor]
Ejda Bajron, grofica od Lavlejsa, (često se u literaturi nepravilno navodi kao Ada, engl. Lady Ada Augusta Byron, Countess of Lovelace, 10. decembar 1815.-27. novembar 1852.) rođena je kao ćerka engleskog pesnika lorda Bajrona i Anabele Milbank. Bavila se matematikom i zainteresovala se za projekat analitičke mašine. Pomagala je u dokumentovanju rada ove mašine kao i u radu na njoj - i finansijski i svojim predlozima, od kojih je najznačajniji bio prenos kontrole i rad sa ciklusima, tako da naredbe programa ne bi morale da se izvršavaju redosledom kojim su date već u zavisnosti od toka programa. Predviđala je i mogućnost ove mašine i za opštije stvari (komponovanje muzike, grafiku) ali i za šire naučne primene. Predložila je da se pomoću analitičke mašine izračunaju Bernulijevi brojevi. Ovaj plan se ujedno smatra i prvim programom, a Ejda Lavlejs prvim programerom. U njenu čast jedan programski jezik dobio je njeno ime.
14. nedelja[uredi izvor]
Ladislav Posmrče (nem. Ladislaus Postumus, mađ. V. László, češ. Ladislav Pohrobek; Komarno, 22. februar 1440 — Prag, 23. novembar 1457) bio je austrijski vojvoda (od 1440), kralj Ugarske (kao Ladislav V, od 1444) i kralj Češke (Ladislav I od 1453. godine) iz dinastije Habzburga.
Ladislav, nazvan Posmrče pošto je rođen posle smrti svog oca Alberta II Nemačkog, krunisan je za kralja Ugarske već u trećem mesecu života. Njegova majka Elizabeta Luksemburška pokušala je da mu sačuva presto, iako je većina plemstva izabrala za kralja drugog kandidata, kralja Poljske Vladislava III Jagelonca. Pošto se Elizabeta sa sinom povukla u Beč, posle njene smrti Ladislavov zaštitnik bio je austrijski vojvoda i car Svetog rimskog carstva Fridrih III Habzburški. Kada je Vladislav III stradao u borbi sa Osmanlijama kod Varne 1444, ugarsko plemstvo je pozvalo malog Ladislava nazad u zemlju.
Kako je Fridrih oklevao da ispuni zahteve Mađara, Ugarskom je kao kraljevski regent od 1446. do 1452. godine upravljao proslavljeni vojskovođa i velikaš Janoš Hunjadi. Mladi kralj je 1453. najzad posetio Češku i Ugarsku, gde se oko njega okupljalo plemstvo nezadovljno Hunjadijevom dominacijom. Tokom Ladislavove vladavine vrhunac borbi sa Turcima bila je uspešna odbrana Beograda 1456. posle koje je umro Hunjadi. Njegov stariji sin Ladislav je, kako bi zadržao očev privilegovan položaj, u Beogradu ubio svog glavnog protivnika Ulriha II Celjskog, kraljevog rođaka i zaštitnika, ali ga je zatim Ladislav Posmrče osudio na smrt i pogubio. Od novog sukoba u Ugarskoj Ladislav V se sklonio u Prag gde je 1457. i preminuo u sedamnaestoj godini, po svemu sudeći od leukemije.
15. nedelja[uredi izvor]
Marija ili Merjem (judeo-aramejski: מרים, Mirjam u značenju sjajna, izvanredna) iz Nazareta, u Galileji, je majka Isusa Hrista. Pretpostavlja se da je rođena 20. godine pre nove ere, od roditelja Joakima i Ane. U vreme Isusovog začeća bila je devica, udata za Josifa iz kuće Davidove. Prema hrišćanskom predanju, dete je bilo začeto posredstvom Svetog Duha i Marija je ostala devica i nakon porođaja.
...dalje...
