Subotica

Koordinate: 46° 06′ 00″ S; 19° 39′ 49″ I / 46.10012° S; 19.66358° I / 46.10012; 19.66358
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Subotica (višeznačna odrednica).
Subotica
Kolaž slika Subotice (Panorama- pogled sa gradske kuće, Centar grada, Rajhlova palata, Gradska kuća, Narodno pozorište u Subotici, Subotička sinagoga, Franjevački samostan, Spomenik žrtvama fašizma)
Zastava
Zastava Subotica
Administrativni podaci
Država Srbija
Autonomna pokrajinaVojvodina
Upravni okrugSevernobački
GradSubotica
Stara imenaZabatka
Szabadka
Maria-Theresiopel
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2022.94.228
 — gustina324,92 st./km2
Aglomeracija (2022.)123.952
Geografske karakteristike
Koordinate46° 06′ 00″ S; 19° 39′ 49″ I / 46.10012° S; 19.66358° I / 46.10012; 19.66358
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina109[1] m
Površina290,0 km2
Subotica na karti Srbije
Subotica
Subotica
Subotica na karti Srbije
Ostali podaci
GradonačelnikStevan Bakić (SNS)
Poštanski broj24000
Pozivni broj024
Registarska oznakaSU
Veb-sajt
www.subotica.rs

Subotica (mađ. Szabadka, hrv. Subotica, bunj. Subatica, arh. nem. Maria-Theresiopel) je gradsko naselje i administrativni centar Severnobačkog okruga. Najseverniji je grad u Srbiji i drugi po broju stanovnika u Vojvodini. Prema popisu iz 2022. na području grada Subotice živi 123.952 stanovnika, dok u samom naseljenom mestu živi 88.752 stanovnika.[2] Nalazi se na 10 km udaljenosti od granice Srbije sa Mađarskom.

Subotica se prvi put pominje 1391. pod latinskim imenom Zabatka. Godine 1526/27. Subotica je bila prestonica kratkotrajne srpske države samoproglašenog cara Jovana Nenada. Osmansko carstvo je vladalo gradom od 1542. do 1686, kada je Subotica postala posed Habzburške monarhije. Tokom osmanske uprave ime grada je bilo Sobotka. Polovinom 18. veka ime joj je zvanično promenjeno u Sancta Maria, po austrijskoj carici Mariji Tereziji. Ime grada je ponovo promenjeno 1779. u Maria Tereziopolis, a mađarsko ime Szabadka je privremeno ušlo u službenu upotrebu 1845. a potom ponovo 1867. Subotica je 1918. ušla u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Lokalni Srbi i Bunjevci su od 17. veka koristili naziv Subotica, koji je nakon 1918. i ozvaničen. Od 2007. Subotica ima status grada.

Nazivi[uredi | uredi izvor]

Pored srpskog, u Subotici su u službenoj upotrebi i mađarski, hrvatski i bunjevački jezik. Nazivi grada na ostalim službenim jezicima su mađ. Szabadka, hrv. Subotica, bunj. Subatica.

Postoji mnogo različitih imena koja su upotrebljavana za grad Suboticu kroz istoriju — grad je tokom istorije promenio ukupno oko 200 naziva. Ovo je zbog toga što je grad ugostio ljude različitog etničkog porekla od srednjeg veka do modernog vremena, a bio je i pod upravom nekoliko različitih država. Svi ovi stanovnici su pisali o Subotici i imenovali je u skladu sa svojim jezicima, ali, u velikom broju slučajeva, nisu menjali način izgovaranja ovog imena sve do modernog doba.

Današnji srpski naziv grada (Subotica) potiče od reči koja označava dan u nedelji („subota”) i prvi put se pojavljuje 1653. godine. S obzirom na ovu činjenicu, tumači se da srpsko ime grada znači „mala subota“. Međutim, postoji i mišljenje prema kojem je Subotica dobila ime po Suboti Vrliću, rizničaru cara Jovana Nenada.

Najranije zapisano ime grada je Zabatka, koje datira iz 1391. godine. Postoje različita tumačenja porekla ovog imena. Prema jednom od ovih tumačenja, ovaj naziv se posmatra kao jedna od varijanti današnjeg naziva grada na mađarskom jeziku koji glasi Szabadka. U skladu sa ovim tumačenjem se tvrdi da se mađarski naziv grada sastoji od prideva Szabad, koji znači „slobodan“, i sufiksa -ka koji se tumači kao nežan deminutiv. U tom smislu se značenje najranijeg imena Subotice, u skladu sa ovim viđenjem, definiše kao „malo“ ili „drago“ „slobodno mesto”.

Prema drugim tumačenjima, srednjovekovno ime Zabatka potiče od slovenske reči „zabat”, odnosno od „zabata sa panonskih kuća”.[3] Takođe postoji i mišljenje[4] da je prvi naziv grada bio Sopotnica (Sopot je mesto gde ima mnogo vode, izvorište, osobina terena), što je prema mađarskom izgovoru postalo Zabatka.

