Портал:Istorija/Biografija 2009.
Izabrane biografije [uredi izvor]
01. nedelja[uredi izvor]
Šarl Andre Žozef Mari de Gol (franc. Charles André Joseph Marie de Gaulle; 22. novembar 1890 – 9. novembar 1970), je bio francuski vojni zapovednik i državnik.
Pre Drugog svetskog rata, de Gol je bio poznat kao zagovornik skoncetrisane upotrebe oklopnih i vazduhoplovnih snaga. Tokom Drugog svetskog rata je postao brigadni general, a zatim vođa vlade Slobodne Francuske u egzilu. Između 1944. i 1946, nakon oslobođenja Francuske od nemačke okupacije, bio je na čelu francuske privremene vlade.
Pozvan da formira vladu nakon Alžirskog puča iz 1958, podstaknuo je donošenje novog ustava i bio je prvi predsednik Pete Republike, a na tom mestu je ostao do 1969. Njegova politička ideologija je poznata pod imenom golizam, i ona je imala veliki uticaj na potonju politiku Francuske.
...dalje...
02. nedelja[uredi izvor]
Maksim Ispovednik (581. - 662.) je bio hrišćanski monah i teolog, koji je za života osuđen kao jeretik a nakon smrti proglašen za sveca. U početku je bio savetnik vizantijskog cara Iraklija, ali se odrekao života u politici da bi ušao u monaški život.
Nakon odlaska u Kartaginu, Maksim je proučavao nekoliko neoplatonskih pisaca i postao je poznati pisac. Kada se jedan njegov prijatelj založio za hristološki stav poznat kao monotelitizam, Maksim je uvučen u raspravu, u kojoj je podržavao halkedonski stav da Isus ima i čovečansku i božansku volju. Njegovi stavovi su ga doveli do igznanstva, a umro je nedugo zatim. Ipak, njegovo učenje je opravdano na Trećem vaseljenskom saboru u Carigradu i proglašen je za sveca ubrzo po svojoj smrti.
...dalje...
03. nedelja[uredi izvor]
Stefan Uroš II Milutin Nemanjić (oko 1253. — Nerodimlje, 29. oktobar 1321.) je bio kralj Srbije (1282—1321) i jedan od najmoćnijih srpskih vladara u srednjem veku. Pripadao je dinastiji Nemanjića. Bio je mlađi sin kralja Uroša I (1241—1276). Milutin je i mlađi brat Stefana Dragutina (kralj Srbije 1276—1282, a zatim oblasnog upravnika i kralja Srema 1284—1316). Od 1282. Milutin je preuzevši kraljevsku krunu postao i glavna linija nasleđivanja u vladarskoj porodici. Tako je on otac kralja Stefana Uroša III Dečanskog (1322—1331), deda kralja, a kasnije cara, Stefana Uroša IV Dušana Silnog (1331—1355) i pradeda cara Stefana Uroša V (Nejakog).
Tokom njegove skoro četrdesetogodišnje vladavine, kraljevina Srbija je otpočela svoje značajno širenje ka jugu na račun Vizantije sa kojom je 1299. godine uspostavljena nova granica na liniji Ohrid—Prilep—Štip (koje su držali Vizantinci), čime je srpskoj državi priključen severni deo današnje Albanije i veći deo današnje Republike Makedonije. Pored toga, vodio je uspešne ratove sa Bugarima, od kojih je trajno osvojio Braničevo sa Kučevom, i Tatarima. Posle Dragutinove smrti 1316. godine došao je u sukob sa kraljem Ugarske Karlom Robertom (1310—1342) zbog zauzimanja poseda svog brata i tada je izgubio Mačvu i Beograd (1319), ali je uspeo da zadrži Rudnik i Braničevo. On je prvi kralj Srbije koji postaje ozbiljan politički faktor u regionu, koji sklapa ofanzivne saveze, ali i biva meta jakih saveza okolnih država. Uporedo sa tim, ženidbama je uspeo da obezbedi osvajanja iz uspešnih ratova sa Vizantijom i Bugarima, dok je sukob sa Tatarima okončao slanjem svog sina-naslednika Stefana kao taoca.
Na unutrašnjem planu je izvršio promenu sa raškog skromnog dvora, ceremonija i titula na vizantijsko uređenje sa raskošnim dvorom. Podigao je i obnovio veći broj manastira i crkava među kojima se izdvajaju Bogorodica Ljeviška, Gračanica, Kraljeva crkva u Studenici, Bogorodica Trojeručica u Skoplju, Staro Nagoričane, Manastir Vitovnica i njegova zadužbina Banjska na prostoru njegove države, odnosno manastirska crkva u Hilandaru na Svetoj gori van njegove države. Paralelno sa razvojem sakralne arhitekture koja je u njegovo doba dobila novi oblik poznat kao Vardarski stil, razvijala se i fortifikaciona arhitektura u kojoj su najznačajniji dometi manastirsko utvrđenje u Hilandaru i proširenje Beogradske tvrđave gradnjom Zapadnog Podgrađa sa pristaništem (mada ima onih koji to proširenje pripisuju i Stefanu Dušanu (kralj 1331—1346, car 1346—1355)). Zbog svog zadužbinarskog delovanja je kanonizovan dve i po godine nakon smrti i proglašen Svetim kraljem', a njegovo žitije je napisao njegov saradnik i kasniji arhiepiskop srpski Danilo II (1324—1337).
...dalje...
04. nedelja[uredi izvor]
Vojvoda Janko Popović, „Cincar-Janko” (Ohrid 1779. - manastir Ravanica, 24. avgust/7. septembar 1833.) bio je požarevački vojvoda. U vreme Prvog srpskog ustanka posebno se istakao u borbama na Drini, Mišaru i Tičaru, kao i prilikom oslobađanja Beograda. Njegova dela opevana su u više pesama Filipa Višnjića, kao i u spevu „Serbijanka“ Sime Milutinovića Sarajlije.
...dalje...
05. nedelja[uredi izvor]
Temistokle (grč. Θεμιστοκλῆς, oko 524 – oko 460. st. e.) bio je atinski državnik, vođa atinskih demokrata i vojskovođa tokom grčko-persijskih ratova. Kao arhont 493. p. n. e. je ubedio Atinjane da je moćna flota bila potrebna da ih zaštiti od Persijanaca. Tokom druge persijske invazije pod Kserskom I komandovao je atinskom flotom i zahvaljujući njegovoj strategiji Grci su pobedili u bici kod Salamine. Posle rata ubedio je Atinjane da obnove gradske zidine u znatno većim dimenzijama od onih koje su postojale ranije. Ovo je izazvalo nezadovoljstvo u Sparti, pa je spartanska stranka u Atini pokušala da ga zbaci, te je 470. p. n. e. Temistokle proteran iz Atine. Otišao je u Argos, ali su Spartanci uspeli da ga proteraju i odatle 467. p. n. e. Na kraju je otišao u Persiju gde ga je kralj Artakserks I postavio za guvernera Magnezije, gde je proveo ostatak svog života.
...dalje...
06. nedelja[uredi izvor]
Ernando de Soto (šp. Hernando de Soto, Herez de los Kabaljeros, Badahoz 1496. ili 1500 — 21. maj 1542, Misisipi u Arkanzasu) je bio španski moreplovac, istraživač i konkistador. Imao je značajnu ulogu u osvajanju Paname, Nikaragve i Perua zajedno sa Fransiskom Pizarom. Njegov najveći poduhvat je ekspedicija u Severnu Ameriku, današnje SAD, gde je otišao u potragu za Eldoradom.
De Sotovi roditelji su bili pripadnici nižeg plemstva iz Ekstremadure, siromašne oblasti iz koje su mladi ljudi odlazili kako bi negde drugde stekli bogastvo. Posle otkrića nove zemlje na zapadu, glasine o njenom sjaju i bogastvu su bile previše primamljive. De Soto je isplovio u Novi svet 1514. sa prvim guvernerom Paname Pedrom Arijasom de Avilom.