16. nedelja[uredi izvor]
Marija ili Merjem (judeo-aramejski: מרים, Mirjam u značenju sjajna, izvanredna) iz Nazareta, u Galileji, je majka Isusa Hrista. Pretpostavlja se da je rođena 20. godine pre nove ere, od roditelja Joakima i Ane. U vreme Isusovog začeća bila je devica, udata za Josifa iz kuće Davidove. Prema hrišćanskom predanju, dete je bilo začeto posredstvom Svetog Duha i Marija je ostala devica i nakon porođaja.
...dalje...
17. nedelja[uredi izvor]
Vilijam Šekspir (engl. William Shakespeare, kršten 26. aprila 1564, umro 23. aprila 1616) je bio engleski pesnik i dramski pisac, koji se, prema više različitih izvora, smatra za najvećeg pisca na engleskom jeziku i dramaturga svetskog glasa. Opus njegovih dela koja su preživela do danas sastoji se od 38 pozorišnih komada, 154 soneta, dve duge narativne poeme, i nekoliko drugih poema. Njegovi pozorišni komadi bili su prevedeni na sve važnije žive jezike i prikazuju se svuda u svetu češće nego bilo koji drugi pozorišni komad.
Šekspir je rođen i odrastao je u Stratfordu na Ejvonu. Kad je imao 18 godina, oženio se Anom Hatvej (engl. Anne Hathaway), koja mu je rodila troje dece: Suzanu i blizance Hamneta i Džudit. Između 1585. i 1592. započeo je uspešnu karijeru u Londonu kao glumac, pisac i suvlasnik glumačke družine „Ljudi lorda Čamberlena“, kasnije poznatiju kao „Kraljevi ljudi“. Povukao se u Stratford verovatno oko 1613. gde je umro tri godine kasnije. Malo pisanih svedočanstava je ostalo o Šekspirovom privatnom životu i postojala su mnogobrojna nagađanja oko njegove seksualne opredeljenosti, religioznih ubeđenja i da li su dela koja mu se pripisuju u stvari napisali drugi pisci.
Šekspir je najveći deo svog opusa napisao između 1590. i 1613. Njegova rana dela su uglavnom komedije i istorije, rodovi koje je on uzdigao do savršenstva do kraja 16. veka. Zatim je pisao tragedije do otprilike 1608. U tom periodu su nastali „Hamlet“, „Kralj Lir“ ili „Magbet“, pozorišni komadi koji se ubrajaju u najbolje pozorišne komade na engleskom jeziku. U svom poznom periodu pisao je tragikomedije i sarađivao sa ostalim dramskim piscima. Mnoga od njegovih dela su bila objavljena još za njegovog života u izdanjima različitog kvaliteta i tačnosti. Godine 1623. dvojica njegovih kolega objavila su „Prvi folio“, zbirku njegovih dramskih dela koja su uključivala sve osim dve drame koje su u novije vreme priznate kao Šekspirove.
Šekspir je bio ugledan pesnik i pozorišni pisac još za života, ali njegova reputacija nije dostigla današnje razmere pre 19. veka. Romantičari su naročito isticali Šekspirovu genijalnost, a viktorijanci su ga slavili gotovo kao idola[6]. U 20. veku Šekspir se neprestalno iznova otkriva, a njegova dela se stalno prikazuju u različitim kulturnim i političkim kontekstima širom sveta.
...dalje...
18. nedelja[uredi izvor]
Dolores Ibaruri Gomez (šp. Dolores Ibárruri Gómez), takođe poznata kao La Pasionarija (Galarta, 9. decembar 1895 — Madrid, 12. novembar 1989), bila je španski politički vođa. Bila je generalni sekretar Komunističke partije Španije (1944—1960), predsednik Komunističke partije (1960—1979) i član Kortesa 1936. i Španskog parlamentarnog kongresa 1977—1979.
...dalje...'
