Slovački verbunk

Slovački verbung
Slovački verbung
Nematerijalno kulturno nasleđe
Region	Južna Moravska, Zlinski kraj, Češka Republika
Svetska baština Uneska
Unesko oznaka	00147
Datum upisa	2008

Litografija, početak 19. veka, regrutacija

Slovački verbunk je improvizovani ples u izvođenju mladića i muškaraca koji žive u okruzima Južna Moravska i Zlin - istorijske pokrajine Slovačke, sada Češke Republike. Naziv plesa potiče od nemačkog izraza werbung (promenjen u verbŭnk), što znači „regrutovanje“, i što odražava njegovo istorijsko poreklo u regrutovanju plesača i vojnika za vojsku u osamnaestom veku. Danas ga izvode narodne plesne grupe u većini gradova i sela slovačke regije, a u vezi sa proslavama i festivalima.

Slovački verbunk se pleše uz muziku koja se zove Nove mađarske pesme (mađarski: verbunkos) i obično se sastoji od tri dela. Na početku se izvodi pesma, zatim najpre spori pokreti, a zatim brži delovi igre. Ples nije vezan za preciznu koreografiju, već je obeležen spontanošću, improvizacijom i individualnim izražavanjem. Obično ga izvode grupe, pri čemu svaki plesač interpretira muziku na svoj način. Broj plesnih pokreta se takođe povećava kako se ples ubrzava. Ovo uključuje preskakanje, skokove, savijanje kolena, okretanje i pljeskanje rukama. Verbunk je postao sastavni deo raznih svečanosti. Muškarci ga danas plešu u svakoj prilici kada je neka gozba, berba grožđa ili čak redovni plesovi.

"To je improvizovani ples koji su mladići plesali kao oblik protesta a donekle i da izraze svoju nemoć. Danas ima i niz drugih funkcija - to je demonstracija vitalnosti i sreće na gozbama i plesnim svečanostima. Mladići ga, naravno, koriste za pokazivanje svojih izvrsnih plesnih veština i dodao bih da ima i malo erotskog podteksta." kaže etnolog Karel Pavlistik, koji je, i sam majstor verbunka i suosnivač takmičenja, koje je započeto pre dvadeset godina, poznatog državnog Međunarodnog festivala folklora Stražnice.

Postoji šest različitih regionalnih tipova slovačkog verbunka, koji objašnjavaju veliku raznolikost figura i plesnih ritmova. Ove vrste su se razvile početkom dvadesetog veka i nastavljaju da se menjaju. To su:

• iz oblasti Stražnice
  
• iz oblasti Kijov
  
• hanacko-slovački tip iz oblasti Hustopeče i Ždanice
  
• „horňácký“ tip iz oblasti Velka nad Veličkou
  
• „uherskohradišťský“ tip iz oblasti Uherske Hradište i Uherski Brod
  
• “podlužácký” tip iz oblasti Breclav
  

Ples se postupno uključivao u druge prilike narodnog života, stičući nove funkcije. Pored važne svečane funkcije predstavljaju i izražavanje karaktera, neposredno mentalno i fizičko stanje plesača i njegovu identifikaciju sa selom ili zajednicom. Kao nova funkcija, verbunk izražava pripadnost onoj grupi mladih ljudi koji imaju pozitivan aktivan odnos prema nasleđu tradicionalne narodne kulture.

Verbunkos uz mađarskog gajdaša, 1816

Verbunkos u Mađarskoj

Varijacije plesa postojale su u svim područjima naseljenim Mađarima i u bezbroj lokalnih verzija. Ponekad su u različitim oblicima ne samo u svakom regionu, već čak i u dva susedna sela. Ples je sastavni deo zaštite nasleđa i ogromna je stvar što je ples opstao u Mađarskoj u svom izvornom, izuzetno raznolikom obliku. Zahvaljujući ciganskim muzičarima, takođe i u okolnim zemljama, proširio se kao mađarski ples i postao popularan u Vojvodini, Sloveniji, Hrvatskoj, Zakarpatju, Moravskoj ili među banatskim Bugarima, samo što se na ovim prostorima nije sačuvao kao u Mađarskoj zajednici. Mađarska takođe namerava da se prijavi za listu nematerijalnog kulturnog nasleđa UNESKO-a sa ovim plesom.