Портал:Crna Gora/Biografija
Biografija članci [uredi izvor]
01. nedelja[uredi izvor]
Petar II Petrović Njegoš (1/13. novembar 1813 — 19/31. oktobar 1851) bio je vladika crnogorski i brdski, poglavar Stare Crne Gore i Brda od 1830. do 1851. godine, književnik i filozof. Smatra se jednim od najvećih srpskih i crnogorskih pjesnika i filozofa.
Rođen je u selu Njeguši, blizu Cetinja, kao Radoje „Rade” Tomov Petrović, a obrazovao se u nekoliko manastira u Crnoj Gori i postao je duhovni i svetovni vođa Crne Gore nakon smrti svog strica Petra I. Pošto je uklonio sve početne unutrašnje protivnike svojoj vladavini, skoncentrisao se na ujedinjavanje crnogorskih plemena i uspostavljanje centralizovane države. Uveo je redovne poreze i niz novih zakona da zamijene one koje su njegovi prethodnici uveli mnogo prije njega. Uvođenje poreza je bilo nepopularno među crnogorskim plemenima i zbog toga je tokom njegove vladavine izbilo nekoliko buna. Njegova vladavina je takođe bila obilježena stalnim političkim i vojnim sukobom sa Osmanskim carstvom i njegovim pokušajima da proširi teritoriju Crne Gore uz dobijanje bezuslovnog priznanja od Visoke porte.
Poštovan je kao pjesnik i filozof, a najpoznatiji je po svojoj epskoj poemi „Gorski vijenac“, koja se smatra za remek-djelo srpske i južnoslovenske književnosti, a u Beču je ocijenjeno kao „manuskript genijalnog tvorca“. Druga njegova važna djela su „Luča mikrokozma“, „Ogledalo srpsko“ i „Lažni car Šćepan Mali“.
Sahranjen je u maloj kapeli na Lovćenu, koju su srušili Austrougari u Prvom svjetskom ratu. Njegovi ostaci su premješteni u Cetinjski manastir, a potom u obnovljenu kapelu 1925. godine. Kapela je uz podršku jugoslovenske vlade 1974. zamijenjena Meštrovićevim mauzolejom. Kanonizovan je na nivou Mitropolije Crnogorsko-primorske i uveden u red svetitelja kao Sveti Mitropolit Petar Drugi Lovćenski Tajnovidac, a 19. maj je ustanovljen kao datum praznovanja.
02. nedelja[uredi izvor]
Grbljanin iz Bratešića, kapetan Stevan Vukotić (1800- 1833) iz Bratešića (Grbalj) je bio prvi Južni Sloven koji je oplovio oko svijeta.
Stevan Vukotić je imao svega 23 godine kada je 1823. g. krenuo na put oko svijeta kao navigacioni oficir. Bilo je to više do tri decenije prije Visina. Istina, on je plovio pod ruskom zastavom, a Visin pod austrijskom. Visin je glorifikovan kao "naš" junak, a Vukotić je zanemaren kao da nije naš.
Kada je proslavljeni ruski zastavnik Jovan Vukotić, nakon osvajanja Korčule od Napoleonovih Francuza, poveo sinove i sinovce na školovanje u Rusiju, među njima je bio i Stevan Mihajlov Vukotić. Kao kadet u Pomorskom korpusu ruske ratne mornarice na Krimu, Stevan je znatno odskakao od svojih kolega. Po godinama je bio na začelju, a po uspjehu na čelu svoje klase. Imao je 20 godina kada je njegova klasa proizvedena u čin garde marina. I u službi je napredovao kao što se isticao u školi. Nakon tri godine prakse od završetka školovanja, vanredno je proizveden u navigacionog oficira, dok su ostali iz njegove klase u taj čin proizvedeni 2 do 4 godine kasnije.
Unapređenje Stevana Vukotića je bilo vezano za složeni poduhvat koji se priprema. Najboljem u klasi Stevanu, ukazano je povjerenje da kao navigacioni oficir vodi istraživački brod "Predprijatije" u stručnoj ekskurziji. Brod je imao 140 članova posade i 5 naučnika. Glavni cilj ekskurzije je bio put oko svijeta. To je bila i provjera osposobljenosti posade svakog na svom zadatku, od čega je zavisilo napredovanje u viša zvanja i činove. Naravno, provjeravana je i Stevanova sposobnost i primjena u praksi stečenih znanja. Takva putovanja su uvijek prilika ne samo da se provjere nego da se i prošire znanja. Čast za ukazano povjerenje je bila utoliko veća što je Stevan Vukotić tada tek bio napunio 23 godine.
03. nedelja[uredi izvor]
Puniša Račić (12. jula 1886. godine, Slatina, Osmansko carstvo - oktobar 1944. godine, Beograd, Jugoslavija) je bio srpski političar iz Crne Gore, koji je kao narodni poslanik u skupštini Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 20. juna 1928. godine ubio grupu hrvatskih narodnih poslanika na čelu sa Stjepanom Radićem, osnivačem Hrvatske seljačke stranke.
Poslije nekog vremena, Puniša Račić se pojavio u kabinetu ministra unutrašnjih djela dr Antona Korošeca, koji je odbio da ga primi. Ovaj čin je ostavio mnogo pitanja u vezi sa događajem, pa samim tim i puno teorija zavjera. Ostalo je otvoreno pitanje kakva je uloga Korošeca u atentatu, da li je atentat bio isplaniran i jesu li vlasti namjerno unajmile Punišu Račića u namjeri da se silom obračunaju sa liderima opozicije koji su onemogućavali svaki rad parlamenta, a pretpostavke su samo nastavile da se nižu. Tada ga je šef kabineta, Dragan Bojović, čim je doznao da je došao u zgradu, sa dvojicom žandarma uhapsio i sproveo u Upravu grada Beograda. Puniša Račić se mirno predao žandarmeriji i izjavio da nije imao nikakve namjere da bježi ili se skriva, već da je samo htio da obavijesti porodicu i svoje birače o svom činu, uputivši im pismo:
| „ | Draga braćo Srbi iz Crne Gore, birali ste me i izabrali za svoga poslanika protiv volje vlade i režima... Ja sam do danas povjerenu mi dužnost savjesno i predano vršio... Radeći to za vas, pravio sam se manji od makova zrna, a skromniji od svake djevojke, kad sam ja lično bio u pitanju... Ali kad su bili vaši moralni i materijalni interesi ja sam bio pravi Srbin Crnogorac... Danas su me radićevci izazvali napadajući na moju čast i nacionalno osjećanje, te sam se onemogućio da vas dalje predstavljam. Crnogorcima i ne bi trebao predstavnik koji nema ponosa, osjećanja časti, čojstva i junaštva... Hvala vam, braćo, na povjerenju! | ” |
04. nedelja[uredi izvor]
Danilo I Petrović Njegoš (Njeguši 6. jun 1826 — Kotor 13. avgust 1860) bio je knjaz Knjaževine Crne Gore. Poslije smrti Petra II Petrović Njegoša, Senat i skup glavara proglasili su ga 1. januara 1852. godine za vladara Crne Gore, a Petar II ga je odredio za svog nasljednika. Dana 1. marta 1852, Senat je po odluci Sveopšteg crnogorskog zbora odlučio da Crna Gora postane nasljedno knjaževstvo.
U vrijeme svoje vladavine, preduzeo je brojne mjere na unutrašnjem i na spoljašnjem planu. Podsticao je društveno-ekonomske tokove, kako bi svoju zemlju uveo u moderno građansko društvo. Na nacionalno političkom planu, kao i njegovi prethodnici, stremio je oslobađanju svih porobljenih južnoslovenskih naroda. Žestoko se obračunavao sa plemenskim separatizmom i odbijanjem plemena da plaćaju porez. Surovo je ugušio pobunu Bjelopavlića. Izvršio je poharu Kuča, kada je crnogorska vojska, kojom je komandovao njegov brat vojvoda Mirko, kaznila stanovništvo zbog pobune, ubijajući sve od djece u kolijevci do staraca. Ukinuo je mnoge naslijeđene i necivilizovane običaje, kao što je odsijecanje turske glave i izlaganje iznad Cetinjskog manastira, dovođenje živog roba, otmica djevojaka... Godine 1855, na njegovu inicijativu donesen je „Zakonik Danila I, gospodara Crne Gore i Brda“ kasnije poznat kao „Danilov zakonik“, koji je štampan u Novom Sadu a potom i u Francuskoj, Italiji i Poljskoj.
Više puta se sukobio sa Osmanskim Carstvom, a uveo je i Orden knjaza Danila I, za podvige u ratu protiv Turske 1852-1853.
U avgustu 1860. ubijen je u Kotoru, a atentat je izvršio Todor Kadić.
05. nedelja[uredi izvor]
.jpg)
Milojko Spajić (Pljevlja, 24. septembar 1987) crnogorski je političar i ekonomista, magistar finansijskog inženjeringa. Završio je Pljevaljsku gimnaziju kao jedan od najboljih đaka i nastavio školovanje na Osaka univerzitetu u Japanu, gdje je studirao ekonometriku na japanskom jeziku kao stipendista Vlade Japana. U okviru razmjene studenata, studirao je i na kineskom tehničkom Univerzitetu Đinghua. Zvanje magistra stekao je, takođe kao stipendista, u Francuskoj na HEK biznis univerzitetu.
Nakon školovanja, radio je u SAD-u na Vol stritu, kao i u Parizu i Tokiju. Tokom ljeta 2020. godine radio je i za Goldman Saks, globalnu bankarsku grupaciju koja se bavi investicionim bankarstvom, trgovinom hartija od vrijednosti i drugim finansijskim uslugama.
Kao nestranačka ličnost, nakon parlamentarnih izbora 2020. godine bio je član ekspertske vlade Zdravka Krivokapića, obavljajući funkciju ministra finansija i socijalnog staranja.
Kandidovao se za predsjednika Crne Gore na izborima 2023, ali mu je kandidatura odbijena nakon što je utvrđeno da ima i srpsko državljanstvo. Na Parlamentarnim izborima 2023. bio je lider stranke Evropa Sad, koja je osvojila najviše mandata, a 31. oktobra 2023. počeo je da obavlja funkciju Premijera Crne Gore.
06. nedelja[uredi izvor]
.jpg)
Amfilohije (svetovno Risto Radović; Bare Radovića, 7. januar 1938 — Podgorica, 30. oktobar 2020) bio je mitropolit crnogorsko-primorski i episkop banatski (1985—1990). Njegova počasna i liturgijska titula je glasila: arhiepiskop cetinjski, mitropolit crnogorsko-primorski, zetsko-brdski i skenderijski i egzarh sveštenog trona pećkog.
Rođen je kao Risto Radović, sin Ćira i Mileve Radović, na Božić 7. januara 1938. Završio je Bogosloviju Svetog Save u Beogradu. Na Bogoslovskom fakultetu Srpske pravoslavne crkve u Beogradu diplomirao je 1962. godine. Zamonašio se 1967. u Grčkoj, gdje je 21. jula 1968. postao jeromonah. Po povratku u Beograd je izabran za dekana Bogoslovskog fakulteta i vanrednog profesora, a krajem 1985. rukopoložen je u čin episkopa i postavljen na katedri episkopa banatskih sa sjedištem u Vršcu, odakle je uoči Božića 1991. došao na Cetinje u ustoličen je za mitropolita crnogorsko-primorskog, zetsko-brdskog i skenderijskog, i egzarha sveštenoga trona pećkog, preuzevši titulu kojom se prije mitropolita Amfilohija služio Vasilije Petrović Njegoš. Godine 1992. pokrenuo je glasilo Crnogorsko-primorske mitropolije Svetigora, a 1998. pokrenuo je i Radio Svetigora.
