Tursko streličarstvo
| Tursko streličarstvo | |
|---|---|
 Turski konjski strelac | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Turska |
| Svetska baština Uneska | |
| Lista upisa | UNESKO |
| Unesko oznaka | 01367 Reprezentativna lista nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečenstva |
| Datum upisa | 2019. |
| Veb sajt | https://ich.unesco.org/en/RL/traditional-turkish-archery-01367 |
Tursko streličarstvo (tur. Türk okçuluğu) je tradicija streličarstva koja je postala veoma razvijena u Otomanskom carstvu, iako njeno poreklo datira iz evroazijske stepe u drugom milenijumu pre nove ere.
Tradicionalno tursko streljaštvo uvršteno je na Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva od strane Međuvladinog komiteta za zaštitu nematerijalnog kulturnog nasleđa Uneska 2019. [1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Od opadanja vojnog streličarstva posle bitke kod Lepanta, praktikovalo se uglavnom leteće streljaštvo, a turski streličari su se specijalizovali za oružje koje je bilo posebno dobro za davanje velike brzine veoma lakim strelama. Streličarski sport je postepeno opadao sve do vladavine Mahmuda II koji je uložio velike napore da ga oživi. Takođe je naredio svom učeniku streličarstva, Mustafi Kani, da napiše knjigu o istoriji, konstrukciji i upotrebi ovih lukova, iz kojih dolazi većina onoga što je sada poznato o turskom luku. [2] Godine 1794, na polju izvan Londona, sekretar turskog ambasadora je upotrebio turski luk i strelu da gađa 415 jardi, delimično protiv vetra, i 482 jardi sa vetrom. On je rekao da su u ravnici u blizini Carigrada postavljeni stubovi koji obeležavaju razdaljinu od 800 metara postignutu turskim lukovima i strelama u antičko doba. [3] Nakon smrti Mahmuda II 1839. streličarstvo je ponovo opadalo. Živa umetnost turskog maškaranja izgubljena je 1930-ih sa smrću poslednjeg lukovca i poznatog kaligrafa Necmeddina Okiaia; od tada je ponovo oživeo. [4]
Dugi niz godina izvrsnost turskih lukova mogla se videti iz istorijskih zapisa. Godine 1910. održano je takmičenje u streljaštvu na plaži u Le Toukuet-u u Francuskoj, gde je Ingo Simon uspeo da ispali strelu 434 m koristeći stari turski kompozitni luk koji je zahtevao silu od 440 N ili 99 lb.[5]
Oprema[uredi | uredi izvor]
Turski luk[uredi | uredi izvor]
Turski luk je zakrivljeni kompozitni luk koji se koristio u Osmanskom carstvu. Konstrukcija je slična onoj kod drugih klasičnih azijskih kompozitnih lukova, sa drvenim jezgrom (javor je bio najpoželjniji), životinjskim rogom na stomaku (strana okrenuta prema strelcu) i tetivama na prednjoj strani, sa slojevima pričvršćenim zajedno sa životinjskim lepak. Međutim, nekoliko karakteristika turskog luka je jasno. Zakrivljenost ima tendenciju da bude ekstremnija kada je luk nenapet, sa udovima koji se savijaju napred u obliku slova "C". Kod nekih lukova, kruti vrhovi udova („kasan“) se čak dodiruju. Područje za držanje nije udubljeno kao kod drugih azijskih lukova i prilično je ravno na stomaku, dok je prednji deo drške izbočen ka spolja.
Dramatična zakrivljenost gudala čini njihovo nizanje veoma različitim od ravnijih lukova koji se nalaze u Evropi. U Turskoj postoji stara izreka da postoji „120 načina da se nateže gudalo“, iako najčešće metode uključuju sedenje na zemlji sa nogama pritisnutim na hvat. Teži lukovi obično zahtevaju upotrebu dugačkog kaiša sa petljama za povlačenje udova unazad i njihovo držanje dok je tetiva postavljena.[6]
U savremenom svetu, turski luk se sada pretežno koristi u sportske svrhe. Autentični lukovi za rogove i tetive se i dalje prave, ali su izuzetno skupi i teški za skladištenje van određenih okruženja i klime. Iz tog razloga, većina istorijski stilizovanih lukova ovog tipa napravljena je od neke kombinacije fiberglasa, tvrdog drveta (za kasan) i smole, a neke su u potpunosti od smole.
