Danilo Kiš

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Danilo Kiš
Poštanska marka s likom Danila Kiša, deo serije maraka pod imenom „Velikani srpske književnosti“ koju je izdala Srbijamarka, PTT Srbija, 2010. godine
Lični podaci
Datum rođenja(1935-02-22)22. februar 1935.
Mesto rođenjaSubotica, Kraljevina Jugoslavija
Datum smrti15. oktobar 1989.(1989-10-15) (54 god.)
Mesto smrtiPariz, Francuska
ObrazovanjeFilološki fakultet Univerziteta u Beogradu
Porodica
SupružnikMirjana Miočinović (1962—1981)
Paskal Delpeš (1981—1989)
Književni rad
Period1953 — 1989
Najvažnija delaRani jadi;
Peščanik;
Enciklopedija mrtvih;
Čas anatomije;
Bašta, pepeo;
Grobnica za Borisa Davidoviča
NagradeNIN-ova nagrada (1972)
Nagrada Ivan Goran Kovačić (1977)
Nagrada Željezare Sisak (1979)
Andrićeva nagrada (1983)
Francuski orden Viteza umetnosti i književnosti (1986)
Nagrada AVNOJ-a (1988)
Potpis
Zvanični veb-sajt
www.kis.org.rs

Danilo Kiš (mađ. Kiss Dániel; Subotica, 22. februar 1935 — Pariz, 15. oktobar 1989) bio je srpski i jugoslovenski književnik i akademik. Kiš je bio romanopisac, esejista, kritičar, prevodilac i dopisni član Srpske akademije nauka i umetnosti.[1] Smatra se jednim od najznačajnijih srpskih književnika 20. veka a njegova dela prevedena su na sve vodeće svetske jezike.[2]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Kiš je rođen 22. februara 1935. godine u Subotici, od oca Eduarda Kiša (rođ. Eduard Kon) mađarskog Jevreja i majke Milice, rođ. Dragićević, pravoslavne Srpkinje ili Crnogorke poreklom sa Cetinja.[3][4]

Prezime njegovog oca je u momentu kada se rodio bilo je Kon ali je otac mađarizovao svoje prezime promenivši ga u Kiš.

Do 1942. godine je živeo sa roditeljima u Novom Sadu, gde je pohađao prvi razred osnovne škole, a zatim je prešao u Mađarsku, u očev rodni kraj, gde je završio osnovnu školu i dva razreda gimnazije. Nakon odvođenja njegovog oca u Aušvic 1944. godine, sa ostatkom porodice je repatriran na Cetinje posredstvom Crvenog krsta. Tamo je Kiš živeo do kraja svog školovanja.

Na Filozofski fakultet u Beogradu Kiš se upisao 1954. godine, a u septembru 1958. godine je kao prvi student diplomirao na katedri za opštu književnost.

Kiš je bio venčan za Mirjanu Miočinović od 1962. do 1981; nakon razvoda braka živeo je sa Paskal Delpeš sve do svoje smrti. Preminuo je 15. oktobra 1989. u Parizu, gde se jedno vreme i lečio. Sahranjen je po sopstvenoj želji po pravoslavnom obredu[5] u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.

Šest meseci pre smrti snimio je seriju "Goli Život" u Izraelu u saradnji sa Aleksandrom Mandićem. Serija je emitovana šest meseci posle njegove smrti.