19. nedelja[uredi izvor]
Toma Preljubović (grč. Θωμάς Κομνηνός Παλαιολόγος; Komnin Paleolog) je bio srpski velmoža koji je iz Janjine vladao delom Epira, od 1366. ili 1367. godine, do svoje smrti 1384. godine. Tokom svoje vladavine, vodio je uspešne ratove sa lokalnim Albancima i svojim latinskim susedima.
Toma je bio sin cezara Grgura Preljuba, koji je poginuo u bici početkom 1356. godine. On je tokom vladavine Dušana Silnog (kralj 1331 — 1346, car 1346—1355), upravljao Tesalijom, iz Trikale. Tomina majka bila je Irina, koja se posle Grgurove smrti, preudala za Radoslava Hlapena, gospodara Vodena i Bera, u egejskoj Makedoniji.
Bio je oženjen Marijom Angelinom, ćerkom cara Simeona Siniše (1359—1370), Dušanovog polubrata. Sa njom je najverovatnije imao sina, koji je umro mlad. Pored njega, Toma je imao i vanbračnu ćerku Irinu, koju je udao za Đona Ljoša, gospodara Arte.
...dalje..
20. nedelja[uredi izvor]
.jpg)
Marija Terezija (nem. Maria Theresia Walburga Amalia Christina; Beč, 13. maj 1717 — Beč, 29. novembar 1780) bila je jedini ženski vladar habzburških poseda i poslednji član dinastije Habzburg. Vladala je kao nadvojvotkinja Austrije, kraljica Ugarske, Češke, Hrvatske, Galicije i Lodomerije, kao vojvotkinja Mantove, Milana, Parme, Pjaćence i Gvastale i kao vladarka Austrijske Nizozemske i brojnih grofovija. Brakom je bila carica Svetog rimskog carstva nemačkog naroda, nemačka kraljica, velika vojvotkinja Toskane i kratko vojvotkinja Lotaringije.
Postala je vladarica po smrti svoga oca, cara Karla VI, u oktobru 1740. godine. Otac joj je Pragmatičkom sankcijom iz 1713. godine omogućio da naslijedi njegove teritorije koje su se inače mogle naslijeđivati samo po muškoj liniji i od strane muškaraca. Po njegovoj smrti Saksonija, Pruska, Bavarska i Francuska, koje su Karlu VI obećale da će podržati Mariju Tereziju pri nasljeđivanju njegovih kruna, povukle su svoja obećanja. Pruska je napala Austriju, što je izazvalo osam godina dug sukob poznat kao Rat za austrijsko naslijeđe.
Marija Terezija je podsticala i sprovodila raznovrsne i mnogobrojne reforme uz pomoć svojih ministara. reformisala je obrazovanje i finansiranje, podsticala trgovinu i razvoj poljoprivrede, što je značajno ojačalo Austriju. Ipak, nije dopustila vjersku toleranciju, a putopisci iz 18. vijeka njen su režim smatrali netolerantnim i praznovjernim. Za vladavinu Marije Terezije svojstvena su apsolutistička i centralistička nastojanja povezana s germanizacijom. Oduzela je isusovcima školske poslove i cenzuru. S druge strane, torturu i parnice protiv vještica stavila je pod svoju kontrolu, što je ubrzo dovelo i do konačne likvidacije tog srednjovjekovnog krvavog nasleđa. Nastojala je pod pritiskom novoga doba spriječiti prekomjerno iskorišćavanje kmetova, određujući maksimum njihovih obaveza prema gospodarima, tako da feudalac nije više smio da traži od svojih podanika namet prema vlastitom nahođenju, već je morao da se drži takozvanog urbara Marije Terezije. Uvela je opštu školsku obavezu, tako da su sva djeca od 6—14 godina morala ići u školu. Podsticala je razvoj manufaktura u Austriji.
...dalje...
21. nedelja[uredi izvor]
Radživ Gandi (20. avgust 1944 — 21. maj 1991. ), predsednik vlade Indije (1984.-1989.) i sin Indire Gandi. Postao je najmlađi predsednik vlade u indijskoj istoriji.
