Falak (muzika)
| Falak | |
|---|---|
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Falak |
| Kriterijum | Muzika: Tadžikistan |
| Referenca | 1725 |
| Upis | 2021. (16. sednica) |
| Veb-sajt | https://ich.unesco.org/en/RL/falak-01725 |
Falak (u prevodu: nebo, sudbina, univerzum) je tradicionalna folklorna muzika planinskog naroda Tadžikistana. Potiče sa planine Pamir u centralnoj Aziji, posebno iz regiona Badakšan u severoistočnom Avganistanu, jugoistočnom Tadžikistanu i severnom Pakistanu.[1] Falak tekstovi mogu uključivati religiozno-mistične teme božanske ljubavi, razdvajanja i ponovnog okupljanja (često su to tekstovi iz persijske Sufi poezije), ili sekularne i melanholične tekstove ljudske ljubavi i patnje.[2]
Godine 2021. Falak je uvršten na Uneskovu listu ematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva.[3]
Tradicija[uredi | uredi izvor]
Falak je usmena tradicionalna muzika tadžikistanskog naroda, koja je vekovima bila prepoznata kao izraz plemstva i potreba naroda. U periodu nezavisnosti, nakon 1990. godine, doživela je svoj procvat.[4] Godine 2007. u Tadžikistanu je 10. oktobar proglašen je za Dan Falaka. Svake godine na taj dan širom zemlje održavaju su se različite manifestacije i koncerti posvećeni ovoj tradiciji.[5]
Falak je ekspresivni i filozofski muzički žanr. Posmatra se kao stanje duha i neodvojivi deo identiteta planinskih zajednica Tadžikistana. Tradicija se prenosi sa generacije na generaciju unutar porodice i kroz formalno obrazovanje.
Izvodi se tokom svečanosti, ceremonija i ritualnih događaja. Međutim, ova muzika se može izvoditi u mnogim kontekstima: tokom rada na polju i među pastirima koji čuvaju stada u planinama, jednako kao i tokom gozbi i različitih društvenih okupljanja, poput svadbi.[6] Takođe se izvodi tokom godišnjeg festivala „Dan Falaka“.[3]
Teme pesama[uredi | uredi izvor]
Tadžička planinska muzika obuhvata narodne, plesne i svadbene pesme, kao i tradiciju epskog pevanja i postavke persijskih klasičnih pesama. Teme tekstova mogu biti duhovne i svetovne:
- Duhovne uključuju religiozno-mistične teme božanske ljubavi, razdvajanja i ponovnog okupljanja (često su to tekstovi iz persijske Sufi poezije).
- Svetovne teme se najčešće odnose na ljubav, bol, patnju, zavičaj, razdvojenost i nadu u ponovni susret između roditelja i deteta ili dvoje ljubavnika.[3]
Falak je živa tradicija, pa se ova muzika stvara i danas, a teme se kreću u rasponu između ruralnog i urbanog, tradicionalnog i modernog, starog i novog.[7]
Muzička teorija[uredi | uredi izvor]
Falak muzika je uglavnom u opadajućoj skali, sa ograničenim opsegom često ograničenim na heksakord (šest nota).[8]
Muzička interpretacija[uredi | uredi izvor]
Falak se može izvoditi a kapela, uz pratnju instrumenata, ili samo kao instrumentalna muzika, uz samo jednu instrumentalnu pratnju ili ansambl i igrače. Izvođači falaka poznati su kao „falakoni”, narodni pevači i instrumentalisti.[3] Instrumenti koji se koriste za izvođenje falaka uključuju gidžak (instrument sličan guslama), nej (perzijska flauta) i domburu (lauta dugog vrata), kao i različite udaraljke.[8]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Asian Music: Journal of the Society for Asian Music. The Society. 2006. str. 65. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ Benjamin D. Koen Assistant Professor of Ethnomusicology Florida State University (26. 11. 2008). Beyond the Roof of the World : Music, Prayer, and Healing in the Pamir Mountains: Music, Prayer, and Healing in the Pamir Mountains. Oxford University Press. str. 117—. ISBN 978-0-19-971002-7. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ a b v g „Falakt”. UNESCO (na jeziku: engleski). Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ „FALAK-the irreversible horizon of national culture”. Avicenna Tajik State Medical University. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ „A concert in honor of Falak Day”. Ministry of Culture of Tajikistan. Arhivirano iz originala 27. 06. 2022. g. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ „Traditional / folk music of Tajikistan”. FolkCloud. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ „Falak- The Voice Of Destiny - Traditional, Popular And Symphonic Music Of Tajikistan”. Sanity. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ a b Alison Arnold (2000). South Asia: The Indian Subcontinent. Garland Pub. str. 828—. ISBN 978-0-8240-4946-1. Pristupljeno 15. 9. 2013.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Sadikova, Goltchereh. „FALAK: TRADITIONAL MUSIC FROM TAJIKISTAN”. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- „Falak's Music”. Falak. Pristupljeno 19. 6. 2022.