Predavao je na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu od 1980. do 2005, kada se povukao zbog brojnih obaveza. Pored teologije i filozofije, bavio se esejistikom i prevodilaštvom i uredio je zbornik Jagnje Božije i zvijer iz bezdana 1996. Po prvi put u istoriji mitropolije crnogorsko-primorske, 1993. su je posjetila dva najistaknutija patrijarha — carigradski i ruski. Nakon hospitalizacije patrijarha Pavla 2007. godine, Sveti arhijerejski sabor odlučio je da privremeno prenese dužnosti patrijarha srpskog na Sveti arhijerejski sinod na čijem je čelu bio mitropolit Amfilohije, kao zamjenikom patrijarha. Nakon smrti patrijarha Pavla 2009. na vanrednoj sjednici Svetog arhijerejskog sinoda izabran je za mjestobljustitelja patrijaraškog trona i bio je drugi po rangu među episkopima u hijerarhiji SPC, odmah nakon patrijarha srpskog. Počasni doktorat Instituta Svetog Sergija u Parizu dobio je u februaru 2012. godine.
Zbog bliskosti sa narodom, dobio je nadimak „Đed” ili „Đedo”. Godine 2020. umro je poslije kraće bolesti izazvane virusom kovid 19. Sahranjen je u kripti Saborne crkve Hristovog vaskrsenja u Podgorici 1. novembra 2020. godine. Nakon njegove smrti objavljena je knjiga priča, anegdota i legendi književnika Dragana Lakićevića pod naslovom „Štap mitroplita Amfilohija“. Novinar Perica Đaković je 2022. objavio knjigu intervjua sa mitropolitom Amfilohijem pod nazivom Morački jasnovidac.
07. nedelja[uredi izvor]
Nikola I Petrović Njegoš (Njeguši, 7/19. oktobar 1841 — Antib, 2. mart 1921) bio je knjaz Crne Gore u periodu 1860—1910. i kralj u periodu 1910—1918. iz dinastije Petrović Njegoš.
Naslijedio je na crnogorskom prijestolu svog strica, knjaza Danila. Za vrijeme njegove vladavine Crna Gora je Berlinskim sporazumom 13. jula 1878, poslije Crnogorsko-turskog rata, dobila međunarodno priznanje i teritorijalno proširenje. Dalja teritorijalna proširenja Crne Gore uslijedila su nakon balkanskih ratova (1912—1913).
Nikola I je reformisao državnu upravu, ustanovio Ministarski savjet, osavremenio vojsku, Opštim imovinskim zakonikom udario temelj pravnom sistemu i otvorio vrata stranim investicijama. Godine 1905. oktroisao je Ustav Knjaževine Crne Gore nakon čega je i sazvana Narodna skupština. Vladao autokratski, zbog čega je u stekao brojne neprijatelje u državi. Bio je veliki pristalica srpstva i želio je ujedinjenje Srba i drugih Južnih Slovena na čelu sa dinastijom Petrović Njegoš, zbog čega je bio u sukobu sa drugom srpskom dinastijom Karađorđević.
Nakon Majskog prevrata 1903. godine i gašenja dinastije Obrenović, širio je uticaj na političare iz Kraljevine Srbije. U tom periodu otvoreno je iskazivao pretenzije da bude kralj tzv. Kraljevine Srbije i Crne Gore.
U Prvom svjetskom ratu objavio je rat Austrougarskoj, kojoj je Kraljevina Crna Gora pružila otpor, ali je kapitulirala u januaru 1916.
Kralj Nikola se sa Vladom i Dvorom sklonio u Francusku, u egzil iz kojeg se nikada nije vratio. Poslije završetka rata zbačen je sa vlasti na Podgoričkoj skupštini. Umro je izolovan u emigraciji, a sahranjen je u ruskoj crkvi u Sanremu. Njegovi posmrtni ostaci i ostaci njegove supruge kraljice Milene Petrović Njegoš su 1989. vraćeni i sahranjeni na Cetinju, u Dvorskoj crkvi na Ćipuru.
08. nedelja[uredi izvor]
Janko Vukotić (Čevo, 18. februar 1866 — Beograd, 4. februar 1927) je bio 8. ozrnićki serdar (1907), divizijar (1914), predsednik vlade, vojni ministar (1905, 1913) i načelnik štaba Vrhovne komande (1913) Kraljevine Crne Gore, general-ađutant kralja Nikole i armijski general (1926), član Vojnog saveta i ađutant kralja Aleksandra Karađorđevića u vojsci Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca.
Od 1905. je član Državnog ratnog saveta, a punu afirmaciju dostigao je u balkanskim ratovima. U Prvom balkanskom ratu Janko Vukotić komandovao je Istočnim odredom, posebno se istakavši u operacijama u Sandžaku i Metohiji, pa je ubrzo postao načelnik štaba Vrhovne crnogorske komande. U Drugom balkanskom ratu predvodio je Crnogorsku diviziju u okviru Prve srpske armije protiv bugarskih snaga. Crnogorska divizija osvojila je položaje na liniji Pasadžikovo-Kalimanci i uspešno sadejstvovala jedinicama Srpske vojske u Bregalničkoj bici, prihvatajući odlučujuću borbu protiv Bugara. U Prvom svetskom ratu bio je načelnik štaba Vrhovne komande Crnogorske vojske i komandant Hercegovačkog odreda i Sandžačke vojske. Izbijanjem na Jahorinu i Pale jedinice Sandžačke vojske kojom je komandovao serdar Janko i jedinice Užičke vojske ugrozile su bok i pozadinu Austrougara na Drini.
Veliki uspeh Janko Vukotić postigao je u toku povlačenja srpske vojske preko Crne Gore i Albanije. Tada je Sandžačka vojska u sadejstvu sa snagama Prve srpske armije uspela da održi 500 km dugačak front i u natčovečanskoj borbi kod Mojkovca zaustavi i odbaci neprijateljsku ofanzivu. Na taj način je omogućeno nesmetano povlačenje srpske vojske prema lukama na Jadranskom moru. Jedno vrijeme poslije Mojkovačke bitke, proveo je u zatvoru Boldogason kao zarobljenik.
09. nedelja[uredi izvor]
Ksenija Petrović Njegoš (Cetinje, 22. april 1881. — Pariz, 10. mart 1960) bila je crnogorska kneginja, ćerka kralja Nikole Petrovića Njegoša i Milene Petrović. Bila je njihovo deseto dijete i osma kći. Nije bila udata, niti je iza sebe ostavila potomke. Ostala je upamćena i kao prva žena na Balkanu koja je vozila automobil, ali i prva princeza koja se bavila fotografijom. Fotoaparat je uvijek nosila sa sobom i tako bilježila istorijske trenutke vremena u kome je živjela. Fotografisala je portrete porodice, svakodnevni život ljudi, pejzaže; često je fotografisala i oca, a bila je i članica Bečkoga društva za fotografiju. Bila je prva žena vozač na Balkanu; vozila je automobil marke fiat 1100 koji je na poklon dobila od sestre Jelene.
Kum na rođenju bio joj je tek krunisani ruski car Aleksandar III, ali joj to kumstvo nije dalo privilegiju da se, kao starije sestre, školuje u institutu u Smoljnom, jer se u to vrijeme desio incident sa njenom sestrom, princezom Jelenom na ruskom dvoru, gdje su se oko plesa sa njom na jednom balu sukobili Karl Manerhajm, budući finski premijer i Arsen Karađorđević, brat kneza Petra Karađorđevića i djever najstarije Jelenine sestre Zorke. Sukob se završio dvobojem, nakon čega je princeza Jelena morala da se vrati na Cetinje, a zbog toga je odlučeno da, umesto u Rusiji, Ksenija i najmlađa Vjera nastave obrazovanje na Cetinju.
Uprkos velikom broju udvarača, nikada se nije udala, a među zainteresovanima za brak sa njom bili su srpski kralj Aleksandar Obrenović, grčki prinčevi Nikola, Đorđe i Andrej, kao i bugarski knez Ferdinand. Tokom Prvog svjetskog rata vodila je brojne tehničke stvari u državi, ali je 1916. sa porodicom otišla u egzil u Italiju i nikada se više tokom života nije vratila u Crnu Goru. Iz Italije je sa ocem otišla prvo u Lion, a zatim u Bordo i u parisko predgrađe Neji na Seni. Po završetku rata bila je angažovana u mnogim humanitarnim crnogorskim društvima, koja su se tada osnivala u Francuskoj. Na različite načine pomagala je Crnoj Gori, zarobljenim vojnim licima, izbjeglicama, ženama i djeci. Materijalno stanje joj se pogoršalo zbog načina na koji je kralj Nikola svrgnut s vlasti, zbog čega je radila i kao daktilograf, ali se do kraja života principijelno zalagala za svoj status.
Umrla je 10. marta 1960. godine u Parizu, u 78. godini, sahranjena je u Ruskoj pravoslavnoj crkvi u Kanu, pored sestara Milice i Anastasije i njihovih muževa. Njeni ostaci, zajedno sa ostacima crnogorskog vladarskog para i princeze Vjere, prenijeti su u Crnu Goru 1. oktobra 1989. godine i sahranjeni su u Dvorskoj kapeli na Ćipuru.
10. nedelja[uredi izvor]
Nikola Škerović (25. april 1884, Korito Petrovića, Danilovgrad— 27. decembar 1972, Beograd) je bio srpski istoričar, novinar i publicista.
Nižu gimnaziju završio je u Crnoj Gori i Srbiji a višu u Rusiji. Na Karlovom univerzitetu u Pragu studirao je slavistiku a jedan semestar proveo je u Lajpcigu. U Pragu je doktorirao 1910. sa disertacijom Đuro Križanić, njegov život, rad i ideje. U toku studija počeo je da se bavi publicističkim radom. Tokom takozvanog Veleizdajničkog procesa 1909. protiv Srba u Hrvatskoj izveštavao je o ovom događaju za tri ruska lista. Profesor Cetinjske gimnazije postao je 1911. godine. Bavio se i novinarstvom pišući za veći broj srpskih listova. Pokrenuo je i časopis za nauku i književnost Dan koji je izlazio sve do Prvog balkanskog rata. Učestvovao je u Drugom balkanskom ratu a nakon rata postaje direktor Podgoričke gimnazije. Učestvovao je i u Prvom svetskom ratu a deo rata proveo je u zarobljeničkim logorima u Austrougarskoj. Posle rata sve do 1935. bio je direktor podgoričke gimnazije. Bio je i politički aktivan kao član Demokratske stranke. Zalagao se za proširivanje i poštovanje građanskih sloboda. U Beograd se preselio 1940. i tu je ostao do kraja života. Od 1946. do 1952. bio je direktor Arhiva Srbije nakon čega je penzionisan.
Rano se zainteresovao za istoriju ali se u početku bavio samo publicističkim radom. Objavljivao je u mnogim časopisima veliki broj priloga uglavnom posvećenih onovremenim političkim i privrednim dešavanjima. Najznačajnija njegova istoriografska dela napisao je u poznim godinama nakon penzionisanja. U njima se uglavnom bavi novijom crnogorskom istorijom. Značajna je njegova knjiga o Crnoj Gori u Prvom svetskom ratu i Crnoj Gori u prvim godinama 20. veka. Bavio se i objavljivanjem dokumenata iz Arhiva Srbije.
11. nedelja[uredi izvor]
Šćepan Mali, vladao je Crnom Gorom od 1767. do 1773. predstavljajući se kao ruski car Petar III Fjodorovič. Bio je gospodar naroda i države i jedini „car“ Crne Gore. Nepoznatog je porijekla.
Pojavio se u staroj Crnoj Gori 1766. godine i ubrzo su se pronijele vijesti da je on ruski car Petar III, koji se sklonio među Crnogorce. Na svenarodnom zboru na Cetinju 17. oktobra 1767. godine izabran je za gospodara naroda i države i proglašen za „cara“. Za kratko vrijeme je razdvojio svetovnu od crkvene vlasti, što predstavlja prekid u vladavini dinastičke kuće Petrovići Njegoši. Učvrstio je centralnu vlast, suzbijajući plemensku neslogu i radio je na modernizaciji zemlje. Strogim kaznama je suzbio krvnu osvetu i formirao je prvi stalni sud, sastavljen od 12 plemenskih starješina.