Bio je profesionalni pilot pre nego što je postao političar. Oženio se Sonjom Gandi, koju je sreo na koledžu. Distancirao se od politike sve do smrti njegova brata 1980. Posle atentata na njegovu majku Indiru Gandi 1984. vođe Kongresne partije su ga ubedili da postane predsednik vlade. Te godine 1984. ostvario je veliku pobedu na izborima. Kao političar krenuo je da razmontira kvote, dozvole i tarife, koje su bile najveći izvor korupcije. Modernizovao je ekonomiju, telekomunikacije, obrazovanje i poticao nauku. Poboljšao je odnose sa SAD. Indijske trupe je poslao u mirovnu misiju u Šri Lanku, ali to se loše završilo povlačenjem indijske vojske. Skandal sa Boforsima razbio je sliku o njemu kao nekorumpiranom političaru, pa je 1989. izgubio izbore. Ostao je vođa Kongresne stranke do 1991. Ubijen je tokom kampanje. Žena samoubica ga je ubila tbog njegova mešanja u sukob u Šri Lanki. Njegova žena Sonja Gandi postala je vođa Kongresne stranke 1998. i dovela je partiju do pobede 2004.
...dalje...
22. nedelja[uredi izvor]
Jelena Dragaš' (Dejanović) (1372 — 23. mart 1450) ili Avgusta Helena Paleolog (monaško ime Ipomonija) je bila srpska princeza iz porodice Dragaša i supruga vizantijskog cara Manojla II Paleologa (1391 — 1425) i majka poslednjih vizantijskih careva Jovana VIII (1425 — 1448) i Konstantina XI (1449 — 1453).
Jelena je bila kći Konstantina Dragaša, oblasnog gospodara jugoistočnog dela nekada moćnog Dušanovog carstva, sa prestonicom u Velbuždu i njegove prve žene. Njen otac je poginuo u bici na Rovinama 1395. godine, kao vazal sultana Bajazita I (1389 — 1402).
...dalje...
23. nedelja[uredi izvor]
Mihailo Obrenović (4/16. septembar 1823 — 29. maj/10. jun 1868) je bio knez Srbije od 1839. do 1842. i od 1860. do 1868. godine. Njegova prva vladavina se završila zbacivanjem 1842, a druga vladavina se završila ubistvom.
Mihailo Obrenović je bio najmlađe dete kneza Miloša i kneginje Ljubice. Rodio se 4. septembra 1823. u Kragujevcu. Detinjstvo je proveo u Kragujevcu, pa zatim Požarevcu i Beogradu. Osim Mihaila, Miloš i Ljubica su imali još Milana, Todora, Mariju, Gabrijela, Savku (Jelisavetu) i Petriju. Petrija je bila udata za barona Teodora pl. Hadži-Bajića od Varadije. Druga kći Savka bila je udata za barona Jovana pl. Nikolića od Rudne u Temišvaru.
...dalje...
24. nedelja[uredi izvor]
Anđelija Anđa Ranković, rođena Jovanović (1909 — 1942), tekstilna radnica, učesnica Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije. Rođena je 26. aprila 1909. godine u selu Izbištu, kod Vršca. Potiče iz siromašne seljačke porodice. Osnovnu školu je završila u rodnom selu, a gimnaziju u Vršcu. Član Saveza komunističke omladine Jugoslavije postala je 1927. godine. Godine 1928. kao osamnaestogodišnja devojka, zajedno sa svojim bratom Isom Jovanovićem, narodnim herojem, došla je u Beograd i zaposlila se u tekstilnoj fabrici „Elka“ u Zemunu.
