Džamdani (tkanina)
| Tradicionalna umetnost džamdani tkanja | |
|---|---|
 Džamdani sari tkanine | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Bangladeš |
| Svetska baština Uneska | |
| Unesko oznaka | 00879 |
| Datum upisa | 2013 |
| Lokacija upisa | https://ich.unesco.org/en/RL/traditional-art-of-jamdani-weaving-00879 |
Džamdani (beng. জামদানি ) je fina muslinska tkanina sa različitim uzorcima, koja se vekovima proizvodi u oblasti Južni Rupši, Narajangandž okruga u Bangladešu, na obali reke Šitalakva. Kroz istoriju proizvodnja džamdanija bila je privilegija pod pokroviteljstvom mogulskih careva. Pod britanskim kolonijalizmom, industrija bengalskog džamdanija i muslina brzo je propadala zbog kolonijalne uvozne politike koja je favorizovala industrijski proizveden tekstil. Poslednje godine svedoče o oživljavanju proizvodnje džamdanija u Bangladešu. Džamdani se obično tka od mešavine pamučnih i zlatnih niti.
Godine 2013. tradicionalna umetnost tkanja džamdanija proglašena je UNESKO-ovom nematerijalnom kulturnom baštinom čovečanstva.[1] [2] [3]
Bangladeš je 2016. godine dobio status geografske oznake (GI) za Džamdani Sari.[4]
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Džamdani je prvobitno bio poznat kao Dakaj, nazvan po gradu Daki, jednom od mnogih drevnih centara za tkanje tekstila u bengalskoj regiji.[5] Pod Mogulskim carstvom počeo je da se upotrebljava persijski izraz Džamdani jer je to bio dvorski jezik Mogula. Džamdani su u narodu poznati kao Dakaj Džamdani ili jednostavno Dakaj. Najranije pominjanje džamdanija i njegovog razvoja kao industrije nalazi se u Daki u Bangladešu.
Poreklo[uredi | uredi izvor]
Rano pozivanje na indijsko poreklo muslina nalazi se u knjizi Periplus iz Eritrejskog mora i u izveštajima arapskih, kineskih i italijanskih putnika i trgovaca.
Džamdani je tkanina tkana na ručnom razboju, napravljena od pamuka, koji se u prošlosti odnosio na muslin. To je jedan od najtraženijih i najzahtevnijih oblika ručnog tkanja na razboju i smatra se jednom od najfinijih sorti muslina,[6] i umetnički najfinijim tekstilom bangladeških tkača. Džamdani je bogat motivima. Krajem 19. veka, T.N. Mukhardži je ovu tkaninu nazivao džamdani muslin.
Tkanje[uredi | uredi izvor]
Bez obzira da li je sa figurama ili cvećem, džamdani je tkanina od pamuka. Ovo je dopunska tehnika potke tkanja, gde su umetnički motivi proizvedeni nestrukturnom potkom, pored standardne potke koja drži niti osnove. Standardna potka stvara finu prozirnu tkaninu, dok joj dodatna potka sa debljim nitima dodaje složene uzorke. Svaki dopunski motiv potke dodaje se odvojeno ručno preplitanjem niti potke u osnovicu finim bambusovim štapićima pomoću pojedinačnih kalemova konca. Rezultat je složena mešavina različitih uzoraka koji izgledaju kao da lebde na svetlucavoj površini. Uzorak se ne skicira i ne ocrtava na tkanini, već se crta na papiru i stavlja ispod osnove. Džamdani je fina muslin tkanina na kojoj su na razboju utkani ukrasni motivi, obično u sivoj i beloj boji. Često se koristila mešavina pamučnih i zlatnih niti.
Vrste džamdanija[uredi | uredi izvor]
Iako se uglavnom koristi za sari, džamdani se koristi i za šalove i marame. Veruje se da je džamdani spoj drevnih tehnika izrade platna u Bengalu (stare možda 2000 godina) sa muslinima koje su bengalski muslimani proizvodili od 14. veka. Džamdani je najskuplji proizvod razboja u Daki, jer zahteva najduži i najposvećeniji rad.