Za Suboticu se na još nekim jezicima (od kojih pojedini imaju i zvaničan status u AP Vojvodini) upotrebljavaju sledeći nazivi: Maria-Theresiopel ili Theresiopel (nemački), Subotica (slovački), Суботица (rusinski), Subotica ili Subotiţa (rumunski).

Geografija[uredi | uredi izvor]

Subotica se nalazi na nadmorskoj visini od 109 m. Severno od grada se nalazi peščara sa plodnim voćnjacima i vinogradima na južnim delovima, a na plodnoj zemlji crnici se razvija poljoprivreda.

Grad je smešten u Panonskoj niziji koja ima dugu tradiciju i bogato kulturno nasleđe. Opština, koja obuhvata grad i 18 prigradskih naselja, prostire se na površini od 1.008 km².

Subotica je, zahvaljujući svom geografskom položaju i marljivim žiteljima, tokom vremena postala najznačajniji administrativno-upravni, industrijski, trgovački, saobraćajni i kulturni centar u severnoj Bačkoj, a obližnje Palićko jezero je čini i turističko-rekreativnim centrom šireg područja.[5]

U blizini grada je i priključak na auto-put E-75 koji Suboticu povezuje sa Mađarskom na severu i Južnom Evropom preko Beograda na jugu. Takođe, Subotica je železnički povezana sa celom Evropom.[6]

U geomorfološkom pogledu ovo područje je homogeno i ima ravničarski karakter. Prostire se na delu velike zaravni, koja prelazi iz Mađarske na teritoriju Republike Srbije, do linije Kula – Sombor. Karakter terena ima dobar poljoprivredni značaj: mogućnost primene pune poljomehanizacije i optimalne organizacije zemljišnog prostora za poljoprivrednu eksploataciju, zatim mogućnost navodnjavanja i dr.

Klima[uredi | uredi izvor]

U klimatskom pogledu ovo područje ima karakteristike kontinentalne klime (otvorenost prema Panonskoj niziji) koju čine: oštre zime, topla leta i nestabilnost padavina po količini i vremenskom rasporedu. Prosečna temperatura vazduha iznosi 11,4 °C, relativna vlažnost vazduha – 69%, broj dana sa kišom – 105, sa snežnim pokrivačem – 59, sa jakim vetrom preko 6 bofora – 104, vazdušni pritisak 1007,0 mb, padavine – 491,3 mm.[7]

Zemljište[uredi | uredi izvor]

Poseban tip zemljišta predstavlja pesak – peskovita zemljišta koja se javljaju u lokalnom pojasu Subotica – Horgoš (Subotičko-horgoška peščara), a nešto ga ima i kod Tavankuta. Ovaj pesak se odlikuje dvema važnim osobinama: karbonantan je, s površine ima jaku sposobnost akumulacije vode (vlažan je na relativno maloj dubini, čak i leti). Ova druga osobina čini pesak pogodnim za proizvodnju visokokvalitetnog voća i grožđa, zatim za uzgoj industrijske paprike (na crnom pesku), kao i za šumsko drveće (bagrem, bor).

Istorija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Istorija Subotice

Utvrđeno je da su ljudi na ovom prostoru živeli još pre tri hiljade godina. Sudbinu ovog mesta bitno je određivao položaj na putu između Evrope i Azije, a istorijski na mestu sukoba različitih država — Bugarskog carstva, Ugarske, Osmanskog carstva, Habzburške monarhije, itd.

U čestim i velikim seobama na ove prostore došli su mnogi narodi: Srbi, Mađari, Nemci, Slovaci, Jevreji, Bunjevci, Grci. Često su se menjali gospodari a i ime grada. Od prvog — Zabatka (iz 1391) — promenjeno je više od 200 naziva, a neka od najpoznatijih imena, pored samog imena Subotica, su: Sobotka, Sancta Maria, Maria-Theresiopolis, Maria Theresiastadt i Szabadka.

Najranija prošlost[uredi | uredi izvor]

Najstariji arheološki nalazi na široj teritoriji Subotice potiču sa obale jezera Ludaš, a datiraju još iz perioda poslednjeg ledenog doba. Međutim u neposrednoj blizini grada postoje nalazišta i iz perioda neolita, kao i bakarnog i bronzanog doba. Izvestan broj nalaza govori i o prisustvu Skita, Dačana, Gota, Huna i Avara na ovim prostorima.

Srednji vek[uredi | uredi izvor]

U vreme avarske prevlasti, ovde se u 6. veku pojavljuju i Sloveni. Nakon pada Avarskog kaganata, ovo područje ulazi u sastav slovenskih država — Velikomoravske kneževine i Bugarskog carstva. Područjem Bačke je u periodu bugarske uprave vladao vojvoda Salan. U vremenu kada se ugarska plemena naseljavaju na područje Panonskog basena, zatiču na ovim prostorima slovenske narodne grupe.[5]

Subotica se u pisanim dokumentima prvi put pominje u vreme ugarske uprave 7. maja 1391, ali sigurno je da je mesto starije. Izgrađen na vetrometini, na raskrsnici puteva, ovaj je grad često bio mesto burnih istorijskih događaja. Erdeljski vojvoda Janoš Pongrac od Dengelega je ovde 1470. podigao tvrđavu, ali ona nije uspela da odoli ljudima i vremenu. Od nje su do danas ostali samo tragovi na unutrašnjem zidu tornja Franjevačke crkve.