Za vrijeme njegove vladavine, u septembra 1768. odigrala se bitka u Ostružskom klancu, tokom koje su Turci uspjeli da natjeraju Crnogorce na povlačenje ali nisu uspjeli da zauzmu Cetinje niti da uhvate Šćepana. Iste godine Crnogorci su se oglušili o zahtjev Rusije da joj se pridruže u ratu protiv Turske, zbog ruskog neprijateljstva prema Šćepanu.
ubio ga je jedan njegov sluga, po nalogu skadarskog paše Bušatlije. Sahranjen je u manastiru Donji Brčeli.
12. nedelja[uredi izvor]
Petar I Petrović Njegoš, kanonizovan kao Sveti Petar Cetinjski (Njeguši, 1748 — Cetinje, 18. oktobar 1830) bio je srpski pravoslavni mitropolit crnogorsko-primorski i poglavar Crne Gore od 1784. do 1830. godine, a počevši od 1796. godine njegovo starešinstvo je priznavao i znatan deo oblasti Brda. Potpisivao se kao vladika Crne Gore, Skenderije i Primorja. Bio je nosilac ruskog Ordena Svetog Aleksandra Nevskog.
Rođen je 1748. godine u Njegušima, od oca Marka i majke Anđelije. Njegovi preci su došli u Crnu Goru iz tadašnje Hercegovine, ispod planine Njegoš. Zamonašio se oko 1760. godine, a sa 17 godina postao je đakon. Od 1765. godine bio je na školovanju u Rusiji. Nakon povratka rukopoložen je za jeromonaha i proizveden za arhimandrita. Nakon obavljanja zvaničnog sinodalnog izbora, svečana arhijerejska hirotonija arhimandrita Petra za novog crnogorskog vladiku obavljena je 13. oktobra 1784. godine u Sremskim Karlovcima, od strane mitropolita Mojsija Putnika i trojice episkopa.
Dok je 1785. godine bio u posjeti Rusiji, Crnu Goru je napao skadarski vezir Mahmud-paša Bušatlija, koji je tvrdio da mu je Staniša (Skender-beg) Crnojević predak. Bušatlija je prodro do Cetinja i spalio je Cetinjski manastir. Kada se Petar I vratio, odazvao se pozivu Austrije i Rusije da Crnogorci učestvuju u ratu protiv Osmanlija. Austrija i Rusija su 1791. i 1792. godine okončale rat sa Osmanskim carstvom, ali u mirovni sporazum nije uključena Crna Gora koji je ponovo napao Mahmut-paša Bušatlija 1796. godine, kada su izvojevane dvije velike pobjede, u bici kod Martinića i u bici na Krusima.
Tokom svoje vladavine radio je na ujedinjenju plemena, slao im je brojne poslanice i pisma kako bi spriječio svađe i krvnu osvetu. Godine 1798. Crna Gora je dobila prvi pisani zakon, koji je proširila Narodna skupština na Cetinju 1803. godine. Njime je ustanovljen sud, koji se zvao „Praviteljstvo suda crnogorskog i brdskog“.
Umro je 1830. godine, a 1834. kanonizovan je u Svetog Petra Cetinjskog i proslavlja se 31. oktobra.
13. nedelja[uredi izvor]
Jovan Ćonović (Rijeka Crnojevića, 22. septembar 1883 — Njujork, 21. mart 1963) je bio novinar, književnik i diplomata.
Završio je Filozofski fakultet u Beogradu 1908. Kao student je 1905/6. živo sarađivao u politici Crne Gore. U procesu zvanom „Bombaška afera“ (pokušaj atentata na kneza Nikolu i prevrat), Đonović je osuđen (juna 1908.) na smrt. Nalazio se u emigraciji u Beogradu. 1910, kad je srpska vlada željela da obnovi dobre odnose sa Crnom Gorom, emigranti su sklonjeni iz Srbije, te je Đonović prešao u Tursku, i živio je u Skoplju i Solunu. 1911 otišao je u Sjevernu Ameriku, gdje je ostao do početka balkanskog rata, stalno u borbi protivu reakcionarnih režima u Crnoj Gori. U Butle-u je osnovao Prvo Srpsko antialkoholičko društvo u Americi (1911). Učestvovao je u bugarskom i Prvom svjetskom ratu do juna 1915, kada je poslan u Ameriku. Vratio se u toku 1915. i bio je na Krfu, sve do proboja Solunskog fronta. Poslije oslobođenja postao je prvo referent, zatim direktor Ministarstva ishrane i obnove zemlje. Za Ustavotvornu Skupštinu izabran je za narodnog poslanika u Crnoj Gori. Od tada se bavio novinarstvom. — Za vrijeme emigracije sarađivao je na Dnevnom Listu, Štampi, Pokretu u Zagrebu, itd. U Americi je pokrenuo dva nedjeljna lista sa svojim drugom Todorom Božovićem i to: Oslobođenje u Čikagu i Narodnu Misao u Butle-u, niont. (Bjutu). Oba lista pokrenuta su u toku 1911, a prestala su izlaziti po objavi balkanskog rata. Pred ulazak u Srbiju (1918) oživio je u Solunu list Srpski Glasnik. Uređivao ga je dva mjeseca. Maja 1923. pokrenuo je u Beogradu dnevni list Glasnik. Bio mu je direktor i urednik do prestanka (januara 1924). — Kao činovnik, kasnije kao poslanik i novinar, pisao je u mnogim beogradskim listovima, Sarađiva u Republici i Buktinji. 1910 sa T. Božovićem napisao je brošuru Crna Gora i Napredni pokret. 1920. napisao je Problemi skupoće.
Za vreme Drugog svetskog rata bio je član Centralnog nacionalnog komiteta osnovanog 1941. od strane Draže Mihailovića. Bio je delegat Kraljevske vlade za Bliski i Srednji istok 1943.
Posle rata živeo je u emigraciji u Čikagu. Učestvovao je u priređivanju dela Jovana Dučića koja su štampana u Čikagu 1951. u izdanju Srpske narodne odbrane. Učestvovao je osnivanju lista „Sloboda“ Srpske narodne odbrane u Americi i bio predsednik prvog Uređivačkog odbora tog lista koji je počeo da izlazi 1. oktobra 1952.
Jovan Đonović je umro 1963. godine.
14. nedelja[uredi izvor]
Jelena Petrović Njegoš ili Jelena Savojska (Cetinje, 8. januar 1873 — Monpelje, 28. novembar 1952) je crnogorska princeza i poslednja kraljica Italije u periodu 1900—1946. Bila je udata za italijanskog kralja Vitorija Emanuela III.
Rođena je 8. januara 1873. godine, na Cetinju, tadašnjoj prijestonici Knjaževine Crne gore, od oca Nikole Petrovića Njegoša i Milene rođene Vukotić. kao šesto dijete u porodici. Od šeste do dvanaeste godine je za tutora imala švajcarsku guvernantu Luisu, a kasnije je nastavila školovanje u Rusiji. Ranu mladost je provela na institutu Smoljni u Sankt Petersburgu i ruskom carskom dvoru. Krštena je u Vlaškoj crkvi na Cetinju od strane ruskog cara Aleksandra II Romanova.
Na svetskoj izložbi slikarstva u Veneciji aprila 1895. godine upoznala je budućeg supruga, napuljskog princa Vitorija Emanuela III, sa kojim se kasnije zbližila na balu u Rusiji organizovanog povodom krunisanja cara Nikolaja II. Vjenčani su 24. oktobra 1896. godine nakon što je Emanuel došao na Cetinje u goste kralju Nikoli Petroviću i zatražio ruku njegove ćerke. Nakon udaje Jelena je uzelaa prezime Savojska i primila katoličku vjeru. Na vjenčanju u Rimu Jelenina majka Milena nije prisustvovala jer nije htjela da prihvati činjenicu da je Jelena promijenila vjeru.
Dana 29. jula 1900. godine, nakon ubistva oca, Emanuel je stupio na italijanski prijesto, kada je i Jelena zvanično preuzela titule svog muža i postala kraljica Italije, a poslije Musolinijeve okupacije Albanije i Etiopije, preuzela je i titule kraljice Albanije i carice Etiopije.
Početkom Drugog svjetskog rata, nakon invazije Njemačke na Poljsku napisala je pismo i poslala ga kraljicama šest država kako bi predupredila tragediju i pogibiju koju bi donio rat. Pismo je poslala kraljici Danske Aleksandrin, kraljici Vilhelmini od Holandije, Šarloti, velikoj vojvotkinji od Luksemburga, kraljici Belgije Elizabeti Bavarskoj, njenoj ćerki Đovani Savojskoj, kraljici Bugarske i Mariji Karađorđević, majci jugoslovenskog kralja. Kasnije je i uticala na svog muža da lobira kod Musolinija, premijera Italije za stvaranje nezavisne Kraljevine Crne Gore. Nakon pada fašizma u Italiji ona je sa svojim mužem i djecom napustila Rim i prešli su u Brindizi, a kasnije uz pomoć saveznika u egzil u Aleksandriju gde ih je uz velike počasti dočekao kralj Faruk. Preminula je od raka 28. novembra] 1952. u Monpeljeu u 80. godini života.
65 godina nakon njene smrti, 15. decembra 2017. godine njeni posmrtni ostaci su vraćeni iz Monpeljea u baziliku Vikoforte, a posmrtni ostaci Emanuela su dva dana kasnije iz Egipta preneti i sahranjeni zajedno sa njenim.
15. nedelja[uredi izvor]
Jole Piletić (Zavala, Piperi, 1814 — Niš, 1900) je bio crnogorski serdar, senator, vojskovođa i narodni junak.
Neobičnu hrabrost pokazao je još kao mlad četujući protiv podgoričkih i spuških Turaka. Posebno se istakao u ratovima 1852 — 1852. i 1862. godine. Zvanje senatora dobio je 1860. godine. Po izbijanju ustanka od 1875, upućen je u Drobnjak, da sa Joksimom Kneževićem, Živkom Šibalijom, Lazarom Boškovićem i drugim prvacima „dignu bunu na desnoj obali Tare“. U ratu 1876—1878, komandovao je brigadom, koja je u bici na Vučjem Dolu, zauzela vis Kovčeg i doprinijela velikoj pobjedi nad Turcima. Odlikovao se u svim bojevima velikom ličnom hrabrošću i umješnim komandovanjem. Godine 1879. pao u nemilost knjaza Nikole i na čelu veće grupe iseljenika iz Crne Gore prešao u Srbiju i nastanio se u Nišu, gdje je od srpske vlade dobio imanje. Jedan je od najpopularnijih crnogorskih junaka i vojskovođa u njenoj istoriji. Opjevan je u mnogim pjesmama koje se i danas pjevaju. Bio je veliki poznavalac običajnog prava. Sahranjen je na Starom groblju u Nišu.
16. nedelja[uredi izvor]
Ivan Crnojević (umro 1490) je bio vladar srpske srednjovjekovne države Zete, odnosno Crne Gore u razdoblju od 1465. do 1479. godine i ponovo od 1481. do 1490. godine. Bio je sin i nasljednik Stefana Crnojevića.
Na početku vladavine, u proleće 1465. godine, predvodio je vojsku ujedinjenu sa Grbljanima i Paštrovićima na Kotor, poslije čega su uslijedili brojni sukobi. Time je napustio politiku svoga oca koja se zasnivala na dobrim odnosima sa Mlečanima, koji su ga smatrali neprijateljem i ucijenili su njegovu glavu sa 10.000 dukata.
