Pređi na sadržaj

Nematerijalno kulturno nasleđe Kine

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Nematerijalno kulturno nasleđe Kine
Kineske džunke
Nematerijalno kulturno nasleđe
RegionKina
ZajednicaKinezi i sve etničke grupe koje žive na teritoriji Narodne Republike Kine
Veb sajthttps://ich.unesco.org/

Nematerijalno kulturno nasleđe Kine obuhvata tradicionalne zanate i ishranu, običaje, društvene prakse i rituale, verovanja, načine usmenog izražavanja i izvođenja narodnih igara i pesama, koji su i danas sačuvani, a koje zajednice koje ih baštine, prenose s generacije na generaciju kao obeležje sopstvenog identiteta. Ovi elementi definisani su Uneskovom definicijom nematerijalnog kulturnog nasleđa.[1]

Na Uneskovoj listi Reprezentativnog nematerijalnog kulturnog nasleđa sveta Kina je (do 2020. godine) zastupljena sa 42 elementa. Elementi kulturnog nasleđa Kine na ovu listu se upisuju od 2008. godine.[2]

Elementi uvršteni na Uneskovu reprezentativnu listu[uredi | uredi izvor]

2008. godina[uredi | uredi izvor]

Prvi predlozi realizovani su 2008. godine, kada ih je bilo četiri:

Izvođač u Kun Ku operi
  • Gućin i muzika koja se na njemu izvodi - Gućin (kin. 古琴), ili kineska citra je tradicionalni muzički instrument. Postoji više od 3.000 godina i predstavlja najistaknutiju kinesku tradiciju solo muzičkih instrumenata.[4]
  • Ujgurski mukam iz Sinkjanga predstavlja opštu odrednicu za razna izvođenja mukama, tradicionalne kineske melodijske forme, raširene među ujgurskim zajednicama iz Sinkjanga, koje čine jednu od najvećih etničkih manjina Narodne Republike Kine. Uključuje pesme, plesove, narodnu i klasičnu muziku i odlikuje se raznolikošću sadržaja, koreografije, muzičkih stilova i korišćenih instrumenata.[5]
  • Urtin duu (kin. 长调) ili duga pesma jedan je od dva glavna oblika tradicionalnih mongolskih pesama (drugi je kratka pesma ili bogino duu). Kao ritualni oblik izražavanja povezan je sa važnim svečanostima i igra posebnu ulogu u mongolskom društvu.[6]

2009. godina[uredi | uredi izvor]

Žene pripremaju istkanu svilu za izradu odeće
Žene pripremaju istkanu svilu za izradu odeće
Odora od junđin brokata
Glumci Juenju opere

Godine 2009. realizovano je čak 25 upisa:

  • Velika pesma naroda Dong je tradicionalna muzička forma naroda Dong (Dun), etničke grupe koja živi u kineskoj provinciji Guejdžou. Zasniva se na višedelnom pevanju izvedenom bez instrumentalne pratnje ili vođe. Repertoar uključuje niz žanrova kao što su balade, dečje pesme, zdravice i imitativne pesme koje zahtevaju virtuoznost izvođača u oponašanju zvukova životinja.[7]
  • Orkestar duvača i perkusionista iz Si’ana je tradicionalni orkestar koji objedinjuje bubnjeve i duvačke instrumente, ponekad sa muškim refrenom. Ova tradicija postoji više od jednog milenijuma muzika u drevnoj kineskoj prestonici Si'an, u provinciji Šensi. Sadržaj stihova uglavnom je povezan sa lokalnim životom i religijskim običajima, a izvodi se uglavnom tokom verskih svečanosti kakve su vašari u hramu ili sahrane.[8]
  • Nanjin ili nanguan je muzička izvođačka umetnost vezana za kulturu naroda Minan koji živi u južnoj provinciji Fuđen, duž kineske jugoistočne obale. Spore, jednostavne i elegantne melodije izvode se na prepoznatljivim instrumentima kao što su bambusova flauta, lauta sa krivim vratom i drugi.[10]
  • Izrada Junđin brokata iz Nankinga je tradicionalna veština tkanja brokata, vezana za provinciju Đangsu i njen glavni grad Nanking. Izrada tkanine uključuje fine materijale poput svile, zlata i prediva od paunovog perja. Ova tehnika se nekada koristila za izradu kraljevske odeće, a danas se još uvek koristi za izradu vrhunske odeće i suvenira.[11]
  • Jeju opera je vrsta tradicionalne kineske opere. Ukorenjena je u provincijama Guangdung i Guangsi u kantonskom govornom području na jugoistoku Kine. Karakteriše jekombinacija gudačkih instrumenata i udaraljki, sa složenim kostimima i oslikavanjem lica. Performans takođe uključuje akrobatiku, borbe pravim oružjem, šaolin i td.[13]
  • Epska tradicija Gesar vezuje se za tibetanske, mongolske i tu etničke zajednice u zapadnoj i severnoj Kini. Reč je o epskim pesmama o drevnom heroju kralju Gesaru. Pevači i pripovedači koji čuvaju gesarsku epsku tradiciju naizmenično izvode odlomke proze i stiha sa brojnim regionalnim razlikama.[14]
Selandon keramika
Kineska kaligrafija
Umetnička radionica u budističkom manastiru, gde nastaju predmeti Regong umetničkog pravca
  • Regong umetnost zajednički je naziv za različite umetničke predmete koje izrađuju budistički monasi i narodni umetnici tibetanske i etničke zajednice naroda Tu, u manastirima i selima duž sliva reke Longvu u provinciji Ćinghaj na zapadu Kine.[16]
  • Tibetanska opera je najpopularnija tradicionalna opera manjinskih etničkih grupa u Kini. Sveobuhvatna je umetnost koja kombinuje narodnu pesmu, ples, pripovedanje, napeve, akrobacije i verske predstave. Najpopularnija je među stanovništvom Tibetanske visoravni.[17]
  • Ep o Manasu je jedan od najpoznatijih elemenata narodne tradicije etničke zajednice Kirgiza, koji žive u regionu Sinkjang na zapadu Kine. Ep slavi život i potomstvo slavi legendarnog kirgiskog junaka Manasa.[18]
  • Hua’er je muzička tradicija koju deli devet različitih etničkih grupa u provincijama Gansu i Ćinghaj i širom severne centralne Kine. Muzika je izvučena iz opsežnog tradicionalnog repertoara nazvanog po narodnostima, gradovima ili cveću, a pesme govore o ljubavi, napornom radu i seoskom životu, odnosima muškaraca i žena ili o radosti pevanja. Ove pesme predstavljaju živopisni usmeni zapis o savremenom životu u Kini, jer u njima pevači komentarišu promene koje uočavaju oko sebe.[20]
  • Seljački ples korejske etničke grupe u Kini ili Pungmul (kor. 풍물) je tradicionalni ples koji pripadnici koreanske etničke zajednice koji žive u Đilinu i drugim provincijama na severoistoku Kine izvode kao žrtvu Bogu zemlje da bi odali počast prirodi i molili za sreću i obilnu žetvu.[21]