Car Jovan Nenad[uredi | uredi izvor]

Spomenik Caru Jovanu Nenadu

Polulegendarna ličnost subotičke prošlosti je car Jovan Nenad, koji se javlja posle poraza koji su ugarskoj vojsci naneli Turci na Mohaču 1526. godine. Njegovu tajanstvenost uvećavala je čudna crna pruga koja mu se pružala od slepoočnice do stopala noge, zbog čega su ga i prozvali Crni. On je potisnuo Turke iz Bačke i tu osnovao svoju kratkotrajnu slovensku odnosno srpsku državu, koja je pored Bačke uključivala severni Banat i mali deo Srema. Proglasio se carem, a Suboticu izabrao za prestonicu. Poginuo je 1527. u sukobu sa ugarskom vlastelom, nakon čega je nestalo i njegove države. Posle četiri veka, na godišnjicu njegove smrti, u Subotici mu je na glavnom trgu podignut spomenik koji su 1941. srušili mađarski okupatori, a obnovljen je i ponovo postavljen 1991.

Osmansko carstvo[uredi | uredi izvor]

Turci Osmanlije su Suboticu zauzeli 1542. godine i vladali njome do 1686. kada je Subotica postala deo Habzburške monarhije. U vreme osmanske uprave, Subotica je bila deo Segedinskog sandžaka. Osmansku Suboticu je u 17. veku posetio čuveni turski putopisac Evlija Čelebija. Prema Čelebijinom opisu, subotička tvrđava se nalazila u sredini prostranog polja. U citadeli je bilo oko četrdeset vojničkih kuća i jedna džamija. Spoljna varoš je predstavljala dobro naseljenu i izgrađenu palanku, u kojoj je bilo ukupno sto četrdeset dobrih kuća pokrivenih trskom i rogozom. Zabeleženo je da tu ima i mnogo vinograda i bašta.[8]

Habzburška monarhija[uredi | uredi izvor]

Spomenik Svetog Trojstva

Nakon ulaska u sastav Habzburške monarhije, Subotica je uključena u sastav habzburške Vojne granice. Godine 1715. Sabathelj ima militarski status, a to će biti do 1745. godine.[9] Broj srpskih domova tada je iznosio 16. Komadant mesta bio je 1735. godine kapetan Miško Tekelija. Privilegijom iz 1743. godine Marija Terezija proglasila je Suboticu slobodnom komorskom varoši, za šta su Subotičani darovali carici 150 konja. Tokom izjašnjavanja graničara u vezi statusa, za vojnički su se odlučili mesni oficiri: hadnađ Marinko Milutinović i barjaktar Radivoj Radovanović. Oni će zajedno sa svojim vojnicima u Rusiji osnovati novo vojno naselje sa istim imenom - Subotica.

Nakon razvojačenja ovog dela Vojne krajine sredinom 18. veka, Subotica postaje deo Bačko-bodroške županije u habzburškoj Ugarskoj. Zbog odane službe subotičkih graničara habzburškom dvoru, Marija Terezija proglasila je Suboticu 1779. slobodnim kraljevskim gradom. Za ovu važnu odluku Subotičani su poklonili carici pet hiljada zlatnika i platili otkup 166.666 forinti. Status slobodnog kraljevskog grada doneo je Subotici veću autonomiju i novo ime — Maria-Theresiopolis. Od te godine počinje planski i ubrzaniji razvoj grada.

Subotica je bila u sastavu zasebne habzburške krunovine Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata, između 1849. i 1860. godine. u ovo vreme, u strogo centralizovanom sistemu, pažnja se ipak posvećivala i kulturi. Ovde je 1853. izgrađeno pozorište, kao i mnoge kvartovske škole. Nakon ukidanja vojvodstva, Subotica ponovo postaje deo Bačko-bodroške županije. Posle Austro-Ugarske nagodbe iz 1867, pa sve do 1914. godine, u Subotici se ubrzano razvija građansko društvo, a značajan je bio i razvoj samog grada.

U demografskom smislu, sastav stanovništva Subotice se tokom habzburške uprave menjao. 1743. godine, u Subotici je bilo dve trećine "Dalmatinaca" (Bunjevaca) i jedna trećina "Raca" (Srba). Kada je 1745. godine ukinut militarski šanac Subotica Srbi graničari su se masovno iselili u Rusiju, gde su osnovali novo istoimeno naselje.[10] 1778. godine broj stanovnika Subotice iznosio je 21.471, od kojih su 17.043 bili Bunjevci i Srbi. Prema Bunjevačkom kalendaru za 1868. godinu, bilo je u Subotici 50.000 Bunjevaca, 6.000 Mađara, 3.500 Srba i 1.300 Jevreja. Politika mađarizacije ugarske vlade uticala je na povećanje procentualnog udela mađarskog i na smanjenje procentualnog udela slovenskog stanovništva grada. Tako je, prema austrougarskom popisu stanovništva iz 1910. godine, grad imao 94.610 stanovnika koji su govorili sledeće jezike: mađarski: 55.587 (58,75%), bunjevački: 33.208 (35,1%), srpski: 3.514 (3,71%), nemački: 1.918 (2,03%), slovački: 100 (0,11%), vlaški: 60 (0,06%), hrvatski: 39 (0,04%), rusinski: (0,01%), ostali jezici: 182 (0,19%).