Njegova hrabrost, nepokolebljiva odanost i lukavi planovi za ucenjivanje domorodačkih sela radi otkupa zarobljenih poglavica su postali de Sotovo obeležje tokom pokoravanja Srednje Amerike. Takođe je stekao slavu kao odličan konjanik, ratnik i komadant, ali je upamćen i po svojoj izuzetnoj brutalnosti.
...dalje...
07. nedelja[uredi izvor]
Nikola P. Pašić (Zaječar, 6/18. decembar 1845 — Beograd, 10. decembar 1926) je bio srpski i jugoslovenski političar, dugogodišnji predsednik Vlade Kraljevine Srbije i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, osnivač i vođa Narodne radikalne stranke.
Pašić se školovao u Švajcarskoj, gde je došao pod uticaj ideja Svetozara Markovića. Bio je veliki protivnik kralja Milana Obrenovića. Posle neuspešne Timočke bune emigrigrao je u Bugarsku, a u Srbiju se vratio tek nakon što je pomilovan posle abdikacije kralja Milana. Bio je predsednik Vlade Kraljevine Srbije od 1891. do 1892. i poslanik u Rusiji. Iz politike se povukao nakon Ivanjdanskog atentata na bivšeg kralja Milana, a politici se vratio nakon dolaska na presto kralja Petra Karađorđevića. Do Prvog svetskog rata bio je predsednik Vlade u 4 navrata. Tokom njegovih mandata Srbija izašla kao pobednik u Carinskom ratu sa Austrougarskom, Balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu. U svojoj politici oslanjao se na Rusiju, a posle Oktobarske revolucije na Francusku. Učestvovao je u stvaranju jugoslovenske države, koju je zastupao na mirovnoj konferenciji u Versaju. Od 1921. do 1924. bio je predsednik Vlade Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
...dalje...
08. nedelja[uredi izvor]
Arminije (lat. Arminius, rođen oko 17/16. p. n. e. – ubijen 21. godine) bio je poglavar germanskog plemena Heruska koji je 9. godine naneo Rimljanima težak poraz u bici u Teutoburškoj šumi. Iako se o realnom značaju Arminijeve pobede iz 9. godine u istorijskoj nauci živo razmatra, od doba romantizma u 19. veku, Arminije je postao simbol borbe nemačkog naroda za ujedinjenja i otpor osvajačima.
Arminije je verovatno latinizovana verzija germanskog imena Irmin što znači "veliki". Međutim, od vremena Reformacije Arminije postaje simbol germanskog otpora rimskoj prevlasti, odnosno, kako je to aktuelizovano u 16. veku, protestantskom otporu supermatiji Katoličke crkve i papstva. Vođa reformacije Martin Luter je Arminijevo ime transkribovao kao Herman (nem. Hermann) što bi u prevodu značilo "ratnik". Ovakva adaptacija Arminijevog imena naročito je forsirana tokom 19. veka u vreme buđenja nemačke nacionalne svesti kada Arminije postaje i simbol borbe za ujedinjenje Nemačke.
...dalje...
09. nedelja[uredi izvor]
Elizabeta I Tjudor (engl. Elizabeth I Tudor; 7. septembar 1533—24. mart 1603) bila je kraljica Engleske i kraljica Irske, od 17. novembra 1558. do svoje smrti. Ponekad nazivana Kraljica Devica (Virgin Queen) i Dobra Kraljica Bes, bila je peti, i poslednji, vladar iz dinastije Tjudora, nasledivši svoju polusestru, kraljicu Mariju I. Vladala je u periodu velikih verskih previranja. Nakon kratke vladavine polubrata Edvarda VI i polusestre Marije, čiji se način upravljanja zemljom razlikovao u svakom pogledu, njeno 44-godišnje kraljevanje dovodi do porasta engleske moći i uticaja u svetu. U trenutku kada je došla na tron, primeri dveju prethodnih žena koje su vladale Engleskom nisu obećavali mirnu i uspešnu vladavinu nove kraljice. Čak i oni koji su je podržavali nadali su se da će se udati i vlast prepustiti mužu, ali Elizabeta je imala druge planove. Ona je jednom zauvek vratila Englesku protestantizmu. Za vreme njene vladavine je porasla ekonomska moć Engleske, cvetala nauka, filozofija i kultura, započela je kolonizacija Severne Amerike i osniva se Britanska istočnoindijska kompanija.
...dalje...
10. nedelja[uredi izvor]
Džordž Smit Paton Junior (engl. George Smith Patton, 11. novembar 1885. – 21. decembar 1945) je bio jedan od najboljih američkih generala u Drugom svetskom ratu. U svojoj vojnoj karijeri, dugoj 36 godina bio je među prvim američkim oficirima koji su zagovarali stvaranje modernih oklopnih jedinica, komandovao je američkim jedinicama u Severnoj Africi, Siciliji i u Evropi. U američkoj vojsci ostao je zapamćen po nadimku „Stari krv i petlja“ (Old blood and guts), koji je dobio zahvaljujući pogrešnom citiranju njegove izjave u kojoj je rekao da je za pobedu u ratu potrebna ne samo krv već i mozak (Blood and brains). Zvanična istorija stvorila je predstavu o generalu Patonu kao o briljantnom vojnom lideru koji je povremeno imao epizode neposlušnosti i nestabilnosti.
Njegovi potčinjeni, kako oficiri tako i vojnici pamtiće ga ne samo po briljantnom komandovanju, ludoj hrabrosti i istrajnosti, već i po oštrim, često vulgarnim govorima kojima je podizao moral svojim jedinicama.
...dalje...
11. nedelja[uredi izvor]
Justinijan I (lat. Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus, grč. Ἰουστινιανός; 482 — 14. novembar 565), poznat i kao Justinijan Veliki, bio je vizantijski car od 527. do 565. godine.
Njegovu vladavinu obilježila je ambiciozna, ali samo djelimično ostvarena „obnova Carstva” (lat. renovatio imperii). Ova ambicija izražena je djelimičnim oporavkom teritorija ugušenog Zapadnog rimskog carstva. Njegov general, Velizar, brzo je osvojio Vandalsko kraljevstvo u sjevernoj Africi. Kasnije su Velizar, Narzes i drugi generali osvojili Ostrogotsko kraljevstvo, vratili kontrolu nad Dalmacijom, Sicilijom, Italijom i Rimom nakon više od pola vijeka vladavine Ostrogota. Pretorski prefekt Liberije vratio je jug Pirinejskog poluostrva, uspostavljajući provinciju Spaniju. Ovi pohodi su ponovo uspostavili rimsku kontrolu nad zapadnim Sredozemljem, povećavajući godišnji prihod Carstva za preko milion solida. Tokom svoje vladavine, Justinijan je takođe potčinio Zane, narod na istočnoj obali Crnog mora koji nikada ranije nije bio pod rimskom vlašću. Vodio je borbe sa Sasanidskim carstvom na istoku za vrijeme vladavine Kavada I, a kasnije ponovo za vrijeme Hozroja I; ovaj drugi sukob je djelimično pokrenut zbog njegovih ambicija na zapadu.
Još rezonantniji aspekt njegovog nasljeđa bilo je jednoobrazno prepisivanje rimskog prava — Justinijanov zbornik — koje je i dalje osnovna građanskog prava u mnogim modernim državama. Njegova vladavina takođe je označila procvat vizantijske kulture, a njegov program izgradnje dao je djelo poput Aja Sofije. U Pravoslavnoj crkvi je kanonizovan kao „Sveti car Justinijan”. Zbog svojih restauratorskih aktivnosti, Justinijan se nekad označava kao „posljednji Rimljanin” (lat. Ultimus Romanorum) u istoriografiji sredinom 20. vijeka
…dalje…
12. nedelja[uredi izvor]
Mutimir je bio knez Srbije (851—891) iz dinastije Vlastimirovića i najstariji sin kneza Vlastimira, koji je izgleda vladao do oko 851. Podaci o njegovoj vladavini su oskudni i praktično se svode na delo „O upravljanju Carstvom“ vizantijskog cara Konstantina Porfirogenita (913—959), nastalo sredinom 10. veka, uz par pomena u pismima, koji se povezuju sa njim. Oskudnost podataka o njemu, otvorila su prostor istoričarima za iznošenje hipoteza, koje su često oprečne, tako da je teško sa sigurnošću stvoriti celovitu sliku o Mutimirovoj vladavini.