  • Kineska kaligrafija je nekada bila više nego jednostavno sredstvo za komunikaciju, uključujući i element umetnosti. Danas kaligrafija više nije osnovno oruđe intelektualaca i zvaničnika, ali se i dalje ceni među profesionalnim kaligrafima i amaterima, ljubiteljima ove veštine.[22]
Otisak zlatnog pečata kralja Na
  • Umetnost graviranja pečata je kamen temeljac kineske likovne umetnosti. Pečat se prvobitno koristio kao potpis ili znak vlasti, ali su ga kasnije počele koristiti sve društvene klase u većem delu Azije. Ovi pečati i dalje se koriste u službenim dokumentima i privatnoj prepisci.[23]
Umetnost rezanja papira
  • Umetnost rezanja papira prisutna u celoj Kini iu različitim etničkim grupama. Ovo je popularna umetnost i sastavni je deo svakodnevnog života. Pretežno je upražnjavaju žene i prenosi se sa majke na ćerku. Posebno je česta delatnost u ruralnim oblastima.[24]
Drveni elementi u kineskoj tradicionalnoj arhitekturi
  • Tradicionalna kineska veština izrade drvenih elemenata u arhitekturi deo je drevne kineske arhitekture. Širom zemlje nalaze se drvene građevin kao prepoznatljivi simboli kineske arhitektonske kulture. Drveni delovi kao što su stubovi, grede, obloge, pregrade i nosači povezani su čeljusnim spojevima na fleksibilan način otporan na zemljotres. Pored ove strukturne stolarije, arhitektonski zanat takođe obuhvata ukrasnu obradu drveta, pokrivanje crepom, zidanje kamena, dekorativno slikarstvo i druge umetnosti koje su verbalnim i praktičnim poukama prenošene od majstora do šegrta.[25]
Zlatni zmajev brod
  • Festival zmajevih čamaca organizuje nekoliko etničkih grupa širom Kine, ali i sveta. Posebno je popularan u srednjem i donjem toku reke Jangce. Počinje petog dana petog lunarnog meseca. Proslave se razlikuju od regiona do regiona, ali obično imaju nekoliko zajedničkih karakteristika. Memorijalna ceremonija prinošenja žrtve lokalnom heroju kombinuje se sa sportskim događajima, gozbama sa tradicionalnim jelima i narodnim zabavama koje uključuju operu, pesmu i plesove.[26]
  • Mazu verovanje i običaji vezani su za kult boginje Mazu, najuticajnije boginja mora u Kini. Ova boginja je u središtu mnoštva verovanja i običaja, uključujući usmene tradicije, verske ceremonije i narodne prakse širom priobalnih područja zemlje. Mazu se slavi dva puta godišnje na velikim festivalima i tada farmeri i ribari obustavljaju svoj rad da bi žrtvovali morske životinje i uživali u raznim plesovima i drugim predstavama. Manje ceremonije bogosluženja održavaju se tokom cele godine u ostalih 5.000 hramova širom sveta posvećenih ovoj boginji, kao i u domovima.[27]
  • Kineska tehnika štampe graviranim drvenim blokovima je tradicionalna kineska tehnika drvoreza, odnosno visoke štampe. Blokovi su napravljeni od sitnozrnog drveta stabala kruške ili žižule. Na tankim pločama graviraju željene slike, stvarajući izdignute oblike sa kojih će se kasnije na željenu površinu naneti mastilo na papir.[28]
  • Tradicionalne tekstilne tehnike naroda Li, predenje, bojenje, tkanje i vez koriste žene iz etničke grupe Li koja živi u provinciji Hajnan. One od pamuka, konoplje i drugih vlakana prave odeću i ostale svakodnevne potrepštine.[29]
Kineski drveni lučni mostovi
  • Tradicionalni dizajn i tehnika izgradnje kineskih drvenih lučnih mostova, karakterističnih za provincije Fuđen i Džeđang, koje se prostiru duž jugoistočne obale Kine. Dizajn i tehnika gradnje ovih mostova zasnivaju se na upotrebi drveta kao građevinskog materijala, tradicionalnih arhitektonskih alata, osnovnih tehnologija „tkanja greda“ i udubljenih i zupčanih spojeva i drugi tradicionalnih znanja veština.[30]
  • Čan (Qiang) novogodišnji festival, tradicionalna svečanost naroda Čang koji živi u kineskoj provinciji Sečuan. Održava se prvog dana desetog lunarnog meseca. Predstavlja priliku da pripadnici ove etničke zajednice zahvale bogovima za prosperitet, potvrde svoj skladan odnos sa prirodom i promovišu socijalnu i porodičnu harmoniju.[31]