Mark Tompson je napisao knjigu „Izvod iz knjige rođenih: Priča o Danilu Kišu” i za nju dobio nagradu „Lora Šenon za savremene evropske studije” 2016. godine.[6] Milivoje Pavlović je 2016. godine objavio monografsku studiju „Venac od trnja za Danila Kiša” COBISS.SR 223017228[7] Knjiga je prevedena na više jezika (mađarski, francuski, italijanski).[8]

Dela[uredi | uredi izvor]

Poštanska marka s likom Danila Kiša, Pošta Crne Gore

Svoje prve radove je objavio 1953. godine i to su:

  1. Oproštaj s majkom. – Omladinski pokret. XII: 3 (1. april 1953) 4.
  2. Sjutra. – Pjesma o Jevrejki: motiv iz 1941. – Susreti. I: (3. april 1953) 147.
  3. Odjek iz djetinjstva . – Omladinski pokret. XII: 10 (15. jul 1953) 7.
  4. Susret s majkom u jesen. – "Kraju mog djetinjstva...". – Zapisi na listu. – Polet. I: 4 (1953) 222-223.
  5. Crveni bik. – Susreti. I: 7-8 (1953) 465-466.

Kao student, objavljivao je pesme, eseje, pripovetke i prevode sa mađarskog, ruskog i francuskog jezika, najviše u Vidicima u čijem je uredništvu bio od oktobra 1957. godine do aprila 1960. godine.

Njegov prvi roman, „Psalm 44“, nastao je 1955. godine, a potom i „Mansarda“, 1960. godine. Njegova prva objavljena knjiga sadrži u jednom tomu romane Psalm 44 i Mansarda.

Roman „Bašta, pepeo“ je prvo značajnije prozno delo Danila Kiša, objavljeno 1965. godine u Beogradu. Nastalo je za vreme njegovog boravka u Strazburu, gde je radio kao lektor za srpskohrvatski jezik od 1962. godine do 1964. godine. U to vreme nastali su i njegovi prevodi Lotreamona, Verlena, Kenoove Stilske vežbe i pesme Endre Adija. Knjiga priča Rani jadi, objavljena je 1970. godine u Beogradu i predstavlja začetnu knjigu Porodičnog ciklusa.

Roman „Peščanik“ objavljen je 1972. godine i dobio je NIN-ovu nagradu koju je nekoliko godina kasnije Kiš vratio. Iste godine je objavio zbirku eseja „Po-etika“. Kao lektor za srpskohrvatski jezik, Kiš je radio na Univerzitetu u Bordou 1974. godine kada je izašla druga knjiga zbirke „Po-etika“ (intervjui). „Grobnicu za Borisa Davidoviča“ čine sedam poglavlja jedne zajedničke povesti, a objavljena je 1976. godine u Beogradu i Zagrebu. Krajem te godine počeli su napadi na knjigu, navodno zbog plagijata. Napadi traju mesecima. Posle kraćih polemičkih odgovora 1977. godine Kiš je napisao „Čas anatomije“. Iste godine, za Grobnicu Borisa Davidoviča dobio je nagradu Ivan Goran Kovačić. Esejističko-polemički spis „Čas anatomije“ objavljen je 1978. godine. Godinu dana kasnije, za tu knjigu je dobio nagradu Željezare Sisak. Od jeseni 1979. godine živeo je u Parizu i četiri godine je radio kao lektor na Univerzitetu u Lilu. Za svoj celokupni književni rad, Kiš je 1980. godine dobio francusku književnu nagradu Grand aigle d`or de la ville de Nice. Sabrana dela (Djela Danila Kiša) objavljena su 1983. godine u deset tomova u Beogradu i Zagrebu. Za zbirku pripovedaka „Enciklopedija mrtvih“ Kiš je dobio Andrićevu nagradu 1984. godine, a 1986. godine je dobio nagradu Skender Kulenović. Izabrana dela, proza u sedam knjiga izašla je 1987. godine u Beogradu i Sarajevu. Te godine je dobio Sedmojulsku nagradu. Godinu kasnije, 1988. godine, izabran je za dopisnog člana SANU i dobio je dve značajne međunarodne književne nagrade: u Italiji Premio letterario Tevere i u Nemačkoj Preis des Literaturmagazins. Iste godine je dobio i Avnojevu nagradu. Američki PEN dodelio mu je 1989. godine nagradu Bruno Schulz Prize.

Danilo Kiš je umro u Parizu 15. oktobra 1989. godine. Sahranjen je u Beogradu po pravoslavnom obredu.