U uslovima prisustva moćne Osmanskog carstva pod sultanom Mehmedom II, poznatim pod imenom Osvajač, odlučio je da sklopi mir sa Mletačkom i ponovo je postao Mletački vazal, ali je i pored toga morao da prizna i sultanovu vrhovnu vlast i da mu plaća godišnji harač od 1000 dukata. Da bi učvrstio svoju moć, on je od neposlušnih lokalnih moćnika tražio sinove za taoce i tako ih primoravao na pokornost.
Osmansko carstvo je pokrenulo 1474. veliki napad na Skadar koji je tada bio pod Mletačkom vladavinom, a u ratu su učestvovale i Ivanove snage. Zbog prodora Osmanlija, on je počeo gradnju Riječkog Grada na Obodu, gdje je premjestio prijestonicu, a mjesto je još za njegovog života promijenilo naziv u Rijeka Crnojevića. Nakon osvajanja Skadra, Osmansko carstvo je napalo i osvojilo Žabljak Crnojevića, a zatim i Rijeku Crnojevića, a Ivan je napustio državu sa porodicom. Nakon smrti Mehmeda II i sukoba oko vlasti, vratio se u Zetu i uspio je da povrati ranije teritorije, što je prihvatio novi sultan Bajazit II i prihvatio ga je kao gospodara Zete i svog sakupljača harača. On je prijestonicu premjestio na Cetinje, gdje je podigao dvor i manastir Svete Bogorodice i u njega prenio sjedište Zetske mitropolije 1483. Umro je 1490. godine.
17. nedelja[uredi izvor]
Ivan Strugar (Titograd, 18. decembar 1974) bivši je crnogorski kik-bokser. Pohađao je osnovnu školu „Milorad Musa Burzan“, kao i Srednju Elektrotehničku školu „Vasa Aligrudić” u Podgorici, nakon čega je diplomirao sportski menadžment na „BK” Univerzitetu u Beogradu.
Kik boksom je počeo da se bavi 1991. godine i u amaterskoj karijeri ostvario je 96 pobjeda na 104 meča. Osvojio je dvije zlatne i jednu srebrnu medalju na Svjetskom prvenstvu, a četiri puta je bio prvak Evrope. U profesionalnoj karijeri, ostvario je 62 pobjede i 6 poraza. Bio je svjetski prvak u pet različitih težinskih kategorija pro federacije. Izabran je za sportistu Crne Gore 1996. i za sportistu Podgorice 1999. i 2007. Godine 2008. izgubio je titulu prvaka svijeta u kategoriji do 85 kg, porazom od Salka Zildžića u Tuzli, nakon čega je 2009. pobijedio Zildžića u Podgorici, nokautom u četvrtoj rundi i vratio je titulu. Godine 2011. titulu prvaka svijeta izgubio je od Frederika Belonija.
U oktobru 2014. godine, ranjen je vatrenim oružjem u predjelu noge, nakon čega je završio karijeru. Od 2009. do 2014. bio je selektor kik-boks reprezentacije Crne Gore, a od 2014. imenovan je za predsjednika kik-boks saveza Crne Gore. Dobitnik je priznanja WAKO federacije za razvoj i unapređenje kik-boksa.
18. nedelja[uredi izvor]
.jpg)
Ivan Milutinović - Milutin (Stijena Piperska, kod Podgorice, 27. septembar 1901 — Višnjica, kod Beograda, 23. oktobar 1944) je bio istaknuti jugoslovenski komunista i revolucionar. Postao je član ilegalne Komunističke partije Jugoslavije 1923. godine, zbog čega je više puta hapšen i osuđivan. 1929. godine osuđen je na šest, a 1934. na još dve godine robije. Od 1939. postao je član Centralnog komiteta KPJ, a Politbiroa CK KPJ od 1940. godine.
Milutinović je bio učesnik narodnooslobodilačke borbe od 1941. kao član Vrhovnog štaba Narodnooslobilačke vojske Jugoslavije, komandant Glavnog štaba narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Crne Gore, član Predsedništva AVNOJ-a i NKOJ-a. Poginuo je sa činom general-lajtnant NOVJ, u oktobru 1944. godine, prilikom dolaska u oslobođeni Beograd. Za narodnog heroja je proglašen 6. jula 1945. godine.
19. nedelja[uredi izvor]
Žarko Laušević (Cetinje, 19. januar 1960 — Beograd, 15. novembar 2023) bio je jugoslovenski i srpski glumac i pisac iz Crne Gore. Diplomirao je glumu na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu. Bio je član Jugoslovenskog dramskog pozorišta, gdje je igrao uloge u velikom broju predstava. Na filmu je debitovao 1982. godine, ulogom u filmu Progon, nakon čega je glumio u filmovima Savamala i Direktan prenos. Godine 1984. dobio je jednu od glavnih uloga u TV seriji Sivi dom, zahvaljujući kojoj je stekao veliku popularnost, a zatim je glumio u brojnim filmovima i serijama, među kojima su: Šmeker (1985), Svečana obaveza (TV) (1986), Dogodilo se na današnji dan (1987), Oficir s ružom (1987), Braća po materi (1988), Boj na Kosovu (1989), Original falsifikata (1991), Bolje od bekstva (1993) i Kaži zašto me ostavi (1993).
Bio je jedan od hvaljenijih i talentovanijih mlađih glumaca u Jugoslaviji u tom periodu, ali je 1993. u samoodbrani počinio dvostruko ubistvo u Podgorici braneći svog starijeg brata. Prvobitno je osuđen na 13 godina zatvora po osnovu prekoračenja nužne samoodbrane, a kaznu je izdržavao u Spužu i Požarevcu. Nakon ukidanja presude od strane Saveznog suda, na ponovnom postupku u februaru 1998. godine, izrečena mu je kazna od četiri godine zatvora zbog dvostrukog ubistva u prekoračenju nužne odbrane, a pošto je u u tom trenutku već odslužio četiri i po godine, pušten je na slobodu, nakon čega se preselio u Njujork. Vrhovni sud Crne Gore je, po žalbi tužioca u martu 2001. odluku o kazni preinačio i izrekao kaznu od 13 godina zatvora. Tokom 2009. uhapšen je u Sjedinjenim Američkim Državama zbog boravka u SAD bez vize i razmatralo se njegovo izručenje Srbiji po međunarodnoj potjernici koja je raspisana 2002. godine, ali je sud u Njujorku donio odluku o ukidanju pritvora. Godine 2011. pomilovao ga je predsjednik Srbije — Boris Tadić, a u februaru 2012. uručen mu je Srpski pasoš u Njujorku.
Godine 2011, kada je bio pravno pomilovan, objavio je knjigu Godina prođe, dan nikad. O njegovom životu napravljen je film Lauš, čija je premijera održana u februaru 2014. godine u Sava centru. Poslije više godina posjetio je i Srbiju i Crnu Goru u maju 2014. U Maju 2022. objavio je knjigu Padre, idiote!.
Godine 2023. umro je od raka pluća, a kremiran je na beogradskom Novom groblju pet dana poslije smrti.
20. nedelja[uredi izvor]
.jpg)
Milo Đukanović (Nikšić, 15. februar 1962) crnogorski je političar, bivši predsjednik Crne Gore i bivši predsjednik Demokratske partije socijalista (DPS), koja je vladala 30 godina u Crnoj Gori. Prethodno je obavljao funkciju premijera, ministra odbrane i narodnog poslanika.
Bio je komunistički omladinac i jedan od lidera socijalističke Crne Gore od 1989. do 1991. godine. U početku svog političkog djelovanja bio je blizak saveznik Slobodana Miloševića tokom antibirokratske revolucije (1988–1989) i raspada SFRJ. Bio je predsjednik Vlade Crne Gore tokom blokade Dubrovnika (1991–1992), za koju se zalagao i podržavao u raznim govorima i izjavama. Kasnije se u 2000. izvinio Hrvatskoj zbog vojnih akcija protiv Dubrovnika. Podržao je tadašnjeg predsjednika Crne Gore Momira Bulatovića u sporazumu sa Lordom Karingtonom, što je dovelo do referenduma o nezavisnosti Crne Gore 1992. na kojima se 96,76% izašlih građana izjasnilo za ostanak u Jugoslaviji. Od 1996. je počeo da se udaljava od Miloševića i federalne vlade i napustio je srpsko-crnogorski unionizam u korist crnogorskog etničkog nacionalizma, koji je podrazumijevao poseban crnogorski identitet i nezavisnu Crnu Goru. To je dovelo do sukoba sa Momirom Bulatovićem i podjele u DPS-u. Na predsjedničkim izborima 1997. tijesno je pobjedio Bulatovića i postao novi predsjednik. Uspio je 1999. tokom NATO bombardovanja SRJ sa državama na zapadu Evrope da izdejstvuje smanjenje bombardovanja na području Crne Gore. Kasnije je u Crnoj Gori zamijenio Jugoslovenski dinar sa njemačkom markom zbog sukoba sa Miloševićem oko pretjeranog štampanja dinara. Zalagao se za nezavisnost Crne Gore i bio je jedan od pokretača Referenduma o nezavisnosti 2006. Pred kraj vlasti, tokom 2020. na partijskom kongresu je najavio obračun sa Srpskom pravoslavnom crkvom i založio se za novi nivo statusa nekanonske Crnogorske pravoslavne crkve, koja je devedesetih registrovana u policijskoj stanici kao nevladina organizacija. Ta odluka i Zakon o slobodi vjeroispovjesti doveli su do masovnih litija. blokada puteva i drugih vidova protesta u većini mjesta u Crnoj Gori.
Bio je predsjednik vlade Crne Gore u četiri mandata (1991—1993, 1993—1996, 1996—1998; 2003—2006; 2008—2010; 2012—2016), predsjednik Crne Gore u dva mandata (1998—2002; 2018—2023) i vršilac dužnosti ministra unutrašnjih poslova 2006. godine. Nakon što je prethodni premijer Željko Šturanović podnio ostavku iz zdravstvenih razloga, predložen je za mandatara, a zvanično je ponovo izabran za premijera 29. februara 2008, iako se prethodno povukao iz politike. Nakon ponovnog povlačenja iz politike 2010. ponovo je izabran za premijera 2012. godine, dok je na predsjedničkim izborima održanim 15. aprila 2018. godine, po drugi put izabran za predsjednika Crne Gore. Završavanje šestog mandata ga, kao i činjenica da je vladao 30 godina, čini najdužim premijerom u crnogorskoj istoriji po dužini vršenja dužnosti i broju mandata. On je jedini bivši jugoslovenski lider koji je ostao potpuno na vlasti kroz cijele 1990-e do 2020. Kandidovao se za treći predsjednički mandat 2023. godine, ali je izgubio od Jakova Milatovića.
21. nedelja[uredi izvor]
Sveti Stefan Piperski je bio hrišćanski podvižnik iz 17. vijeka iz Crne Gore.
Po porijeklu je bio Srbin, rođen u nikšićkom plemenu, u selu Župi, od siromašnih roditelja Radoja i Jaćime. Po predanju podvizavao se najpre u manastiru Morači, gdje je bio i iguman. Turci su ga odatle protjerali i on se nastanio u Turmanu Rovačkom, na mjestu koje je kasnije promijenilo ime u Ćelište. Poslije se preselio i nastanio u Piperima u jednoj ćeliji, gdje je do smrti ostao u teškom podvigu.
Osnivač je i ktitor manastira Ćelija Piperska, koji je nastao na mjestu gdje se on podvizavao.
Umro je 20. maja 1697. godine. Njegove mošti i sada tu počivaju.
Srpska pravoslavna crkva slavi ga 20. maja po crkvenom, a 2. juna po gregorijanskom kalendaru.
22. nedelja[uredi izvor]
Aleksandar I Karađorđević (Cetinje, 4/16. decembar 1888 — Marselj, 9. oktobar 1934), takođe nazivan viteški kralj Aleksandar Ujedinitelj, bio je drugi kralj Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a kasnije i Kraljevine Jugoslavije (1929—1934). Bio je drugi sin kralja Petra I i kneginje Zorke.