...dalje...
13. nedelja[uredi izvor]
Ričard I Lavlje Srce (engl. Richard Lionheart, franc. Richard Cœur de Lion; 8. septembar 1157. - 6. april 1199) engleski kralj od 1189. do 1199. sin Henrija II.
Krenuo je 1190. u Treći krstaški rat, zajedno sa francuskim kraljem Filipom II Avgustom i nemačkim carem Fridrihom Barbarosom. U Svetu zemlju stigao je juna 1191. godine. Po povratku iz rata austrijski vojvoda Leopold V ga je zarobio u blizini Beča. Iz zarobljeništva je pušten 1194. godine pošto je prvo platio 100.000 ondašnjih maraka.
Za vreme njegovog odsustva njegov brat Jovan je bio spreman da mu preuzme tron, Ričard mu je ipak oprostio, pa ga čak proglasio i za naslednika. U maju 1194. krenuo u Francusku gde ratuje protiv francuskog kralja Filipa Avgusta i poginuo je priliko opsade zamka Šaliza.
...dalje...
14. nedelja[uredi izvor]
Ivan Milutinović - Milutin (1901—1944) je bio istaknuti jugoslovenski komunista i revolucionar. Postao je član ilegalne Komunističke partije Jugoslavije 1923. godine, zbog čega je više puta hapšen i osuđivan. 1929. godine osuđen je na šest, a 1934. na još dve godine robije. Od 1939. postao je član Centralnog komiteta KPJ, a Politbiroa CK KPJ od 1940. godine.
Milutinovačć je bio učesnik narodnooslobodilačke borbe od 1941. kao član Vrhovnog štaba Narodnooslobilačke vojske Jugosavije, komandant Glavnog štaba narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Crne Gore, član Predsedništva AVNOJ-a i NKOJ-a. Poginuo u činu general-lajtant NOVJ, oktobra 1944. godine, prilikom dolaska u oslobođeni Beograd. Za narodnog heroja proglašen je 6. jula 1945. godine.
...dalje...
15. nedelja[uredi izvor]
Tit Flavije Vespazijan (lat. Titus Flavius Vespasianus, kasnije, kao car, Caesar Vespasianus Augustus), bio je rimski car od 69. do 79. godine. Rođen je 17. novembra 9. godine u gradu Falakrina, a umro je kao rimski car 23. juna 79. godine. Vladavinu je započeo kao poslednji vladar u godini četiri cara.
Vespazijan je bio prvi vladar iz dinastije Flavijevaca. Tokom svoje desetogodišnje vlasti, Vespazijan je politički i finansijski uspeo da stabilizuje prilike u Rimskom carstvu. Vespazijan važi za jednog od najvažnijh careva, zajedno sa Oktavijanom Avgustom i Trajanom.
...dalje...
16. nedelja[uredi izvor]
Vilijam Volas (engl. William Wallace; oko 1272—23. avgust 1305) je bio škotski vitez i vojskovođa, koji je predvodio otpor engleskoj okupaciji Škotske tokom značajnog perioda Ratova za škotsku nezavisnost. Zajedno sa Endruom Marijem je porazio englesku vojsku kod Stirlinškog mosta i postao je Zaštitnik Škotske. Na tom mestu je ostao sve do poraza kod Falkirka. Nakon nekoliko godina skrivanja, uhvaćen je u Robrojsonu kod Glazgova i predat engleskom kraju Edvardu I, koji ga je pogubio zbog izdaje.
Po njegovom liku je snimljen film „Hrabro srce“ sa Melom Gibsonom, koji je dobitnik dva Oskara, ali je istorijski podosta neutemeljen.
...dalje...
17. nedelja[uredi izvor]
Hari S. Truman (engl. Harry S. Truman; 8. maj 1884, Lamar, Misuri, SAD — 26. decembar 1972, Kanzas Siti, Misuri, SAD) je bio američki političar i 33. predsednik SAD u periodu od 1945. do 1953. godine. U domaćoj politici, Truman se suočio sa mnogim izazovima: burna tranzicija ratne u mirnodopsku ekonimiju obeležena velikim oskudicima i brojnim štrajkovima, prolazak Taft-Harlejevog zakona ograničavanju prava radničkih sindikata i pored njegovog veta. Nakon iznenađujuće pobede na izborima 1948., nije bio uspešan u sprovođenju svog Fer dil programa. Koristio je izričita predsednička ovlašćenja kako bi započeo desegregaciju američke vojske i započeo ispitivanje odanosti kako bi izbacio hiljade simpatizera komunizma iz vlade i administracije. Snažno se protivio obaveznim zakletvama vernosti za vladine službenike, stav zbog koga je njegova vlada bila meta optužbi da je blaga prema komunizmu. Korupcija u njegovoj vladi došla je i do njegovog kabineta i službenika Bele kuće. U jednom od mnogih skandala, 166 radnika je dalo otkaz ili je otpušteno naknadno zbog utaje poreza.
Trumanovo predsedništvo bilo je prepuno događaja što se tiče spoljnih poslova: kapitulacija Trećeg rajha, atomsko bombardovanje Hirošime i Nagasakija, kapitulacija Japana, kraj Drugog svetskog rata, osnivanje UN, Maršalov plan o obnovi Evrope, Trumanova doktrina o zaustavljanju širenja komunizma, početak Hladnog rata, stvaranje saveza NATO i Korejski rat. Taj rat je postao situacija bez pobednika u kojoj je poginulo preko 30.000 Amerikanca. Nakon obećanja da „će posetiti Koreju“ i stavljanjem prioriteta na rešavanje tzv. „nereda u Vašingtonu“, republikanac Dvajt D. Ajzenhauer je prekinuo dvadesetogodišnju vlast demokrata porazivši Trumanovog izbornog kandidata Edleja Stivensona na predsedničkim izborima 1953.
... dalje...
18. nedelja[uredi izvor]
Peribsen (Set-per-ib-sen - „Set-nada svih srca“) bio je staroegipatski vladar (faraon) iz druge dinastije. Vladao je u rano dinastičko doba oko 2760. godine p.n.e, najverovatnije samo Gonjim Egiptom. Dužina njegove vladavine procenjuje se na 11 do 20 godina.
Ne postoji nijedan spomenik u Egiptu koji bi mu se mogao pripisati. Svi natpisi sa njegovim imenom (serekom) su pronađeni u Abidosu, gde mu je grobnica, ili u faraonovoj pogrebnoj sobi u Sakari (8 fragmenata kamenih posuda iz kompleksa stepenaste piramide). Otisak njegovog pečata pronađen je u ruševinama Elefantine.
Peribsenov izbor Seta (bog haosa) umesto Horusa (koji simbolizuje red) za kraljevsko božanstvo bio je neobičan. To je moglo bude posledica:
- činjenice da nije vladao celim Egiptom
- nasilnog preuzimanja vlasti - smatra se da Peribsen nije bio zakoniti naslednik prestola
- revolucionarne promene u vladarskoj ideologiji - promena nije bila potpuna, jer postoje dokazi da je Peribsen koristio i atribute Horusa.
...dalje...
19. nedelja[uredi izvor]
Kontraadmiral Žil Sezar Dimon d'Irvil (franc. Jules Sébastien César Dumont d'Urville; Konde sir Noaro, 23. maj 1790 – Medon 8. maj 1842) je bio francuski istraživač i pomorski oficir, koji je učestvovao na četiri francuske ekspedicije i istraživao južni i zapadni Pacifik, Australiju, Novi Zeland i Antarktik.
...dalje...