2010. godina[uredi | uredi izvor]

Izvođač u Pekinškoj operi
Prikaz akupunkturnih tačaka na telu
  • Mešrep je tradicionalna manifestacija među ujgurskim stanovništvom koncentrisanim uglavnom u kineskoj Autonomnom ujgurskom regionu Sinkjang. Predstavlja najvažniji kulturni nosilac ujgurskih tradicija. Kompletna manifestacija Mešrep uključuje bogatu kolekciju tradicija i performansa, kao što su muzika, ples, drama, narodna umetnost, akrobatika, usmena književnost, tradsicionalna kuhinja i igre.[32]
  • Tehnologija izrade vodootpornih pregradnih džunki razvijena je u južnoj provinciji Fuđen u južnoj Kini. Ovom tehnologijom, pomoću vodonepropusnih pregrada, omogućena je izgradnja drvenih prekookeanskih plovila. Ako se jedna ili dve pregrade slučajno oštete tokom plovidbe, morska voda neće poplaviti druge odeljke i džunka će ostati na površini. Ovi brodovi grade se uglavnom od drveta kamfora, bora i jele, upotrebom tradicionalnih stolarskih alata.[33]
  • Kineska štampa pokretnim drvenim pločama jedna je od najstarijih tehnika štampe na svetu. Drvene ploče se slažu u ram, premazuju bojom, a zatim se pod presom štampa otisak na podlozi. Nakon upotrebe ove ploče se demontiraju i mogu se ponovo presložiti i koristiti. Ova tehnologija razvijena je oko 1040. godine,[34] četiri veka pre Gutenbergove štamparske mašine. Danas se ova tehnologija koristi najviše za sastavljanje i štampanje rodoslova.[35]
  • Pekinška opera je izvođačka umetnost koja uključuje pevanje, recitovanje, glumu, borilačke veštine. Iako se široko praktikuje u celoj Kini, izvođački centri su Peking, Tjencin i Šangaj. Smatra se izrazom estetskog ideala opere u tradicionalnom kineskom društvu i ostaje široko priznati element kulturnog nasleđa zemlje.[36][37]
  • Akupunktura i moksibustija u kineskoj tradicionalnoj medicini - ovi oblici tradicionalne kineske medicine široko se primenjuju u Kini, kao i u nekim regionima jugoistočne Azije, Evropi i Americi. Veštine akupunkture i mokse[38] se prenose tradicionalno kroz generacije, a danas su i deo formalnog akademskog obrazovanja.[39]

2011. godina[uredi | uredi izvor]

Kinesko pozorište senki
  • Kinesko pozorište senki je oblik lutkarske pozorišne umetnosti u kojoj priču pričaju siluetne šarenih figura napravljenih od kože ili papira, praćene muzikom i pevanjem. Lutkari figurama upravljaju pomoću šipki, a figure stvaraju iluziju pokretnih slika na prozirnom platnenom ekranu, sa pozadinskim osvetljenjem.[40] Pojavilo se oko 200 god. posle Hrista, ali i danas zadivljuje perfekcionizmom i gotovo nedostižnim kvalitetom, jer u sebi sjedinjuje različite umetnosti: slikarstvo, muziku, gravuru, mimiku – koje zajedno stvaraju novu i jedinstvenu ekspresiju.[41]
  • Nanajsko pripovedanje Jimakan od suštinske je važnosti za istorijsko sećanje na etničku manjinu Nanajce (ili Heđen, kako sebe nazivaju) iz severoistočne Kine. Pripovedano na nanajskom jeziku, uključujući i stihove i prozu, pripovedanje se sastoji se od mnogih nezavisnih epizoda koje prikazuju plemenske saveze i bitke, poraze čudovišta i osvajača od strane nanajskih heroja. Ovo usmeno nasleđe ističe odbranu etničkog identiteta i teritorijalnog integriteta, ali takođe čuva tradicionalno znanje o šamanskim ritualima, ribolovu i lovu.[42]

2012. godina[uredi | uredi izvor]

Lutka majmun iz Fuđen lutkarskog pozorišta
  • Strategija obuke budućih generacija Fuđen lutkara odnosi se na zaštititu i očuvanje tradicije Fuđen lutkarstva. Fuđen lutkarstvo je kineska pozorišna umetnost koja se zasniva uglavnom na lutke na žicama i rukama. Lutkarstvo u provinciji Fuđen na jugoistoku Kine razvilo je niz karakterističnih tehnika izvođenja i izrade lutaka, kao i repertoar predstava i muzike. Od 1980-ih, međutim, broj mladih ljudi koji uče lutkarstvo smanjio se usled socioekonomskih promena koje su transformisale njihov način života, s jedne strane, i dugog perioda obuke potrebnog za savladavanje sofisticiranih izvođačkih tehnika, s druge.[43]