Zbog učešća u jednom neuspelom štrajku, 1930. godine je uhapšena i u beogradskom zatvoru „Glavnjača“ mučena, ali ništa nije priznala. U nedostatku dokaza, puštena je iz zatvora i proterana u rodno mesto. Tu se povezala sa Žarkom Zrenjaninom Učom i drugim komunistima, i nastavila političku delatnost, pa je te godine primljena u članstvo Komunističke partije Jugoslavije.
...dalje...
25. nedelja[uredi izvor]
Miroslav Mika Antić (rođen 14. marta 1932. u Mokrinu - Kikinda — preminuo 24. juna 1986 u Novom Sadu) bio je srpski pesnik. U rodnom Mokrinu pohađao je osnovnu školu, gimnaziju je završio u Kikindi i Pančevu, a studije je upisao u Beogradu. Živeo je u Novom Sadu.
Pre nego što je postao poznat bavio se raznim poslovima - bio je mornar, radio u lutkarskom pozorištu. Sem pisanja bavio se i slikarstvom, novinarstvom i filmom. Bio je i urednik lista „Ritam“ i Zmajevog „Nevena“, „Dnevnika“ u Beogradu i „Mladog pokolenja“ u Novom Sadu.
...dalje...
26. nedelja[uredi izvor]
Lazar Hrebeljanović (Prilepac, 1329 — Kosovo polje, 15. jun 1389) poznat i kao sveti car Lazar, bio je srpski vladar sa prestonicom u Kruševcu. Poginuo je u bici na Kosovu 1389. i proglašen je za sveca.
Lazar Hrebeljanović je najverovatnije rođen 1329. godine u Prilepcu kod Novog Brda. Taj grad je dobio njegov otac, Pribac Hrebeljanović od kralja Dušana Nemanjića kao nagradu za službu na njegovom dvoru. Istorija za sada ne zna kako se zvala majka Lazara Hrebeljanovića. Ne zna se takođe ni koliko je tačno braće i sestara imao.
Otac Lazara je bio logotet na Dušanovom dvoru u Prizrenu. U doba kada se kralj Dušan krunisao za cara, Lazar Hrebeljanović je imao oko 17. godina. Porodično bogatstvo Hrebeljanovića je bilo veoma malo i obuhvatalo je samo utvrđeni grad Prilepac (gde se Lazar rodio) i grad Prizrenac. Kao mladić Lazar je služio na dvoru cara Dušana. O tome govori i „Povesno slovo o knezu Lazaru“, kao i arhiepiskop Danilo. Kao dvorski činovnik Lazar je od cara Dušana dobio titulu stavioca i sa ovom titulom je imao veliko učešće u političkom životu carevine.
...dalje...
27. nedelja[uredi izvor]
Marija Sklodovska Kiri (polj. Maria Skłodowska-Curie; 7. novembar 1867, Varšava — 4. jul 1934, Salanš, Francuska) je poznata fizičarka i hemičarka poljskog porekla. Imala je francusko i poljsko državljanstvo. Veći deo života je provela u Francuskoj, a tamo je i započela naučnu karijeru. Vršila je istraživanja iz hemije i fizike. Žena je Pjera Kirija, a majka Eve Kiri (franc. Eve Curie) i Irene Žolio Kiri (franc. Irène Joliot-Curie).
U njena najveća dostignuća spadaju: rad na teoriji radioaktivnosti, tehnikama razdvajanja radioaktivnih izotopa kao i otkriće dva nova hemijska elementa - radona i polonijuma. Pod njenim ličnim nadzorom vršena su, prva u svetu, ispitraživanja o mogućnosti izlečenja raka pomoću radioaktivnosti. Jedan je od osnivača nove grane hemije - radiohemije.
Dvostruka je dobitnica Nobelove nagrade, prvi put 1903. godine, iz fizike, zajedno sa mužem i Anrijem Bekerelom za naučna dostignuća u ispitivanju radioaktivnosti, a drugi put 1911. godine iz hemije, za izdvajanje elementarnog radona. Ona je do danas ostala jedina žena koja je Nobelovu nagradu dobila dva puta.