Razvoj privrede i kulture[uredi | uredi izvor]

Ugarska razglednica iz 1914.

Subotica se u moderan srednjoevropski grad razvijala krajem XIX i početkom XX veka. Za nepune dve decenije, jedne u XIX i jedne u XX veku, grad je doživeo izuzetan urbani, industrijski, graditeljski i kulturni procvat. Brži razvoj zanata, industrije i trgovine podstaknut je još 1869. dolaskom prvog voza a ubrzan izgradnjom električne centrale 1896. i tramvajskim saobraćajem 1897. Začetke današnje moderne industrije nalazimo krajem 20. veka: preduzeće za izvoz mesa „Hartman i Konen“ s prvom hladnjačom u zemlji, prvu subotičku fabriku sumporne kiseline i veštačkog đubriva „Klotild“ osnovanu 1904, braća Ruf su 1917. počeli proizvodnju bombona, industrija električnih motora „Sever“ osnovana je 1923.

Prva srednja škola, preteča gimnazije, otvorena je u Subotici 1747, muzička škola 1868, dom za stare 1766, Palić postaje lečilište 1845, prva štamparija osnovana je 1844, prve novine izašle su 1848, prvu bioskopsku predstavu prikazao je ovde Anđelo Bjanki iz Pečuja 1899, a Aleksandar Lifka otvorio je prvi stalni bioskop 1919. Đuro Stantić osvojio je prvu olimpijsku medalju u Atini 1896, a Ivan Sarić poleteo je avionom sopstvene konstrukcije 1910. godine.

Dr Jovan Milekić generalni direktor Poljoprivredne banke u Subotici, bavio se pasionirano kolekcionarstvom umetničkih dela i retkosti. Njegova umetnička zbirka po bogatstvu mogla se meriti sa onom Joce Vujića iz Sente. Milekić je 1930. godine otvorio svoju zbirku za javnost, tako što je osnovao vlastite: Muzej, biblioteku i galeriju umetnina. Njegov Muzej Bahienzis nalazio se u predratnoj ulici kralja Aleksandra. U Milekićevoj kulturnoj instituciji su bili zaposleni: Slavko Suvajdžić (upravnik Muzeja), sa nekoliko kustosa - Bela Švimer (biblioteka), Marko Horvacki (prirodoslovna zbirka), Ladislav Hajvert (numizmatika), slikar Andrija Kujundžić (galerija slika) i sam vlasnik Milekić za arhivu i filateliju. Zbirka umetničkih dela je najbogatija (zbog radova Ajzehuta - sa slikom Bitka kod Sente, te Radonića, Marodića, Jakobeja, Konjovića i mnogih drugih), a arhiv sa bibliotekom su bili neobično zanimljivi mada u to vreme nedovoljno korišćeni. Ne zaostaju ni biblioteka, arheološki predmeti, etnografski eksponati, zbirke fotografija i vajarskih dela.[11]

Savremeno doba[uredi | uredi izvor]

Subotica za vreme mađarske okupacije (1941–44). Leševi na Senćanskom putu.
Oslobođenje Subotice oktobra 1944.

Krajem Prvog svetskog rata, nakon vojnog poraza Austrougarske, srpske i francuske jedinice ušle su u Suboticu 13. novembra 1918. Na velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu, 25. novembra 1918. proglašeno je prisajedinjenje Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji. Jedna od centralnih ličnosti ovog značajnog događaja bio je Blaško Rajić, župnik iz Subotice. Subotica tada postaje deo pokrajine Banat, Bačka i Baranja koja, kao deo Kraljevine Srbije, ulazi u sastav novoformiranog Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca 1. decembra 1918. Konačna granica prema nezavisnoj Mađarskoj utvrđena je u Trijanonu 4. juna 1920.

Po popisu iz 1921. godine u Subotici je živelo 90.961 stanovnika, od kojih je 60.700 (66,73%) govorilo srpski ili hrvatski jezik, 26.750 (29,41%) mađarski jezik i 2.470 (2,72%) nemački jezik. Po veri, bilo je 78.490 (86,29%) katolika i 6.570 (7,22%) pravoslavnih. U okviru jugoslovenske države, Subotica je u administrativnom smislu bila deo pokrajine Banat, Bačka i Baranja (1918—1922), deo Bačke oblasti (1922—1929) i deo Dunavske banovine (1929—1941).