2013. godina[uredi | uredi izvor]

Kineski abakus
  • Žusuan, znanje i veština matematičkog izračunavanja pomoću kineskog abakusa je uvažena tradicionalna metoda matematičkog proračuna sa abakusom. Ovim abakusom mogu se matematičke operacije kakve su sabiranje, oduzimanje, množenje, deljenje, eksponencijalno množenje, koren i složenije jednačine. Računanje se vrši pomeranjem kuglica duž šipki abakusa prema definisanim formulama. Kineski Zhusuan je odigrao vitalnu ulogu u davanju zamaha matematici kao nauci, promovisanju algoritama i negovanju inteligencije. Usmene formule imaju rime koje se lako uče. Ove formule predstavljaju posebna pravila izračunavanja i rezimiraju aritmetičke operacije. Zusuan se široko koristi u svakodnevnom životu u Kini i važan je simbol tradicionalne kineske kulture. Takođe ima i dalekosežni uticaj u raznim poljima kulturnog stvaralaštva, uključujući narodne običaje, jezik, književnost, skulpturu i arhitekturu.[44] Istoričari navode da su prototipi ove računaljke korišćeni u Kini pre 5000 godina.[45]

2016. godina[uredi | uredi izvor]

  • Dvadeset četiri solarna termina, znanja o vremenu i veštine razvijene posmatranjem godišnjeg kretanja sunca zasniva se na kineskom kalendaru u kom su drevni Kinezi podelili sunčevo godišnje kružno kretanje na 24 segmenta, a svaki segment nazvan je određenim „solarnim pojmom“. Kriterijumi za njegovu formulaciju razvijeni su posmatranjem promena godišnjih doba, astronomije i drugih prirodnih fenomena. Neki rituali i svetkovine u Kini usko su povezani sa solarnim uslovima. Ovo znanje prenosi se putem formalnih i neformalnih sredstava obrazovanja.[46]

2018. godina[uredi | uredi izvor]

  • Lum lekovito kupanje u Sova Rigpa medicini, znanja i veštine u vezi sa životom, zdravljem, prevencijom i lečenjem bolesti kod tibetanskih naroda u Kini. Lekovito kupanje u tradicionalnoj tibetanskoj medicini (Sova Rigpa) je praksa koju su tibetanci razvili kao deo životnog stila. Na tibetanskom jeziku „Lum“ označava kupanje u prirodnim toplim izvorima, vodi ili pari obogaćenoj lekovitim biljem, kako bi se uspostavila ravnoteža tela i uma, osiguralo zdravlje i lečila bolest. Ova veština se prenosi generacijama kroz svakodnevni život, verske rituale, folklorne aktivnosti i narodnu medicinu, a takođe je uveden i u nastavne planove i programe savremenih medicinskih fakulteta kao dodatak formalnom obrazovanju.[47]

2020. godina[uredi | uredi izvor]