...dalje...
28. nedelja[uredi izvor]
Rodrigo Dijaz de Vivar (šp. Rodrigo Díaz de Vivar) rođen je u malom mestu Vivar kod Burgosa između 1043. i 1047. godine, a umro je 10. jula 1099, u Valensiji. Bio je kastiljanski ratnik i junak koji je aktivno učestvovao u Rekonkisti Iberijskog poluostrva u službi kastiljanskih kraljeva, ali i nezavisno. Mavri su mu dali ime El Sid Kampeador (šp. El Cid Campeador), Mio Sid ili El Sid, što bi na dijalektu arapskog (arap. سيد) značilo gospodar.
Rodrigo Dijaz zauzima veoma značajno mesto kako u istoriji srednjovekovne Kastilje, tako i u epici. Prvi španski epski spev napisan oko 1140. godine, Pesma o Sidu (šp. Cantar de mío Cid), napisan je upravo o Rodrigu Dijazu i njegovim podvizima u borbi protiv Mavara.
Podaci o njegovom životu se nalaze u brojnim dokumentima na arapskom i latinskom, od kojih je najvažniji Istorija Roderiči (šp. Historia Roderici) napisana između 1103. i 1109. godine, koja predstavlja autentičnu biografiju Rodriga Dijaza.
...dalje...
29. nedelja[uredi izvor]
Tatjana Nikolajevna (rus. Татьяна Николаевна; Peterhof, Ruska Imperija, 11. jul 1897 — Jekaterinburg, 17. jul 1918) je bila ruska velika kneginja, druga kćerka cara Nikolaja II i njegove žene Aleksandre Fjodorovne.
Tatjanu Nikolajevnu su često opisivali kao najlepšu carevu kćerku. Visoka, svetlo-smeđe kose, sivih očiju, važila je za veoma privlačnu devojku. Bila je omiljena svojoj majci, Carici Aleksandri. Kao i sve ostale princeze, nju su zanimale haljine i nakit te ih je imala na gomile. Svog najboljeg prijatelja je videla u svojoj starijoj sestri Olgi, sa kojom je delila sobu i „titulu“ Velikog para. Njima je kasnije, dodeljen puk vojnika Elizavetskih devojaka i dat rang pukovnika. U vreme Revolucije, Tatjana je zajedno sa majkom i sestrom Olgom negovala ranjene vojnike poput prave bolničarke. Svom mlađem bratu Alekseju bila je kao druga majka u Tobolsku, selu gde je porodica Romanov bila zatočena nekoliko meseci. Brinula je o njemu kada majka nije bila u toj mogućnosti. Takođe je vodila brigu o svemu zašta nije marila Olga, koja se radije pridržavala knjige no kućnih poslova. Nakon što je dobila male boginje, naglo je smršala i promenila se. Kada su je streljali, imala je samo dvadeset i jednu godinu.
...dalje...
30. nedelja[uredi izvor]
Konstancije I Hlor (31. mart oko 250 — 25. jul 306) je bio jedan od tetrarha, car-savladar na Zapadu Rimskog carstva od 293. do 306. Potekao je iz Ilirika po svemu sudeći od neznatnih roditelja.
Posvetivši se karijeri, Konstancije je postao namesnik Dalmacije, a zatim i pretorijski prefekt Galije. Moguće je da se vođen ambicijom razveo od prve supruge Jelene, ćerke gostioničara i oženio Maksimijanovom pastorkom Teodorom. U cezara je uveden 293, a na upravu su mu poverene Galija i Britanija. U stvari, morao je prvo da se obračuna sa uzurpatorima Karauzijem i Alektom koji su gospodarili njegovim domenom; za to mu je trebalo je tri godine.