Nakon 1918. Subotica je izgubila deo zemljišta zbog novog razgraničenja, a većina ostatka je zahvaćena agrarnom reformom. Do 1938. izgrađeno je 3.500 novih građevina u vrednosti od 300 miliona dinara, izgrađen je "Bašteni grad" na putu za Palić sa 400 kuća. Sagrađeno je devet katoličkih crkava i četiri osnovne škole na spoljnoj teritoriji, Ginekološki paviljon gradske bolnice,[12] jevrejska bolnica, stadion Kralja Petra Drugog (1936, "najmonumentalniji sportski objekat naše države").[13] Radnički dom podignut 1938.[14]

Početkom Drugog svetskog rata u Jugoslaviji, 12. aprila 1941, Suboticu su okupirali mađarski fašisti, a oslobodili su je 10. oktobra 1944. Subotički partizanski odred i jedinice Crvene armije. U završnim borbama za Suboticu, na železničkoj stanici poginuo je komandant Odreda, Jovan Mikić Spartak, jugoslovenski reprezentativac i rekorder u atletici. Nakon rata, Subotica postaje deo autonomne pokrajine Vojvodine, u okviru nove socijalističke Srbije i nove socijalističke Jugoslavije.

Demografija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Demografska istorija Subotice

U naselju Subotica živi 80722 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,7 godina (37,8 kod muškaraca i 41,4 kod žena). U naselju ima 37543 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,64. Stanovništvo u ovom naselju veoma je nehomogeno.

Demografija[15]
Godina Stanovnika
1948. 63.048
1953. 66.057
1961. 74.999
1971. 88.769
1981. 100.472
1991. 100.386 98.996
2002. 99.981 102.712
2011. 97.910
2022. 88.752
Etnički sastav Subotice prema popisu iz 2011.[16]‍
Mađari
  
 30.176 30,8%
Srbi
  
 29.919 30,6%
Hrvati
  
 9.343 9,5%
Bunjevci
  
 8.296 9,1%
Romi
  
 2.563 2,6%
Crnogorci
  
 1.176 1,2%
ostali i nepoznato
  
 16.437 16,2%
Ukupno: 97.910
Etnički sastav Subotice sa Palićem prema popisu iz 2011.[16]‍
Mađari
  
 34.511 32,66%
Srbi
  
 31.558 29,86%
Hrvati
  
 9.698 9,18%
Bunjevci
  
 9.236 8,74%
Jugosloveni
  
 2.728 2,58%
Romi
  
 2.586 2,45%
Crnogorci
  
 1.210 1,14%
Makedonci
  
 439 0,42%
Muslimani
  
 301 0,28%
Albanci
  
 334 0,32%
Bošnjaci
  
 203 0,19%
Nemci
  
 199 0,19%
Rusini
  
 159 0,15%
Slovenci
  
 151 0,14%
Goranci
  
 151 0,14%
Slovaci
  
 137 0,13%
Rusi
  
 75 0,07%
Bugari
  
 66 0,06%
Rumuni
  
 58 0,05%
Ukrajinci
  
 40 0,04%
Česi
  
 16 0,01%
nepoznato
  
 563 0,53%
Ukupno: 105.681


Stanovništvo prema polu i starosti[17]
m
ž
? 165
  
  
 183
80+ 628
  
  
 1.594
75—79 922
  
  
 1.990
70—74 1.651
  
  
 2.680
65—69 2.294
  
  
 3.020
60—64 2.436
  
  
 2.985
55—59 2.731
  
  
 3.115
50—54 3.786
  
  
 3.968
45—49 4.124
  
  
 4.481
40—44 3.620
  
  
 3.949
35—39 3.308
  
  
 3.496
30—34 3.071
  
  
 3.152
25—29 3.493
  
  
 3.538
20—24 3.790
  
  
 3.738
15—19 3.390
  
  
 3.275
10—14 2.929
  
  
 2.715
5—9 2.544
  
  
 2.424
0—4 2.459
  
  
 2.337
Prosek : 37,8 41,4
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 22.801 23.448 26.975 32.565 37.999 37.943 37.543
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 9.184 9.919 7.996 7.593 1.961 602 167 69 25 27 2,64
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 39.409 12.501 22.942 1.576 2.327 63
Ženski 45.164 10.230 23.225 7.756 3.899 54
UKUPNO 84.573 22.731 46.167 9.332 6.226 117
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 19.339 1.237 2 34 6.802
Ženski 16.295 537 1 2 4.896
UKUPNO 35.634 1.774 3 36 11.698
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 420 1.280 3.356 475 2.130
Ženski 137 182 3.126 553 764
UKUPNO 557 1.462 6.482 1.028 2.894
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 199 466 1.039 500 611
Ženski 485 485 718 1.331 2.384
UKUPNO 684 951 1.757 1.831 2.995
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 760 19 6 3
Ženski 631 55 7 1
UKUPNO 1.391 74 13 4
Rezultati izbora za mesne zajednice u Subotici 2015. godine
Subotički korzo

Religija[uredi | uredi izvor]

Rezultati popisa iz 2011. godine nisu objavljeni na nivou naselja. Na celom administrativnom području Grada Subotice bile su 2011. godine zastupljene sledeće verske grupe: Rimokatolička (57,60%), Pravoslavna (27,79%), Protestantska (1,68%) i druge.