Taj či čuan
  • Ceremonija Ong Čun (Vangčuan, Vangkang), rituali i običaji posvećeni čuvanju održive veze između čoveka i okeana ukorenjene su u narodnim običajima obožavanja božanstva Ong Ja, za koje se veruje da štiti ljude i njihovu zemlju od katastrofa. Običaj je nastao u periodu od 15. do 17. veka u kineskoj regiji Minan, u provinciji Fuđen. Evocira istorijsko sećanje na pretke nestale na okeanu, preoblikuje društvene veze kada se zajednica suoči sa vanrednim situacijama kao što su brodolomi i poštuje harmoniju između čoveka i okeana. Takođe jača međukulturni dijalog među zajednicama.[48]
  • Taj či čuan je tradicionalna vežba koju karakterišu opušteni kružni pokreti u kombinaciji sa kontrolisanjem disanja. Taj či je nastao sredinom 17. veka u okrugu Vensjan, u provinciji Henan u centralnoj Kini. Danas ga praktikuju sve generacije i pripadnici različitih etničkih grupa širom zemlje. Takođe je uključen i u sistem formalnog obrazovanja.[49]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „O NEMATERIJALNOM KULTURNOM NASLEĐU”. Nematerijalno kulturno nasleđe Srbije. Pristupljeno 18. 3. 2020. 
  2. ^ „China”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 9. 2. 2021. 
  3. ^ „Kun Qu opera”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 9. 2. 2021. 
  4. ^ „Guqin and its music”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 9. 2. 2021. 
  5. ^ „Uyghur Muqam of Xinjiang”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 9. 2. 2021. 
  6. ^ „Urtiin Duu, traditional folk long song”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  7. ^ „Grand song of the Dong ethnic group”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  8. ^ „Xi’an wind and percussion ensemble”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  9. ^ „Sericulture and silk craftsmanship of China”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  10. ^ „Nanyin”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  11. ^ „Craftsmanship of Nanjing Yunjin brocade”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  12. ^ „Traditional handicrafts of making Xuan paper”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  13. ^ „Yueju opera”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  14. ^ „Gesar epic tradition”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  15. ^ „Traditional firing technology of Longquan celadon”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  16. ^ „Regong arts”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  17. ^ „Tibetan opera”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  18. ^ „Manas”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  19. ^ „Mongolian art of singing, Khoomei”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  20. ^ „Hua’er”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  21. ^ „Farmers’ dance of China’s Korean ethnic group”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  22. ^ „Chinese calligraphy”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  23. ^ „Art of Chinese seal engraving”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  24. ^ „Chinese paper-cut”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  25. ^ „Chinese traditional architectural craftsmanship for timber-framed structures”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  26. ^ „Dragon Boat festival”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  27. ^ „Mazu belief and customs”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  28. ^ „China engraved block printing technique”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  29. ^ „Traditional Li textile techniques: spinning, dyeing, weaving and embroidering”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  30. ^ „Traditional design and practices for building Chinese wooden arch bridges”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  31. ^ „Qiang New Year festival”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 10. 2. 2021. 
  32. ^ „Meshrep”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  33. ^ „Watertight-bulkhead technology of Chinese junks”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  34. ^ Tsien, Tsuen-Hsuin (1985). Paper and Printing. Needham, Joseph Science and Civilization in China. vol. 5 part 1. Cambridge University Press. str. 201—217. ISBN 978-0-521-08690-5. ; also published in Taipei: Caves Books, Ltd., 1986.
  35. ^ „Wooden movable-type printing of China”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  36. ^ Rnjak, Dušan (2016). „Putevi razvoja tradicionalnog kineskog pozorišta” (PDF). Polja. 272-273: 414—416. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  37. ^ „Peking opera”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  38. ^ „Kineska tradicionalna medicina”. Alternativa. Arhivirano iz originala 02. 03. 2021. g. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  39. ^ „Acupuncture and moxibustion of traditional Chinese medicine”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  40. ^ „Chinese shadow puppetry”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  41. ^ „O pozorištu senki”. Pozorište senki. Visoka strukovna škola za obrazovanje vaspitača Novi Sad. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  42. ^ „Hezhen Yimakan storytelling”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  43. ^ „Strategy for training coming generations of Fujian puppetry practitioners”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  44. ^ „Chinese Zhusuan, knowledge and practices of mathematical calculation through the abacus”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  45. ^ „SuanPan kroz istoriju”. ProMens. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  46. ^ „The Twenty-Four Solar Terms, knowledge in China of time and practices developed through observation of the sun’s annual motion”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 12. 2. 2021. 
  47. ^ „Lum medicinal bathing of Sowa Rigpa, knowledge and practices concerning life, health and illness prevention and treatment among the Tibetan people in China”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 12. 2. 2021. 
  48. ^ „Ong Chun/Wangchuan/Wangkang ceremony, rituals and related practices for maintaining the sustainable connection between man and the ocean”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 12. 2. 2021. 
  49. ^ „Taijiquan”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 12. 2. 2021. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Нематеријално_културно_наслеђе_Кине&oldid=26949467”