20. nedelja[uredi izvor]
Perikle (starogrč. Περικλής, od grčkih reči peri i kleos što znači „zaokružen od slave“, rođen oko 495. p. n. e., umro 429. p. n. e.) je bio starogrčki političar, govornik i vojskovođa iz V veka p. n. e. (poznatog još i kao Zlatni vek), a naročito značajan za period između Grčko-persijskih ratova i Peloponeskog rata. Vreme njegove vladavine (461. p. n. e. — 429. p. n. e.) naziva se još i Periklovo doba i s pravom se naziva i Zlatim vekom, jer je u doba njegove vladavine Atina bila na vrhuncu svoje moći.
Perikle je iskoristio pobedu Grka nad Persijancima, kao i jačanje atinske mornarice i transformisao Delski savez u Atinsku pomorsku državu, a Atinu doveo do najveće moći i slave u njenoj dotadašnjoj istoriji. Za stratega Atine biran je 14 puta uzastopno, što nikome do tada nije uspelo. Na vojničkom planu, Periklovi vojni pohodi imali su kao glavni cilj očuvanje strateških interesa Atine i njeno jačanje, kako na kopnu, tako i na moru. Glavnu podršku u pohodima davala mu je moćna atinska mornarica koja je počela da jača još od vremena Temistokla i Kimona, sina atinskog vojskovođe i junaka Miltijada. Perikle je bio na čelu Atine sve do 429. p. n. e, druge godine Peloponeskog rata, kada je preminuo kao žrtva epidemije koja je tada pogodila Atinu.
Perikle je takođe bio veliki pokrovitelj umetnosti, književnosti i nauke i za vreme svoje vladavine pretvorio je Atinu u središte kulture i duhovnosti antičkog sveta. Podigao je neke od najlepših građevina antičkog sveta (atinski Akropolj sa Partenonom). Takođe je bio pokretač niza zakona u korist naroda, a ti zakoni su, paradoksalno, uglavnom bili na štetu aristokratije kojoj je i sam pripadao. Budući da je podržavao narodne mase, mnogi su ga nazivali populistom.
Njegovi prodemokratski stavovi najbolje se mogu videti u njegovom Posmrtnom govoru održanom u čast atinskih vojnika poginulih u Peloponeskom ratu. Govor je u potpunosti sačuvan zahvaljujući Tukididu koji je Perikla nazvao „prvim čovekom Atine“.
...dalje...
21. nedelja[uredi izvor]
Stefan Lazarević, poznat i kao Stevan Visoki (Kruševac, 1377 - Crkvine kod Mladenovca, 1427), bio je sin i naslednik srpskog kneza Lazara Hrebeljanovića, koji je poginuo u bici sa Turcima na Kosovu polju 1389. godine.
Od početka svoje samostalne vladavine 1393. godine, mladi Stefan Lazarević je bio turski vazalni knez. Na turskoj strani je učestvovao u bici kod Nikopolja 1396. kada su poražene združene evropske krstaške snage. Međutim, nakon bitke kod Angore 1402. godine, kada su Tatari porazili tursku i srpsku vojsku, i smrti sultana Bajazita I, Stefan Lazarević se okreće evropskim državama i postaje ugarski vazal.
1402. godine dobija od vizantijskog cara titulu despota, čime Srbija postaje despotovina. Žigmund Luksemburški mu je predao na upravu razrušenu Beogradsku tvrđavu, koju je on obnovio i 1403. godine proglasio svojom prestonicom. 1408. godine postaje član krstaškog viteškog reda Zmaja. 1411. godine, nakon rata protiv Bosne, Žigmund mu daje na upravljanje osvojenu Srebrenicu, poznatu po rudnicima srebra.
Pošto nije imao dece, 1426. godine na saboru u Srebrenici proglašava sestrića Đurđa Brankovića za svog naslednika. Umro je 1427. godine kod mesta Crkvine zaseoku sela Markovac, opština Mladenovac u severnoj Šumadiji.
...dalje...
22. nedelja[uredi izvor]
Ernesto Gevara de la Serna, poznatiji kao Če Gevara ili el Če (šp. Ernesto Guevara de la Serna, Che; rođen 14. juna 1928. u mestu Rosario, u Argentini, ubijen 9. oktobra 1967. u selu La Igera, u bolivijskoj provinciji Valje Grande) je bio marksistički revolucionar, kubanski gerilski vođa i teoretičar, lekar, diplomata i pisac.
Gevara je predstavljao jednu od ključnih ličnosti u revoluciji Fidela Kastra na Kubi (1956–1959), kao član pokreta „26. jul“. Nakon pobede revolucije, nekoliko godina je bio aktivan u promociji revolucije društva, putujući po svetu kao diplomata Kube, a zatim se lično angažovao u pokretima za oslobođenje od diktatorskih režima putem gerilske borbe, najpre u Kongu, za vreme vladavine Moiza Čombea, a potom u Boliviji. U Boliviji, spregom Američke obaveštajne službe i bolivijske vojske, Gevara je najpre uhvaćen, a odmah sutradan ubijen. Njegov lik, kao lik borca za oslobođenje i žrtve imperijalizma, i danas, nekoliko decenija posle njegove smrti, predstavlja jedan od glavnih simbola i ikona društvene i političke revolucije širom sveta. Kao strog vojskovođa, i potpuno posvećen svom revolucionarnom cilju sa ogromnim moralnim autoritetom nad svojim trupama, on je ostao kontroverzna ličnost od velike istorijske važnosti.
Časopis „Tajm“ proglasio je Gevaru jednim od 20 najvećih svetskih ikona i heroja u okviru 100 najuticajnijih ljudi sveta 20. veka, a čuvenu fotografiju Gevare (desno), koju je načinio Alberto „Korda“ Dijaz, Akademija umetnosti u Merilendu proglasila je „najpoznatijom fotografijom na svetu i simbolom dvadesetog veka“.
...dalje...
23. nedelja[uredi izvor]
Napoleon I Bonaparta (franc. Napoleon Bonaparte, 15. avgust 1769. — 5. maj 1821) je bio general u Francuskoj revoluciji i kao vođa bio je prvi konzul Francuske Republike od 11. novembra 1799. do 18. maja 1804. i car Francuske i kralj Italije od 18. maja 1804. do 6. aprila 1814. i onda ponovo na kratko od 20. marta do 22. juna 1815.
Napoleon je rođen na Korzici, a učio je u Francuskoj za artiljerijskog oficira. Postao je poznat u tokom Francuske revolucije, kada je kao general vodio uspešne pohode protiv Prve i Druge koalicije koje su bile usmerene protiv Francuske. Godine 1799. Napoleon je izvršio državni udar i postavio sebe za prvog konzula; pet godina kasnije je sam sebe krunisao za cara Francuske. Tokom prve decenije 19. veka, zaratio je sa skoro svakom važnijom evropskom silom, dominirajući kontinentalnom Evropom nizom pobeda - od koje su naslavnije one kod Austerlica i Fridlanda - i uspostavaljanjem saveza, imenujući bliske saradnike i članove porodice za vladare ili ministre u državama kojima su dominirali Francuzi.
Katastrofalna francuska invazija Rusije 1812. je bila prekretnica. Ovaj pohod je desetkovao njegovu Veliku armiju, koja nikada više nije obnovila svoju nekadašnju snagu. Godine 1813. Šesta koalicija ga je porazila kod Lajpciga, zauzela Francusku i primorala ga na abdikaciju u aprilu 1814. i igznanstvo na ostrvo Elbu. Nakon manje od godinu dana, Napoleon se vratio u Francusku, ponovo preuzeo kontrolu, ali je vladao 100 dana do poraza kod Vaterloa u junu 1815. Svojih zadnjih šest godina života proveo je pod britanskim nadzorom na ostrvu Sveta Jelena.
...dalje...
24. nedelja[uredi izvor]
Amenhotep III je staroegipatski vladar iz Osamnaeste dinastije. Vladao je od 1390. do 1352. godine p.n.e. Vladar je postao posle smrti svoga oca Tutmosa IV. Kao i njegov otac i deda poštovao je kult Sunca.