Subotica je centar Rimokatoličke biskupije u Bačkoj regiji. Grad Subotica ima najviše katolika u Srbiji. 57,60% stanovništva Grada su katolici. Liturgijski jezici koji se koriste u katoličkim crkvama su najčešće mađarski i hrvatski. Postoji osam katoličkih crkvi, Franjevački duhovni centar, ženska dominikanska zajednica, i dve grupe avgustinskih sestara. Subotička biskupija je jedina koja ima katoličku srednju školu u Srbiji (Paulinum).

U Gradu živi i značajan broj pripadnika Srpske pravoslavne crkve (27,79%). Pravoslavni vernici sa ovog područja nalaze se u sastavu Bačke eparhije SPC. U Subotici postoje dve pravoslavne crkve.

Od ostalih hrišćanskih zajednica, postoje dve protestantske crkve, tačnije luteranska i kalvinistička.

Subotička Jevrejska zajednica je treća po veličini u Srbiji, posle onih u Beogradu i Novom Sadu. Monumentalnost i lepota stila secesije sinagoge je nasledstvo jevrejske zajednice koja je nekad brojala preko 6.000 članova. Danas je taj broj opao na manje od 200 Jevreja koji su ostali u Subotici.

U gradu takođe postoji i Muhadžir džamija, za vernike islamske zajednice.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Saobraćaj[uredi | uredi izvor]

U saobraćajnom pogledu Subotica se, u pravom smislu reči, nalazi na raskrsnici puteva i pruga. U neposrednoj blizini Subotice prolazi Auto-put A1), a u samom gradu se ukrštaju magistralni pravci prema Novom Sadu (100), Somboru i Kelebiji (Mađarska) (12 i 11), Horgošu (100) i Senti (300) (deo do auto-puta E-75 je realizovan, a ostatak je u planu). Trasa pruge Beograd — Budimpešta prolazi kroz urbano jezgro i tu se račva sa pružnim pravcima prema Somboru, Horgošu, Crvenki i Baji. Sve ove činjenice doprinose svrstavanju Subotice u jedan od značajnijih saobraćajnih čvorova u Republici Srbiji.

Saobraćajna infrastruktura[uredi | uredi izvor]

Putevi u subotičkoj opštini i severnobačkom okrugu kvantitativno izraženi:

Ukupna dužina puteva u subotičkoj opštini iznosi 444 km, od toga:

Kada je reč o savremenom kolovozu njegova dužina iznosi ukupno 261 km. Osnovnu okosnicu saobraćajnih veza opštine Subotica sa bližim i daljim okruženjem predstavlja mreža sastavljena od drumskih saobraćajnica: E-75 (M-22, M-1); Budimpešta – Subotica – Beograd – Niš – Skoplje – Atina, navedena u strategiji privrednog razvoja Srbije kao KORIDOR 10; sledi poprečna veza: E-771 Subotica – Sombor – Bogojevo – Vinkovci, i dalje Zagreb.

Ukoliko se posmatraju železničke pruge u subotičkoj opštini danas je od značaja jedino pruga Budimpešta-Subotica-Novi Sad-Beograd. Pravac prema Segedinu zahteva rekonstrukciju da bi se mogle ostvariti odgovarajuće brzine[7], pravac prema Somboru i Bogojevu hendikepiran je još uvek nemogućnošću saobraćaja dalje prema Osijeku ili Vinkovcima, Zagrebu, Ljubljani, odnosno Rijeci i dalje prema Veneciji. Pravac prema Baji zahteva postavljanje nedostajućeg dela pruge, koji je izvađen, kako bi se osposobio pravac s jedne strane prema Baji, Pečuju, Zagrebu, a sa druge prema Temišvaru i Bukureštu.

Okolna mesta[uredi | uredi izvor]

Opština Subotica sem grada Subotice sadrži još 18 naselja. Ta naselja su:

Bajmok Bački Vinogradi Bačko Dušanovo
Bikovo Višnjevac Gornji Tavankut
Donji Tavankut Đurđin Kelebija
Ljutovo Mala Bosna Mišićevo
Novi Žednik Stari Žednik Palić
Hajdukovo Čantavir Šupljak

Pored same Subotice, status gradskog naselja ima i Palić, dok su ostala pomenuta naselja seoskog tipa.