Kada su 305. abdicirali Dioklecijan i Maksimijan, u skladu sa procedurom Galeriju i Konstanciju su dodeljena ovlašćenja avgusta. Međutim, ubrzo po povlačenju starije dvojice pokazalo se da je narušen sklad. Iako mlađi, Galerije je izgleda bio u prednosti čim je mogao da odredi cezare. Štaviše, Konstancijev sin Konstantin nalazio se na njegovom dvoru kao talac. Tek je navala varvara u Britaniji omogućila Konstanciju povratak njegovog sina, i tako su njih dvojica 306. odbili Pikte i Skote.
Srpski vizantolog Radivoj Radić ga ukratko ocenjuje ovako: „Premda je bio značajna istorijska ličnost, kasnije je upamćen pre svega kao otac Konstantina Velikog.“
...dalje...
31. nedelja[uredi izvor]
Džejms Klivlend „Džesi“ Ovens (12. septembar 1913 – 31. mart 1980), je slavni američki atletičar, koji je ostao upamćen po svom četvorostrukom trijumfu na Olimpijskim igrama u Berlinu, 1936. godine, gde je bio prva zvezda igara.
...dalje...
32. nedelja[uredi izvor]
Merilin Monro (engl. Marilyn Monroe; 1. jun 1926 — 5. avgust 1962) je bila američka filmska glumica, pevačica, model i zabavljačica. Filmsku karijeru je počela 1947. malim ulogama; 1950. privukla je pažnju publike i kritičara sporednom ulogom u kultnom filmu Sve o Evi, sa Beti Dejvis u glavnoj ulozi. Tri godine kasnije igrala je glavnu ulogu u ljubavnoj drami Nijagara. Premda su njeni filmovi najčešće bili komercijalni, ali ne i kritički hitovi, Monro je bila jedna od najvećih filmskih zvezda pedesetih godina dvadesetog veka.Najpoznatija je po ulogama u komedijama Muškarci više vole plavuše, Kako se udati za milionera, Princ i igračica i Majmunska posla. Vrhuncem u njenoj karijeri se smatra film Neki to vole vruće, za koji je dobila Zlatni globus za najbolju glavnu glumicu. Iako je bila poznata po svojim komičarskim sposobostima, pred kraj karijere okrenula se ozbiljnijim ulogama.
Njena smrt bila je predmet raznih spekulacija i teorija zavere. Postoje indicije da je ubijena zbog ljubavne afere sa američkim predsednikom Džonom Kenedijem, da se iz nehata otrovala prekomernim uzimanjem lekova ili da je sebi smišljeno oduzela život, rešivši da okonča sa neprestanim razočarenjima u karijeri i ljubavnom životu. Merilin je vrlo teško padalo što su joj celog života dodeljivane uloge naivnih i praznoglavih plavuša, i devojaka željnih novca, zbog čega, kako je mislila, nije mogla da pokaže svoje glumačke vrednosti. Ipak, Američki filmski institut je njen potencijal prepoznao smestivši je na šesto mesto na listi deset najvećih glumica svih vremena. Merilin Monro je bila kulturna, modna i gej ikona, i bez sumnje najveći seks simbol dvadesetog veka.
...dalje...
33. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 33 2012
34. nedelja[uredi izvor]
Kralj Milan Obrenović (Marašešti, blizu Jašija, Rumunija, 22. avgusta 1854 — Beč, Austrougarska, 29. januar 1901) je bio knez 1872-1882 i prvi novovekovni kralj Srbije 1882-1889.
Rođen je na veleposedu svoga oca Miloša, sina Jevrema Obrenovića rođenog brata kneza Miloša Obrenovića. Otac Milana Obrenovića je kao strani najamnik služio u rumunskoj vojsci i poginuo je u borbi sa Turcima kod Bukurešta 20. novembra 1861. Milanova majka Elena Marija Katardži bila je ćerka rumunskog grofa Konstantina Katardžija. Po rođenju Milana, njegovi roditelji su se razišli. Milan je bio jedini njihov sin, i imao je jednu sestru, Tomaniju. Posle pogibije oca, o njemu se starala majka koja je vodila raskošni život aristokratkinje. Milanovom vaspitanju nije poklanjala naročito pažnju. Brigu o mladom Milanu je preuzeo njegov rođak, knez Mihailo Obrenović, knez Srbije. Milan Obrenović dolazi sa šest godina u Kragujevac kod kneza Mihaila koji vodi računa o njemu. Knez mu je obezbedio izvrsnu guvernantu koja ga je vaspitavala i podučavala.