Dug period Amenhotepove vladavine obeležili su izuzetno blagostanje i visoki dometi u umetnosti. To je bilo vreme kada je Egipat dostigao vrhunac političke moći i umetničke zrelosti. Umro je, verovatno, u svojoj 39. godini vladavine. Nasledio ga je sin Amenhotep IV, koji će kasnije promeniti ime u Akhenaton.
Najznačajniji spomenik podignut u njegovo vreme su njegovi kolosi kod Luksora (ime Memnonovi kolosi je nastalo kasnije), par figura koje predstavljaju faraona u sedećem položaju.
...dalje...
25. nedelja[uredi izvor]
Časlav Klonimirović je bio srpski vladar koji je, najverovatnije sa titulom kneza, vladao Srbijom tokom druge četvrtine X veka. On je poslednji poznati vladar iz dinastije Vlastimirovića, koja je Srbe dovela na Balkansko poluostrvo i jedan od njenih najznačajnijih predstavnika. Tokom svoje vladavine, uspeo je, uz podršku Vizantije, da obnovi srpsku državu koju su opustošili Bugari i pretvori je u jaku državu koja je mogla da parira tadašnjoj Bugarskoj, a smatra se da je poginuo u borbama protiv Mađara na reci Savi. Podaci o njegovom životu poznati su na osnovu dela vizantijskog cara i njegovog savremenika Konstantina Porfirogenita (913—959) „O upravljanju Carstvom“, kao nekih legendarnih delova „Letopisa Popa Dukljanina“ za koje se smatra da se odnose na Časlava.
...dalje...
26. nedelja[uredi izvor]
Petar I Romanov ili Petar Veliki (rus. Пётр I Алексеевич; Пётр Великий; Moskva, 9. jun 1672. — Sankt Peterburg, 8. februar 1725 po gregorijanskom, ili 30. maj 1672. — 28. januar, 1725. po julijanskom kalendaru) bio je ruski car koji je vladao Rusijom od 7. maja (27. aprila po julijanskom kalendaru) 1682. pa sve do svoje smrti 1725.
Na presto je došao nakon mnogih dvorskih intriga i zavera. U početku je vladao zajedno sa svojim slabim i bolesnim polubratom, Ivanom V, koji je umro 1696. Nakon Ivanove smrti, kad je postao car Rusije i nemilosrdno je ugušio bilo kakav tip otpora, pa čak i u sopstvenoj porodici.
Petar je vladao sam do 1724. godine, a potom je vladao zajedno sa svojom ženom, Katarinom I Aleksejevnom. Modernizovao je u to vreme prilično zaostalu feudalnu Rusiju na društvenom, političkom, vojnom i ekonomskom planu, a u isto vreme vodio je ekspanzionističku politiku, uglavnom ka zemljama koje su izlazile na more. U toku svoje vladavine, pretvorio je Rusiju u vodeću evropsku silu tog vremena. Odbacio je titulu cara 1721. godine i zamenio je titulom „imperatora“.
...dalje...
27. nedelja[uredi izvor]
Moamer Abu Minijar el Gadafi (arap. معمر القذافي, engl. Muammar Abu Minyar al-Gaddafi, rođen 1942) je libijski vođa od 1969. Iako Gadafi nema javnu dužnost ili titulu, on ima počasnu titulu „Vodiča Prvoseptembarske Velike Revolucije Socijalističke Narodne Libijske Arapske Džamahirije“ ili „Bratski lider i vodič revolucije“.
Fadafi je početkom 1960-ih godina završio oficirsku školu u Ujedinjenom Kraljevstvu i osnovao "Savez slobodnih oficira". Sa tom organizacijom 1969. godine pučom srušio vlast kralja Idriza, da bi zatim u jednoj vojnoj-diktaturi sam preuzeo vlast u zemlji. U sledećem periodu formira od kraljevstva socijalističku državu. Njegov model socijalne države po mnogome se razlikovao od dotadašnjeg modela. Država je dobila novi naziv Socijalistička Narodna Libijska Arapska Džamahirija. Gadafi propagira unutrašnjopolitički sistem Narodnog kongresa kao direktnu demokratiju bez parlamentarizma. Godine 1976. objavio je „Zelenu knjigu“ u kojoj objavljuje svoje političke ciljeve. Istovremeno je predstavljao pojedine panarapske tačke.
Gadafi se veoma zauzima za jedinstvo arapskih zemalja. Različiti unijski planovi sa Egiptom ili sa magrebskim državama nisu mogle da se ostvare (na primjer propala Unija sa Tunisom 1974). Već nekoliko godina pokušava da ojača ujedinjenje afričkih zemalja. Na osnovu njegovog insistiranja osnovanu Afričku uniju je proglašena naslednicom Organizacije afričkog jedinstva koja za primer ima Evropsku uniju i koja bi trajno trebala da postane jedinstveni ekonomski prostor u Africi.
...dalje...
28. nedelja[uredi izvor]
Portal:Istorija/Biografija 28 2009
29. nedelja[uredi izvor]
Robert Džejms „Bobi“ Fišer (engl. Robert James „Bobby“ Fischer) (9. mart, 1943. - 17. januar 2008.) je bio velemajstor i bivši svetski šampion u šahu, koji je 1. septembra, 1972. postao prvi američki šahista koji je osvojio svetski šampionat u organizaciji Svetske šahovske federacije. Godine 1975. zvanično je izgubio titulu kada je Svetska šahovska federacija odbila njegove uslove za odbranu titule. Gari Kasparov je napisao da je od svih svetskih šampiona u šahu, jaz između Fišera i njegovih savremenika bio najveći u istoriji šaha [3].
Fišerova pobeda nad sovjetskim šampionom Borisom Spaskim za svetsku titulu u „meču stoleća“ posmatrana je kao simbolična pobeda zapada koja je podstakla međunarodnu popularnost šaha. Njegov protivnik je portretisan, posebno u Sjedinjenim Državama, kao proizvod bezličnog, mehaničkog i represivnog sistema državne kontrole, dok je Fišer bio usamljeni genije koji je pobedio sovjetsku dominaciju. Kao nacionalnom heroju, Amerikanci su bili spremni da mu oproste neobično ponašanje i poglede, i u popularnoj kulturi on je postao simbol genija čija briljantnost je bilo tako velika da ga je na kraju uništila.
Fišer nije branio svoju titulu 1975. jer nije mogao da postigne dogovor s međunarodnom šahovskom federacijom FIDE oko uslova meča. Tada je postao još povučeniji i nije igrao takmičarske mečeve sve do 1992, kada je pobedio u ponovnom meču protiv Spaskog. Takmičenje je održano u Jugoslaviji, koja je tada bila pod strogim embargom Ujedinjenih nacija.[4][5][6] Ovo je dovelo do konflikta sa vladom Sjedinjenih Država, zbog čega se nikada nije vratio u svoju rodnu zemlju.
Nakon toga je živeo u Mađarskoj, Nemačkoj, na Filipinima i u Japanu. Tokom ovog perioda davao je sve žešće antiameričke i antisemitske izjave, uprkos svom jevrejskom poreklu. U periodu između 2004. i 2005. nakon što je njegov američki pasoš povučen, japanske vlasti su ga držale devet meseci pod pretnjom izručenja. Nakon što mu je Island zagarantovao državljanstvo, japanske vlasti su ga pustile u tu zemlju, gde je živeo sve do svoje smrti 2008.[7]
...dalje...
30. nedelja[uredi izvor]
Johan Sebastijan Bah (nem. Johann Sebastian Bach, 21. mart 1685. Ajzenah — 28. jul 1750. Lajpcig) bio je nemački kompozitor, orguljaš i čembalista iz doba baroka, široko priznat kao jedan od najvećih kompozitora i stubova univerzalne kulture. Njegova dela su zapažena zbog intelektualne dubine, tehničkog savršenstva i umetničke lepote.