Njegova posthumna izdanja iz 1990. godine su:

  1. Život, literatura (eseji, razgovori, deo rukopisne zaostavštine), delo je izdato u Sarajevu.
  2. Gorki talog iskustva (intervjui), delo je izdato u Sarajevu.

Godinu dana kasnije, u Beogradu je objavljena knjiga Pesme i prepevi.

U knjizi Porodični cirkus 1993. godine objavljene su, hronološkim redom, tri knjige Kišovog autobiografskog ciklusa: Rani jadi, Bašta, pepeo i Peščanik.

Njegova nedovršena knjiga priča Lauta i ožiljci izdata je 1994. godine u Beogradu, a tekstovi iz zaostavštine Skladište izlaze 1995. godine na šezdesetogodišnjicu Kišovog rođenja. Sabrana dela Danila Kiša objavljena su 1995. godine u četrnaest tomova i prevedena su na sve značajnije svetske jezike.

Bista Danila Kiša u Subotici, rad Eržebet Vajl
Pismo Danila Kiša upućeno Milošu Jankoviću za njegov rođendan 1981. godine. Na osnovu pisma kasnije je nastalo delo "Saveti mladom piscu" (1984). Nalazi se u Udruženju za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju Adligat u Beogradu.
  1. Mansarda: satirična poema 1962. (roman)
  2. Psalam 44 1962. (roman)
  3. Bašta, pepeo 1965. (roman)
  4. Rani jadi: za decu i osetljive 1970. (novele)
  5. Peščanik 1972. (roman)
  6. Po-etika 1972. (eseji)
  7. Po-etika, knjiga druga 1974. (intervjui)
  8. Grobnica za Borisa Davidoviča: sedam poglavlja jedne zajedničke povesti 1976. (pripovetke)
  9. Čas anatomije 1978. (polemike)
  10. Noć i magla 1983. (drame)
  11. Homo poeticus 1983. (eseji i intervjui)
  12. Enciklopedija mrtvih 1983. (pripovetke)[9]
  13. Gorki talog iskustva 1990. (intervjui)
  14. Život, literatura 1990. (eseji)
  15. Pesme i prepevi 1992. (poezija)
  16. Lauta i ožiljci 1994. (pripovetke)
  17. Skladište 1995. (eseji i pripovetke)
  18. Varia 1995. (eseji i pripovetke)
  19. Pesme, Elektra 1995. (poezija i adaptacija drame „Elektra“)

Njegova prepiska je objavljena u knjizi „Iz prepiske” krajem 2021. godine.[10]

Nagrade i priznanja[uredi | uredi izvor]

Kišov grob u Aleji zaslužnih građana na beogradskom Novom groblju

Kiš je jedan od najprevođenijih pisaca, njegova dela prevođena su između ostalog na ruski jezik.[11] Dobitnik je niza uglednih domaćih i prestižnih međunarodnih književnih nagrada.

  • Ninova nagrada, 1972. godine za roman Peščanik
  • nagrada Ivan Goran Kovačić (1977. godine za knjigu pripovedaka Grobnica za Borisa Davidoviča)
  • nagrada Željezare Sisak (1978. godine za esejističko-polemički spis Čas anatomije)
  • francuska književna nagrada Grand aigle d`or de la ville de Nice (1980. godine, za celokupni književni rad)
  • Andrićeva nagrada (1984. godine za zbirku pripovedaka Enciklopedija mrtvih)
  • nagrada Skender Kulenović (1984. godine za zbirku pripovedaka Enciklopedija mrtvih)
  • Sedmojulska nagrada
  • italijanska književna nagrada Premio letterario Tevere, 1988. godine
  • nemačka književna nagrada Preis des Literaturmagazins, 1988. godine[12]
  • Avnojeva nagrada 1988. godine
  • američka književna nagrada Bruno Schulz Prize, 1989. godine
  • počasni građanin Subotice, 2019. posthumno[13]