...dalje...
35. nedelja[uredi izvor]
Majka Tereza', rođena kao Agnesa Gondžea Bojadži (alb. Agnesë Gonxhe Bojaxhiu; Skoplje, 26. avgust 1910 — Kalkuta, 5. septembar 1997), bila je časna sestra, rođena je u Skoplju y cincarsko-albanskoj katoličkoj porodici, koja je osnovala red Misionarke milosrđa i dobila Nobelovu nagradu za mir 1979. za svoj humanitarni rad. Majka Tereza je zbrinjavala siromašne, bolesne, siročiće i umiruće Kalkute.
...dalje...
36. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 36 2012
37. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 37 2012
38. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 38 2012
39. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 39 2012
40. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 40 2012
41. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 41 2012
42. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 42 2012
43. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 43 2012
44. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 44 2012
45. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 45 2012
46. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 46 2012
47. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 47 2012
48. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 48 2012
49. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 49 2012
50. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 50 2012
51. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 51 2012
52. nedelja[uredi izvor]
Mesrop Maštoc (jerm. Մեսրոպ Մաշտոց) bio je jermenski lingvista, tvorac jermenskog pisma, prosvetitelj, misionar, prevodilac Biblije na jermenski jezik, začetnik školstva i pedagoške misli među Jermenima, teolog i svetitelj Jermenske apostolske crkve i Jermenske katoličke crkve. Rođen je u selu Hačik u provinciji Taron, blizu jezera Van 361. ili 362. godine, a umro 17. februara 440. godine u Ečmijadzinu.
Zajedno sa svojim ktitorom, tadašnjim katolikosom Jermenske apostolske crkve Isakom Partevom preveo je na jermenski jezik Bibliju i mnoge druge verske knjige. Zahvaljujući Mesropu Maštocu jermenski narod je ponovo obnovio svoju nacionalnu književnu i obrazovnu delatnost, a sam jermenski jezik je po prvi put (404) proglašen kao nacionalni jezik svih Jermena. Tokom svoje misionarske i prosvetiteljske delatnosti aktivno je radio na širenju i jačanju hrišćanske vere među Jermenima i drugim narodima na Kavkazu, otvarao je brojne škole u svim delovima zemlje, i bespoštedno se borio protiv paganskih učenja i jeresi.
Mesrop Maštoc se sa pravom može smatrati ocem jermenske pismenosti i ocem jermenske nacije. Jer pismo koje je Maštoc stvorio postalo je kamen temeljac jermenske apostolske crkve koja je kroz vekove tuđinske vladavine održavala nacionalni identitet jermenskog naroda.
Mesrop Maštoc se smatra i prvim lingvistom i tvorcem nekog pisma koji je istorijska ličnost i čija delatnost se ne vezuje za mitologiju i usmena predanja.
Mnogi lingvisti mu daju veliki značaj i u stvaranju gruzijskog i agvanskog pisma.
Jermenska apostolska crkva praznuje 17. februar kao dan sećanja na Mesropa Maštoca. Crkvena poezija koju je pisao (šarakani) i danas je u osnovi bogosluženja u jermenskoj apostolskoj crkvi.
U njegovu čast institut za proučavanje drevnih spisa Matenadaran iz Jerevana nosi njegovo ime, a svaki grad u Jermeniji ima po jednu ulicu sa njegovim imenom. Sve jermenske škole proslavljaju Svetog Mesropa Maštoca kao svog zaštitnika.
...dalje...