Potiče iz jedne od najznamenitijih muzičkih porodica, koja je proizvela preko 35 značajnih kompozitora i mnoge muzičare izvođače. Za života je bio poznat kao orguljaš i čembalista, dok je njegovo kompozitorsko stvaralaštvo bilo smatrano običnim poslom profesionalnog muzičara 15-17. veka koji je stvarao muziku za prigode na dvoru, u crkvi ili u gradu. Sa 17 godina svirao je orgulje, klavir, violinu, violu, pevao u horu i bio pomoćnik kantora. Kasnije je radio kao orguljaš, dvorski i crkveni muzičar, dirigent i učitelj. Stekao je slavu kao izvođač na orguljama i čembalu.
Johan Sebastijan Bah je jedan od najznačajnijih predstavnika univerzalnog humanizma u umetnosti. Tvorac je velikog broja muzičkih oblika koji karakterišu barok kao razdoblje. Bavio se svim žanrovima muzike osim opere. Duboko religiozan i konzervativan, u svom delu je sjedinio muzičke tradicije protestantskih horova sa tradicijama južne nemačke, italijanske i francuske škole. Razvio je polifonijski stil kasne renesanse do savršenstva.
...dalje...
31. nedelja[uredi izvor]
Vilijam Šekspir (engl. William Shakespeare, kršten 26. aprila 1564, umro 23. aprila 1616) je bio engleski pesnik i dramski pisac, koji se, prema više različitih izvora, smatra za najvećeg pisca na engleskom jeziku i dramaturga svetskog glasa. Opus njegovih dela koja su preživela do danas sastoji se od 38 pozorišnih komada, 154 soneta, dve duge narativne poeme, i nekoliko drugih poema. Njegovi pozorišni komadi bili su prevedeni na sve važnije žive jezike i prikazuju se svuda u svetu češće nego bilo koji drugi pozorišni komad.
Šekspir je rođen i odrastao je u Stratfordu na Ejvonu. Kad je imao 18 godina, oženio se Anom Hatvej (engl. Anne Hathaway), koja mu je rodila troje dece: Suzanu i blizance Hamneta i Džudit. Između 1585. i 1592. započeo je uspešnu karijeru u Londonu kao glumac, pisac i suvlasnik glumačke družine „Ljudi lorda Čamberlena“, kasnije poznatiju kao „Kraljevi ljudi“. Povukao se u Stratford verovatno oko 1613. gde je umro tri godine kasnije. Malo pisanih svedočanstava je ostalo o Šekspirovom privatnom životu i postojala su mnogobrojna nagađanja oko njegove seksualne opredeljenosti, religioznih ubeđenja i da li su dela koja mu se pripisuju u stvari napisali drugi pisci.
Šekspir je najveći deo svog opusa napisao između 1590. i 1613. Njegova rana dela su uglavnom komedije i istorije, rodovi koje je on uzdigao do savršenstva do kraja 16. veka. Zatim je pisao tragedije do otprilike 1608. U tom periodu su nastali „Hamlet“, „Kralj Lir“ ili „Magbet“, pozorišni komadi koji se ubrajaju u najbolje pozorišne komade na engleskom jeziku. U svom poznom periodu pisao je tragikomedije i sarađivao sa ostalim dramskim piscima. Mnoga od njegovih dela su bila objavljena još za njegovog života u izdanjima različitog kvaliteta i tačnosti. Godine 1623. dvojica njegovih kolega objavila su „Prvi folio“, zbirku njegovih dramskih dela koja su uključivala sve osim dve drame koje su u novije vreme priznate kao Šekspirove.
Šekspir je bio ugledan pesnik i pozorišni pisac još za života, ali njegova reputacija nije dostigla današnje razmere pre 19. veka. Romantičari su naročito isticali Šekspirovu genijalnost, a viktorijanci su ga slavili gotovo kao idola[6]. U 20. veku Šekspir se neprestalno iznova otkriva, a njegova dela se stalno prikazuju u različitim kulturnim i političkim kontekstima širom sveta.
...dalje...
32. nedelja[uredi izvor]
Elija Sofija (rođena oko 530. god. - umrla 602? god.) je bila supruga istočnorimskog (vizantijskog) cara Justina II (565.-578.). Za budućeg vladara se udala zahvaljujući uticaju svoje tetke Teodore, supruge Justinovog ujaka Justinijana I, ali je i posle Justinove smrti zadržala titulu avguste i veliki uticaj na dvoru i u politici.
Carica Sofija je predstavljala neobičnu pojavu u dotadašnjoj vizantijskoj istoriji. Od samog početka se pokazala kao energična i vlastoljubiva žena. U tom svetlu treba posmatrati njeno odricanje od monofizitizma i kasnije često mešanje u Justinovu politiku. Izvori negativno prikazuju Sofijinu ličnost i poteze, tako da je teško steći realnu sliku. Ipak, izgleda da je Sofija u braku sa Justinom bila dominantniji partner, ali kasnije nije bila uspešna u pokušajima da svoj položaj avguste učvrsti novim brakom. Ipak, na različite načine ostala je dugo vremena vrlo uticajna i moćna. Supruga Tiberija II Konstantina, Inona je se opravdano plašila, ali je posle njene smrti 594. Sofija ipak našla zajednički jezik sa Konstantinom. Sudeći po predstavama na novcu i pojedinim vestima iz izvora, Sofija je uživala položaj Justinove savladarke koji je donosio moć i slobodu kakvu nije imala ni njena slavna tetka Teodora.
...dalje...
33. nedelja[uredi izvor]
Marko Furije Kamil (lat: Marcus Furius Camillus, rođ. oko 446.-umro 365. god. pre Hr.) bio je polulegendarni rimski državnik i vojskovođa, slavljen u kasnijoj tradiciji kao Drugi osnivač Rima. Po istoričaru Titu Liviju, koji je bio savremenik prvog rimskog cara Avgusta, Kamil je 403. pre Hr. bio cenzor, pet puta je biran za diktatora i četiri puta je slavio trujumf.
Kamil se danas smatra prvim rimskim državnikom čije se postojanje može smatrati verodostojnim. Naravno, mnogi delovi rimske istorije prve polovine 4. veka pre Hrista i Kamilove biografije mnogu se smatrati apokrifnim. Ipak, Kamilove vojne uspehe u borbi sa italskim plemenima i Galima ne bi trebalo dovoditi u pitanje.
...dalje...
34. nedelja[uredi izvor]
Konstantin Jozef Jireček (češ. Konstantin Josef Jireček; Beč, 24. jul 1854 — Beč, 10. januar 1918) bio je češki istoričar i univerzitetski profesor. Svoj rad je posvetio izučavanju do tada malo poznate prošlosti balkanskih država i naroda, naročito Bugara i Srba.
Za poziv istoričara, prema porodičnoj tradiciji Jirečeka i Šafarika se opredelio i spremao još od rane mladosti. U nauku ga je uveo Đuro Daničić. Kao gimnazijalac i student je objavio niz prikaza iz književnosti južnoslovenskih naroda. U Pragu je studirao istoriju, geografiju i filologiju. Doktorskom disertacijom „Istorija bugarskog naroda” (1876), stekao je svetsku slavu.
Posebno ga je zanimalo arhivsko istraživanje. Izučavao je i prikupljao izvornu građu u dalmatinskim arhivima, naročito Dubrovnika, na čije je bogatstvo prvi skrenuo pažnju, kao i po Kneževini Bugarskoj i Istočnoj Rumeliji.
...dalje...
35. nedelja[uredi izvor]
Isidor Seviljski (šp. San Isidro или San Isidoro de Sevilla; lat. Isidorus Hispalensis) je bio seviljski nadbiskup tokom više od tri decenije i smatra se jednim od najučenijih ljudi srednjeg veka. Rođen je 560. godine, a umro je 4. aprila 636. Svi kasniji srednjovekovni istorijski spisi o Hispaniji bazirani su na njegovim delima.
U vreme dezintegracije klasične kulture, aristokratskog nasilja i nepismenosti, učestvovao je u preobraćanju vizigotskih kraljeva arijanaca u pravoverno hrišćanstvo, prvo zajedno sa svojim bratom, Leandrom Seviljskim, a nakon bratovljeve smrti, i sam. Kao i Leandar, imao je veoma važnu ulogu u Saborima u Toledu i Sevilji. Može se reći da zahvaljujući radu ova dva prosvetitelja, moderni istoričari danas smatraju da je vizigotsko zakonodavstvo, rezultat tih sabora, izvršilo veliki uticaj na začetke parlamentarne države.