Posle ubistva u Narodnoj skupštini, zaveo je tzv. šestojanuarsku diktaturu 1929, a 1931. godine je doneo Oktroisani ustav. Grupa zaverenika ga je ubila u Marselju, 1934. godine.
23. nedelja[uredi izvor]
Petar Ivanov Ivelić (Venecija, 1772 - ?, Rusija, ?) je bio ruski general-major i grof poreklom iz Risna.
U njegovoj biografiji stoji: „Srpske nacionalnosti, grčke veroispovesti, iz venecijanske grofovske porodice, ruski podanik“. U ruskim knjigama se vodi kao Пётр Иванович Ивелич.
Svoje školovanje i vojnu karijeru započeo je u vojsci Mletačke republike. Tu je dobio čin poručnika. 5. jula 1788. godine prelazi u Rusku armiju. Učestvovao je u rusko-turskom ratu 1787-91 godine, postao je komandant novoformiranog Brestovskog pešadijskog puka 1806. godine, sa kime je ratovao protiv Francuza 1807. godine u sastavu rezervnog korpusa grofa Benigsena. 1808. godine učestvovao je u ratu protiv Švedske.
Učestvovao je u Otadžbinskom ratu protiv Napoleonove armije 1812. godine. Komandovao je najpre Prvom a onda Drugom brigadom 17. pešadiske divizije. Učestvovao je u bitkama pod Vitebskom, Smolenskom i Borodinom. Ranjen je u Borodinskoj bitki ali je ozdravio i nakon kraćeg odmora vraćen je u jedinici. Dobitnik je ordena Ane I i II stepena i Ordena sv. Vladimira 3. stepena i Medalje iz 1812. godine. 1813. godine učestvovao je u borbama kod Drezdena i Baucena, a 1814. godine u borbama kod grada Eperne u Francuskoj.
Vojnu službu napustio je je 5. decembra 1816. godine. Dobio je titulu Grofa 1825. godine. Posle dužeg odsustvovanja vratio se u Risan, da bi odradio poslove oko upravljanja imovinom, o čemu ga je obaveštavao brat Savo.
Bio je oženjen Tatjanom, rođenom Nerpina. Imao je sina Nikolu i ćerke Aleksandru, Jelisavetu i Nadeždu.
24. nedelja[uredi izvor]
Ilija Plamenac (1821 - 1916) je bio crnogorski vojvoda i vojskovođa u bitkama protiv Turske. Porijeklom je iz crmničkog plemena Boljevići. Komandovao je crnogorskom vojskom u bitkama na Krnjicama 1862, na Fundini 1876. godine, zatim na Maljatu i u borbama za oslobođenje Bara i Ulcinja. Bio je ministar odbrane Crne Gore od 1879. do 1905.
25. nedelja[uredi izvor]
.jpg)
Momir Bulatović (Beograd, 21. septembar 1956) je bio predsednik Crne Gore od 1990. do 1998. i predsednik Savezne vlade od 1998. do 2000.
Potiče iz oficirske porodice. Pošto se zbog prirode očevog posla porodica često selila, Momir je osnovnu i srednju školu završio u Zadru. U Crnu Goru dolazi 1975. godine i u tadašnjem Titogradu, sada Podgorici, upisuje Ekonomski fakultet. Po diplomiranju postao je asistent na svom fakultetu na predmetu Politička ekonomija i stekao titulu magistra ekonomskih nauka.
Politikom se bavio u omladinskoj i studentskoj organizaciji. 1989. godine izabran je za predsednika Predsedništva SK Crne Gore a predsednik Crne Gore postaje na prvim višestranačkim izborima 1990. godine. Posle osam godina na čelu republike i sukoba u vrhu svoje Demokratske Partije Socijalista, čiji je predsednik bio od osnivanja, Momir Bulatović gubi na predsedničkim izborima od svog dotadašnjeg saradnika i premijera Crne Gore Mila Đukanovića. Obojicu ih je predložila DPS ali dva različita krila. Krilo sa Bulatovićevim pristalicama, zbog zabrane korišćenja imena DPS biva prinuđeno da uzme novo ime- Socijalistička narodna partija.
Ubrzo posle smene 1998. godine usledila je ponuda Slobodana Miloševića da sastavi kabinet na saveznom nivou gde je Milošević tada bio predsednik. Na ovom položaju Bulatović se zadržao nepune dve godine. Imao je neprijatnu dužnost da proglasi stanje neposredne ratne opasnosti a zatim i ratno stanje u toku bombardovanja SRJ 1999. godine.
Naredne godine pred septembarske savezne izbore je podržao Miloševića. Njegov SNP trebalo je da posle izbora uđe u koaliciju sa SPS-om i JUL-om a Bulatović je bio kandidat za premijera. DPS, SDP, NS i LSCG su tada bojkotovali savezne izbore pa je SNP olako osvojila 27 od 30 mandata namenjenih za Crnu Goru.
Kada je Milošević izgubio u trci za predsednika od Vojislava Koštunice, jedini mogući koalicioni partner DOS-u mogao je biti SNP. Tada dolazi do preokreta u najvećem delu vođstva SNP i oni odustaju od kandidature Bulatovića za saveznog premijera a predlažu tadašnjeg potpredsednika Zorana Žižića da dođe na čelo Savezne vlade. Bulatović je po drugi put napustio sopstvenu partiju koju je osnovao i čiji je bio prvi predsednik. Momirove pristalice su formirale Narodnu Socijalističku Stranku. Momir Bulatović se povukao iz politike i posvetio izradi doktorske disertacije.
26. nedelja[uredi izvor]
Zoran Kalezić (Danilovgrad, 1. februar 1950 — Podgorica, 4. januar 2023) je srpski pjevač narodne muzike, porijeklom iz Crne Gore. Njegove najpoznatije pjesme su Moj dobri anđele, Dobro veče izgubljena nado, Stan’ mladosti, stani, stani, Moj život je tužna priča, Željo moja, moj otrove, Kako je lepo u mom kraju, Ti nikad nećeš znati, Šta će meni vino i Vratiću se, majko. Tokom karijere prodao je više od 15 miliona nosača zvuka, a bio je istaknuti estradni umjetnik.
Prvi solo nastup imao je na festivalu „Beogradsko proljeće”, a zatim je imao brojne nastupe na festivalima i osvojio je brojne nagrade u periodu od 1971. do 1978. Snimio je veliki broj tradicionalnih crnogorskih pjesama kao i onih komponovanih u duhu tradicije Crne Gore. Koncertom u beogradskom Sava centru 2016. godine obilježio je pedeset godina rada.
Sa suprugom Irenom imao je sina i ćerku.
27. nedelja[uredi izvor]
Mitar Martinović (Bajice, Cetinje, 8. septembar 1870 — Beograd, 11. februar 1954.) je bio crnogorski divizijar i kasnije divizijski general Jugoslovenske vojske.
Kadetsku školu završava u Milanu, a Artiljerijsko-inžinjerijsku i Vojnu akademiju u Torinu. Bio je šef dvorske vojne kuće, a kasnije predsjednik vlade, ministar vojni, i ministar vanjskih poslova Crne Gore.
Pri opsadi Skadra tokom Prvog balkanskog rata komanduje Primorskim odredom.
Početkom Prvog svjetskog rata je komandant Hercegovačkog i Drinskog odreda. Zatim je delegat kod ruske Vrhovne komande, a tokom odbrane Lovćena komanduje Kotorskim odredom.
U vojsku nove Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca je primljen 1919. u činu generala. Obavlja poslove pomoćnika komandanta armijske oblasti. Penzionisan je 1921.
Odlikovan je Zlatnom medaljom Miloša Obilića i drugim odlikovanjima.
Napisao je djelo: Uputstvo vojničkom starešinstvu za vaspitanje vojske u vojnom duhu i disciplini, Cetinje, 1900.
28. nedelja[uredi izvor]
Danilo I Petrović Njegoš (arh. Njeguš; Njeguši, Stara Crna Gora, Osmansko carstvo, oko 1670 — Manastir Podmaine, Mletačka republika, 1735) bio je cetinjski mitropolit, obnovitelj Cetinjskog manastira, začetnik borbe za oslobođenje Crne Gore od osmanlijske vlasti, osnivač crnogorske dinastije Petrovića Njegoša i čovjek koji je udario temelj ruskom kultu u Crnoj Gori. Titula mu je bila: skenderijsko-primorski mitropolit, a potpisivao se i kao vojevodič srpskoj zemlji.
Danilo Šćepčević je imao svega 13 godina kada je 1683. godine počeo razorni Bečki rat, posljednji osvajački pohod otomanskih Turaka. Teška vremena kroz koja je Danilo u mladosti prošao su ostavila bitan trajan pečat na njegovo iskustvo, omugućujući budućem vladiki da objektivno sagleda i prouči sudbinu svoga naroda, što je bilo i presudno za njegovo uzdizanje na rang crkvenoga poglavara svojega kraja i za njegove nacionalne uspjehe koji su uslijedili. Možda najvažnijeg događaja, mladi Danilo je bio, još kao petnaestogodišnjak, svjedok bitke na Vrtijeljci 1685. godine, podsjećajući "knezove i starješine crnogorske" na ovaj bolan događaj 22 godine kasnije i pismu svima:
| „ | .. Kao što vam je poznato, koliko je samo hrabrih Srba, Grka, Bugara, Mađara, Nijemaca poginulo u Bečkom ratu... Pretpostavljam da će vas mnogi prekoravati, ali ne brinite o tome i nemojte nikome odgovarati, kao plemeniti i poznati hajduci koji poginuše.. na Vrtijeljci... Na Mitrov-dan, 25. u mjesecu, 1714 | ” |
29. nedelja[uredi izvor]
Novica Cerović (Tušina kod Šavnika, 1805 — Šavnik, 1895) bio je crnogorski vojvoda, senator i ban.
Osnovnu školu je završio u Župskom manastiru, gde mu je učitelj bio Panto Ćuk iz Mostara. U 27. godini je izabran za drobnjačkog kneza. Sa Njegošem je bio u prijateljstvu i izvršavao je njegova naređenja u turskom Drobnjaku.
U septembru 1840. po nalogu sa Cetinja, a zajedno sa Šujom Karadžićem i Mirkom Aleksićem organizovao je napad na Smail-agu Čengića, koji je bezobzirnim sredstvima prikupljao feudalne dažbine od drobnjačkih seljaka. Njegovu ulogu u pogibiji Smail-age Čengića pesnički je prikazao Ivan Mažuranić u epu "Smrt Smail-age Čengića" (Noćnik), a o tome pevaju i neke narodne pesme.
Početkom 1841. postavljen je za vojvodu, a u julu iste godine za senatora. Tada se nastanjuje na Cetinju.
Dobar poznavalac crnogorskog običajnog prava, upućivan je u sve krajeve Crne Gore kada je trebalo rešavati neki međuplemenski spor.
U Crnogorsko-turskom ratu bio je član Vrhovne komande knjaza Nikole u Hercegovini i u operacijama prema Baru i Ulcinju.
Saradnik je Valtazara Bogišića na prikupljanju podataka za Opšti imovinski zakonik.
30. nedelja[uredi izvor]
Patrijarh srpski Varnava (svetovno Petar Rosić; Pljevlja, 29. avgust/10. septembar 1880 — Beograd, 23. jul 1937) je bio 40. patrijarh Srpske pravoslavne crkve
Za vreme turske uprave u Staroj Srbiji mitropolit je stekao naročitih zasluga na buđenju i jačanju srpske nacionalne svesti u borbi s bugarskom i grčkom propagandom. Po završetku Balkanskih ratova i oslobođenju Južne Srbije, a naročito po odlasku egzarhijskih episkopa (1913.), Varnava je upravljao i Bitoljskom i Ohridskom eparhijom, kao i jednim delom Strumičke eparhije, gde je uredio celu Srpsku crkvu u južnim krajevima proširene države. U Prvom svetskom ratu je morao da napusti Južnu Srbiju, gde je zajedno sa srpskim narodom i vojskom prešao preko Albanije na Krf. Posle rata, po želji srpske vlade, je otišao je u Rusiju, u diplomatsku misiju. Kada je 1920. uspostavljena jedinstvena Srpska patrijaršija, Varnava je 17. novembra 1920. izabran za mitropolita skopskog. Za patrijarha Srpske pravoslavne crkve izabran je 12. aprila 1930. godine.