Zihgir[uredi | uredi izvor]
Zihgir je turska reč za prsten za palac koji se koristio za crtanje luka u Osmanskom carstvu. Turski prstenovi za palac pravljeni su od drveta, metala, slonovače, kosti, roga ili kože. Ovi prstenovi su označavali da je osoba koja ih je nosila bio ratnik. Vremenom su postali simbol prestiža u osmanskom društvu, a neki kasniji primerci imaju toliko ukrasa na površini sa koje klizi tetiva da se sa njima nije moglo pucati. Preživeli primerci su često napravljeni od plemenitih metala i bogato ukrašeni. Neki su isklesani od dragog kamenja.
Siper i Majra[uredi | uredi izvor]
Siper i majra su uređaji koji se koriste za izvlačenje strela pored prednjeg kraka luka gde bi strela obično počivala. Siper je vrsta police pričvršćene za luk streličara, što omogućava streličaru da koristi nekoliko inča kraće (a samim tim i lakše) strele kako bi dobio maksimalnu količinu sile iza strele. Najčešće se koriste za letenje streličarstvom, za postizanje najveće udaljenosti. Majra je tanak komad drveta sa udubljenim kanalom i malom petljom za streličevu poteznu ruku. Uređaj omogućava streličaru da povuče strele koje su mnogo kraće nego što su bile namenjene za luk. Među istoričarima se vodi debata o tome da li je ovaj uređaj dizajniran da ispaljuje strele koje su bile prekratke da bi ih neprijatelj podigao i uzvratio, ili je to bio način da se ponovo ispucaju vijci koje su ispalili kineski samostreličari. U moderno doba oni se prvenstveno koriste u letećem streličarstvu za gađanje kraćih strela kako bi se smanjila težina.
Tehnika[uredi | uredi izvor]
Kao i mnogi drugi istočnjački stilovi streličarstva, tursko streličarstvo koristi „povlačenje palca“, koristeći tip hvata koji se zove „mandal“. Ovaj hvat sprečava da se strela pomeri ako je strelac na konju i/ili puca pod neuobičajenim uglom. Sam žreb je relativno kratak, obično ispod brade ili uz obraz, u poređenju sa stilovima streličarstva u Kini ili Japanu gde se nok povlači pored glave. Kada se strelica pusti, ruka za povlačenje ostaje relativno stabilna, a ne dozvoljava ruci da se zamahne unazad.
Turski strelci su razvili nekoliko jedinstvenih tehnika za pomoć u borbi. Jedna od njih je bila praksa držanja nekoliko strela između prstiju izvučene ruke, omogućavajući brze ponovljene udarce. Druga tehnika je uključivala povlačenje luka sa poteznom rukom iza glave da puca pod strmim uglom nadole. Ovo je korišćeno za pucanje sa zidova na neprijateljske trupe. [7]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. septembar 2008)Türk Okçuluğu Ağı Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. septembar 2008)(Turska mreža streličarstva) - na turskomZ. Metin Ateş
- Tursko tradicionalno streljaštvo Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. septembar 2008) Z. Metin Ateş
- „Tursko tradicionalno streljaštvo, deo 2: Tehnika i hvatanje, Murat Özveri
- „Tursko tradicionalno streljaštvo, prvi deo: istorija, discipline, institucije, mistični aspekti“ Murat Özveri
- „Umetnost gađanja kratkim refleksnim lukom sa prstenom za palac“ Adam Swoboda
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „UNESCO - Traditional Turkish archery”. ich.unesco.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2019-12-17.
- ^ Paul E Klopsteg. Turkish Archery and the Composite Bow. Chapter I, Background of Turkish Archery. Second edition, revised, 1947, published by the author, 2424 Lincolnwood Drive, Evanston, Ill.
- ^ The National Cyclopaedia of Useful Knowledge, Vol II, London, Charles Knight, 1847, pp. 16.
- ^ Ottoman Turkish bows, manufacture and design. Adam Karpowicz (author and publisher). ISBN 978-0-9811372-0-9
- ^ "Invention and Evolution" by M. J. French (1988, Cambridge Univ. Press) (chapter 3.4.2)
- ^ Altinkulp, Gokmen (18. 8. 2011). „How to string a Turkish bow - Turkish Flight Archery Research And Practice”. Pristupljeno 30. 4. 2013.
- ^ "https://www.youtube.com/watch?v=tPxPcvSjLJk"