...dalje...
36. nedelja[uredi izvor]
Mihail Sergejevič Gorbačov (rus. Михаил Сергеевич Горбачёв) (rođen 2. marta 1931) je bio vođa Sovjetskog Saveza od 1985. do 1991. Njegov pokušaj reformi je doveo do kraja Hladnog rata, ali je takođe doveo i do kraja vrhovne političke vlasti Komunističke partije Sovjetskog Saveza (KPSS) i do raspada Sovjetskog Saveza. Nagrađen je Nobelovom nagradom za mir 1990.
...dalje...
37. nedelja[uredi izvor]
Andronik I Komnin (grč. Ανδρόνικος Α’ Κομνηνός; rođ. oko 1120, ubijen posle 12. septembra 1185) bio je poslednji vizantijski car iz porodice Komnina. Ponajbolje je ostao upamćen po burnom načinu života pre dolaska na presto, dok je kao vladar od 1183. do 1185. bio surovi protivnik plemstva što ga je na kraju i koštalo života.
...dalje...
38. nedelja[uredi izvor]
Džejms Klivlend „Džesi“ Ovens (12. septembar 1913 – 31. mart 1980), je slavni američki atletičar, koji je ostao upamćen po svom četvorostrukom trijumfu na Olimpijskim igrama u Berlinu, 1936. godine, gde je bio prva zvezda igara.
...dalje...
39. nedelja[uredi izvor]
Kristifor Kolumbo (ital. Cristoforo Colombo, šp. Cristóbal Colón, engl. Christopher Columbus) ; (1451. - 20. maj 1506.) je bio istraživač i trgovac koji je prvi prešao Atlantski okean i otkrio Ameriku 1492. godine pod zastavom Kastilje (Španija). On je verovao da je Zemlja relativno mala lopta i tvrdio je da se brodom može doći do Dalekog istoka ploveći na zapad. Njegova pogrešna procena Zemljinog obima i, u skladu s time, pogrešno proračunate zalihe hrane i pića ponetih na put, mogle su da dovedu do propasti njegove ekspedicije, ali, na sreću, na putu mu "se isprečio" u to vreme nepoznati kontinent Amerika.
Ipak Kolumbo je umro misleći da je otkrio put za Indiju, a ne novi kontinent, Ameriku, kako je kasnije dokazao Amerigo Vespuči, po kome je kasnije ovaj kontinent i dobio ime.
...dalje...
40. nedelja[uredi izvor]
Anastazija Nikolajevna Romanov (rus. Великая Княжна Анастасия Николаевна Романова), (18. jun 1901 — 17. jul 1918) je bila najmlađa kćerka cara Nikolaja II Romanova, poslednjeg imperatora cijele Rusije. Njena puna titula je bila velika kneginja Anastasija Nikolajevna Romanov.
Anastasija je bila mlađa sestra velike kneginje Olge, velike kneginje Tatjane i velike kneginje Marije. Starija je sestra prestolonaslednika Alekseja Nikolajevića. Pretpostavlja se da su je ubili boljševici 17. jula 1918. zajedno sa njenom porodicom. Ipak neprekidno su kružile glasine da je uspela pobeći 1918. Nekoliko žena je tvrdilo da one predstavljaju Anastaziju. Najčuvenija od njih je bila Ana Anderson, čije telo je kremirano 1984. Nekoliko ljudi, koji su poznavali pravu Anastaziju podržali su tvrdnju Ane Anderson da je ona prava Anastazija. Testiranjem DNK ostataka Ane Anderson 1994. pokazalo se da ona nije Anastazija.
...dalje...
41. nedelja[uredi izvor]
Migel de Servantes Saavedra (šp. Miguel de Cervantes Saavedra; Alkala de Enares, 29. septembar 1547. — Madrid, 23. april 1616) je bio španski pesnik, dramaturg i iznad svega prozni pisac. Smatra se jednom od najvećih figura španske književnosti. Prema svojim delima, pripada kako renesansi, tako i baroku i Zlatnom veku španske književnosti i na neki način predstavlja sintezu ova dva pravca. U svetu je poznat kao autor prvog modernog romana i najprevođenije knjige posle Biblije, Veleumnog plemića, Don Kihota od Manče. Bio je svedok vrhunca moći i početka opadanja velike španske imperije koja se u to doba prostirala na tri kontinenta.
...dalje...
42. nedelja[uredi izvor]
Bogdan Hmeljnicki (oko 1595—6. avgust 1657) je bio hetman zaporoških kozaka u Ukrajini. Predvodio je pobunu protiv magnata Poljsko-litvanske unije od 1648. do 1654. godine. Cilj mu je bio da stvori nezavisnu kozačku državu. Sa carskom Rusijom je sklopio 1654. sporazum o zajedničkom caru, pa je tako Ukrajina ujedinjena sa Rusijom.
...dalje...
43. nedelja[uredi izvor]
Gaj Julije Cezar Oktavijan Avgust (lat. Gaius Julius Caesar Octavianus Augustus; 23. septembra 63. p. n. e. - 19. avgust 14) bio je prvi rimski car. Pravo ime mu je bilo kao Gaj Oktavije, ali kasnije kada ga je usvojio Julije Cezar, njegovo ime je glasilo: Gaj Julije Cezar Oktavijan. Iako je bio prvi car, u njegovo vreme su uglavnom sačuvane sve institucije Republike, pa se mehanizam Avgustove vladavine oslanjao na njegov lični prestiž (kako sam kaže u Delima božanskog Avgusta), a ne na autokratski ili diktatorski lični režim. "Avgust" je jedna počasna titula koju je on dobio u času stupanja na vlast, 27. godine p. n. e. Augustus na latinskom znači uzvišeni (misli se u religioznom smislu). Kasnije je to postala titula svih rimskih careva koji su ga nasledili.
Oktavijan Avgust je verovatno najvažnija ličnost u rimskoj istoriji. Tokom svog dugog života i spektakularne karijere, on je zaustavio osipanje rimske Republike i na novoj, čvršćoj osnovi uspostavio novi oblik vlasti koji se održao sledećih tri stotine godina. Ovaj novi poredak, principat, obezbedio je Rimu seriju careva koji su vladali u snažnoj državi, koja nije imala pravu konkurenciju u drugim državama.
...dalje...
44. nedelja[uredi izvor]
Džejms Daglas Morison (engl. James Douglas Morrison) je bio američki pevač, tekstopisac, pisac i pesnik. Rođen je u Melburnu, Florida 8. decembra 1943, a umro je 3. jula 1971. u Parizu. Bio je pevač i vođa rok grupe Dorsi i smatran je za jednog od najharizmatičnijih pevača u istoriji rok muzike. Takođe je i autor nekoliko knjiga pesama, kratkih dokumentarnih filmova i ranih muzičkih spotova. Morisonova smrt u 27. godini je zaprepastila njegove obožavatelje. Okolnosti njegove smrti i tajna sahrana su bile predmet beskrajnih glasina i igrali su značajnu ulogu u mistici koja nastavlja da ga okružuje.
...dalje...
45. nedelja[uredi izvor]
Spiridon "Spiros" Luis (grč. Σπυρίδων "Σπύρος" Λούης; rođ. 12. januara 1873. - umro 26. marta 1940.) bio je grčki vodonoša koji je na Prvim modernim Olimpijskim igrama u Atini 1896. godine pobedio u maratonu i nakon toga je postao nacionalni junak.
Posle pobedničkog slavlja Luis se povukao u svoje rodno mesto gde je nastavio da vodi povučen život prvo kao zemljoradnik, zatim zakratko i kao policajac. Kada je 1926. uhapšen pod optužbama da je falsifikovao vojnu dokumentaciju, završio je u zatvoru na godinu dana. Luis je najposle oslobođen optužbi, a njegovo hapšenje je uzrokovalo bes grčke štampe.