Varnava Rosić postao je u tridesetoj godini života episkop, u četrdesetoj mitropolit, a u pedesetoj patrijarh. Na čelu SPC bio je samo sedam godina, od 1930. do 1937. godine.
Kralj Aleksandar I Karađorđević kao da nije znao za njegove reči: „Nisam dovoljno poslušan da bih bio zapovednik“, pa je verovao da je u Varnavi dobio poslušnog patrijarha, koji će crkvu učiniti servilnim slugom države kako je to bio običaj u Srbiji. Umesto toga, Varnava je od rascepkane SPC u šest raznih zakonodavnih, administrativnih, finansijskih i jerarhijskih područja, novim Ustavom crkve i strogim pravilima ustrojio SPC na moderan način i uspeo da je odvoji od države. Tokom te reorganizacije formirane su dve nove eparhije, Zagrebačka i Mukačevska, tako da je u sastav Srpske crkve ulazilo ukupno 27 eparhija, sa vikarnom Skadarskom eparhijom u Albaniji.
Varnava je živeo u teška i nesigurna vremena dolaska nacista na vlast u Nemačkoj, ubistva kralja Aleksandra i Španskog građanskog rata. Pokazao se postojanim i čvrstim, naročito prilikom pokušaja stvaranja konkordata između Vatikana i Kraljevine Jugoslavije. Bio je nepopustljiv, ne zato što je načelno bio protiv konkordata, nego zato što je smatrao da taj sporazum favorizuje katoličku i islamsku veroispovest na račun drugih verskih zajednica u Jugoslaviji. Preminuo je iznenada i misteriozno u 57. godini života u Beogradu, 23. jula 1937.
31. nedelja[uredi izvor]
Dejan Savićević (Titograd 15. septembar 1966) bivši je jugoslovenski fudbaler i aktuelni predsjednik Fudbalskog saveza Crne Gore.
Karijeru je počeo sa 15 godina u mlađim timovima OFK Titograda, nakon čega je igrao za Budućnost u Prvoj ligi, a za reprezentaciju Jugoslavije je debitovao 1986. protiv Turske. Godine 1988. prešao je u Crvenu zvezdu, sa kojom je osvojio Kup evropskih šampiona i Interkontinentalni kup 1991. i našao se na drugom mjestu u izboru za Zlatnu loptu. Pred početak sezone 1992/93. prešao je u Milan, sa kojim je osvojio Ligu šampiona u svojoj drugoj sezoni i dobio je nadimak „Genije“ od Silvija Berluskonija, vlasnika kluba. U finalu protiv Barselone na Olimpijskom stadionu u Atini, asistirao Danijeleu Masaru za vodeći gol Milana, a zatim je lobovao golmana Andonija Zubizaretu sa oko 30 metara za treći gol Milana na toj utakmici u pobjedi od 4 : 0. Nakon nekoliko sezona tokom kojih je rjeđe igrao od dolaska Džorža Vee, vratio se u Crvenu zvezdu 1999. za koju je odigrao tri utakmice, ali je prvenstvo prekinuto zbog NATO bombardovanja SRJ, nakon čega je prešao u Rapid Beč. U Rapidu je proveo dvije sezone i postigao je 18 golova na 44 utakmice, a 2001. završio je karijeru.
Za reprezentacije Jugoslavije i SR Jugoslavije nastupao je od 1996. do 1999. i postigao je 19 golova na 56 utakmica i igrao je na dva Svjetska prvenstva. Godine 2001. izabran je za predsjednika Fudbalskog saveza Crne Gore i okviru državne zajednice, a iste godine je postavljen i za selektora reprezentacije Srbije i Crne Gore, gdje je bio do 2003. Od proglašenja nezavisnosti Crne Gore na referendumu 2006. izabran je za predsjednika Fudbalskog saveza.
32. nedelja[uredi izvor]
Ćurđe Crnojević (druga pol. HV v.), zetski gospodar i prvi srpski štampar, koji je vladao od 1490. do 1496. Najstariji sin Ivana Crnojevića, posle čije smrti je došao na vlast.
Tadašnji gospodar Crne Gore Đurađ Crnojević 1492. u Veneciji nabavlja štamparsku presu sa pokretnim slovima i počinje da štampa bogoslužbene knjige. Prva knjiga iz ove štamparije izlazi 4. januara 1494. posle čitave godine upornog posla i nosi ime Oktoih - prvoglasnik. Štampariju i štampu je vodio jeromonah Makarije, dok je ukrašavanje knjiga vršilo sedam monaha. Posle ženidbe Đurađa Crnojevića sa Jelisavetom Erico, Đurađ je mogao da pošalje ljude kod Mletaka. Oni tamo upoznaju osnove štamparstva, tehniku štampe, nabavljaju presu, alat i veće količine papira (koji u Kotoru nisu mogli u toj količini nabaviti). Pripremni posao se obavljao tokom 1491. ili 1492. godine. Kuriozitet čine olovna slova, pokretne matrice za inicijale i grafičku ornamentiku i ilustracije koje su u potpunosti rađene u Crnoj Gori.
33. nedelja[uredi izvor]
Bojana Popović (rođena Petrović; Niš, 20. novembar 1979) bivša je crnogorska rukometašica srpskog porijekla. Smatra se najboljom rukometašicom 2000-ih od strane mnogih, iako joj nije dato zvanično priznanje. Jedna je od najtrofejnijih igrača svih vremena. Osvojila je 6 titula u EHF Ligi šampiona, Takođe ima 12 osvojenih nacionalnih prvenstava u SR Jugoslaviji, Danskoj i Crnoj Gori. Osvojila je bronzu na Svjetskom prvenstvu 2001. u dresu SR Jugoslavije i srebro na Olimpijskim igrama 2012. u Londonu sa reprezentacijom Crne Gore.
Rođena je u Nišu, gdje je završila osnovnu školu i gimnaziju „Bora Stanković“ i gdje je počela karijeru, u matičnom klubu DIN Niš. U sezoni 1998/99. prešla je u Budućnost iz Podgorice gdje je ostala do 2002. godine. Od 2002. do 2010. godine igrala je u Danskoj, za kluba Slagels i Viborg. Godine 2010. godine vratila se u Budućnost, sa kojom je u svojoj poslednjoj klupskoj sezoni 13. maja 2012. godine osvojila titulu EHF Lige šampiona, svoju šestu a prvu u dresu Budućnosti.
Nastupala je za reprezentaciju SR Jugoslavije sa kojom ima osvojeno 3. mesto na Svetskom prvenstvu u Italiji 2001. Posle raspada Državne Zajednice Srbija i Crna Gora, odlučila je da reprezentativnu karijeru nastavi u dresu reprezentacije Crne Gore, sa kojom je 2012. godine osvojila srebrnu medalju na Olimpijskim igrama u Londonu.
Nakon osvajanja Lige šampiona sa ekipom Budućnosti i srebrne medalje na Olimpijskim igrama 2012. sa reprezentacijom Crne Gore, odlučila je da završi karijeru, ali je u junu 2016, izjavila da se vraća igranju i bila je član reprezentacije Crne Gore na Olimpijskim igrama 2016. u Rio de Ženeiru, poslije čega je završila karijeru. Godine 2020. postavljena je za trenera Budućnosti, a 2021. za selektora Crne Gore.
Godine 2023. uvrštena je u EHF kuću slavnih.
34. nedelja[uredi izvor]
Jovan Vladimir (oko 990 – 1016) je bio vladar Duklje od oko 1000. do 1016. godine, najistaknutije srpske kneževine tog doba. Njegova vladavina odvijala se tokom dugotrajnog rata između Vizantije i Samuilovog carstva. Bio je u bliskim odnosima sa Vizantijom, što mu nije pomoglo da sačuva svoju zemlju od cara Samuila. Ovaj je osvojio Duklju 1009. ili 1010, a kneza Vladimira utamničio u Prespi, prestonici svog carstva u zapadnoj Makedoniji. Prema Ljetopisu Popa Dukljanina, Samuilova kćerka Teodora Kosara je zavoljevši zarobljenog kneza molila oca da je uda za njega. Car je dao Kosaru za ženu Vladimiru, a zatim svog novopečenog zeta vratio na dukljanski presto da vlada kao njegov vazal.
Vladimir je bio poznat kao pobožan, pravedan i miroljubiv vladar. Nije se uključivao u veliki rat, koji je kulminirao 1014. vizantijskom pobjedom nad Samuilom. Car je nedugo nakon toga preminuo, a po naređenju njegovog sinovca Jovana Vladislava, koji je preuzeo vlast nad carstvom 1015, Vladimir je ubijen 22. maja 1016. Odrubljena mu je glava ispred jedne crkve u Prespi, gdje je i sahranjen. Nedugo potom priznat je za sveca i mučenika, sa praznikom 22. maja; on je prvi srpski svetac. Kosara je prenijela njegove mošti u Prečistu Krajinsku, crkvu blizu njegovog dvora na jugoistoku Duklje. Od 1381. mošti su čuvane u Manastiru svetog Jovana Vladimira kod Elbasana, a od oko 1995. u pravoslavnoj sabornoj crkvi u Tirani. Za svečev praznik mošti se donose u manastir kod Elbasana, gdje se na taj dan okupi veliki broj vjernika.
Relikvija vezana za sveca je i krst za koji se vjeruje da ga je držao u rukama kada su ga pogubili. Taj krst se tradicionalno čuva u porodici Andrović iz Veljih Mikulića kod Bara. Svake godine na Trojičin dan iznosi se pred litijom na vrh planine Rumije. Sveti Jovan Vladimir se smatra nebeskim zaštitnikom grada Bara. Njegovo najstarije, danas izgubljeno žitije nastalo je u Duklji vjerovatno između 1075. i 1089; sačuvano je u skraćenom obliku u Ljetopisa Popa Dukljanina, napisanom na latinskom. Grčko žitije, zasnovano na usmenim predanjima, objavljeno je 1690, a prevod istog na crkvenoslovenski, uz izvjesne ispravke, štampan je 1802. Na ikonama se svetac obično predstavlja kao kralj u vladarskom ruhu sa krunom na glavi, sa krstom u desnoj, a svojom odrubljenom glavom u lijevoj ruci. On je po predanju sam donio svoju glavu na mjesto gdje je sahranjen.
35. nedelja[uredi izvor]
Ivo Vizin (1806 — 1868) je bio moreplovac. Rodio se u Prčnju, a školovao u rodnoj Boki gdje je stekao zvanje pomorskog kapetana. Rođen je u porodici iz Istre.
Kapetan Vizin je imao jedrenjak dugačak 30 metara, čija je nosivost bila 311 tona. Zvao se Splendid i imao je 11 članova posade. Isplovivši 1852. godine iz belgijske luke Antverpen, jedrenjak je krenuo za čileansku luku Valparaiso. Svraćao je u San Francisko i Honolulu. Na Daleki istok je stigao 1853. godine i Vizin je na tim prostorima trgovao šest godina ploveći Tihim okeanom i Kineskim morem. Za Evropu je krenuo iz Singapura, išao je oko Rta dobre nade i 1859. godine je stigao u englesku luku Plimut.
Plovidba je trajala 9 godina i jedrenjak je prešao preko 100.000 nautičkih milja.