Kultura[uredi | uredi izvor]

Priredbe stalnog karaktera[uredi | uredi izvor]

Značajnije godišnje manifestacije u opštini su:

Obrazovanje[uredi | uredi izvor]

U Subotici se nalazi 15 osnovnih i 10 srednjih škola, takođe postoji i 7 viših škola i fakulteta.[18]

Gimnazija Svetozar Marković
Tehnička škola Ivan Sarić
OŠ „Ivan Goran Kovačić” Subotica
Studentski dom „Ivo Lola Ribar”

Osnovne škole[uredi | uredi izvor]

Srednje škole[uredi | uredi izvor]

Više škole i fakulteti[uredi | uredi izvor]

Mesne zajednice Subotice
  • Građevinski fakultet
  • Ekonomski fakultet
  • Internacionalni univerzitet u Novom Pazaru (KC Subotica)[21]
  • Učiteljski fakultet
  • Visoka tehnička škola strukovnih studija
  • Viša škola Gabor Deneš[22]
  • Visoka strukovna škola za obrazovanje vaspitača i trenera

Mesne zajednice[uredi | uredi izvor]

Sledeći stečena praktična iskustva samouprave i samoorganizovanja građana, opština Subotica je zadržala mesne zajednice kao institucije demokratske samouprave i samoorganizovanja preko kojih se građani uključuju u poslove opštine i samoorganizuju u pogledu rešavanja zajedničkih interesa i potreba. One su bile i ostale institucije preko kojih se brže ostvaruju prava i obaveze građana.[23]

Broj stanovnika u gradskim mesnim zajednicama kreće se od 2.000 do 10.500 stanovnika dok je u prigradskim od 600. do 9.000 stanovnika.

Spisak mesnih zajednica:

MZ Aleksandrovo MZ Bajmok MZ Bajnat MZ Bački Vinogradi MZ Bačko Dušanovo MZ Bikovo
MZ Centar I MZ Centar II MZ Centar III MZ Dudova šuma MZ Gat MZ Mišićevo
MZ Hajdukovo MZ Kelebija MZ Ker MZ Kertvaroš MZ Ljutovo M3 Radijalac
MZ Makova sedmica MZ Mala Bosna MZ Mali Bajmok MZ Mali Radanovac MZ Novi Grad
MZ Novi Žednik MZ Novo Selo MZ Palić MZ Peščara MZ Prozivka
MZ Radanovac MZ Stari Žednik MZ Tavankut MZ Verušić MZ Višnjevac
MZ Zorka MZ Šupljak MZ Željezničko naselje MZ Čantavir MZ Đurđin

Građevine[uredi | uredi izvor]

Rajhlova palata

Subotica se razvila i izgradila u moderan srednjoevropski grad krajem 19. i početkom 20. veka. Tadašnji bogati građani-zemljoposednici, industrijalci, zanatlije i trgovci dali su se u pravo nadmetanje u izgradnji svog grada čak i sa Budimpeštom i drugim metropolama ovog dela Evrope. Želeći da lepotom nadmaše ekletiku i postojeći konvencionalni akademizam, širom su otvorili vrata novoj umetnosti i arhitekturi secesije.[24]

Rajhlova palata (Likovni susret)[uredi | uredi izvor]

Nasuprot železničke stanice nalazi se secesijska zgrada Likovnog susreta, smeštena u nekadašnju Rajhl-palatu izgrađenu 1904. Sagrađena je prema projektu Ferenca Rajhla, po kome i nosi ime. Od početka šezdesetih godina 20. veka, Rajhl-palata tj. likovni susret, predstavlja mesto gde se održavaju najreprezentativnije izložbe u gradu.

Narodno pozorište[uredi | uredi izvor]

Zgrada narodnog pozorišta nakon rekonstrukcije

Pozorište sa šest korintskih stubova izgrađeno je 1853. u klasicističkom stilu, po projektu Janoša Skultetija. Završeno je 1854. i po tome je posle zrenjaninskog (1839) subotičko Pozorište drugo po starini u današnjoj Srbiji. Prva pozorišna predstava odigrana je u Subotici 1747. u franjevačkoj gramatikalnoj gimnaziji, a stalno pozorište otvoreno je u ovoj zgradi 1854. 2007. godine veći deo ove zgrade je srušen jer je bio u toliko lošem stanju da nije mogao biti renoviran. Od nekadašnje zgrade su ostali samo korintski stubovi koji će biti deo nove zgrade subotičkog pozorišta čija je gradnja u toku.

Gradska kuća[uredi | uredi izvor]

Gradska kuća i fontana

Gradska kuća u Subotici je najveća a po mnogima i najlepša građevina Subotice. Podignuta je za dve godine, od 1908. do 1910, ali su vrhunski majstori onog vremena još pune dve godine ukrašavali njene enterijere.

Podignuta je po projektu Marcela Komora (1868—1944) i Dežea Jakaba (1864—1932), budimpeštanskih arhitekata, u tada vrlo modernom stilu – ugarskoj varijanti secesije. Ukrašena je sa bezbroj šara stilizovanog cveta lale.

Fontane[uredi | uredi izvor]

Fontana od keramike „Žolnai“ je uz Gradsku kuću novi simbol Subotice, glavno sastajalište i odmorište ljudima i golubovima, svakog leta oaza svežine, jer na glavnom gradskom trgu snižava temperaturu za nekoliko stepeni u toku sparnih dana.

Fontana je izrađena od keramike „Žolnai“ iz Pečuja, 1985. godine po projektu Svetislava Ličine.