Njegovo poslednje javno pojavljivanje bilo je 1936. godine kada je pozvan kao počasni gost u Berlin na Jedanaeste olimpijske igre. Tokom svečanosti otvaranja, na kojoj je nosio grčku zastavu, Luisa je primio nemački kancelar Adolf Hitler kome je nekadašnji maratonac uručio maslinovu grančicu iz Olimpije kao simbol mira.
Luis je umro 26. marta 1940. godine, nekoliko meseci pre Musolinijeve invazije na Grčku. Veliki broj sportskih klubova i udruženja u Grčkoj i među grčkom dijasporom nose njegovo ime. Najpoznatiji sportski objekat koji nosi ime Spiridona Luisa je Olimpijski stadion u Atini na kome su 2004. održane letnje olimpijske igre.
...dalje...
46. nedelja[uredi izvor]
Rudolf II (nem. Rudolf II.; Beč, 18. jul 1552 — Prag, 20. januar 1612) je bio vladar iz dinastije Habzburga, kralj Ugarske (1572–1608), kralj Češke (kao Rudolf II, 1575–1611), nadvojvoda Austrije (1576–1608) i car Svetog rimskog carstva (1576–1612).
Rudolf II je bio veoma nezainteresovan za vladarske obaveze i poslove, ali je bio veliki ljubitelj i pokrovitelj nauke i umetnosti. Na njegovom dvoru boravili su, kao dvorski astronomi i astrolozi, Tiho Brahe i Johan Kepler, kao i niz značajnih manirističkih umetnika.
...dalje...
47. nedelja[uredi izvor]
Mavro Orbin (1563—1610) je bio dubrovački benediktinski monah i istoričar 16. veka, koji je postao slavan zahvaljujući svom čuvenom delu IL REGNO DEGLI SLAVI (Kraljevstvo Slovena). U njemu govori o slavi i veličini „slovenske nacije" i nastoji da za učeni svet na Zapadu prikaže prošlost tog naroda.
Rođen je u Dubrovniku 1563, u trgovačkoj porodici poreklom iz Kotora i dobio je ime Frano. Sa 15 godina je stupio u benediktinski red i uzeo monaško ime Mavro, veoma popularno među benediktincima. Proveo je iskušenički period u manastiru Svete Marije na ostrvu Mljetu koje se nalazilo pod vlašću Dubrovnika. U manastiru je i započeo svoju književnu delatnost. Pre 1590. napisao je delo DE ULTIMO FINAE HUMANAE VITAE VEL SUMMO BONO; ono ni do dan danas nije objavljeno, teološkog je karaktera i njegov rukopis se čuva u univerzitetskoj biblioteci u Padovi. U njemu nema nagoveštaja da se autor interesuje za istoriju. Posvećeno je Orbinovom budućem meceni Marinu Bobaljeviću, bogatom plemiću iz Dubrovnika, koji će biti pokrovitelj Orbinovog glavno delo.
...dalje...
48. nedelja[uredi izvor]
Patrijarh srpski Pavle (Kućanci, 11. septembar 1914 — Beograd, 15. novembar 2009) je bio poglavar Srpske pravoslavne crkve od 1990. do 2009. godine. Njegovo puno ime i titula su glasili „Njegova svetost arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački, patrijarh srpski G.G. Pavle“.
1. decembra 1990. je izabran za patrijarha Srpske pravoslavne crkve, ustoličen je sutradan 2. decembra u Sabornoj crkvi u Beogradu od strane 12 episkopa, 12 sveštenika i 13 đakona. Izbor je obavljen za života prethodnog patrijarha Germana i bez njegove saglasnosti. Pavlovo ime se našlo na listi kandidata u devetom krugu glasanja. Dovoljan broj glasova za ulazak na listu kandidata u prvom krugu dobili su episkop šumadijski Sava i episkop žički Stefan, a tek u devetom krugu „cenzus“ je prešao i episkop raško-prizrenski Pavle. Posle toga, po tzv. apostolskom načinu biranja, koverte sa imenima trojice kandidata stavljene su na Jevanđelje, arhimandrit tronoški Antonije Đurđević ih je promešao i potom izvukao koverat sa imenom patrijarha. Najstariji prisutni velikodostojnik mitropolit sarajevski Vladislav otvorio je koverat i pročitao ime. Mitropolit Vladislav je bio patrijarhov školski drug iz bogoslovije u Sarajevu, a arhimandrit Antonije zajedno sa njim sabrat manastira Rače. Novi 44. patrijarh SPC tada je rekao:
Moje su snage slabe, to svi znate. Ja se u njih ne nadam. Nadam se u vašu pomoć, kažem i ponavljam, u pomoć Božju kojom me je On i do sada držao. Neka bude Bogu na slavu i na korist Njegovoj crkvi i našem napaćenom narodu u ova teška vremena. Mi nemamo nikakav program patrijaršijske delatnosti, naš program je Jevanđelje Hristovo.
...dalje...
49. nedelja[uredi izvor]
Vaclav IV (češ. Václav, nem. Wenzel; 26. februar 1361 – 16. avgust 1419) bio je kralj Nemačke od 1376. i kralj Češke od 1378. godine. Bio je treći kralj Češke i drugi kralj Nemačke iz dinastije Luksemburga. Iako je bio izabran za kralja Nemačke nikada nije bio krunisan za cara Svetog rimskog carstva. Kneževi izbornici su ga 1400. svrgnuli sa pozicije kralja Nemačke, ali je Vaclav sve do smrti vladao Češkom.
...dalje...
50. nedelja[uredi izvor]
Dimitrije Davidović (Zemun, 23.10.1789 — Smederevo, 6.4.1838) bio je srpski političar i diplomata, ustavopisac, novinar i publicista. Davidović je karijeru u Srbiji započeo kao lekar i knežev privatni (porodični) sekretar, nastavio kao knežev državni sekretar, istakao se u Stambolu kao diplomata, da bi svoju delatnost krunisao pisanjem Sretenjskog ustava i stekao položaj popečitelja (ministra). Dimitrije Davidović je uspeo da postane prva ličnost uz kneza Miloša Obrenovića.
...dalje...
51. nedelja[uredi izvor]
Đerđ Doža (mađ. Dózsa György ili mađ. György Székely, rum. Gheorghe Doja), rođen oko 1470. u Dalnoku, Erdelj, Mađarska a umro 1514. godine, Temišvar. Sekelj poreklom i vojnik profesijom, Doža je upamćen kao predvodnik seljačke bune protiv mađarskih zemljodržaca i vlastele. Bio je zarobljen, mučen i pogubljen zajedno sa svojim sledbenicima. U narodu sećanje na njega je kao na hrišćanina, mučenika i borca protiv nepravde.
...dalje...
52. nedelja[uredi izvor]
Mihailo Vojislavljević je bio prvi srpski (slovenski) kralj koji je vladao Zetom od sredine XI veka do 1081. godine i uzdigao je na rang kraljevine 1077. godine za šta je dobio potvrdu od pape Grgura VII (1073 - 1085). Tokom svoje vladavine, on je očuvao i učvrstio državu svoga oca Stefana Vojislava, pretvorivši je u regionalnu silu koja aktivno učestvuje u međunarodnoj politici, povezujući se sa Normanima i Papstvom.
...dalje...
53. nedelja[uredi izvor]
Sava Vladislavić Raguzinski ili „grof Raguzinski ili Ilirski“ (rus. Са́вва Луки́ч Рагузи́нский-Владиславич, граф Рагузинский или Иллирийский, Jasenik 1668. - Sankt Peterburg 1738) bio je srpski trgovac i avanturista, koji je kasnije otišao u Rusiju i ušao u službu ruskog cara Petra Velikog. Poverene su mu mnoge diplomatske misije u Carigradu, Rimu i Pekingu. Njegovo najznačajnije delo bio je Kjahtinski dogovor, koji je regulisao odnose Rusije i Kine sve do sredine 19. veka.
...dalje...