Nagrada „Danilo Kiš”[uredi | uredi izvor]

Nagrada „Danilo Kiš” se dodeljuje na Filološkom fakultetu u Beogradu, pri Katedri za opštu književnost i teoriju književnosti, za najbolji seminarski i najbolji master rad.[14][15]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Biografija na sajtu SANU
  2. ^ Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Danilo Kiš – visoko isturena zastava naše književnosti”. www.rts.rs. Pristupljeno 2022-02-24. 
  3. ^ "http://kis.org.rs/web/Acitav/B/index.htm"
  4. ^ Lezard, Nicholas (2015-06-02). „The Encyclopedia of the Dead by Danilo Kiš review – a fitting tribute to a master storyteller”. The Guardian (na jeziku: engleski). ISSN 0261-3077. Pristupljeno 2023-02-23. 
  5. ^ Kiš i pravoslavlje
  6. ^ Pisac Mark Tompson dobitnik nagrade za knjigu o Danilu Kišu („Politika“, 6. februar 2016)
  7. ^ Među prvima stigao u Evropu („Politika”, 31. oktobar 2016)
  8. ^ „Knjiga o Danilu Kišu objavljena na italijanskom”. Politika. 22. 2. 2022. Pristupljeno 2. 3. 2022. 
  9. ^ „Enciklopedija mrtvih“ - 30 godina od prvog objavljivanja („Večernje novosti“, 16. septembar 2013)
  10. ^ „Prepiska Danila Kiša sa piscima i prijateljima”. Politika. 30. 12. 2021. Pristupljeno 2. 1. 2022. 
  11. ^ Zbog Kiša u Beogradu („Politika”, 3. jun 2019)
  12. ^ „nagrada”. Arhivirano iz originala 20. 10. 2014. g. Pristupljeno 20. 10. 2014. 
  13. ^ Danilo Kiš – počasni građanin Subotice („Politika”, 20. jun 2019)
  14. ^ Lupiga (2016-12-02). „Mirjana Miočinović – intervju”. Peščanik (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-10-26. 
  15. ^ „Dodela nagrade "Danilo Kiš" za najbolji master rad 2013/14.”. Filološki fakultet Univerziteta u Beogradu. Arhivirano iz originala 26. 10. 2022. g. Pristupljeno 26. 10. 2022. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Književni pogledi Danila Kiša: ka poetici Kišove proze / Jovan Delić. – Beograd: Prosveta, – 337 str. (Biblioteka Književni svet). 1995. ISBN 978-86-07-00885-8..
  • Kroz prozu Danila Kiša: ka poetici Kišove proze II / Jovan Delić. – Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod, – 541 str. (Biblioteka Posebna izdanja). 1997. ISBN 978-86-13-00854-5..
  • Kiš / Mihajlo Pantić. – Novi Sad: Svetovi; Beograd: Knjiga-komerc, – 139 str. (Biblioteka Svetovi). 1998. ISBN 978-86-7047-300-3..
  • Danilo Kiš: život & delo i brevijar / Viktorija Radič. S mađarskog jezika preveo Marko Čudić. – Beograd: LIR BG; Forum pisaca, – 453 str.: ill. (Velika biblioteka Foruma pisaca). 2005. ISBN 978-86-83463-18-3..
  • Spomenica Danila Kiša: povodom sedamdesetogodišnjice rođenja / urednik Predrag Palavestra. – Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, – VII, 789 str. (Posebna izdanja; knj. 660. Odeljenje jezika i književnosti, knj. 57). 2005. ISBN 978-86-7025-392-6..
  • „Potraga za ulicom divljih kestenova“ - Subotičke uspomene (na) Danila Kiša/ Boško Krstić, Novi Sad: Biblioteka Matice srpske. 2007. ISBN 978-86-84247-09-6.. COBISS.SR 220849927

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Данило_Киш&oldid=27735027”