Hramovi[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Spisak verskih objekata u Subotici

Saobraćaj[uredi | uredi izvor]

Subotica se nalazi na "raskrsnici puteva" u pravom smislu te reči, zbog činjenice da se u neposrednoj blizini grada nalaze čak tri međunarodna granična prelaza ("Horgoš 1", "Horgoš 2" i "Kelebija") pa grad ima vrlo važan tranzitni značaj. Grad je sa ostatkom zemlje povezan auto-putem E-75, dok je vrlo dobra veza ostvarena i posredstvom magistralnih puteva.

U centru grada su sve važne i prometne raskrsnice semaforizovane. U gradu funkcioniše gradski prevoz, a nadležno je preduzeće "JP Subotica Trans" koje obavlja usluge gradskog i međugradskog prevoza. Gradske linije su: 1A, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 8A, 9, 10 i 16.[25]

Sport[uredi | uredi izvor]

Bazen Prozivka, otvoren 2012.

Poznati Subotičani[uredi | uredi izvor]

Spomenik Ivanu Sariću u Subotici
Bista Danila Kiša u Subotici

Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]

Gradovi pobratimi[uredi | uredi izvor]

Subotica se pobratimila sa sledećim gradovima:[5]

Gradovi partneri[uredi | uredi izvor]

Subotica je partnerski grad sa sledećim gradovima

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Detalj sa „plave fontane“
    Detalj sa „plave fontane“
  • Gradska biblioteka
    Gradska biblioteka
  • Gradska kuća
    Gradska kuća
  • Trg žrtava fašizma
    Trg žrtava fašizma
  • Subotička „zelena fontana“ (u pozadini gradska biblioteka)
    Subotička „zelena fontana“ (u pozadini gradska biblioteka)
  • Spomenik Ivanu Sariću
    Spomenik Ivanu Sariću
  • Jevrejska sinagoga
    Jevrejska sinagoga
  • Dudova šuma, kraj jeseni.
    Dudova šuma, kraj jeseni.
  • Spomenik Svetog Trojstva
    Spomenik Svetog Trojstva
  • Reljefni prikaz šetališta na Trgu slobode i Trgu republike
    Reljefni prikaz šetališta na Trgu slobode i Trgu republike
  • Hala sportova
    Hala sportova

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Maps, Weather, and Airports for Subotica, Serbia”. Fallingrain.com. Pristupljeno 24. 6. 2010. 
  2. ^ „NACIONALNA PRIPADNOST, podaci po opštinama i gradovima - Popis stanovništva 2022.” (PDF). 
  3. ^ „(Bunjevačke novine, Subotica, februar 2006, godina 2, broj 8, str. 13.)” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 5. 10. 2011. g. Pristupljeno 5. 10. 2011. 
  4. ^ http://www.poetabg.com Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. novembar 2019) Veselin Dželetović, „Poslednji srpski car Jovan Nenad“. ISBN 978-86-86863-00-3.
  5. ^ a b v g „Zvanična prezentacija opštine Subotica”. Pristupljeno 14. 4. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. maj 2007)
  6. ^ „SBUO - Severnobački upravni okrug Subotica”. Arhivirano iz originala 13. 05. 2021. g. 
  7. ^ a b v „Opšte informacije u Subotici” (PDF). Pristupljeno 14. 4. 2013. [mrtva veza]
  8. ^ „(pp. 13)” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 5. 10. 2011. g. Pristupljeno 5. 10. 2011. 
  9. ^ Mita Kostić: "Srpska naselja u Rusiji", Beograd 1923.
  10. ^ "Glasnik Srpskog geografskog društva", Beograd 1971.
  11. ^ a b "Vreme", Beograd 11. jul 1932. godine
  12. ^ "Politika", 28. nov. 1937
  13. ^ "Vreme", 13. jul 1938, str. 9
  14. ^ "Politika", 27. jan. 1938
  15. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  16. ^ a b Etnička struktura nakon popisa 2011.
  17. ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7. 
  18. ^ „Obrazovne ustanove u Subotici”. Pristupljeno 14. 4. 2013. 
  19. ^ „Tehnička škola Subotica”. Pristupljeno 27. 3. 2011. 
  20. ^ „Politehnicka skola Subotica”. Pristupljeno 27. 3. 2011. 
  21. ^ „Univerzitet u Novom Pazaru”. Pristupljeno 27. 3. 2011. 
  22. ^ „Gábor Dénes Főiskola”. Pristupljeno 27. 3. 2011. 
  23. ^ „Mesne zajednice u Subotici”. Pristupljeno 14. 4. 2013. 
  24. ^ „Znamenitosti Subotice”. Pristupljeno 14. 4. 2013. 
  25. ^ SR, Erdsoft. „Početna”. JP Subotica Trans (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 17. 05. 2023. g. Pristupljeno 2023-05-17. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

→ * — Podaci za površinu i gustinu naseljenosti dati su zbirno za katastarsku opštinu Subotica, na kojoj se nalaze četiri naselja, grad Subotica i obližnja sela Kelebija, Ljutovo i Mala Bosna, koja su nekad bila salašarska naselja u okviru grada.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Суботица&oldid=27709947”