U literaturi SFRJ prije njenog raspada se isticao kao „prvi Jugosloven koji je oplovio zemaljsku kuglu“, a Vojna i Pomorska enciklopedija ustupile su mu posebne enciklopedijske jedinice. Neki izvori smatraju da je Stevan Vukotić iz Bratišića bio prvi Jugosloven koji je otplovio svijet, kada je 1823. kao navigacioni oficir krenuo na put oko svijeta ploveći pod ruskom zastavom.
36. nedelja[uredi izvor]
Bajo (Nikolić) Pivljanin (? - 1685) je bio čuveni hajdučki harambaša iz Pive. Opjevan je u mnogim epskim narodnim pjesmama. Poznat je i pod imenom Dragojlo.
Učesnik je Kandijskog rata, četovao je i u Boki kotorskoj. Pominje se u mletačkim izvorima 1669. godine kao hajdučki poglavica koji je čuvao bokokotorski kraj od naleta Turaka i dobio je nagradu od Mletaka.
Sredinom 1671. godine, on i 600 hajduka je iz Risna brodovima prevezeno u Pulu. U Zadru se nastanjuje u ljeto 1675. godine i djeluje kao jedan od vođa uskoka. U Boku kotorsku se vraća 1684. godine i ponovo počinje sa hajdučijom. Pivljani i Banjani u Boku su došli organizovano zaslugom Baja Pivljanina 1685. godine. Kod mjesta Dražin Vrt (opština Kotor) postoji kula Baja Pivljanina, u kojoj je, po predanju, boravio tokom četovanja.
Kao pomoć Crnogorcima, kotorski providur Zeno šalje odred hajduka i Bokelja pod Bajovom komandom. Do sukoba je došlo na Vrtijeljci, gdje su Osmanlije izvojevale pobjedu.
Poginuo je početkom maja 1685. u bici na Vrtijeljci pored Cetinja. Sahranjen je pred Vlaškom crkvom na Cetinju.
37. nedelja[uredi izvor]
Sv. Stefan Štiljanović (? — 1543), poslednji knez paštrovski, dobrotvor i srpski svetitelj.
Svoje poreklo vodi iz Primorja, iz Paštrovića. Sve imanje je ostavio narodu svojem i otišao u Srem 1498. godine zbog sukoba sa Mlečanima. U Sremu stolovao je u gradu Moroviću. Narodna tradicija prikazuje despota Stefana Štiljanovića kao najuzornijeg hrišćanskog vladara i za njega vezuje mnogobrojna plemenita dela, kao i junačku borbu protiv Turaka. Prilikom borbe za ugarski presto između kralja Ferdinanda i vojvode Jovana Zapolje našao se na strani Ferdinandovoj. Od Ferdinanda je bio dobio imanja u virovitičkoj županiji, kao i grad Valpovo gde je vladao. Smatra se da je umro, najvjerovatnije, oko 1543. godine. Sahranjen je u manastiru Šišatovcu u Sremu, a od SPC uvršten je u red svetitelja. U jesen, 17. oktobra svake godine se pominje i slavi njegovo ime. Njegove sv. mošti nalaze se u Sabornoj crkvi u Beogradu.
U manastiru Šišaštovac je postojao je kult sv. Stefana Štiljanovića. U Panagiriku manastira Šišatovac iz 1545. godine postoji jedan kratak zapis koji kaže: „Ova sveta i božanstvena knjiga koja se zove Panagirik, manastira Šišatovca hrama Rođenja Presvete Bogorodice, gde netljene mošti počivaju svetog i pravednog i divnog Stafana Štiljanovića, srpskog despota“.
38. nedelja[uredi izvor]
Arsenije III Crnojević (slavenoserbski: Арсенїй Чарноевичь; 1633, Bajice — Beč, 27. oktobar 1706) je bio pećki patrijarh (1674 — 1690), mitroplolit i patrijarh Srba u Austriji (1690 — 1706). Na osnovu privilegija koje je dobio za srpski narod od Leopolda I (1690, 1691. i 1695) izvršio je prvu organizaciju Srpske crkve na prostoru Austrijskog carstva. Prema mnogim istoričarima, Arsenije Crnojević je bio treća najznačajnija figura u srpskoj istoriji posle svetog Save osnovača autokefalne Srpske crkve (1219) i Makarija Sokolovića prvog srpskog patrijarha posle obnavljanja Pećke patrijaršije 1557.
Rođen je 1633. u Bajicama kod Cetinja.
39. nedelja[uredi izvor]
Mihailo I Vojislavljević bio je prvi kralj Duklje, srpske države koja je postojala na teritoriji današnje Crne Gore, a koji je vladao takođe i Travunijom, Zahumljem i Raškom, od oko 1050. do 1081. godine. U početku je vladao kao knez, a svoju državu je oko 1077. godine uzdigao na rang kraljevine, za šta je dobio potvrdu i od pape Grgura VII. Očuvao je i učvrstio tekovine svoga oca, kneza Stefana Vojislava, a dodatno je proširio državu Vojislavljevića, objedinivši pod svojom vlašću gotovo sve srpske zemlje. Aktivno je učestvovao u međunarodnoj politici, održavajući veze sa Vizantijom, od koje je dobio i dostojanstvo protospatra. Takođe je održavao veze sa južnoitalijanskim Normanima i papstvom.
Sin je Stefana Vojislava, koji je prema navodima „Ljetopisa Popa Dukljanina“, poput Jovana Vladimira, bio oženjen princezom iz Samuilove porodice sa kojom je imao petoricu sinova Ne zna se kada je tačno rođen, ali se na osnovu navoda Popa Dukljanina zna da je sa svojom braćom učestvovao u bici kod Bara 1042. godine i smatra se da je rođen krajem druge ili početkom treće decenije 11. vijeka. Poslije smrti Stefana Vojislava, dobio je na upravljanje Oblik, Prapratnu i Crmicu, a njegova majka Neda vladala je državom zajedno sa njegovim bratom Gojislavom. Gojislava su ubili u Travuniji Skrobimezi i postavili Domaneka za vladara. Braća su ih zajedno protjerali, ali se Domanek vratio, nakon čega je Mihailo obećao bratu Radoslavu da će on i njegovi nasljednici dobiti na upravljanje Zetu ako ga zbaci sa vlasti. Radoslav je ubio Domaneka i osvojio je oblast Zahumlje, ali Mihailo nije ispunio obećanje, već je Zetu dao na upravljanje svom sinu Vladimiru.
Zajedno sa sinovima osvojio je Rašku, a 1077. zauzeo je Dubrovnik i proglasio se za kralja. U aprilu 1081. godine oženio je svog sina Bodina Jakvintom, ćerkom Arhirica Normanina iz Barija. Smatra se da je umro neposredno nakon toga, pošto se tokom normanske opsade Drača 18. oktobra 1078. godine, pominje samo njegov sin Konstantin Bodin. Prema pisanju Popa Dukljanina, vladao je 35 godina, sahranjen je u crkvi svetog Srđa i Vaha na Bojani i nasledio ga je brat Radoslav, koji je vladao 16 godina, nakon čega ga je Bodin zbacio sa vlasti.
40. nedelja[uredi izvor]
Stjepan Mitrov Ljubiša (Budva, 29. februar 1824 — Beč, 23. novembar 1878).
Sve svoje pripovetke, Ljubiša je napisao za poslednjih 10 godina života, od 1868. do 1878. godine, mada se on književnim radom, u manjoj meri, bavio i ranije. Još 1845. godine objavljena je njegova etnografska beleška o Paštrovićima, u kojoj iskazuje veliko interesovanje za narodnu tradiciju, a 1851. godine napisao je nekrolog Njegošu. Prevodio je odlomke Dantea i Ariosta, a 1866. ispevao je u narodnom desetercu „Boj na Visu“, o pobedi austrijkse nad italijaskom flotom, koju je upotrebio za njegov politički rad.
Međutim, ono po čemu je Ljubiša najviše stekao glas kao književnik, su njegove pripovetke. Prvi samostalan rad na polju srpske pripovetke bio je „Šćepan Mali“, objavljen u almanahu „Dubrovnik“ za godinu 1868. Po izboru predmeta, koji je u suštini uzet iz Njegoševog „Lažnog cara“, vidi se kako je u tom prvom proznom ogledu isticao velikog lovćenskog pesnika. Istovremeno, ovo delo predstavlja njegovo okretanje ka samostalanom književnom radu. Zatim slede:
- „Prodaja patrijare Brkića“ i „Kanjoš Macedonović“, pripovetke objavljene u „Dubrovniku“, 1870.
- „Skočidjevojka“, objavljena 1873. u „Dubrovniku“. Mada objavljena tek 1873, kasnije se doznalo od piščevog sina, pokojnog Mitra Ljubiše, da je ova pripovetka mnogo ranije napisana, te da je Ljubiša, tu svoju priču kasnije doterivao. Isto tako i sama pripovetka je, u svojim glavnim crtama, sačinjena prema italijasnkoj pripovetci „Manconievi Verenici“, sa kojom ima dosta sličnosti i jedina je koja nije uzeta iz narodnog predanja, gde je pisac, mimo svog običaja i ćudi, uneo nešto romantične radnje. Zbog toga se smatra da je ova pripovetka, po godinama nastanka, zapravo vršnjakinja „Šćepana Malog“.
- „Pop Andrović“, „Novi Obilić“ i „Krađa i prekrađa zvona“, pripovetke objavljene u kalendaru Matice Dalmatinske 1874.
- „Gorde“, štampana 1878. godine u novosadskom „Orlu“.
41. nedelja[uredi izvor]
Petar Lubarda (Ljubotinj, kod Cetinja, 27. jul 1907 — Beograd, 13. februar 1974) bio je srpski slikar i akademik iz Crne Gore. Bio je redovni član Srpske akademije nauka i umjetnosti i spoljni član Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti.
Osnovnu školu je pohađao u Ljubotinju, Cetinju i Herceg Novom, a gimnaziju u Herceg Novom, Splitu, Sinju i Nikšiću, gdje je počeo da slika. Studije slikarstva započeo je 1925. godine u Umjetničkoj školi u Beogradu, a nastavio je kratko u Parizu 1926. U Crnu Goru se vratio 1932. i iste godine je došao u Beograd. Drugi put je u Parizu boravio od 1938. do 1940.
Prvu samostalnu izložbu imao je 1925. u Nikšiću a potom 1927. i 1929. u Parizu i Rimu. Od 1927. godine učestvovao je na mnogobrojnim kolektivnim izložbama u zemlji i inostranstvu. Ratne godine od 1941. do 1944. provodio je u zarobljeništvu u logorima u Njemačkoj i Italiji, dok su njegovog oca, koji je bio oficir Kraljevine Jugoslavije, strijeljali partizani. Od 1945. radio je kao profesor na Likovnoj akademiji u Beogradu, a 1946. otišao je na Cetinje gdje je učestvovao u formiranju prvih stručnih likovnih institucija u Crnoj Gori, u otvaranju Umjetničke škole na Cetinju, u kojoj je bio predavač i direktor. U Beograd se vratio 1950. godine i ostao je do kraja života.
Slikarsku zaostavštinu poklonio je Beogradu 1973. godine, a umro je 1974. Sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.
Godine 1997. ustanovljeno je najveće priznanje „Petar Lubarda“ koje se dodjeljuje za likovnu umjetnost u Crnoj Gori. Povodom 115 godina od rođenja objavljena je poštanska marka u Srbiji.
42. nedelja[uredi izvor]
Milovan Đilas (Podbišće, kod Mojkovca, 4. jun 1911 — Beograd, Srbija, 20. april 1995) je bio crnogorski i jugoslovenski komunista, učesnik Narodnooslobodilačke borbe, politički teoretičar, disident, antikomunista i pisac iz Crne Gore.
43. nedelja[uredi izvor]
Miloš Raonić (engl. Milos Raonic; rođen 27. decembra 1990. u Titogradu, SFRJ) je profesionalni kanadski teniser, poreklom iz Crne Gore. U Kanadu je emigrirao sa porodicom kada mu je bilo 3 godine.