Uzorci džamdani su uglavnom geometrijskog, biljnog i cvetnog dizajna i za njih se tvrdi da su nastali pre više hiljada godina. Zahvaljujući izuzetnoj mukotrpnoj metodologiji, samo su aristokrati i kraljevske porodice mogli sebi priuštiti takav luksuz.
Promene sa vremenom[uredi | uredi izvor]
Ne zna se tačno kada su džamdani postali ukrašeni cvetnim uzorcima. Sigurno je, međutim, da je u mogulskom periodu, najverovatnije tokom vladavine bilo cara Akbara (1556–1605), bilo cara Džahangira (1605–1627), figurni ili cvetni muslin postao poznat kao džamdani. Forbes Votson u svom najvrednijem delu pod naslovom Proizvodnja tekstila i kostimi naroda Indije navodi da su figurni muslini zbog svog komplikovanog dizajna uvek smatrani najskupljom produkcijom razboja u Daki.[7]
Pad izrade džamdanija[uredi | uredi izvor]
Od sredine 19. veka došlo je do postepenog pada industrije džamdani. Brojni faktori su doprineli ovom padu. Uvoz prediva nižeg kvaliteta, ali jeftinijeg, iz Evrope, započeo je trend pada. Što je najvažnije, pad mogulske moći u Indiji lišio je proizvođače džamdanija njihovih najuticajnijih pokrovitelja. Sela poput Madhurapur i Džangalbari, nekada poznata po industriji džamdanija, otišla su u postepeni zaborav.
Trenutni problemi[uredi | uredi izvor]
Prema nacionalnom dnevniku, stariji taanti ili „ostad“ mesečno zarađuje oko 2.500 do 3.000 Tk. Mlađi tkači dobijaju mnogo manje, oko 1.600 Tk. Kao rezultat toga, mnogi tkači ne žele da im se deca bave tom profesijom, preferirajući unosniju industriju odeće.
Vlada i druge organizacije pokušavaju da ožive staru slavu Dakaj Džamdanija. U pokušaju da izbegnu posrednike, oni teže da uspostave direktan kontakt sa tkačima. U blizini Dake uspostavljen je Džamdani Pali. Organizacije poput Instituta za dizajn Radijant, Univerziteta kreativne tehnologije Šanto Marijam, Nacionalnog instituta za dizajn i druge pomažu dizajnerima u stvaranju novih džamdani dizajna.
Džamdani je simbol aristokratije. Potražnja za kvalitetnim Džamdani Sarijima eksponencijalno se povećavala tokom godina.
Geografska oznaka[uredi | uredi izvor]
Bangladeš je 2016. godine dobio status geografske oznake (GI) za Džamdani Sari.[8] To je bio prvi GI status koji je dobio bilo koji proizvod iz Bangladeša.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Mladi car Džahangir nosio je carski džamdani -
Premijerka Bangladeša Hasina Vazed u zlatnom džamdani sariju -
Predsedavajuća Indijskog nacionalnog kongresa Sonja Gandi u zelenom sariju Dakaj džamdani -
Bangladeška nevesta u džamdani sariju -
Izrada džamdanija
.jpg)
,_in_Malda,_West_Bengal.jpg)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „jamdani”. britannica.com. Pristupljeno 2013-12-04.
- ^ „Jamdani recognised as intangible cultural heritage by Unesco”. The Daily Star. Pristupljeno 2013-12-04.
- ^ „Traditional art of Jamdani weaving”. UNESCO Culture Sector. Pristupljeno 2013-12-04.
- ^ „Jamdani Sari gets GI registration certificate”. The Daily Star.
- ^ „Dhakais in danger”. Lifestyle. The Daily Star. Arhivirano iz originala 08. 06. 2021. g. Pristupljeno 2012-06-28.
- ^ Mahapatra, N. N. (2016). Sarees of India. Woodhead Publishing India PVT. Limited. str. 72. ISBN 9789385059698.
- ^ Glassie, Henry; Mahmud, Firoz (2007). Living Traditions. Cultural Survey of Bangladesh Series-II. Dhaka: Asiatic Society of Bangladesh. str. 351. OCLC 930683574.
- ^ „Jamdani Sari gets GI registration certificate”. The Daily Star.