Rođen je u Titogradu, SFR Jugoslavija (sada Podgorica, Crna Gora). Najbolje je plasirani kanadski teniser u open eri na ATP rang listi u pojedinačnoj konkurenciji. Raonić voli da igra na tvrdoj podlozi, ali je najviše poznat po svom servisu, koji je moćan i razoran. Statistički, njegov servis je jedan od najjačih na turneji. Od kraja 2010. godine trenira sa bivšim španskim igračem Galom Blankom u Barseloni. Osvojio je tri turnira i takođe igrao tri puta u finalu ATP 500. Živi u Monte Karlu, a govori srpski i engleski jezik.
44. nedelja[uredi izvor]
Peko Pavlović Nikolić (Čevo, 1828. — 4. maj 1903.) je bio crnogorski perjanik, komandant i vojvoda i čuveni hajdučki harambaša iz Stare Crne Gore.
Otac mu se zvao Pavle koji je bio barjaktar čevskog bataljona, pa je zato nazivan Pavlović, inače mu je prezime Nikolić. Pročuo se po hrabrosti i spretnosti još u vrijeme Knjaza Danila, a posebno 1875, prilikom ustanka hercegovačkih Srba protiv Turaka kada je organizovao crnogorske i hercegovačke čete. Knjaz ga najprije postavlja za svog perjanika a kasnije sa dvadesetak godina za čevskog kapetana. Predvodio je na hiljade dobrovoljaca iz Crne Gore i organizovao ustaničku vojsku, svrstavši 11 hiljada Hercegovaca u 12 bataljona. Evropska štampa, koja je opširno pisala o ustanku, posebno je isticala vojvodino vrsno komandovanje, koje je Turcima nanijelo velike gubitke. Istakao se u bici u Vučjem Dolu u kojoj su pobjeđeni Turci, kao i u mnogim drugim bitkama tog vremena kao što je Boj na Kasabi Nevesinjskoj zatim Bitka na Muratovici i u gotovo svim bitkama tokom ustanka. Knjaz Nikola mu daje vojvodski čin 1876. godine. Nakon što je učestvovao u bici na Krscu i oslobođenju Nikšića, došao je u sukob sa kraljevim tastom Petrom Vukotićem i samim knjazom Nikolom, morao je da napusti Crnu Goru i ode u Bugarsku gdje sa radikalskom emigracijom (među kojom je bio i Nikola Pašić) bezuspješno sprema upad u Srbiju i svrgnuće kralja Milana. Nakon Bugarske odlazi u Rusiju gdje biva primljen uz visoke počasti kao veliki vojskovođa, u Rusiji gdje su mu sinovi na školovanju i u vojnoj službi i gdje boravi pet godina. Vratio se u Crnu Goru u kojoj nije bio politički aktivan i u kojoj je umro 4. maja 1903. godine. Sahranjen je pred kapelicom na Starom cetinjskom groblju, na njegovom grobu je natpis „Neustrašivom junaku, proslavljenom vojskovođi u borbama protiv Turaka i borcu za narodno oslobođenje - zahvalni crnogorski narod“. Nosilac je brojnih crnogorskih, srbijanskih, ruskih i italijanskih odlikovanja.
45. nedelja[uredi izvor]
Mihailo Vojislavljević je bio prvi srpski kralj koji je vladao Dukljom od sredine XI veka do 1081. godine i uzdigao je na rang kraljevine 1077. godine, za šta je dobio potvrdu od pape Grgura VII (1073 — 1085). Tokom svoje vladavine, on je očuvao i učvrstio državu svoga oca Stefana Vojislava, pretvorivši je u regionalnu silu koja aktivno učestvuje u međunarodnoj politici, povezujući se sa Normanima i papstvom.
46. nedelja[uredi izvor]
.jpg)
Blažena Ozana Kotorska (25. novembar 1493. godine, selo Relezi, Crna Gora - 27. april 1565. godine Kotor, Venecijanska republika) prva je južnoslovenska katolička svetica. Rođena je u selu Relezi (uži predio vlastelinske porodice Crnojević, u srednjovjekovnoj Gornjoj Zeti, odnosno oblast kasnije Lješanske Nahije, u Staroj Crnoj Gori). U srpskoj pravoslavnoj porodici Kosić je na krštenju dobila ime Katarina. U ranoj mladosti pastirica, u mletački Kotor je došla sa četrnaest godina i radila kao služavka u poznatoj vlastelinskoj porodici Aleksandra Buća. Brzo se posvetila redovničkom poslu, a 1515. godine je prišla trećem redu Sv. Dominika. Nakon položenih zavjeta, mijenja svoje kršteno ime u Ozana (na uspomenu blažene Ozane, iz Mantove, koju uzima za uzor). Nastanila se u ćeliji, blizu crkve Sv. Pavla, u Kotoru i uz nju osnovala samostan dominikanskih trećoretkonja. Zbog potvrđenih podvižničkih vrlina tokom života i na čudotvorenju poslije smrti - papa Pije XI je 21. decembra 1927. godine dozvolio javno i crkveno poštovanje blažene Ozane. Time je nekadašnja crnogorska pastirica, kotorska služavka i dominikanska trećoretkinja, postala prva katolička južnoslovenska svetica.
47. nedelja[uredi izvor]
Marko Miljanov Popović Drekalović (Medun, 25. april 1833 — Herceg Novi, 2. februar 1901) je bio narodni književnik, vojskovođa i vojvoda iz plemena Kuči. U mladosti je bio perjanik kod kneza Crne Gore Danila I Petrovića. Vojvodske oznake mu je dao crnogorski knjaz Nikola I Petrović, s kojim se kasnije razišao zbog političkih nesporazuma. Nakon oslobođenja Podgorice (1878) je bio Marko Miljanov jedno vrijeme gradonačelnik.
Tek se u 50. godini opismenio a svoju je poznu književnu djelatnost smatrao životnim zadatkom. Ostavio je iza sebe nekoliko djela, poput radova Pleme Kuči i Život i običaji Arbanasa, no njegovo je najvažnije i najpoznatije djelo Primjeri čojstva i junaštva
48. nedelja[uredi izvor]
Balša I Balšić je bio srpski velikaš iz Gornje Zete i rodonačelnik dinastije Balšića.
49. nedelja[uredi izvor]
Sveti Vasilije Ostroški (Jovanović) je hrišćanski svetitelj.
Rođen je u selu Mrkonjići, Popovu polju, u Hercegovini 1610. godine. Kada je odrastao otišao je u trebinjski manastir Uspenija Presvete Bogorodice i tu se zamonašio. Kao monah ubrzo se pročuo zbog svog podvižničkog života, a kasnije je izabran i posvećen za episkopa zahumskog i skenderijskog.
Kao arhijerej živeo je u manastiru Tvrdošu i odatle utvrđivao u pravoslavlju svoje vernike, čuvajući ih od turskih svireposti i latinskog lukavstva. Kada su Turci razorili Tvrdoš, Vasilije se preselio u manastir Ostrog gde je nastavio svoj strogi podvižnički život, uz mnogo tople molitve i brige za svoje vernike.
Umro je 1671. godine, a njegove mošti i njegov grob čuvaju se do današnjeg dana. U njihovu moć isceljenja i utehe veruju podjednako i hrišćani i muslimani. U Ostrogu se svake godine na Trojičina dne održava veliki narodni sabor.
Srpska pravoslavna crkva slavi Svetog Vasilija Ostroškog 12. maja, po gregorijanskom kalendaru (29. aprila, po julijanskom).
50. nedelja[uredi izvor]
Ljubomir Tadić (Smriječno, 14. maj 1925) je profesor filozofije, akademik i član SANU.
Rođen je 14. maja 1925. godine u selu Smriječno, kod Plužina u Crnoj Gori. Njegov otac Pavle bio je poručnik crnogorske vojske.
Osnovnu školu je završio u rodnom mestu. Pošto je u međuvremenu izbio Drugi svetski rat, prekinuo je školovanje i 1941. sa 16 godina otišao u partizane. Nosilac Partizanske spomenice 1941.
Gimnaziju je završio u Sarajevu 1946. godine, a pravo je studirao u Sarajevu i Beogradu. Diplomirao je 1952, a doktorirao 1959. godine. Karijeru je počeo 1954. godine kao asistent na Pravnom fakultetu u Sarajevu, a ubrzo je postao i vanredni profesor. Godine 1962. postao je viši savetnik i Institutu društvenih nauka u Beogradu.
Godine 1968. bio je jedan od predvodnika studentskog protesta, a 1974. je zbog „nepodobnosti“ udaljen sa fakulteta.
Stalni je član Srpske akakdemije nauka i umetnosti. Jedan je od visokih intelektualaca koji su učestvovali u obnovi Demokratske stranke u decembru 1989. godine, a uz dr Dragoljuba Mićunovića još uvek član DS-a.
Ljubomir Tadić je otac Borisa Tadića, bivšeg predsednika Srbije.
Godine 2006. izdao je prvi od šest tomova svoje knjige „Filozofija prava“.
Jedan je od ljudi kojima je Dobrica Ćosić posvetio poglavlje u svom romanu Prijatelji.
Ljubomir Tadić je član Senata Republike Srpske od 1996. godine.
51. nedelja[uredi izvor]
Miloš Komatina (Donja Ržanica, kod Berana, 1885 — Sandžak, 8. avgust 1943), učesnik Prvog balkanskog rata, Drugog balkanskog rata, Prvog svetskog rata i Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.
52. nedelja[uredi izvor]
Stefan Nemanja ili Stevan Nemanja (1113 — 13. februar 1199, vladao (1166) 1168 — 25. mart 1196) bio je srednjovekovni srpski vladar, veliki župan Raške, osnivač vladarske loze Nemanjića i osnivač najmoćnije srpske države. Zajedno sa sinom Rastkom smatra se ocem Srpske pravoslavne crkve. Tokom života podigao je i obnovio veći broj crkvi i manastira koje se smatraju njegovim zadužbinama, a poslednje godine svog života proveo je kao monah Simeon u svojoj zadužbini, manastiru Hilandar, u kom je umro i u kom je sahranjen 1199. godine. Telo mu je 1208. godine preneseno u manastir Studenicu gde se i danas nalazi, a Srpska pravoslavna crkva ga je kanonizovala kao svetog Simeona Mirotočivog.
Kao najmlađi sin vlastelina Zavide, zbacio je između 1166. i 1168. godine svog najstarijeg brata Tihomira i vrhovnu vlast Vizantije. Pored brata Tihomira imao je još dva brata Miroslava i Stracimira. Nakon propasti antivizantijske koalicije, u kojoj je učestvovao, 1172. godine, Nemanja se predao vizantijskom caru Manojlu Komninu (1143—1180) i priznao ga za svog suverena. Posle njegove smrti 1180, započeo je napade na vizantijsku teritoriju i završio širenje svoje vlasti na sve okolne srpske oblasti (Kosovo, Zeta, Travunija, Zahumlje i Neretljanska oblast), osim Bosne. Njegova ekspanzija je okončana porazom na Moravi 1190, nakon čega je Raška ponovo postala vizantijski vazal, ali je Nemanji priznat veći deo dotadašnjih osvajanja.
Na unutrašnjem planu, okrenuo se učvršćivanju vlasti u zemlji. Sazvao je sabor protiv bogumila u Raškoj, nakon čega se, uz pomoć vojske, surovo obračunao sa sledbenicima ovog učenja, koje je smatrano jeretičkim. Na međunarodnom planu je ulazio u velike saveze protiv Vizantije, šaljući svoje poslanike čak u Nirnberg na pregovore sa svetim rimskim carem Fridrihom Barbarosom (1155—1190), ali je bio i odan vazal Manojlu Komninu, šaljući mu pomoćne vojne odrede koji su učestvovali i u bici kod Miriokefalona (1176).